Ἐπίκαιροι Σχολιασμοί: Συμπυκνωμένη ἐκκλησιαστική πείρα

τοῦ Πρωτοπρεσβύτερου Θωμᾶ Βαμβίνη

Ξεκίνησα νά γράφω τούς ἐπίκαιρους σχολιασμούς ἔχοντας ὡς θέμα τίς προϋποθέσεις πού ἀπαιτοῦνται, ὥστε κάποιος νά γευθῆ τήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας καί νά «δῆ» τήν θεολογία Της. Τό θέμα προέκυψε ἀπό τήν «τετριμμένη» διαπίστωση ὅτι ἡ Εὐρώπη, ἀλλά καί τό ἑλλαδικό Ὀρθόδοξο πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας ταλαιπωροῦνται ἀπό τήν παραθεώρηση τῶν προϋποθέσεων αὐτῶν. Οἱ μέν φθάνουν στήν ἀκραία κοσμικότητα, ἀφαιρώντας ἀπό τήν ζωή τους ὁτιδήποτε ἔχει σχέση μέ τήν πίστη στό Θεό, οἱ δέ ἀκούοντας ἀσύμφωνες μεταξύ τους κηρυγματικές φωνές χάνουν τήν ἐμπιστοσύνη τους στήν Ἐκκλησία ἤ αὐτονομοῦνται ἀπό τό Σῶμα Της.

Ἡ διάθεση ἦταν πρωτίστως κριτική. Ἤθελα νά δῶ κριτικά δυό κόσμους, πού θά ἔπρεπε νά ἐπικοινωνοῦν μεταξύ τους «ἀσυγχύτως», ἀλλά, δυστυχῶς, συγχέονται. Εἶναι ὁ κόσμος τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Φιλελευθερισμοῦ, πού ἐπιθυμεῖ τό Κράτος νά εἶναι κοσμικό, χωρίς κανέναν ἐπηρεασμό ἀπό ὁποιαδήποτε θρησκεία καί ὁ κόσμος τῆς Ἐκκλησίας, ὁ λαός πού ἔλαβε τό Ὀρθόδοξο Βάπτισμα καί θέλει νά εἶναι καί νά χαρακτηρίζεται ὡς Ὀρθόδοξος Χριστιανικός.

Σκοπός ἦταν νά ἑρμηνευθῆ, ἀφ’ ἑνός μέν ἡ ἀρνητική στάση ἀπέναντι στήν Ἐκκλησία πολλῶν κοσμικῶν ἀνθρώπων, ἀφ’ ἑτέρου δέ ἡ σύγχυση τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας ἀπό κήρυκες πού ἔχουν ἕναν δικό τους «ἰδιωτικό λόγο», ὁ ὁποῖος πολλές φορές ἀντιστρατεύεται σέ Συνοδικές ἀποφάσεις γιά θέματα πού δέν ἔχουν καμμιά σχέση μέ τό δόγμα καί τήν πίστη τῆς Ἐκκλησίας. Ὡς πυρήνας καί τῶν δύο στάσεων καί καταστάσεων θά ὑποδεικνυόταν, μέ κάποια ἀνάλυση, ἡ ἀπουσία τῶν προϋποθέσεων πού ἔχει ἡ ζωή μέσα στό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας.

Πρόλαβα καί διατύπωσα κάποιες γενικές παρατηρήσεις, ὅπως:

Τίποτε στήν ζωή μας δέν εἶναι χωρίς προϋποθέσεις. Ὅ,τι ἐπιχειροῦμε, σέ ὁποιονδήποτε τομέα, ὑλικό ἤ πνευματικό, ἀτομικό ἤ κοινωνικό, γιά νά ἔχη καλό ἀποτέλεσμα, ἀπαιτοῦνται προϋποθέσεις.

Ἡ ἐξήγηση αὐτῆς τῆς ἀνάγκης βρίσκεται στήν ἀρχή τοῦ κόσμου. Δέν εἴμαστε ἐμεῖς ἡ ἀρχή τοῦ παντός. Δέν δημιουργήσαμε ἐμεῖς τόν ἑαυτό μας. Δέν καθορίζουμε ἐμεῖς τούς νόμους τῆς ζωῆς μας. Ἡ θέλησή μας δέν εἶναι φυσικός ἤ πνευματικός νόμος. Μέ τήν θέλησή μας ὑπακοῦμε στούς νόμους πού ὑπάρχουν –τῆς Πολιτείας, τῆς συνείδησης, τῆς Χάριτος. Εἰδικά ὁ Χριστιανός βρίσκει τήν αὐθεντικότητα καί τήν ἀκεραιότητα τῆς ζωῆς του στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ καί στήν διδασκαλία Του. Ἀπό Αὐτόν προσλαμβάνει ὡς κανόνα καί νόμο τῆς ζωῆς του, ὅ,τι ἀληθινά τήν βοηθᾶ νά ἐξελιχθῆ κατά τόν λόγο τῆς δημιουργίας της.

Ἡ ἐξέλιξη αὐτή ἔχει προϋποθέσεις· εἶναι ἡ εἰλικρινής ἀποδοχή τῆς πίστης καί ἡ ὑπακοή στήν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ. Ἄξιο ἰδιαίτερης προσοχῆς, μετά συνέσεως, εἶναι ὅτι ὁ Χριστιανός δέν εἶναι ἱκανός ἀπό τήν ἀρχή αὐτῆς τῆς ἐξελικτικῆς πορείας νά γίνη ἐκφραστής καί διδάσκαλος τῆς πίστης. Ὁ ἀδελφόθεος Ἰάκωβος προειδοποιεῖ: «Μή πολλοί διδάσκαλοι γίνεσθε ἀδελφοί μου, εἰδότες ὅτι μεῖζον κρῖμα ληψόμεθα». Παρά τήν ἀποστολική προειδοποίηση μερικοί, αὐτοχειροτόνητοι κήρυκες καί διδάσκαλοι, παίρνουν ἐπάνω τους, χωρίς περίσκεψη καί ποιμαντική εὐαισθησία, τό κρίμα τῆς παραπλανήσεως πολλῶν πιστῶν, πού ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα τήν διάσπαση τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας.

«Καθ’ ὁδόν», ὅμως, γράφοντας τά παραπάνω, ἀπό τήν περαιτέρω ἀναπόφευκτα θεωρητική ἀνάλυση τοῦ θέματος, προτίμησα μιά παρέκβαση, ἡ ὁποία μιλᾶ μέ ἄλλον τρόπο, πιό συγκεκριμένο, γιά τήν οὐσία τοῦ παραπάνω θέματος.

Στίς προϋποθέσεις πού ἀπαιτοῦνται γιά τήν ἐν ἐπιγνώσει καί αἰσθήσει μετοχή στό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας ἔχει ἀναφερθῆ πολλές φορές στίς συγγραφές καί στά κηρύγματά του ὁ Σεβ. Μητροπολίτης μας κ. Ἱερόθεος. Ἡ ἀρχιερατική του διακονία, ὡς ποιμένος τοῦ λαοῦ καί ὡς μέλους τῶν Ἱεραρχικῶν Συνόδων τῆς Ἐκκλησίας, ἀποτελεῖ ἀδιασφηβήτητη ἐπιβεβαίωση τῶν λόγων.

Ἀντί ἄλλης, λοιπόν, περαιτέρω ἀναλύσεως παραθέτω ἀπομαγνητοφωνημένη (καί γιά τόν γραπτό λόγο βελτιωμένη) τήν προσφώνησή μου πρός τόν Μητροπολίτη μας κ. Ἱερόθεο, ὅταν στίς 10 Σεπτεμβρίου, ἡμέρα τῆς 25ης ἐπετείου ἀπό τήν ἐνθρόνισή του, λειτούργησε στήν Ἐνορία μας, στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό τοῦ Ἁγίου Δημητρίου.

Γιά τήν πλούσια ἐμπειρία τῆς 25ετίας, ὅσο πιό συνοπτικά μποροῦσα, εἶπα:

«Σεβασμιώτατε,
Σᾶς εὐχαριστοῦμε γιά τήν εὐκαιρία πού μᾶς προσφέρατε σήμερα, νά γιορτάσουμε τήν ἐπέτειο τῆς 25ετίας ἀπό τήν ἐνθρόνισή σας στήν ἱστορική Μητρόπολη τῆς Ναυπάκτου μέ τήν τέλεση τῆς θείας Λειτουργίας, ἡ ὁποία συνοψίζει τό ὅλο ἔργο σας. Ἡ θεολογία τοῦ μυστηρίου τῆς θείας Εὐχαριστίας, ἡ δύναμη ἀλλά καί οἱ ἡσυχαστικές προϋποθέσεις τοῦ μυστηρίου, εἶναι ἀπό τίς βασικές διδασκαλίες σας, εἶναι μᾶλλον τό κέντρο τῆς προφορικῆς καί τῆς γραπτῆς διδασκαλίας σας.

Γνωρίζουμε ὅτι περάσατε πάρα πολλά κατά τήν 25ετία τῆς ποιμαντορίας σας. Ἀποτελοῦν γιά ὅλους μας μιά συμπυκνωμένη ἐκκλησιαστική πείρα, μέσα ἀπό πάρα πολλούς πειρασμούς καί πάρα πολλές ἀφορμές νά ἐκφραστῆ ἡ θεολογία σας. Ἴσως ἰσχύει αὐτό πού λέει ὁ Σολομών σέ ἕναν στίχο πού ἀναφέρεται στόν Χριστό, ὅτι «δύσχρηστός ἡμῖν ἐστιν». Γιά μερικούς εἴσασταν δύσχρηστος, γιατί ὁ λόγος καί ὁ βίος τους ἦταν ἀνόμοιος μέ τόν δικό σας βίο καί τόν δικό σας λόγο. Ἀλλά αὐτοί οἱ ἄνθρωποι δέν κατάφεραν νά ἀκυρώσουν τήν δική σας δράση, οὔτε κἄν νά σκιάσουν ἔστω καί στό ἐλάχιστο τό δυνατό φῶς της. 

Δέν ξεχνοῦμε κάποια λόγια καί κάποια ἔργα ἀνόμοια μέ τά συνήθη. Θυμόμαστε κάποτε ὁρισμένους θορυβώδεις παραπληροφορημένους Χριστιανούς νά φωνάζουν ἔξω ἀπό τό Ἐπισκοπεῖο ἐναντίον σας καί ἐσεῖς μέσα νά συνεχίζετε ἀτάραχα τό ἔργο πού διακονούσατε· νά γράφετε περί ἡσυχίας, περί λεπτῶν θεολογικῶν νοημάτων, περί θεραπείας τῶν νοσημάτων τῆς ψυχῆς μέ τήν θεολογική ποιμαντική τῆς Ἐκκλησίας, περί τοῦ θεσμοῦ τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ ἱεραρχικοῦ καί συνοδικοῦ πολιτεύματός Της, χωρίς νά δίνετε καμμιά σημασία στόν ἐξωτερικό θόρυβο, ἀγνοώντας τίς διασπαστικές ἐπιθέσεις τοῦ κοσμικοῦ φρονήματος, ἔχοντας τήν δική σας ἐσωτερική ἡσυχία, τόν νοῦ προσηλωμένο στήν θεολογία μέ τήν ὁποία ποιμαίνεται σωστικά ὁ λαός.

Ἄν δῆ κανείς συνοπτικά τήν 25ετῆ ἐπισκοπική σας πορεία καί ὄχι μονάχα αὐτήν, ἀλλά καί τήν προηγούμενη ἱερατική καί θεολογική σας διακονία, θά μποροῦσε νά πῆ ὅτι περιγράφεται ἀπό τόν στίχο πού ἀναφέρεται στό ἀπολυτίκιο τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, ὅπου ὁ ὑμνογράφος μιλώντας γιά τήν θεολογία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου, λέει: «ὁ ποιμενικός αὐλός τῆς θεολογίας σου, τάς τῶν ῥητόρων ἐνίκησε σάλπιγγας». Καί ἡ δική σας θεολογία εἶναι θεολογία ποιμαντική. Εἶναι λόγος θεραπευτικός, φωτιστικός, ἀντίπαλος τῆς φθορᾶς, τοῦ πνευματικοῦ θανάτου, τῆς ἁμαρτίας σέ ὅλες τίς δυσειδεῖς μορφές της. Ἀποβλέπετε πάντοτε στό νά λύνετε προβλήματα. Εἶστε πολύ εὐαίσθητος δέκτης ὅλων τῶν προβλημάτων πού ἀντιμετωπίζει ὁ σύγχρονος Χριστιανός σέ ὅλα τά πεδία τῆς σύγχρονης ζωῆς καί τά ἀντιμετωπίζετε ὅλα μέ λόγο θεολογικό, ὁ ὁποῖος εἶναι ποιμαντικός.

Ποτέ δέν γράφετε γιά νά γράφετε. Γράφετε γιά νά λύνετε προβλήματα. Δέν συγγράφετε γιά νά κατατροπώνετε κάποιους πού συμπεριφέρονται μέ τρόπο ἀνάρμοστο πρός τήν θεολογία τῆς Ἐκκλησίας. Κατατροπώνετε λανθασμένες, ἐπικίνδυνες, αἱρετικές διδασκαλίες. Γράφετε γιά νά καθοδηγεῖτε τόν λαό, νά καθοδηγεῖτε ὅλους ἐμᾶς, νά μᾶς ἀνοίγετε τά μάτια, ὥστε νά καταλαβαίνουμε ποιό εἶναι τό νόημα τῆς ζωῆς μέσα στήν Ἐκκλησία, νά καταλαβαίνουμε γιατί ἐκκλησιαζόμαστε, πῶς πρέπει νά προσευχόμαστε, πῶς νά ρυθμίζουμε τήν στάση τοῦ νοῦ μας ἀπέναντι στούς λογισμούς, πῶς νά τόν ἀπεμπλέκουμε ἀπό αὐτούς, πῶς νά ὑπερβαίνουμε τό ἴδιον θέλημα «εἰρηνεύοντες», ἄν εἶναι δυνατόν, «μετὰ πάντων ἀνθρώπων» ὑπακούοντας στούς θεσμούς τῆς Ἐκκλησίας, τό πῶς, δηλαδή, νά προσλαμβάνουμε τό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας ὁ καθένας μέσα στή δική του ὕπαρξη.

Σᾶς εὐχαριστοῦμε γιά ὅλα αὐτά. Στήν παροῦσα στιγμή δέν μπορεῖ νά πῆ κανείς πάρα πολλά πράγματα. Αὐτά πού ἀναφέρατε ἐσεῖς γιά τόν Γέροντά σας, ἅγιο Καλλίνικο, Ἐπίσκοπο Ἐδέσσης, ὅτι ἦταν ἕνα δῶρο τοῦ Θεοῦ σέ ἐσᾶς, ἀφοροῦν καί ἐσᾶς ὡς πρός ἐμᾶς. Γιά ἐμᾶς εἶστε δῶρο τοῦ Θεοῦ. Εἶστε δῶρο γιά τήν τοπική Ἐκκλησία τῆς Ναυπάκτου καί εὐχόμαστε τό δῶρο αὐτό –τόν τρόπο τῆς διακονίας σας, τήν ἐμπειρική θεολογία σας, τό ἡσυχαστικό ἦθος σας– νά τό προσλάβουμε καί νά τό ἐκμεταλλευτοῦμε ὡς καλοί ἔμποροι καί, κατά τήν παραβολή τῶν ταλάντων, νά τό πολλαπλασιάσουμε. Δυστυχῶς, δέν τό μποροῦμε, ἀλλά τουλάχιστον ἄς εὐχηθοῦμε αὐτό τό ἀνέφικτο γιά τήν ἀδυναμία μας καί ἄς τό ἐπιδιώξουμε.

Πιστεύω ὅτι ἡ προσευχή τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ναυπάκτου γιά ἐσᾶς εἶναι εἰλικρινής καί θερμή. Ὑπάρχει πολύς λαός ὁ ὁποῖος προσλαμβάνει τό κήρυγμά σας, λαός ὁ ὁποῖος δέν ἔχει ἴσως τήν συνήθεια ἤ τήν τόλμη νά ἐκφράζεται, ὅμως εὐαγγελικά μαθητεύει. Πιστεύω ὅτι ἡ προσευχή του πηγαίνει στόν θρόνο τοῦ Θεοῦ.

Ἔτη πολλά, μέ πιό πολλούς καί πιό γόνιμους δέκτες τῶν σπερμάτων τοῦ Πνεύματος, πού σπέρνετε στόν ἀγρό τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ κόσμου».