«Ὁ Ἀναγνώστης» - 8 Αὐγούστου 2021 - Γραπτὰ Κηρύγματα Καλοκαιριοῦ 2021

Γραπτὰ Κηρύγματα Καλοκαιριοῦ 2021

Κυριακή, 8 Αὐγούστου 2021 «Ὁ Ἀναγνώστης»

Μεταξύ τῶν κατωτέρων Κληρικῶν, χωρίς νά εἶναι Κληρικοί, ὅπως τούς γνωρίζουμε στήν σύγχρονη πραγματικότητα, μαζί μέ τόν Ἱεροψάλτη εἶναι καί ὁ Ἀναγνώστης.

Στήν λατρεία τῆς Ἐκκλησίας ἔχουν ἐνταχθῆ διάφορα ἀναγνώσματα ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη καί τήν Καινή Διαθήκη καί ἔπρεπε νά ὑπάρχουν καί μερικοί ἀπό τούς Χριστιανούς, οἱ ὁποῖοι, μαζί μέ τούς Ἱεροψάλτες, νά ἀναγινώσκουν κατά τήν διάρκεια τῆς ἱερῆς Ἀκολουθίας τά κείμενα αὐτά.

Ἔτσι, ὁ Ἀναγνώστης διαβάζει, ἐκτός ἀπό τά κείμενα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, τούς ψαλμούς καί τίς προφητεῖες, τά Ἀποστολικά Ἀναγνώσματα στήν θεία Λειτουργία ἤ σέ ἄλλες Ἀκολουθίες, ὅπως γιά παράδειγμα κατά τίς Μεγάλες Ὧρες. Οἱ Ἱεροψάλτες εἶναι καί Ἀναγνῶστες, ἀλλά οἱ Ἀναγνῶστες μποροῦν νά μήν εἶναι Ἱεροψάλτες.

Ἡ ἀνάδειξη κάποιου Χριστιανοῦ στήν τάξη τῶν Ἀναγνωστῶν εἶναι ἀρχαία ἐκκλησιαστική συνήθεια, ἡ ὁποία προσλήφθηκε ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη. Γι’ αὐτό οἱ «Ἀποστολικές Διαταγές», ἕνα ἀρχαῖο κείμενο, καθορίζουν τήν εὐχή πού διαβάζεται ἀπό τόν Ἐπίσκοπο κατά τήν χειροθεσία εἰς Ἀναγνώστην. Μεταξύ τῶν ἄλλων εὔχεται ὁ Ἐπίσκοπος στόν Θεό νά στείλη τήν Χάρη Του στόν συγκεκριμένο ἄνθρωπο, ὥστε νά ἀναγινώσκη τίς ἅγιες Γραφές Του στόν λαό καί νά τοῦ δώση «Πνεῦμα Ἅγιον, Πνεῦμα Προφητικόν», ὅπως ἔδωσε σοφία στόν Ἔσδρα γιά νά ἀναγινώσκη τούς νόμους Του στόν λαό.

Ἐπειδή τίποτε δέν γίνεται στήν Ἐκκλησία χωρίς τήν εὐχή καί εὐλογία τοῦ Ἐπισκόπου, γι’ αὐτό καί σήμερα ὑπάρχει εἰδική τάξη χειροθετήσεως Ἀναγνώστου, κατά τήν ὁποία ὁ Ἐπίσκοπος κείρει τίς τρίχες τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ σταυροειδῶς στό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μετά διαβάζει τήν «καθιερωτική εὐχή», στήν ὁποία μεταξύ τῶν ἄλλων παρακαλεῖ τόν Θεό νά ἁγιάση τόν δοῦλο Του καί νά τοῦ δίνη τήν δύναμη νά ἀναγινώσκη τά κείμενα «μετά πάσης σοφίας καί συνέσεως» καί νά τόν διαφυλάττη «ἐν ἀμέμπτῳ πολιτείᾳ». Ἀμέσως μετά ὁ Ἀναγνώστης διαβάζει μία ἀποστολική περικοπή.

Ὁ Ἀναγνώστης μπορεῖ νά μή γίνη Κληρικός, ἀλλά, ἄν κάποιος Χριστιανός θελήση νά γίνη Κληρικός καί δέν εἶχε προχειρισθῆ σέ Ἀναγνώστη, τότε πρό τῆς χειτοτονίας του σέ Διάκονο χειροθετεῖται Ἀναγνώστης.

Παλαιότερα ἦταν ἀρκετά διαδεδομένη ἡ χειροθεσία Ἀναγνωστῶν, διότι ὁ Ἐπίσκοπος-Μητροπολίτης στίς περιοδεῖες του στούς Ἐνοριακούς Ναούς, χειροθετοῦσε συνήθως νέους σέ Ἀναγνῶστες, οἱ ὁποῖοι, ὅπως προαναφέρθηκε, ἦταν ἕνα «στολίδι» στήν λατρευτική ζωή, διότι διάβαζαν τά κείμενα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί τό Ἀποστολικό Ἀνάγνωσμα μέ τήν παιδική τους φωνή. Γι’ αὐτό ἐπικράτησαν διάφορα ἐπώνυμα στούς Χριστιανούς, ὅπως Ἀναγνώστης, Ἀναγνώστου (δηλαδή γιός τοῦ Ἀναγνώστου), Ἀναγνωστόπουλος, Ἀναγνωστίδης, Ἀναγνωστάκης κλπ.

Ἡ ὡραία αὐτή ἐκκλησιαστική καί λειτουργική πράξη εἶχε καί ἕναν κατηχητικό χαρακτήρα. Ἐπειδή, συνήθως, οἱ Ἀναγνῶστες ἦταν νέα παιδιά, τά ὁποῖα ἦταν μαθητές τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου, τοῦ Γυμνασίου καί τοῦ Λυκείου, καί τά ὁποῖα ἔδειχναν ἕναν ἰδιαίτερο ζῆλο νά πλησιάζουν τά δύο ἀναλόγια τῶν ψαλτῶν τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ ἤ νά ὑπηρετοῦν στό Ἱερό Βῆμα τούς Ἱερεῖς στήν τέλεση τῶν ἱερῶν Ἀκολουθιῶν, γι’ αὐτό ἀπό τήν μικρή τους ἡλικία μάθαιναν νά διαβάζουν καθαρά τά κείμενα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί τά Ἀποστολικά Ἀναγνώσματα.

Ἔτσι, ὄχι μόνον μάθαιναν νά διαβάζουν τά ἀρχαῖα αὐτά κείμενα, ἀλλά καί νά κατανοοῦν τήν γλώσσα αὐτή, ὁπότε ὅλη αὐτή ἡ ἐργασία γινόταν σάν ἕνα «Κατηχητικό Σχολεῖο», σάν μιά μύηση τῶν παιδιῶν στήν λατρεία τῆς Ἐκκλησίας. Μάλιστα, ἀπό αὐτήν τήν τάξη ἐξελίσσονταν σέ Ἱεροψάλτες, σέ Διακόνους, Πρεσβυτέρους, Ἐπισκόπους καί Πατριάρχες, ἀλλά συγχρόνως καί σέ μορφωμένους ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, μερικοί δέ καί σέ ἐπιστήμονες διαφόρων ἐπιστημῶν.

Δέν ξεχνᾶμε, βεβαίως, ὅτι σέ παλαιότερους χρόνους πού δέν λειτουργοῦσαν πολλά Σχολεῖα, οἱ Ἀναγνῶστες καί οἱ Ἱεροψάλτες ἦταν οἱ πιό γραμματισμένοι καί μορφωμένοι ἄνθρωποι στήν ὕπαιθρο, τά χωριά, ἀλλά καί στίς πόλεις.

Ἦταν καί αὐτό μιά μεγάλη βιωματική προσφορά τῆς Ἐκκλησίας στά παιδιά, τά ὁποῖα δέν μάθαιναν τήν λειτουργική ζωή τῆς Ἐκκλησίας ἁπλῶς ὡς μάθημα, ἀλλά ὡς ἐμπειρία καί ζωή. Πολλοί ἀπό μᾶς τούς Κληρικούς καί Ἐπισκόπους ἀναπτυχθήκαμε καί μεγαλώσαμε μέσα στό Ἱερό Βῆμα, ὡς ἱερόπαιδες, πού λέγονται συνήθως «παπαδάκια», ὡς Ἀναγνῶστες καί ὡς μέλη τῶν χορωδιῶν τῶν Ἱερῶν Ναῶν. Ἔτσι, ἡ ἐκκλησιαστική καί λατρευτική ζωή εἶναι μέσα σέ ὅλη τήν ὕπαρξή μας, στήν ἀναπνοή μας καί στά παιδικά μας βιώματα, γι’ αὐτό ἀγαπᾶμε τήν Ἐκκλησία καί τήν ἐκκλησιαστική ζωή.

Τά ὅσα εἴπαμε μέχρι τώρα δείχνουν τί εἶναι ἡ Ἁγία Γραφή, πῶς ἀναγινώσκεται στίς λατρευτικές συνάξεις καί πῶς ἑρμηνεύεται. Τόσο ἡ ἀνάγνωση τῆς Ἁγίας Γραφῆς κατά τίς ἱερές Ἀκολουθίες καί τίς θεῖες Λειτουργίες ὅσο καί ἡ ἑρμηνεία της εἶναι ἕνα ἱερό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας καί ὄχι ἔργο αὐτόνομο καί ἀνεξάρτητο ἀπό τήν ἐκκλησιαστική ζωή.

Αὐτό φαίνεται ἀπό τό ὅτι οἱ Ἀναγνῶστες, πού χειροθετοῦνται ἀπό τόν Ἐπίσκοπο γιά τόν σκοπό αὐτό, διαβάζουν τούς ψαλμούς τοῦ Δαβίδ καί τά Ἀποστολικά Ἀναγνώσματα, οἱ Διάκονοι διαβάζουν τά Εὐαγγελικά Ἀναγνώσματα καί οἱ Ἐπίσκοποι ἤ οἱ Ἱεροκήρυκες καί Ἱερεῖς ἑρμηνεύουν μέ τό κήρυγμα πού ἀκολουθεῖ τά ἁγιογραφικά αὐτά κείμενα. Ὅλα γίνονται κατά τήν τάξη μέσα στήν Ἐκκλησία, κατά τίς ἱερές Συνάξεις, καί οἱ ἐκκλησιαζόμενοι, ὁ λαός τοῦ Θεοῦ, ἀκούει καί διδάσκεται ποιό εἶναι τό θέλημα τοῦ Θεοῦ.

Ἔτσι, ἡ Ἐκκλησία ἔγραψε τά κείμενα αὐτά καί ἡ Ἐκκλησία τά ἑρμηνεύει. Ὅλα γίνονται κατά τόν καλύτερο ἐκκλησιαστικό τρόπο καί μέσα στίς λατρευτικές συνάξεις. Ὅταν λέμε ὅτι αὐτό γίνεται στήν Ἐκκλησία, ἐννοοῦμε ὅτι ὁ Θεός φωτίζει τούς φίλους Του, δηλαδή τούς Προφῆτες καί τούς Ἀποστόλους νά γράψουν τό θέλημά Του στούς ἀνθρώπους καί ὁ Ἴδιος ὁ Θεός φωτίζει τούς ἁγίους Πατέρες νά ἑρμηνεύσουν αὐτόν τόν θεῖο λόγο, καί μάλιστα κατά τόν πλέον ἐπίσημο τρόπο στίς ἐκκλησιαστικές Συνάξεις.

Αὐτό δείχνει καί τί εἶναι ἡ θεοπνευστία καί πῶς αὐτή ἐκδηλώνεται στήν ἐκκλησιαστική ζωή. Τά κείμενα τῆς Ἁγίας Γραφῆς εἶναι θεόπνευστα, κατά τόν λόγο τοῦ Ἀποστόλου Παύλου: «Πᾶσα γραφή θεόπνευστος καί ὠφέλιμος πρός διδασκαλίαν, πρός ἔλεγχον, πρός ἐπανόρθωσιν, πρός παιδείαν τήν ἐν δικαιοσύνῃ» (Β΄ Τιμ. γ΄, 16), διότι ἐγράφησαν ἀπό θεοπνεύστους Προφῆτες καί Ἀποστόλους καί ἑρμηνεύονται ἀπό θεοπνεύστους Πατέρες. Ἔτσι, ἔχουμε τήν βεβαιότητα τῆς σωτηρίας μας.

Καί ἐπειδή στό σημερινό κήρυγμα ἀναφέρθηκα στούς Ἀναγνῶστες, οἱ ὁποῖοι συνήθως χειροθετοῦνται ἀπό νέοι γιά νά κάνουν αὐτό τό σημαντικό ἔργο στίς λειτουργικές συνάξεις, γι’ αὐτό εἶναι σημαντικό αὐτό πού γράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στόν μαθητή του Τιμόθεο, Ἐπίσκοπο Ἐφέσου: «Ἀπό βρέφους τά ἱερά γράμματα οἶδας, τά δυνάμενά σε σοφίσαι εἰς σωτηρίαν διά πίστεως τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» (Β΄ Τιμ. γ΄, 15). Ὅταν ἕνας ἄνθρωπος μαθαίνη «τά ἱερά γράμματα» ἀπό τούς γονεῖς του «ἀπό βρέφους» καί τά διαβάζη ἀπό νέος στίς λατρευτικές συνάξεις, τότε ἀπό τά μικρά του χρόνια λαμβάνει μιά στέρεη, σοβαρή καί ὑπεύθυνη ἐκκλησιαστική ἀγωγή.

Σήμερα εἶναι ἑορτή τοῦ ἐν ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Καλλινίκου, Ἐπισκόπου Ἐδέσσης, ὁ ὁποῖος ἀγαποῦσε πολύ τά παιδιά πού συμμετεῖχαν στήν λατρεία καί μάλιστα ἀγαποῦσε νά χειροθετῆ ἀναγνῶστες καί τούς ἔδινε ἐντολή νά διαβάζουν τά Ἀποστολικά Ἀναγνώσματα, νά ἀπαγγέλλουν τό «Πιστεύω» καί τό «Πάτερ ἡμῶν» καί νά ψάλλουν στήν Ἐκκλησία.

Ὁ Θεός νά εὐλογῆ ὅλους τούς Ἀναγνῶστες γιά τό θεάρεστο ἔργο πού ἐπιτελοῦν στήν Ἐκκλησία.

Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου

Ἱερόθεος