Τρεῖς Λειτουργίες καί Θεία Κοινωνία

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Διάγραμμα διαδικτυακῆς ὁμιλίας στούς Γεωργιανούς τῆς Τυφλίδος, τήν 16η Δεκεμβρίου 2022

Κατ’ ἀρχάς, νά εὐχαριστήσω γιά τήν πρόσκληση νά ὁμιλήσω στό Συνέδριό σας.

Τό Διαδικτυακό Συνέδριό σας γίνεται μέ τήν εὐκαιρία τῶν ἑορτασμῶν γιά τά 90 χρόνια ἀπό τήν γέννηση τοῦ Πατριάρχου καί τά 45 χρόνια ἀπό τήν χειροτονία του. Αὐτό εἶναι ἕνα σημαντικό γεγονός καί γιά τόν Πατριάρχη καί τήν Ἐκκλησία τῆς Γεωργίας καί γιά ὅλη τήν Ἐκκλησία. Θέλω νά τοῦ διαβιβάσετε τόν σεβασμό μου καί τήν ἀγάπη μου. Τό γενικό θέμα τοῦ Συνεδρίου εἶναι: «Θεία Εὐχαριστία καί νοερά προσευχή (ἡσυχασμός)».

Κατ’ ἀρχάς μοῦ εἶπαν νά ἀναπτύξω τήν σχέση μεταξύ τῆς Θείας Εὐχαριστίας, τῆς νοερᾶς προευχῆς καί τοῦ ἡσυχασμοῦ. Μοῦ ἄρεσε πολύ τό θέμα, εἶναι πολύ ἀγαπητό μου. Τό ἑτοίμασα τονίζοντας ὅτι μέσα στήν θεία Λειτουργία ὑπάρχει ἡ νοερά προσευχή καί ὁ ἡσυχασμός.

Πρίν δύο ἡμέρες, ὅμως, μοῦ διαβιβάστηκε ὅτι αὐτό εἶναι τό γενικό θέμα τοῦ Συνεδρίου καί ὅτι θά θέλατε νά σᾶς πῶ γιά τούς καρπούς τῆς εὐχαριστιακῆς ζωῆς κατά τόν ἅγιο Συμεών τόν Νέο Θεολόγο.

Ἔτσι, χθές γιά νά ἑνώσω τά θέματα ἀποφάσισα νά σᾶς πῶ κάποιες σκέψεις μου οἱ ὁποῖες ἐλπίζω νά σᾶς ὠφελήσουν. Θά τονίσω δύο σημεῖα. Πρῶτον. Ἡ θεία Λειτουργία, κατά τό βιβλίο τῆς Ἱερᾶς Ἀποκαλύψεως καί δεύτερον ἡ Θεία Κοινωνία, κατά τόν ἅγιο Συμεών τόν Νέο Θεολόγο.

1. Ἡ θεία Λειτουργία, κατά τό βιβλίο τῆς Ἱερᾶς Ἀποκαλύψεως

Τελοῦμε σήμερα τήν θεία Λειτουργία σύμφωνα μέ τό τυπικό, πού καθορίσθηκε τόν 4ο αἰώνα μ.Χ. μέσα στούς Ἱερούς Ναούς πού ἄρχισαν νά κτίζονται πάλι τόν 4ο αἰώνα, μετά τήν παύση τῶν διωγμῶν ἐναντίον τῶν Χριστιανῶν.

Δέν ξέρω ἄν ἔχετε σκεφθῆ ὅτι τόσο ἡ διάταξη τῆς θείας Λειτουργίας ὅσο καί ἡ διαμόρφωση τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ ἔχουν ἐπηρεασθῆ ἀπό τήν οὐράνια θεία Λειτουργία τήν ὁποία εἶδε σέ ὅραμα ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης καί τήν κατέγραψε στό βιβλίο τῆς Ἱερᾶς Ἀποκαλύψεως. Ὁ ἴδιος ἀξιώθηκε νά ἐκκλησιαστῆ στήν οὐράνια θεία Λειτουργία. Σέ αὐτήν βλέπουμε τέσσερεις ἑνότητες.

Πρῶτον. Οἱ προϋποθέσεις συμμετοχῆς στήν οὐράνια Λειτουργία.

Ἦταν ὁ ἴδιος Θεολόγος-Θεόπτης καί γι’ αὐτό μυήθηκε σέ αὐτήν τήν Λειτουργἰα. Ἦταν ἡμέρα Κυριακή. Τόν ἅρπαξε τό Ἅγιον Πνεῦμα, εἶδε τόν Ἀναστάντα Χριστό μέσα στό Φῶς Του στό μέσον τῶν ἑπτά λυχνιῶν, πού εἶναι οἱ Ἐκκλησίες. Ἡ ἐμφάνισή Του εἶναι μεγαλοπρεπής. Αὐτό σημαίνει, γιά νά μετέχη κανείς σέ αὐτήν τήν θεία Λειτουργία, πρέπει νά εἶναι σέ κατάσταση πνευματικῆς ζωῆς, τουλάχιστον στήν νοερά προσευχή.

Δεύτερον. Ἡ Διάταξη τοῦ ἄκτιστου Ναοῦ

Ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης εἶδε μιά θύρα νοητή καί ἔλαβε ἐντολή νά εἰσέλθη μέσα στόν Ναό. Καθώς εἰσῆλθε εἶδε τό ἱερό Σύνθρονο στό ὁποῖο καθόταν κάποιος πού ἔλαμπε ἀπό φῶς. Γύρω του ἦταν εἰκοσιτέσσερεις θρόνοι, στούς ὁποίους κάθονταν 24 Πρεσβύτεροι (Παλαιά καί Καινή Διαθήκη). Ὑμνοῦσαν τόν Θεό.

Στό μέσον τοῦ Συνθρόνου ἦταν ἕνα Ἀρνίον πού στεκόταν ὡς ἐσφαγμένο, εἶχε τά σημεῖα τοῦ Πάθους καί τῆς Ἀναστάσεως. Οἱ τέσσερεις Εὐαγγελιστές καί οἱ ἄγγελοι τόν ὑμνοῦσαν. Ὑπῆρχε ἕνα ἱερό θυσιαστήριο, κάτω ἀπό αὐτό ἦταν οἱ ψυχές τῶν Μαρτύρων πού σφαγιάστηκαν γιά τόν λόγο τοῦ Θεοῦ.

Ἦταν πολύς ὄχλος ἀπό κάθε ἔθνος, στεκόταν μπροστά στόν θρόνο καί στό Ἀρνίο. Φοροῦσαν λευκά. Μπροστά στόν Θεό ὑπῆρχε θυσιαστήριο μέ θυμιάματα. Ὑπῆρχε βιβλίον ἀνεωγμένον. Ἔτσι διαμορφώθηκαν οἱ Ἱεροί Ναοί. Αὐτό βλέπουμε ὅταν εἰσερχόμαστε στόν Ἱερό Ναό.

Τρίτον. Βλέπουμε μιά διάταξη τῆς οὐράνιας θείας Λειτουργίας

Οἱ ἄγγελοι, μέ τούς πρεσβυτέρους καί τόν ὄχλο τῶν μαρτύρων ψάλλουν «Ἀλληλούϊα». Οἱ πρεσβύτεροι προσκυνοῦν τόν καθήμενο πάνω στόν θρόνο δοξολογώντας Αὐτόν. Οἱ ἐσφραγισμένοι μέ τό ὄνομα τοῦ Ἀρνίου καί τοῦ Πατρός Του ψάλλουν μιά νέα ὠδή.

Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος ἔλαβε ἐντολή νά λάβη καί νά φάγη τό Εὐαγγέλιο. Τό ἔφαγε καί ἦταν γλυκό σάν μέλι, καί ἡ καρδιά του πικράθηκε. Εἶναι ἡ νοερά προσευχή, καί ἡ γνώση τοῦ Θεοῦ. Μετά ἀκολουθεῖ τό Δεῖπνο τοῦ Ἀρνίου. Ὅλοι συμμετεῖχαν στόν γάμο, προηγήθηκε ἡ ψαλμωδία καί ἡ νοερά προσευχή.

Τότε ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης εἶδε τήν ἔλευση τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ ὡς ἀναβάτη ἐπάνω σέ λευκό ἄλογο. Φοράει ἱμάτιο βαμμένο στό αἷμα καί ἐπάνω του εἶναι γραμμἐνο τό ὄνομα «Βασιλεύς Βασιλέων καί Κύριος τῶν Κυρίων». Ἀπό τό στόμα του ἔβγαινε ἕνα κοφτερό σπαθί πού εἶναι κατάλληλο γιά μάχες. Δείχνει αὐτόν πού κοινώνησε καί εἶναι δυνατός νά νικήση τήν ἁμαρτία.

Τέταρτον. Ἡ παραλειτουργία

Ἔξω ἀπό τόν Ναό καί τήν οὐράνια θεία Λειτουργία στήν γῆ ὑπάρχει καί μιά παραλειτουργία τοῦ θηρίου τῆς Ἀποκαλύψεως, πού κυριαρχεῖ σέ ὅσους τό προσκυνοῦν καί ὑφίστανται πολλά δεινά.

Ἑπομένως, στό βιβλίο τῆς Ἱερᾶς Ἀποκαλύψεως παρουσιάζεται ἡ οὐράνια θεία Λειτουργία καί αὐτή ἐπηρέασε τήν διάταξη τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, ἀλλά καί τήν διάταξη τῆς θείας Λειτουργίας καί τό βαθύτερο νόημά της.

Βλέπετε ὅτι ὑπάρχει προετοιμασία, ὁ ἐκκλησιαζόμενος εἶναι θεόπτης, ὑπάρχει ὅραση Θεοῦ, συμπροσευχή μέ τούς ἀγγέλους, νοερά προσευχή «Σύνοδος οὐρανοῦ καί γῆς», ἀκρόαση τοῦ Εὐαγγελίου, συμμετοχή σέ Δεῖπνο, ἔξοδος ἀπό τόν Ναό μέ πολλή δύναμη.

2. Ἡ Θεία Κοινωνία, κατά τόν ἅγιο Συμεών τόν Νέο Θεολόγο

Ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος ἔζησε τόν 11ο αἰώνα μ.Χ. Ἦταν κρίσιμος αἰώνας, ἀφοῦ στήν Δύση ὁ σχολαστικισμός στηρίχθηκε στήν λογική καί τήν φιλοσοφία τοῦ Πλάτωνος καί τοῦ Ἀριστοτέλους. Ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος στηρίχθηκε στήν ἡσυχαστική παράδοση, τήν παράδοση τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Πατέρων. Κυρίως στόν Ἀπόστολο Παῦλο καί στόν Εὐαγγελιστή Ἰωάννη. Ἔχουμε διαφορά μεταξύ σχολαστικῆς καί ἐμπειρικῆς θεολογίας.

Θά ἀναφέρω μερικούς λόγους του γιά τήν Θεία Κοινωνία.

Γράφει ὅτι, «ὅταν λαμβάνουμε τό Σῶμα τοῦ Δεσπότου καί Θεοῦ, γινόμαστε συμμέτοχοι τῆς Θεότητάς Του καί γινόμαστε «σύσσωμοι καί συγγενεῖς ἐν ἀληθείᾳ». Γινόμαστε ὅμοιοι μέ τόν φιλάνθρωπο Θεό, ἀνακαινιζόμαστε στήν ψυχή, ἀνασταινόμαστε ἀπό τούς νεκρούς, ἀξιωνόμαστε νά βλέπουμε τόν Θεό καί νά μᾶς βλέπη.

Χρησιμοποιεῖ χωρίο τοῦ Ἀποστόλου Παύλου. Κοινωνοῦμε τήν ἴδια τήν σάρκα τήν ὁποία προσέλαβε ἡ Παναγία. Γινόμαστε συγγενεῖς μέ τήν μητέρα Του. Ἡ Θεία Κοινωνία γίνεται στόν ἄνθρωπο ἀνάλογα μέ τήν κατάστασή του. Στήν εὐχή πού διαβάζουμε στήν ἀκολουθία πρό τῆς θείας Μεταλήψεως, λέμε:

«Καί καθαίρεις καί λαμπρύνεις
καί φωτός ποιεῖς μετόχους
κοινωνούς θεότητός σου ἐργαζόμενος ἀφθόνως
καί τό ξένον καί ἀγγέλοις καί ἀνθρώπων διανοίαις
ὁμιλεῖς αὐτοῖς πολλάκις, ὥσπερ φίλοις σου γνησίοις».

Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ Θεία Κοινωνία ἐνεργεῖ ἀνάλογα μέ τήν κατάσταση τοῦ καθενός. Καθαρίζει, λαμπρύνει καί φωτίζει.

Ὁ ἴδιος ἔβλεπε φῶς στήν Ἁγία Τράπεζα. Ἔλεγε, κρύβοντας τόν ἑαυτό του: «Μοῦ εἶπε κάποιος ἱερομόναχος ἀπό θάρρος διότι μέ ἀγαποῦσε, ὅτι "ποτέ δέν λειτούργησα χωρίς νά δῶ τό Ἅγιον Πνεῦμα, ὅπως τό εἶδα, ὅταν χειροτονήθηκα καί ὁ Μητροπολίτης ἔλεγε τήν εὐχή τῆς χειροτονίας ἔχοντας τό Εὐαγγέλιο πάνω στήν ἀθλία μου κεφαλή.

»Ἐγώ τόν ρώτησα πῶς εἶδε τό Ἅγιον Πνεῦμα καί σέ ποιά μορφή. Καί μοῦ ἀποκρίθηκε: "Τό εἶδα ἁπλό, χωρίς μορφή, ἀλλά ὡς φῶς. Καί καθώς ἀποροῦσα στήν ἀρχή βλέποντας ἐκεῖνο πού ποτέ δέν εἶχα δῆ, καί συλλογιζόμουν τί εἶναι, Αὐτό μοῦ ἔλεγε μυστικά σάν νά μοῦ μιλοῦσε μέ γνωστή φωνή. «Ἐγώ ἔτσι ἐπιφοιτῶ σέ ὅλους τούς Προφῆτες καί Ἀποστόλους καί τούς τωρινούς ἐκλεκτούς καί ἁγίους τοῦ Θεοῦ. Γιατί ἐγώ εἶμαι τό Ἅγιον Πνεῦμα"».

Τοῦ μιλοῦσε μέ γνωστή φωνή, δηλαδή εἶχε νοερά προσευχή. Αἰσθανόταν μέλος τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ. Ὁ ἴδιος ἔγραφε: «Μετέχω τοῦ φωτός, μετέχω καί τῆς δόξης καί λάμπει μου τό πρόσωπο ὅπως τοῦ ποθητοῦ μου καί ἅπαντα τά μέλη μου γίνονται φωτοφόρα». «Κινῶ τό χέρι καί αὐτό εἶναι χέρι Χριστοῦ. Κινῶ τό πόδι καί εἶναι πόδι Χριστοῦ».

Ἔλεγε ὅτι δέν μετέχουμε «ἀνοήτως καί ἀναισθήτως» στό Μυστήριο τῆς Θείας Κοινωνίας. Διαφορετικά, πρέπει νά θρηνήσουμε γιά τήν ἀναισθησία μας. Χρειάζονται προϋποθέσεις. Ἐπαναλάμβανε τόν λόγο τοῦ Γέροντός του, τοῦ Συμεών τοῦ Εὐλαβῆ. «Ἀδελφέ, ἄνευ δακρύων μή κοινωνήσης ποτέ».

Οἱ σύγχρονοι τόν εἰρωνεύονταν καί αὐτός σέ μιά διδαχή του τόνιζε ὅτι εἶναι ἀπαραίτητα τά δάκρυα τῆς μετανοίας, ἀλλιῶς εἴμαστε «σκληροκάρδιοι» καί «λιθοκάρδιοι». Χρειάζεται ἑκούσια σταύρωση καί νέκρωση. Ἰσχύει τό πατερικό «Δός αἷμα καί λάβε πνεῦμα».

Καρποί τῆς Θείας Κοινωνίας εἶναι ἡ ἕνωση μέ τόν Χριστό, γινόμαστε συγγενεῖς μέ τόν Χριστό μέ δάκρυα μετανοίας.

Μέ ὅλα αὐτά θά ἤθελα νά πῶ ὅτι ὑπάρχουν τρεῖς Λειτουργίες. Ἡ πρώτη γίνεται στούς οὐρανούς, ὅπως τήν παρουσίασε ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος. Ἡ δεύτερη Λειτουργία γίνεται στούς Ἱερούς Ναούς, στήν ὁποία συμμετέχουμε. Δέν εἶναι ἀνεξάρτητη ἀπό τήν οὐράνια θεία Λειτουργία. Γίνεται ἀλληλοπεριχώρηση μεταξύ τους. Ἡ τρίτη Λειτουργία γίνεται στήν καρδιά μέ τήν νοερά προσευχή πού γίνεται μέσα στήν ἀτμόσφαιρα τοῦ ἡσυχασμοῦ. Σκοπός τῆς ζωῆς μας εἶναι νά συμμετέχουμε καί στίς τρεῖς Λειτουργίες.

3. Πῶς πραγματοποιοῦνται αὐτά σήμερα

Αὐτή εἶναι ἡ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία σήμερα ἀλλοιώνεται, διότι ἡ θεολογία θεωρεῖται ἀκαδημαϊκή ἐπιστήμη, ἐπηρεασμένη ἀπό τόν σχολαστικισμό καί τόν προτεσταντισμό, τήν ψυχολογία, τήν κοινωνιολογία.

Ἔπειτα, ἡ θεία Λειτουργία θεωρεῖται μιά ἁπλῆ προσευχή, μιά συνάντηση σωμάτων, ἕνα θέατρο. Ἀκόμη, ἡ χριστιανική ζωή ἐκλαμβάνεται ὅτι κάνουμε καλές πράξεις.

Αὐτήν τήν ἑνότητα τῶν τριῶν, τῆς Θείας Εὐχαριστίας, τῆς νοερᾶς προσευχῆς καί τοῦ ἡσυχασμοῦ, τήν ἀναζητοῦν μερικοί στά Μοναστήρια. Καί ὅταν ἔχουν καλή καθοδήγηση, τήν ἀπολαμβάνουν.

Ἐμεῖς στόν κόσμο πρέπει νά γνωρίζουμε αὐτήν τήν ἀλήθεια, ὅπως γνωρίζουμε τίς ἐπιδόσεις πού κάνουν οἱ ἀθλητές στούς Ὀλυμπιακούς Ἀγῶνες, ἀλλά πρέπει νά ἔχουμε ἀνάλογη προσαρμογή. Νά ἔχουμε πνευματικό πατέρα πού γνωρίζει τήν ὀρθόδοξη παράδοση. Νά ἔχουμε μετάνοια, κυρίως πρίν τήν θεία Λειτουργία καί Θεία Κοινωνία. Νά ἀγαπήσουμε τήν προσευχή, στήν ἀρχή λογικά καί μετά θά γίνη νοερά. Νά ἔχουμε ταπείνωση.

Ἡ ἀποστολή μας εἶναι ὑψηλή. Ἀπό τό κατ’ εἰκόνα (νοερό καί αὐτεξούσιο) νά ὁδηγηθοῦμε στό καθ’ ὁμοίωση (θέωση). Ἡ πορεία εἶναι: ἡ κάθαρση, ὁ φωτισμός καί ἡ θέωση.

Πρέπει νά προετοιμασθοῦμε μέ τήν νοερά λειτουργία στήν καρδιά, γιά νά συμμετέχουμε πραγματικά στήν θεία Λειτουργία καί νά συνηθίσουμε, νά προπονηθοῦμε γιά τήν οὐράνια θεία Λειτουργία.