Skip to main content

Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου: Γ' Προβληματισμοί “Βασιλεῦσι” ἤ “εὐσεβέσι”;

Τελευταία γίνεται λόγος γιά τό τροπάριο “Σῶσον, Κύριε, τόν λαόν Σου” καί μάλιστα γιά τήν φράση “νίκας τοῖς Βασιλεῦσι κατά βαρβάρων δωρούμενος”. Δημιουργοῦνται ποικίλες ἀντιδράσεις ἀπό μέρους μερικῶν παρευρισκομένων, μάλιστα σέ μερικές περιπτώσεις ὅπως τό Ἀμύνταιο, τήν Κρήτη καί τό Ἀντιρριο ὑπῆρξαν καί ἀντιδράσεις ἀρχόντων καί ἀρχομένων, σέ μερικά σημεῖα τελείως ἀπαράδεκτες.

Ἐπί τοῦ θέματος αὐτοῦ διεξήχθη ἕνας διάλογος ἀπό τῶν στηλῶν τῆς Ἐφημερίδος “Βήμα” μεταξύ ἐμοῦ καί τοῦ Μητροπολίτου Ἐλβετίας κ. Δαμασκηνοῦ, καθώς ἐπίσης ὑπῆρξαν καί μερικές ἀνακοινώσεις. Θά ἤθελα νά μοῦ ἐπιτραπῆ νά καταθέσω μερικές σκέψεις μου ἐπάνω στό θέμα αὐτό, σέ σχέση μέ τήν εἰσήγηση καί κρίση τῆς Μονίμου Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπί τῆς Λατρείας.

Τό ἐπιχείρημα γιά τήν παραμονή τῆς φράσεως “νίκας τοῖς βασιλεύσι κατά βαρβάρων δωρούμενος” δικαιολογεῖται ἀπό πολλούς, ἀπό τό ὅτι μέ τόν ὄρο “βασιλεύσι” ἐννοοῦνται οἱ ἄρχοντες καί ἀκόμη ὅτι πρέπει νά σεβόμαστε τίς συνοδικές ἀποφάσεις ἤ τέλος πάντων τίς εἰσηγήσεις τῶν Συνοδικῶν Ἐπιτροπῶν.

Πράγματι στά Δίπτυχά της Ἐκκλησίας τοῦ ἔτους 1998 σέλ. ξβ’-ξδ’ αἰτιολογεῖται ἡ μή ἀντικατάσταση τῶν σχετικῶν φράσεων πού ἀναφέρονται στά τροπάρια, ἑπομένως καί στό “Σῶσον, Κύριε, τόν λαόν Σου...” μέ τό ὅτι “ὑπό τάς λέξεις βασιλεῖς καί βασιλεύειν νοοῦνται ἐν γένει οἱ Ἄρχοντες καί ἐν ὑπεροχή ὄντες”, καθώς ἐπίσης “αἵ εὐχαί καί οἱ ὕμνοι τῆς Ἐκκλησίας παραμένουσιν ἀείποτε ἀνέπαφοι εἰς τάς ἀντιστοίχους αὐτῶν φράσεις”, ὅπως καί “ἀσχέτως πολιτειακῶν περιστάσεων ποιεῖται προσευχᾶς ὑπέρ βασιλέων καί πάντων των ἐν ὑπεροχή ὄντων”.

Ἡ αἰτιολογία αὐτή εἶναι ἐπαρκής καί δέν θά δημιουγοῦσε προβλήματα ἐάν τό ὅλο κείμενο τῆς εἰσηγήσεως δέν ἦταν ἀντιφατικό καί ἐάν ἐφαρμοζόταν ἀπό ὅλους τους Κληρικούς. Ἀλλά στήν προκειμένη περίπτωση ἡ εἰσήγηση πάσχει ἀπό ἀντιφατικότητα, γιατί οἱ σχετικές λεπτομέρειες, πού δίδονται, δέν συνδέονται μέ τήν αἰτιολόγησή της, καθώς ἐπίσης καί δέν τηροῦνται ἀπό τήν πλειοψηφία τῶν Ἱεραρχῶν καί Κληρικῶν. Καί ἐξηγοῦμαι ἀκόμη περισσότερο.

Στό κείμενο τῆς εἰσηγήσεως διαλαμβάνεται ὅτι “διατηροῦνται ἀναλλοιώτως ὡς ἔχουσιν: α) αἵ εὐχαί τῆς Θ. Λειτουργίας, ὅπου ἄν μνημονεύωσι τῶν βασιλέων...” καί “β) τά Ἀπολυτίκια, Κοντάκια, Δοξαστικά κλπ. ὕμνοι, ἐν οἶς διαλαμβάνουσι περί τῶν βασιλέων...”. Καί βεβαίως ἐδῶ ὑπονοεῖται ὅτι μέ τόν ὄρο βασιλεῖς ἐννοοῦνται οἱ ἄρχοντες, ἀσχέτως πολιτειακῶν μεταβολῶν.

Ὅμως, στό κείμενο τῆς εἰσηγήσεως τῆς Μονίμου Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς ὑπάρχουν πολλές ἀντιφατικότητες πού εἶναι ἀντίθετες τόσο πρός τό σκεπτικό της εἰσηγήσεως ὅσο καί πρός τόν ἐντοπισμό περί τῆς μή ἀλλοιώσεως τῶν κειμένων τῶν εὐχῶν καί τῶν ὕμνων. Καί αὐτό φαίνεται στά δύο ἄλλα σημεῖα τῆς εἰσηγήσεως. Ἤτοι:

Πρῶτον. Λέγεται ὅτι “καταργοῦνται καί παραλείπονται ἐφ’ ἑξῆς: α) τό “Πολυχρόνιον”, β) αἵ μνημονεύσεις τῶν βασιλέων, κατά τήν Μέγ. Εἴσοδον, εἰς τά “Εἰρηνικά” καί τήν “Ἐκτενή”, γ) τό “Κύριε, σῶσον τούς βασιλείς” (κατά τάς ἀρχιερατικᾶς Λειτουργίας) τρισσευομένου τοῦ “Κύριε, σῶσον τούς εὐσεβείς””. Δηλαδή, στό σημεῖο αὐτό ἔχουμε ἀντικατάσταση τῆς λέξεως βασιλεῖς μέ τήν λέξη εὐσεβεῖς.

Τό ἐρώτημα τό ὁποῖο τίθεται εἶναι τό ἑξῆς: Γιατί προτείνεται ἡ κατάργηση τῶν προσευχῶν αὐτῶν καί τῶν κειμένων, ἐφ’ ὅσον μέ τόν ὄρο βασιλεῖς ἐννοοῦνται οἱ ἄρχοντες, καί ἐφ’ ὅσον ἔχουμε ἐντολή ἀπό τόν Ἀπόστολο Παῦλο νά προσευχόμαστε “ὑπέρ βασιλέων (ἀρχόντων) καί πάντων των ἐν ὑπεροχή ὄντων”; Κανονικά, δηλαδή, γιά νά εἴμαστε συντονισμένοι στό αἰτιολογικό της εἰσηγήσεως θά ἔπρεπε νά παραμείνουν αὐτές οἱ λειτουργικές φράσεις καί νά ἀντικατασταθοῦν μόνο τα ὀνόματα. Δηλαδή, κατά τίς ἀρχιερατικές Λειτουργίες νά παραμείνη τό “Κύριε, σῶσον τούς βασιλείς” καί βεβαίως θά ἐννοοῦμε σημειολογικά τους ἄρχοντες, ὅπως καί στό “σῶσον, Κύριε, τόν λαόν Σου...”. Ἐπίσης, στίς δεήσεις κατά τά εἰρηνικά καί τήν ἐκτενῆ νά μή ἀφαιρεθοῦν οἱ σχετικές δεήσεις ὑπέρ τῶν ἀρχόντων καί μάλιστα ὀνομαστικά, γιατί αὐτό συνιστᾶ ἄρνηση ὑπακοῆς στήν ἐντολή τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, ἀλλά νά παραμείνουν οἱ δεήσεις μέ τά ὀνόματα τῶν Προέδρων τῆς Δημοκρατίας, ὅπως κάνουν καί σέ ἄλλες χῶρες. Ἐπίσης, νά ψάλλεται καί τό “πολυχρόνιον”, ἁπλῶς νά γίνη ἀντικατάσταση τῶν ὀνομάτων. Βεβαίως, γιά τό τελευταῖο ἔχω σοβαρές ἐπιφυλάξεις γιά τήν παρέμβασή του στίς θ. Λειτουργίες. Καί ναί μέν τό “πολυχρόνιον” ἐκφράζει τήν λειτουργία τοῦ Παλατίου καί ἐπηρεάστηκε ἀπό τό τυπικό των Ἀνακτόρων - Παλατίου, ἀλλά ἦταν λάθος νά λέγεται καί σέ κάθε Λειτουργία στό πιό ἀπομακρυσμένο χωριό. Ἑπομένως, στήν περίπτωση τῆς καταργήσεως καί παραλείψεως εὐχῶν καί φράσεων, ὅπως ἀναφέραμε προηγουμένως, ὑπάρχει ἀντιφατικότητα στήν εἰσήγηση.
Δεύτερον. Στήν εἰσήγηση ἀκόμη τῆς Ἐπιτροπῆς λέγεται: “ἀνεκτή ἁπλῶς (καί οὐχί ἐπιβεβλημένη) ἡ ἀποσιώπησις ἅ) Εἰς τήν ὀπισθάμβωνον εὐχήν, τῆς φράσεως “...τοῖς βασιλεύσι ἠμών”, (χωρίς νά ἀντικατασταθῆ ὑπό ἄλλης συναφοῦς) β) εἰς τόν Μικρόν καί τόν Μεγάλον Ἁγιασμόν, τῆς φράσεως “... καί φύλαττε, Κύριε, τούς δούλους Σου τούς πιστούς βασιλεῖς ἠμῶν... (μέχρι καί τοῦ) ποίησον κατά πάντα ἐπιεικείς” (Μικρ. Ἁγιασμός), ἤ του “...πάντα ἐχθρόν καί πολέμιον” (Μέγ. Ἁγιασμός).”

Καί στό σημεῖο αὐτό ὑπάρχει μεγάλη σύγχυση καί πολλές ἀντιφατικότητες. Ἐφ’ ὅσον, κατά τήν εἰσήγηση, δέν πρέπει νά ἀλλάσσουν οἱ λειτουργικές φράσεις, ἐπειδή “αἵ εὐχαί καί οἱ ὕμνοι τῆς Ἐκκλησίας παραμένουσιν ἀείποτε ἀνέπαφοι εἰς τάς ἀντιστοίχους αὐτῶν φράσεις” καί ἐφ’ ὅσον καλούμεθα νά προσευχόμαστε ὑπέρ τῶν βασιλέων, καί ἐννοιολογικῶς ἐννοοῦμε τούς ἄρχοντες, τότε γιατί ἐπιτρέπεται ἔστω καί μέ ἀνοχή ἡ ἀποσιώπηση, ἡ ὁποία μάλιστα δέν εἶναι καί ἐπιβεβλήμενη; Αὐτό σημαίνει ὅτι στά σημεῖα αὐτά οἱ Κληρικοί ἐπιτρέπεται νά ἐνεργοῦν κατά τό δοκοῦν. Ἄλλοι νά εὔχωνται μέ τίς φράσεις “τοῖς βασιλεύσι ἠμών” στήν ὀπισθάμβωνον εὐχή ἤ νά λένε τήν εὐχή μέ τήν φράση “καί φύλαττε, Κύριε, τούς δούλους Σου τούς πιστούς βασιλεῖς ἠμών” καί ἄλλοι νά ἀποσιωποῦν τίς φράσεις αὐτές, ἀνάλογα μέ τίς ἐνδεχόμενες πολιτικές τούς πεποιθήσεις. Καί τότε πῶς θά ἐφαρμοσθῆ τό σκεπτικό, τό διαγραφόμενο στά Δίπτυχά της Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος: “παρίσταται ἀνάγκη νά καθορισθῶσι σαφῶς ἐνταύθα αἵ σχετικαί λεπτομέρειαι, διά νά ἀκολουθῆται ὑπό πάντων ἑνιαία γραμμή καί νά μή ἐνεργή ἕκαστος ἀνευθύνως καί κατά βούλησιν”; Ἀλλά, ὅπως εἴδαμε προηγουμένως, τό κείμενο τῆς εἰσηγήσεως τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπί τῆς Λατρείας συνιστᾶ στούς Κληρικούς νά ἐνεργοῦν κατά βούλησιν.

Συμπερασματικά καί συνοπτικά γιά τήν πληρέστερη κατανόηση τῶν ὅσων προηγήθηκαν σημειώνω τά ἀκόλουθα:

Ἐφ’ ὅσον κατά τήν εἰσήγηση τῆς Μονίμου Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπί τῆς Λατρείας “τά λειτουργικά κείμενα τῆς Ἐκκλησίας... δέν τροποποιοῦνται κατά τάς περιστάσεις”, καί “αἵ εὐχαί καί οἱ ὕμνοι τῆς Ἐκκλησίας παναμένουσιν ἀείποτε ἀνέπαφοι εἰς τάς ἀντιστοίχους αὐτῶν φράσεις”, καθώς ἐπίσης ἔχουμε ἐντολή νά προσευχόμαστε “ὑπέρ βασιλέων καί πάντων των ἐν ὑπεροχή ὄντων”, “ἀσχέτως πολιτειακῶν περιστάσεων” καί ἐπιπλέον ἐφ’ ὅσον “ὑπό τάς λέξεις βασιλεῖς καί βασιλεύειν νοοῦνται ἐν γένει οἱ Ἄρχοντες καί ἐν ὑπεροχή ὄντες”, τότε:

1. Γιατί προτείνεται ἀπό τήν Ἐπιτροπή ἡ κατάργηση καί ἡ παράλειψη τῆς μνημονεύσεως τῶν βασιλέων - ἀρχόντων ἀπό τίς σχετικές δεήσεις, καθώς ἐπίσης καί ἡ κατάργηση τοῦ “πολυχρονίου”;

2. Γιατί προτείνεται ἡ ἔστω ἀνεκτή καί ὄχι ἐπιβεβλημένη ἀποσιώπηση τῶν σχετικῶν φράσεων τῆς ὀπισθάμβωνος εὐχῆς, κατά τήν θεία Λειτουργία καί τῶν εὐχῶν τοῦ Μικροῦ καί Μεγάλου Ἁγιασμοῦ, ποῦ ἀναφέρονται στούς Βασιλεῖς;

Ἔπρεπε ἤ ὅλα νά παραμείνουν ἀναλλοίωτα, καί νά ἀλλάζουν μόνον τά ὀνόματα τῶν ἀρχόντων, ἤ νά γίνουν οἱ σχετικές ἀλλαγές.

Ὁ Καθηγητής κ. Ἰωάννης Φουντούλης, εἰδικός λειτουργιολόγος, μέ καθολική ἀποδοχή καί μεγάλη γνώση τῶν λειτουργικῶν προβλημάτων, ἀποφαίνεται, σέ σχετική ἐρώτηση, ὅτι εἶναι δυνατή καί ἐπιτρεπτή ἡ ἀντικατάσταση τῆς φράσεως “νίκας τοῖς βασιλεύσι κατά βαρβάρων δωρούμενος” μέ τό “νίκας τοῖς εὐσεβέσι κατ’ ἐναντίων δωρούμενος”.

Προσφέροντας τό θεωρητικό ὑπόβαθρο γιά τήν ἀντικατάσταση αὐτή ἰσχυρίζεται, μέ παραδείγματα, ὅτι τά λειτουργικά κείμενα καί οἱ εὐχές δέχονταν διάφορες ἀλλαγές, διά μέσου των αἰώνων, ἀφοῦ ἄλλοτε παραλείπονταν διάφορες αἰτήσεις ἀπό τήν θεία λατρεία, ἄλλοτε γίνονταν ἀνάλογες διασκευές, ἄλλοτε, ἰδίως κατά τήν Τουρκοκρατία, γίνονταν ἀντικαταστάσεις καί αὐτῶν ἀκόμη τῶν βασιλικῶν ψαλμῶν τοῦ Ὄρθρου. Ὅπου παρέμεινε σέ πολλά τροπάρια ἡ λέξη Βασιλεύς “τοῦτο γίνεται ὄχι γιατί τά κείμενα αὐτά δέν ἐπιτρέπεται νά δεχθοῦν καμμία τροποποίηση, ἀλλά γιατί αὐτή δέν εἶναι ἄμεσα ἀναγκαῖα ἤ γιατί δέν εἶναι πρακτικά εὔκολη”. Ἐπίσης, μιά γενική παρατήρησή του εἶναι ὅτι “εἶναι δύσκολο νά πείσουμε τόν πιστό στήν προκειμένη περίπτωση ὅτι πρέπει νά λέγη “Βασιλέα” καί νά ἐννοεῖ τόν Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας. Τά κείμενα ἐξ ἄλλου τῶν προσευχῶν δέν εἶναι σάν τά βιβλικά κείμενα ἤ σάν τό Σύμβολο τῆς Πίστεως, πού δέν δέχονται τροποποιήσεις, λόγω τῆς στερεοτύπου καί ἀναλλοιώτου παραδόσεως τους”.

Καί ὕστερα ἀπό τήν θεωρητική ἀνάλυση τῶν θέσεων αὐτῶν ὁ κ. Ἰωάννης Φουντούλης παραθέτει τίς σκέψεις του γιά τό τροπάριο “σῶσον, Κύριε, τόν λαόν Σου...” πού μᾶς ἐνδιαφέρει ἐδῶ. Γράφει:

“Ειδικά τό τροπάριο “Σῶσον, Κύριε, τόν λαόν Σου...” εἶναι σχεδόν τό μόνο ἀπό τά ἐπίμαχα τροπάρια, πού ἔχει μιά ἰδιαίτερα μεγάλη λειτουργκή χρήση. Ψάλλεται σ’ ὅλες τίς ἑορτές τοῦ τιμίου Σταυροῦ, στά μεθέορτά τους, στίς Τετάρτες καί Παρασκευές, στήν ἀκολουθία τοῦ ὄρθρου καθημερινά, στούς ἁγιασμούς καί μάλιστα στίς περιστατικές ἀκολουθίες μπροστά σε ἀρχές καί σέ ἐπίσημα πολλές φορές πρόσωπα καί σέ μεγάλες συγκεντρώσεις λαοῦ, πού τό ξέρει ἀπό στήθους καί περιμένει νά σχολιάσει τή σχετική φράση του. Ἡ μετατροπή τῆς φράσεως αὐτῆς (“νίκας τοῖς βασιλεύσι κατά βαρβάρων δωρούμενος”) σέ “νίκας τοῖς εὐσεβέσι κατ’ ἐναντίων δωρούμενος” δέν μποροῦμε νά ποῦμε πῶς μετρικά καί νοηματικά εἶναι ἀδόκιμη. Καί ὁ ἀριθμός τῶν συλλαβῶν παραμένει ὁ ἴδιος καί οἱ τόνοι βρίσκονται στή θέση τους, καί τό νόημα μένει ἀπαραβίαστο, γίνεται δέ μάλιστα πνευματικότερο, ἀφοῦ “ἐναντίοι” μποροῦν νά νοηθοῦν οἱ πάσης φύσεως ὁρατοί, ἀλλά καί οἱ ἀόρατοι πνευματικοί ἐχθροί των πιστῶν. Ἡ διόρθωση αὐτή καί ἀρκετά παλαιά πρέπει νά εἶναι καί σέ πολλά ἔντυπα ἔχει εἰσχωρήσει (π.χ. στήν ἔκδοση τῶν Μηναίων Παρασκευοπούλου, στήν Ἀθήνα 1904) καί σ’ ὅλους εἶναι γνωστή καί ἀπό ὅλους ἀποδεκτή. Ἅς μου ἐπιτραπεῖ, σάν ἔκφραση προσωπικῆς γνώμης, ἡ παρατήρηση ὅτι δέν εἶναι ἀνάγκη καί τό τροπάριο αὐτό νά ἐνταχθεῖ στά “ἱστορικῶς καθιερωμένα” καί ὅτι κατ’ ἀνάγκην ἐδῶ πρέπει “ἐνδεικτικώς” ὑπό τήν λέξη “βασιλεύσι” νά “νοοῦνται ἐν γένει οἱ ἄρχοντες”, ὅπως σημείωνει τό Ἡμερολόγιο - Τυπικό της Ἀποστολικῆς Διακονίας. Εἶναι νομίζω προτιμότερο νά ψάλλεται διορθωμένο. Διορθωμένο ἐξ ἄλλου ψάλλεται σέ ἐπίσημες περιστατικές ἀκολουθίες καί ἁγιασμούς πού μεταδίδονται ἀπό τά ραδιόφωνα καί τίς τηλεοράσεις”. (Ἀπαντήσεις σέ Λειτουργικές Ἀπορίες, τόμος Δ’, σέλ. 58-59).

 

Ἡ γνώμη αὐτή τοῦ εἰδικοῦ λειτουργιολόγου, πού ἔχει σαφῆ γνώση τῶν θεμάτων, δέν ἀφήνει περιθώρια περαιτέρω συζητήσεως, καί πρός τήν κατεύθυνση αὐτή πρέπει νά προσανατολισθῆ ἡ Διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας.

Γιά ὅλους αὐτούς τούς λόγους ἰσχυρίζομαι ὅτι τό σχετικό κείμενο τῆς εἰσηγήσεως τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς δημιουργεῖ πολλές ἀσάφειες, ἐπιτείνει τήν σύγχυση καί γι’ αὐτό δέν ἐφαρμόζεται ἀπό τήν πλειοψηφία τῶν Κληρικῶν, ἐπειδή ἄλλοτε ἀφήνει τίς εὐχές ὑπέρ βασιλέων μέ τό αἰτιολογικό ὅτι ἔχουμε ἐντολή νά προσευχόμαστε ὑπέρ τῶν ἀρχόντων, ἀφοῦ μέ τόν ὄρο βασιλεῖς ἐννοοῦμε τούς ἄρχοντες, καί ἄλλοτε καταργεῖ τόν ὄρο καί ἑπομένως καταργεῖ καί τήν προσευχή ὑπέρ τῶν ἀρχόντων. Ἑπομένως, στήν πράξη κάνει σαφῆ διάκριση μεταξύ βασιλέων καί ἀρχόντων, θεωρεῖ τούς Προέδρους τῆς Δημοκρατίας κατωτέρους ἀπό τούς κληρονομικούς βασιλεῖς καί, βεβαίως, στήν οὐσία ὑποτιμᾶ τόν λαό, ἀφοῦ στήν πρώτη περίπτωση (στήν Βασιλεία), ὅπως τήν γνωρίσαμε πρόσφατα δέν συμμετέχει ὁ λαός στήν ἐκλογή, ἐνῶ στήν δεύτερη (στήν Προεδρία) συμμετέχει ἔστω καί ἐμμέσως. Αὐτό ἀκριβῶς τό γεγονός δημιουργεῖ τεράστια προβλήματα στόν λαό, καί ἐπειδή πολλές φορές ἔχει ἐσωτερική διαίσθηση, ἀντιλαμβάνεται αὐτήν τήν διαφοροποίηση.

Γιά νά ξεφύγουμε αὐτήν τήν σύγχυση πού ἐπέβαλε ἡ εἰσήγηση τῆς Μονίμου Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπί τῆς Λατρείας πρέπει νά καταλήξουμε σέ δύο προτάσεις.

Πρώτη: Νά παραμείνουν, ὡς ἔχουν, ὅλα τα κείμενα καί στά τροπάρια, καί στούς ὕμνους, καί στήν ὀπισθάμβωνο εὐχή, καί στόν Μεγάλο Ἁγιασμό, καθώς ἐπίσης νά προστεθοῦν ἐκ νέου στά εἰρηνικά καί τήν ἐκτενῆ οἱ προσευχές ὀνομαστικά ὑπέρ τοῦ Προέδρου τῆς Δημοκρατίας, καθώς ἐπίσης καί τό “πολυχρόνιο”, κατάλληλα προσαρμοσμένο, ὅταν ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας εἶναι παρών. Τότε ἀσφαλῶς δέν θά δημιουργῆται πρόβλημα μέ τό “Σῶσον, Κύριε, τόν λαόν Σου...” στήν φράση “νίκας τοῖς βασιλεύσι...”.

Δεύτερη. Νά ψάλλεται τό “Σῶσον, Κύριε, τόν λαόν Σου...”, ὅπως ἐπεκράτησε ἐδῶ καί δεκάδες χρόνια. Νομίζω ὅτι ἄν κάνουμε μία ἀντικατάσταση κατ’ οἰκονομία, κυρίως γιά ποιμαντικούς λόγους, καί ψάλλουμε τό τροπάριο ἀντί τοῦ “νίκας τοῖς βασιλεύσι κατά βαρβάρων δωρούμενος” μέ τό “νίκας τοῖς εὐσεβέσι κατ’ ἐναντίων δωρούμενος”, ὅπως τό ἔκανε διακριτικῶς ἡ πλειοψηφία τῶν Ἀρχιερέων στίς περιόδους καταργήσεως τῆς Βασιλείας στήν Ἑλλάδα, ἀπό τήν ἀρχή τοῦ αἰῶνος, ὕστερα ἀπό ἔντονα πολιτειακά πάθη, τότε ἀποφεύγουμε ὅλες τίς ἄλλες ἀλλαγές. Μέσα στά πλαίσια τῆς ποιμαντικῆς διακρίσεως μποροῦμε νά υἱοθετήσουμε μιά τέτοια λύση, γιά νά μή προκαλοῦμε τόν λαό, ὁ ὁποῖος καλῶς ἤ κακῶς, καθοδηγούμενος ἀπό ἄλλες πολιτικές σκοπιμότητες, δέν ἐξετάζει τά θέματα ψύχραιμα καί νηφάλια.

Μεταξύ τῶν δύο αὐτῶν προτάσεων ἀσφαλῶς προτιμῶ τήν δεύτερη, γιά ποιμαντικούς ἀλλά καί ἐκκλησιαστικούς λόγους, ἡ ὁποία συντονίζεται στήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καί, βέβαια, πρέπει νά δίδουμε μεγαλύτερη σημασία καί προσοχή στήν θεολογία καί ἐκκλησιολογία τοῦ σημαντικοῦ αὐτοῦ τροπαρίου.

  • Προβολές: 3167