Skip to main content

“Η ἐμποροπανήγυρη τῆς Ναυπάκτου”

Δημοσιεύουμε δύο ἐπίκαιρα κείμενα συμπολιτῶν μας, σχετικά μέ τήν πανήγυρη τοῦ Ἁγίου Δημητρίου στήν Ναύπακτο. Τό πρῶτο προέρχεται ἀπό τό πόνημα τοῦ διευθυντῆ τῆς Παπαχαραλαμπείου Δημ. Βιβλιοθήκης, κ. Ἰωάννη Χαλάτση, μέ θέμα: “Ἐμποροπανήγυρη Ναυπάκτου”. Τό δεύτερο ἀπόσπασμα προέρχεται ἀπό μία πρόσφατη καί ἐνδιαφέρουσα ἐργασία τοῦ δασκάλου τοῦ Β' Δημ. Σχολείου Ναυπάκτου καί Δημοτικοῦ Συμβούλου κ. Θωμά Παναγιωτόπουλου, ἡ ὁποία ἀσχολεῖται εἰδικά μέ τό θέμα τῆς τοπικῆς ἐμποροπανήγυρης.

“Η ἐμποροπανήγυρη τῆς Ναυπάκτου”

ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΧΑΛΑΤΣΗ

“Στην Ναύπακτο ἡ ἐμποροπανήγυρη συνδέθηκε μέ τήν ἑορτή τοῦ πολιούχου τῆς πόλης Ἁγίου Δημητρίου. Ξεκινάει ἀπό τά χρόνια της Τουρκοκρατίας καί συνεχίζεται ἀνελλιπῶς ἀπό τά χρόνια της Ἀπελευθέρωσης ἀπό τόν τουρκικό ζυγό μέχρι τίς μέρες μας. Ἡ ἐμποροπανήγυρη τῆς Ναυπάκτου ἀποτελεῖ σημαντικό ἐμπορικό καί κοινωνικό γεγονός γιά τήν εὐρύτερη περιοχή μας. Παλαιότερα λάμβανε χώρα καί μεγάλη ζωοπανήγυρη, κατά τήν ὁποία πωλοῦνταν ἑκατοντάδες ζῶα, κυρίως ἄλογα, μουλάρια, βόδια καί αἰγοπρόβατα.

Τά πρῶτα χρόνια ἡ ἐμποροπανήγυρη ἀναπτυσσόταν στήν περί τήν πλατεία Φαρμάκη περιοχή. Χρόνο μέ τόν χρόνο μετακόμιζε ἀνατολικότερα. Κάθε χρόνο ἐπισκέπτονται τήν ἐμποροπανήγυρη περισσότεροι ἀπό 20.000 ἐπισκέπτες ἀπό τήν Ναυπακτία, τό Μεσολόγγι καί τά χωριά τῆς ἐπαρχίας Μακρυνείας, τά χωριά τῆς ἐπαρχίας Δωρίδας τοῦ νομοῦ Φωκίδας καθώς καί ἀπό τήν Ἀχαΐα καί Αἰγιαλεία...

Ἐκτός ἀπό τήν οἰκονομική δραστηριότητα, ἔχουμε καί τήν κοινωνική ἐπαφή τῶν κατοίκων. Περιηγούμενος κανείς τό χῶρο τοῦ παζαριοῦ θά καταστῆ μάρτυρας ἀρκετῶν εὐχάριστων συναντήσεων μεταξύ των ἐπισκεπτῶν καί θά διαπιστώση μία εὐχάριστη, χαρούμενη καί γιορτινή ἀτμόσφαιρα.

Ἡ γιορτινή αὐτή ἀτμόσφαιρα εἶναι περισσότερο ἔντονη καί ἔκδηλη στά μικρά παιδιά τῆς πόλης μας, πού μέ τήν εὐκαιρία τοῦ παζαριοῦ θά βροῦν τόν τρόπο νά ἀποσπάσουν κάποια δῶρα ἀπό τούς γονεῖς καί συγγενεῖς τους, νά χαροῦν στά ἠλεκτρικά παιχνίδια (αὐτοκινητάκια, κούνιες, τρενάκι, μπαλαρίνα κ.α.) ποῦ δέν λείπουν κάθε χρόνο ἀπό τήν ἐμποροπανήγυρή μας.

Ἐπίσης, δίδεται ἡ εὐκαιρία στούς ἀποδήμους Ἐπαχτίτες νά ἐπισκεφθοῦν τήν πόλη, νά ἀνανεώσουν τούς δεσμούς τους μέ αὐτή καί νά ἐκδηλώσουν τό ζωηρό τους ἐνδιαφέρον γιά τά ποικίλα προβλήματα πού ἀντιμετωπίζει ἡ πόλη μας...”

ΤΟΥ ΘΩΜΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

“...Ἡ ἐποχή τῆς ἐμποροπανήγυρης δέν ἦταν τυχαία. Ἦταν λογικό νά συμπίμπτη μέ τήν ἐποχή, κατά τήν ὁποία ὁ πληθυσμός ἀποκτοῦσε ἀγοραστική δύναμη, ὅπως αὐτό συνέβαινε κατά τήν περίοδο διάθεσης τῶν ἀγροτικῶν προϊόντων.

Ὁ θεσμός τῆς ἐμποροπανήγυρης εἶναι πάντα συνδεδεμένος μέ μεγάλες θρησκευτικές ἑορτές, ὅπως ἡ ἑορτή τοῦ Πολιούχου Ἁγίου της ἀστικῆς κοινότητας. Ἡ σύνδεση αὐτή δέν ὀφείλεται μόνο στό βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα τοῦ ἀγροτικοῦ κόσμου, ἀλλά συμπίπτοντας μέ τήν περίοδο διάθεσης τῶν προϊόντων καί ἔναρξης τῆς καινούριας καλλιεργητικῆς περιόδου, ἀποτελοῦσε καί τήν ἔκφραση τῆς εὐχαριστίας πρός τόν Πολιοῦχο τῆς περιοχῆς Ἅγιο.

Καθώς ἡ περίοδος τῆς ἐμποροπανήγυρης συνέπιπτε μέ κάποια οἰκονομική εὐχέρεια τῶν κατοίκων τῆς περιοχῆς, ἦταν ἑπόμενο νά παρακολουθεῖται ἀπό ἑορταστικές ἐκδηλώσεις καί διασκεδάσεις μέ τήν συγκέντρωση καλλιτεχνικῶν καί ψυχαγωγικῶν συγκροτημάτων, πού ἔδιναν τήν εὐκαιρία χαρᾶς, ψυχαγωγίας καί πολιτισμοῦ στούς πανηγυριῶτες. Ὑπό τά δεδομένα αὐτά, ἰδιαίτερα μάλιστα τά τελευταῖα, γίνονταν καί ἐξακολουθοῦν νά γίνονται ὁρατές ποικίλες ὅσες ἐκδηλώσεις τοῦ ψυχικοῦ καί πνευματικοῦ καί κοινωνικοῦ βίου τῶν κατοίκων τῆς περιοχῆς, πού ἐκφράζουν τά λαογραφικά στοιχεῖα τῆς περιοχῆς. Κατ’ αὐτόν τόν τρόπο ζωντανεύουν καί ἐπιβιώνουν ὁρισμένα στοιχεῖα τοῦ λαογραφικοῦ ὑλικοῦ της περιοχῆς, πού συμβάλλουν στήν συντήρηση τῆς ταυτότητάς της, καίτοι ἡ πολιτιστική πρόοδος κατατείνει νά σκεπάση μέ τόν μανδύα τῆς λήθης ὅ,τι ἁγνότερο καί ἀντιπροσωπευτικότερο ἔχει νά μᾶς παρουσιάση ὁ αὐθορμητισμός καί ἡ πνευματικότητα τῆς λαϊκῆς ψυχῆς.

Ἀπό τόν περασμένο ἤδη αἰώνα ἡ πόλη τῆς Ναυπάκτου δέν ὑστέρησε στό σημεῖο αὐτό. Κάθε χρόνο, μέ τήν ἑορτή τοῦ πολιούχου ἁγίου, τοῦ Ἁγίου Δημητρίου πραγματοποιεῖται ἡ τοπική ἐμποροπανήγυρη, περισσότερο γνωστή ὡς “Παζάρι τ’ Ἀη-Δημήτρη”.

Ἡ σύσταση τῆς πανήγυρης ἀνάγεται στήν δεκαετία τοῦ 1870, στήν ἴδια πάντα τοποθεσία περίπου μέ αὐτή, πού τελεῖται ἔκτοτε. Ὁ χρόνος ἔναρξής της προκύπτει ἀπό τά ἔγγραφά του δικαστικοῦ ἀγώνα μεταξύ των κληρονόμων τοῦ Νικολάου Τζαβέλλα ἀφ’ ἑνός καί τοῦ Ἑλληνικοῦ Δημοσίου καί τοῦ Δήμου Ναυπακτίδος, ἀφ’ ἑτέρου, τότε, γιά τήν κυριότητα τοῦ χώρου στόν ὁποῖον ἡ ἐμποροπανήγυρη ἐτελεῖτο...

Ἀπό τήν ἔναρξή της, ὡς χῶρος τῆς ἐμποροπανήγυρης ὁρίστηκε, κατά παραχώρηση τοῦ Νικολάου Τζαβέλλα, τό κείμενο στόν ἀνατολικό οἰκισμό τῆς πόλης, τήν Ἀφροδίτη, ἀγρόκτημά του. Ὁ χῶρος αὐτός ἐπεκτάθηκε ἀργότερα στό ἀνατολικό τμῆμα τῆς κεντρικῆς ὁδοῦ καί στούς γύρω μικρούς δρόμους, μεταφέρθηκε δέ ἀπό διετίας στίς ὄχθες τοῦ χειμάρρου “Σκά” καί σέ μερικές σ’ αὐτόν καταλήγουσες παρόδους. Ἀνάλογη ἐπέκταση σημειώθηκε καί χρονικά. Καθιερώθηκε μέ τετραήμερη διάρκεια καί τώρα καλύπτει μιά πλήρη ἑβδομάδα.

Ἀκόμη πρέπει γιά τήν ἱστορία νά σημειωθῆ ὅτι τό ἀγρόκτημα Νικολάου Τζαβέλλα, μετά μακροχρόνιο δικαστικό ἀγώνα καταλογίσθηκε ὡς περιουσιακό στοιχεῖο τῶν κληρονόμων Τζαβέλλα, τό ὁποῖο ὁ στρατηγός Λάμπρος Τζαβέλλας, μετά τήν δικαστική δικαίωσή του καί τόν κατά τό Ἀλβανικό ἔπος ἠρωϊκό θάνατο τοῦ μονάκριβου παιδιοῦ τοῦ Ἰλάρχου Κώστα Τζαβέλλα, ἐδώρησε στόν Δῆμο Ναυπάκτου καί φέρει σήμερα τήν ὀνομασία “Πλατεία Τζαβελλαίων”...

...Ὅπως συμβαίνει πάντοτε μέ τίς μεγάλες θρησκευτικές γιορτές, ἔτσι καί τοῦ Ἁγίου Δημητρίου ἡ πόλη, ἡ Ναύπακτος, ἔπαιρνε γιορταστική ὄψη μέ τήν καθαριότητα καί τόν στολισμό τῶν σπιτιῶν καί τήν ἰδαίτερη εὐαισθησία καί φροντίδα τῆς Δημοτικῆς Ἀρχῆς, γιά νά εὐχαριστηθοῦν οἱ πανηγυριῶτες καί νά ἔχουν νά ποῦν μόνο καλά λόγια. Ἰδιαίτερη ἦταν καί εἶναι ἡ φροντίδα τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ συμβουλίου καί τῶν Ἐπαχτιτῶν γιά τήν Ἐκκλησία τους, τοῦ ἀφέντη Ἀη-Δημήτρη, προστάτη τῆς πόλης πάνω στό κόκκινο ἀλογό του...

...Ὅλη τήν ἑβδομάδα τῆς ἐμποροπανήγυρης ἡ Ἐκκλησία τοῦ Ἀη-Δημήτρη παραμένει ἀνοικτή ὅλη τήν ἡμέρα, γιατί κάθε ἐπισκέπτης τοῦ παζαριοῦ θά περάση πρῶτα ἀπό τήν Ἐκκλησία γιά νά προσευχηθῆ καί ν’ ἀνάψη τό κερί τῆς παράκλησης καί εὐχαριστίας στόν ἀφέντη Ἀη-Δημήτρη...”

  • Προβολές: 2929