“Η εμποροπανήγυρη της Ναυπάκτου”

Δημοσιεύουμε δύο επίκαιρα κείμενα συμπολιτών μας, σχετικά με την πανήγυρη του Αγίου Δημητρίου στην Ναύπακτο. Το πρώτο προέρχεται από το πόνημα του διευθυντή της Παπαχαραλαμπείου Δημ. Βιβλιοθήκης, κ. Ιωάννη Χαλάτση, με θέμα: “Εμποροπανήγυρη Ναυπάκτου”. Το δεύτερο απόσπασμα προέρχεται από μία πρόσφατη και ενδιαφέρουσα εργασία του δασκάλου του Β' Δημ. Σχολείου Ναυπάκτου και Δημοτικού Συμβούλου κ. Θωμά Παναγιωτόπουλου, η οποία ασχολείται ειδικά με το θέμα της τοπικής εμποροπανήγυρης.

“Η εμποροπανήγυρη της Ναυπάκτου”

του Ιωάννη Χαλάτση

“Στην Ναύπακτο η εμποροπανήγυρη συνδέθηκε με την εορτή του πολιούχου της πόλης Αγίου Δημητρίου. Ξεκινάει από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και συνεχίζεται ανελλιπώς από τα χρόνια της Απελευθέρωσης από τον τουρκικό ζυγό μέχρι τις μέρες μας. Η εμποροπανήγυρη της Ναυπάκτου αποτελεί σημαντικό εμπορικό και κοινωνικό γεγονός για την ευρύτερη περιοχή μας. Παλαιότερα λάμβανε χώρα και μεγάλη ζωοπανήγυρη, κατά την οποία πωλούνταν εκατοντάδες ζώα, κυρίως άλογα, μουλάρια, βόδια και αιγοπρόβατα.

Τα πρώτα χρόνια η εμποροπανήγυρη αναπτυσσόταν στην περί την πλατεία Φαρμάκη περιοχή. Χρόνο με τον χρόνο μετακόμιζε ανατολικότερα. Κάθε χρόνο επισκέπτονται την εμποροπανήγυρη περισσότεροι από 20.000 επισκέπτες από την Ναυπακτία, το Μεσολόγγι και τα χωριά της επαρχίας Μακρυνείας, τα χωριά της επαρχίας Δωρίδας του νομού Φωκίδας καθώς και από την Αχαΐα και Αιγιαλεία...

Εκτός από την οικονομική δραστηριότητα, έχουμε και την κοινωνική επαφή των κατοίκων. Περιηγούμενος κανείς το χώρο του παζαριού θα καταστή μάρτυρας αρκετών ευχάριστων συναντήσεων μεταξύ των επισκεπτών και θα διαπιστώση μία ευχάριστη, χαρούμενη και γιορτινή ατμόσφαιρα.

Η γιορτινή αυτή ατμόσφαιρα είναι περισσότερο έντονη και έκδηλη στα μικρά παιδιά της πόλης μας, που με την ευκαιρία του παζαριού θα βρουν τον τρόπο να αποσπάσουν κάποια δώρα από τους γονείς και συγγενείς τους, να χαρούν στα ηλεκτρικά παιχνίδια (αυτοκινητάκια, κούνιες, τρενάκι, μπαλαρίνα κ.ά.) που δεν λείπουν κάθε χρόνο από την εμποροπανήγυρή μας.

Επίσης, δίδεται η ευκαιρία στους αποδήμους Επαχτίτες να επισκεφθούν την πόλη, να ανανεώσουν τους δεσμούς τους με αυτή και να εκδηλώσουν το ζωηρό τους ενδιαφέρον για τα ποικίλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η πόλη μας...”

του Θωμά Παναγιωτόπουλου

“...Η εποχή της εμποροπανήγυρης δεν ήταν τυχαία. Ήταν λογικό να συμπίμπτη με την εποχή, κατά την οποία ο πληθυσμός αποκτούσε αγοραστική δύναμη, όπως αυτό συνέβαινε κατά την περίοδο διάθεσης των αγροτικών προϊόντων.

Ο θεσμός της εμποροπανήγυρης είναι πάντα συνδεδεμένος με μεγάλες θρησκευτικές εορτές, όπως η εορτή του Πολιούχου Αγίου της αστικής κοινότητας. Η σύνδεση αυτή δεν οφείλεται μόνο στο βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα του αγροτικού κόσμου, αλλά συμπίπτοντας με την περίοδο διάθεσης των προϊόντων και έναρξης της καινούριας καλλιεργητικής περιόδου, αποτελούσε και την έκφραση της ευχαριστίας προς τον Πολιούχο της περιοχής Άγιο.

Καθώς η περίοδος της εμποροπανήγυρης συνέπιπτε με κάποια οικονομική ευχέρεια των κατοίκων της περιοχής, ήταν επόμενο να παρακολουθείται από εορταστικές εκδηλώσεις και διασκεδάσεις με την συγκέντρωση καλλιτεχνικών και ψυχαγωγικών συγκροτημάτων, που έδιναν την ευκαιρία χαράς, ψυχαγωγίας και πολιτισμού στους πανηγυριώτες. Υπό τα δεδομένα αυτά, ιδιαίτερα μάλιστα τα τελευταία, γίνονταν και εξακολουθούν να γίνονται ορατές ποικίλες όσες εκδηλώσεις του ψυχικού και πνευματικού και κοινωνικού βίου των κατοίκων της περιοχής, που εκφράζουν τα λαογραφικά στοιχεία της περιοχής. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ζωντανεύουν και επιβιώνουν ορισμένα στοιχεία του λαογραφικού υλικού της περιοχής, που συμβάλλουν στην συντήρηση της ταυτότητάς της, καίτοι η πολιτιστική πρόοδος κατατείνει να σκεπάση με τον μανδύα της λήθης ό,τι αγνότερο και αντιπροσωπευτικότερο έχει να μας παρουσιάση ο αυθορμητισμός και η πνευματικότητα της λαϊκής ψυχής.

Από τον περασμένο ήδη αιώνα η πόλη της Ναυπάκτου δεν υστέρησε στο σημείο αυτό. Κάθε χρόνο, με την εορτή του πολιούχου αγίου, του Αγίου Δημητρίου πραγματοποιείται η τοπική εμποροπανήγυρη, περισσότερο γνωστή ως “Παζάρι τ’ Αη-Δημήτρη”.

Η σύσταση της πανήγυρης ανάγεται στην δεκαετία του 1870, στην ίδια πάντα τοποθεσία περίπου με αυτή, που τελείται έκτοτε. Ο χρόνος έναρξής της προκύπτει από τα έγγραφα του δικαστικού αγώνα μεταξύ των κληρονόμων του Νικολάου Τζαβέλλα αφ’ ενός και του Ελληνικού Δημοσίου και του Δήμου Ναυπακτίδος, αφ’ ετέρου, τότε, για την κυριότητα του χώρου στον οποίον η εμποροπανήγυρη ετελείτο...

Από την έναρξή της, ως χώρος της εμποροπανήγυρης ορίστηκε, κατά παραχώρηση του Νικολάου Τζαβέλλα, το κείμενο στον ανατολικό οικισμό της πόλης, την Αφροδίτη, αγρόκτημά του. Ο χώρος αυτός επεκτάθηκε αργότερα στο ανατολικό τμήμα της κεντρικής οδού και στους γύρω μικρούς δρόμους, μεταφέρθηκε δε από διετίας στις όχθες του χειμάρρου “Σκά” και σε μερικές σ’ αυτόν καταλήγουσες παρόδους. Ανάλογη επέκταση σημειώθηκε και χρονικά. Καθιερώθηκε με τετραήμερη διάρκεια και τώρα καλύπτει μια πλήρη εβδομάδα.

Ακόμη πρέπει για την ιστορία να σημειωθή ότι το αγρόκτημα Νικολάου Τζαβέλλα, μετά μακροχρόνιο δικαστικό αγώνα καταλογίσθηκε ως περιουσιακό στοιχείο των κληρονόμων Τζαβέλλα, το οποίο ο στρατηγός Λάμπρος Τζαβέλλας, μετά την δικαστική δικαίωσή του και τον κατά το Αλβανικό έπος ηρωϊκό θάνατο του μονάκριβου παιδιού του Ιλάρχου Κώστα Τζαβέλλα, εδώρησε στον Δήμο Ναυπάκτου και φέρει σήμερα την ονομασία “Πλατεία Τζαβελλαίων”...

...Όπως συμβαίνει πάντοτε με τις μεγάλες θρησκευτικές γιορτές, έτσι και του Αγίου Δημητρίου η πόλη, η Ναύπακτος, έπαιρνε γιορταστική όψη με την καθαριότητα και τον στολισμό των σπιτιών και την ιδαίτερη ευαισθησία και φροντίδα της Δημοτικής Αρχής, για να ευχαριστηθούν οι πανηγυριώτες και να έχουν να πούν μόνο καλά λόγια. Ιδιαίτερη ήταν και είναι η φροντίδα του εκκλησιαστικού συμβουλίου και των Επαχτιτών για την Εκκλησία τους, του αφέντη Αη-Δημήτρη, προστάτη της πόλης πάνω στο κόκκινο αλογό του...

...Όλη την εβδομάδα της εμποροπανήγυρης η Εκκλησία του Αη-Δημήτρη παραμένει ανοικτή όλη την ημέρα, γιατί κάθε επισκέπτης του παζαριού θα περάση πρώτα από την Εκκλησία για να προσευχηθή και ν’ ανάψη το κερί της παράκλησης και ευχαριστίας στον αφέντη Αη-Δημήτρη...”