Skip to main content

Ἐπίκαιροι Σχολιασμοί: Ἐλεύθεροι καί ὄχι ἁμαρτωλοί ...

Πρωτοπρεσβύτερου Θωμᾶ Βαμβίνη

Ὁ Στέλιος Ράμφος, σέ ἕνα ἄρθρο μέ πολλές ἀπόψεις πού δημιουργοῦν ἐρωτηματικά, μερικές ἀπό τίς ὁποῖες σχολιάστηκαν παλαιότερα ἀπό τήν στήλη αὐτή, συνοψίζει ὀρθά το ποιμαντικό πρόβλημα πού θά ἀντιμετωπίση ἡ Ἐκκλησία κατά τόν 21ο αἰώνα, γράφοντας, ὅτι θά εἶναι ἀναγκασμένη νά διαλεχθῆ μέ ἕναν ἄνθρωπο πού θά αἰσθάνεται ἐλεύθερος καί ὄχι ἁμαρτωλός.

Ἡ παραπάνω διατύπωση αὐτῆς τῆς ἀλήθειας ἴσως νά μή δείχνη ὅλη τήν τραγικότητά της. Ὁ πυρήνας τοῦ προβλήματος -ποῦ δηλώνει φθορά τῆς ἀνθρώπινης ὑποστάσεως- εἶναι ὅτι θά ἔχουμε (καί ἤδη ἔχουμε) τήν ἐπικράτηση μιᾶς ψευδαίσθησης ἐλευθερίας, πού θά εἶναι τελείως ἀποδεσμευμένη ἀπό τήν ἀλήθεια. Πιό συγκεκριμένα, θά ἔχουμε ἀνθρώπους ψυχολογικά ἐλεύθερους, στούς ὁποίους θά ἔχη ἀπενεργοποιηθῆ ἡ χάρη τοῦ Χρίσματος, τό ὁποῖο φωτίζει τό νοῦ μέ τή γνώση τοῦ Θεοῦ. Αὐτός ὁ φωτισμός μᾶς δίνει τή δυνατότητα νά ἐρχόμαστε σέ αἴσθηση τοῦ βάθους καί τοῦ πλάτους τοῦ ὑπαρξιακοῦ λάθους μας, δηλαδή τῆς ἁμαρτίας, πού τραυματίζει ὅλη τήν ὕπαρξή μας. Αὐτή ἡ αἴσθηση προκαλεῖ μέ τίς τύψεις τήν ἐκδήλωση τῆς μετάνοιας.

Τό πρόβλημα αὐτό χρειάζεται σοβαρή ἀντιμετώπιση, γιατί εἶναι μεγαλύτερο καί πιό διαδεδομένο ἀπό ὅλα τα ἄλλα μεγάλα προβλήματα, ὅπως εἶναι τά ναρκωτικά, τό AIDS, τό ἀλκοόλ κ.α.• ὁ ἰσχυρισμός ὅτι εἶναι ἡ προϋπόθεση ὅλων αὐτῶν τῶν προβλημάτων, δέν εἶναι ἔξω ἀπό τήν ἀλήθεια, γι’ αὐτό εἶναι ἐπιτακτική ἡ ἀνάγκη τῆς ἀντιμετώπισής του.

Ἀπό τήν ἀρχή πρέπει νά πῶ ὅτι ἡ θεραπεία τοῦ προβλήματος εἶναι δυνατόν νά ἐπιτευχθῆ μέ τήν σωστή ἐκκλησιαστική ἀγωγή, ἡ ὁποία ἀρχίζει πρίν ἀπό τήν γέννηση τοῦ ἀνθρώπου καί διαρκεῖ, ἀλλάζοντας συνεχῶς μορφές, μέχρι τήν κοίμησή του. Στή συνέχεια, ἔχοντας στό νοῦ μου κυρίως τά παιδιά καί τούς νέους, θά ἀρκεσθῶ στό νά ἐντοπίσω δύο ἀπό τίς αἰτίες τοῦ προβλήματος, τίς ὁποῖες θεωρῶ ὡς τίς πιό σημαντικές.

Πρώτη αἰτία εἶναι ἡ ἐπίδραση τῆς οὐμανιστικῆς ψυχολογίας, ἡ ὁποία χωρίς νά ἔχη ὀντολογία γιά τήν ψυχή, προσπαθεῖ νά ἀπαλλάξη τούς ἀνθρώπους ἀπό ἐσωτερικές συγκρούσεις, τύψεις καί ἐνοχές. Στόχος τῆς εἶναι ἡ ἐξισορρόπηση καί ἐναρμόνιση τῶν “θελήσεων” τῆς ψυχῆς, ἡ ἀφομοίωση ἀπό αὐτήν τῶν συνθηκῶν τοῦ περιβάλλοντος καί ἡ ἐνεργητική προσαρμογή πρός τίς συνθῆκες αὐτές, ὥστε οἱ σχέσεις τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν ἑαυτό του, καθώς καί μέ τό ἀνθρώπινο καί τό φυσικό περιβάλλον νά εἶναι ἁρμονικές. Ἄν σταθοῦμε κυρίως στήν ψυχαναλυτική σχολή τοῦ Φρόυντ τό ζητούμενο εἶναι ἡ τελική ἰσορροπία -ὁμοιοστασία- μεταξύ του ἐνστίκτου της ἡδονῆς καί τοῦ ἐνστίκτου της αὐτοσυντήρησης, τά ὁποῖα λειτουργοῦν ὡς ἀντίρροπες τάσεις. Ἡ “τεχνική”, ὅμως πού ἐπιδιώκει τήν ἐξασφάλιση αὐτῆς τῆς ἰσορροπίας, μοιάζει μέ παυσίπονο, πού δέν θεραπεύει τήν αἰτία τῆς ἀρρώστιας, γιατί ἀγνοεῖ τήν ἀλήθεια τοῦ ἀνθρώπου, τήν φύση καί τόν λόγο τῆς ὑπάρξεώς του.

Πρέπει νά εἰπωθῆ, βέβαια, ὅτι ὅλες οἱ ψυχοθεραπευτικές σχολές δέν μιλοῦν γιά ὁμοιοστασία. Ὑπάρχει, γιά παράδειγμα, ἡ τρίτη σχολή ψυχοθεραπείας τῆς Βιέννης, τήν ὁποία ἐκπροσωπεῖ ὁ Βίκτωρ Φράνκλ, σύμφωνα μέ τήν ὁποία, “αὐτό πού χρειάζεται ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι ἡ ὁμοιοστασία, ἀλλά ἡ “νοοδυναμική”, δηλαδή μιά ἔνταση πού κρατᾶ τόν ἄνθρωπο προσανατολισμένο στήν πραγματοποίηση τοῦ νοήματος τῆς προσωπικῆς του ὑπαρξης” (Ἐπισκόπου Ἱεροθέου Σ. Βλάχου..., Ὑπαρξιακή ψυχολογία καί Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία, σέλ.32). Ὁ Φράνκλ βρίσκεται ἀρκετά κοντά στήν θεραπευτική παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, χωρίς νά ταυτίζεται ἀπόλυτα μέ αὐτήν. Αὐτό πού ἔχει περάσει, ὅμως, στό πλατύ κοινό, ὡς ἡ κρατοῦσα ἄποψη καί πρακτική των ψυχοθεραπευτῶν -παρά τήν ὕπαρξη καί ἄλλων ἀπόψεων- εἶναι ἡ ἐπιδίωξη τῆς ὁμοιοστασίας. Αὐτό τό γεγονός εἶναι ἀνησυχητικό, διότι οἱ ἀπόψεις τῆς ψυχολογίας πού περνοῦν στό λαό, δροῦν σέ ἕνα βαθμό “ψυχοθεραπευτικά”, πράγμα πού σημαίνει ὅτι οἱ δέκτες τῆς ἀπόψεως αὐτῆς, πού δέν ἔχουν τίς κατάλληλες προϋποθέσεις, εἶναι δυνατό νά ὁδηγηθοῦν σέ ἕνα εἶδος αὐτοθεραπείας στήν προοπτική της ὁμοιοστασίας. Γι’ αὐτό εἶναι ἀναγκαῖο νά ὑπογραμμισθῆ ὅτι ἡ ἐπιδίωξη τῆς ἐσωτερικῆς ἰσορροπίας, μέ τήν ἀποβολή τῶν ἐνοχῶν καί τῶν τύψεων, χωρίς νά ὑπάρχη ὀντολογία γιά τήν ψυχή, χωρίς νά ἔχουμε στό πνευματικό ὀπτικό πεδίο τήν διδασκαλία γιά τήν “κατ’ εἰκόνα Θεού” δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, τήν πτώση καί τήν ἀμαύρωση τοῦ “κατ’ εἰκόνα”, τήν προοπτική του “καθ’ ὁμοίωση”, ὅπως, ἐπίσης, χωρίς νά δεχόμαστε τήν ὕπαρξη τῶν δαιμόνων καί τήν πειρασμική δυνατότητά τους, ἀλλά καί τήν ἀνακαινιστική ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅλη αὐτή ἡ προσπάθεια ἀποκαταστάσεως τῆς ἐσωτερικῆς ἰσορροπίας, ὁδηγεῖ στή νέκρωση τῆς συνείδησης, δηλαδή στήν ἀδρανοποίηση τῆς νοερῆς ἐνέργειας τῆς ψυχῆς, μέ συνέπεια τήν βίωση ἀπό μέρους τοῦ ἀνθρώπου μιᾶς ἐλευθερίας ἀποδεσμευμένης ἀπό τήν ἀλήθεια.

Ἡ ὕπαρξη, βέβαια, ἐσωτερικῶν συγκρούσεων καί ἀνισορροπιῶν καί ἡ βύθιση στίς ἐνοχές καί τίς τύψεις δέν εἶναι κάτι τό ψυχικά ὑγιές, πού πρέπει νά μένη. Ἡ ἰσορροπία, ὅμως, τῆς ψυχῆς πρέπει νά ἐπιδιώκεται μέ τήν ἀποβολή λανθασμένων -ἀνορθοδόξων- ἀντιλήψεων καί τήν ἐμφύτευση στίς “βάσεις τῆς διανοίας” σωστῶν -ὀρθοδόξων- διδασκαλιῶν, οἱ ὁποῖες θεραπεύουν τήν ψυχή ἀπό τίς δύσκολες καταστάσεις τῶν ἐνοχῶν καί τήν βοηθοῦν νά μετατρέπη τίς τύψεις της σέ δύναμη μετάνοιας. Αὐτό ἔχει σχέση μέ τή δεύτερη βασική αἰτία τοῦ προβλήματος, πού εἶναι ἡ ἀνεπαρκής ἤ λανθασμένη ἐκκλησιαστική ἀγωγή. Μιά ἀγωγή, ἡ ὁποία, σέ πολλές περιπτώσεις, ἀντί νά ἐμπνέη ἀγάπη γιά τό Θεό καί τήν ἐν Χριστῷ ζωή, γεμίζει τούς νέους μέ ἐνοχές, τίς ὁποῖες, βέβαια, ὅταν ὡριμάζει ἡ λογική τους, τίς ἀποτινάζουν, μαζί μέ τήν πίστη πού τίς ἐνέπνευσε. Αὐτή ἡ ἐπανάσταση τῶν νέων ἔχει ὡς μοναδικό “ποθούμενο” τήν ἐλευθερία, παραθεωρώντας τήν ἀλήθεια. Σέ πολλές περιπτώσεις, ὅμως, οἱ ἐνοχές γίνονται ἀνεκτές ἤ καλλιεργοῦνται μέ συνέπεια μιά “θρησκευτική” ζωή κυριαρχημένη ἀπό φόβους καί ἄγχη, χωρίς ἀνοίγματα γιά μεγάλες πνευματικές ἀναβάσεις.

Σέ αὐτό τό σημεῖο πρέπει νά διευκρινισθῆ ὅτι ἄλλο εἶναι οἱ τύψεις καί ἄλλο οἱ ἐνοχές (Βλέπε Μητροπολίτου Ἱεροθέου, Εἰκονοφιλικό καί εἰκονοκλαστικό πνεῦμα, σέλ.123). Οἱ ἐνοχές εἶναι μιά νόθος κατάσταση, πού συνδέεται μέ μιά λανθασμένη θεολογία. Προϋποθέτει τήν αἱρετική διδασκαλία τῆς “προσβληθείσης θείας δικαιοσύνης”, σύμφωνα μέ τήν ὁποία ὁ Θεός προσβάλλεται ἀπό κάθε ἁμαρτία μας, ὁπότε ἐμεῖς θά πρέπη νά τόν ἐξευμενίσουμε, νά τόν ἐξιλεώσουμε, ὥστε νά ἀποκατασταθῆ ἡ παγκόσμια καί ὑπερκόσμια δικαιϊκή τάξη, πού διασαλεύθηκε. Ἀποδίδουμε, δηλαδή, στό Θεό δικά μας πάθη καί ἀνασφάλειες. Αὐτή ἡ θεολογική ἄποψη εἶναι δυστυχῶς διαδεδομένη καί σέ ὁρισμένους Ὀρθοδόξους, ἀλλά πρέπει νά εἰπωθῆ ὅτι ἀποτελεῖ ὕβρη ἀπέναντι στόν Θεό. Σέ τέτοια θεολογική ὑποδομή δέν μπορεῖ ποτέ νά στηριχθῆ ἡ γνήσια μετάνοια. Τήν γνήσια μετάνοια προκαλεῖ ἡ σωστή ἀντιμετώπιση τῶν τύψεων, πού εἶναι οἱ νυγμοί (ὁ πόνος) τῆς συνείδησης, λόγω τοῦ λανθασμένου προσανατολισμοῦ τῆς ὑπάρξεώς μας καί τῆς ἀνάξιας συμπεριφορᾶς μᾶς ἀπέναντι στό Θεό, πού μᾶς ἀγαπᾶ ἀκόμη καί κατά τήν ἀπομάκρυνσή μας ἀπό Αὐτόν. Βλέπουμε τήν ἀσθένεια στόν ἑαυτό μας, ὁ ὁποῖος πρέπει νά θεραπευτῆ. Ἐμεῖς, δηλαδή, ἔχουμε ἀνάγκη θεραπείας καί ὄχι ὁ Θεός.

Εἶναι φανερό ὅτι ἡ λύση τοῦ προβλήματος βρίσκεται στήν ἀνάπτυξη τῶν αἰσθητηρίων τῆς ψυχῆς, πού εἶναι ὁ πραγματικός σκοπός τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἀγωγῆς καί ἀσκήσεως, βάση τῆς ὁποίας εἶναι ἡ ὀρθόδοξη ἀνθρωπολογία, ἡ σωστή, δηλαδή, διδασκαλία γιά τήν φύση καί τόν λόγο ὑπάρξεως τοῦ ἀνθρώπου.

Στό σημεῖο αὐτό, ἔχοντας ὑπ’ ὄψη τά νέα μέτρα γιά τό Ἑνιαῖο Λύκειο, πού ἐξαγγέλθηκαν αὐτές τίς ἡμέρες, θέλω νά ἐπισημάνω, ὅτι τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν, πού διδάσκει, σύν τοῖς ἄλλοις, τήν ὀρθόδοξη ἀνθρωπολογία, μπορεῖ νά παίξη σημαντικό ρόλο στήν ἀντιμετώπιση τοῦ προβλήματος τῆς ἀποσύνδεσης τῆς ἐλευθερίας ἀπό τήν ἀλήθεια. Γι’ αὐτό χρειάζεται πολλή προσοχή σέ κάθε μέτρο πού τό ἀποσπᾶ ἀπό τήν ὁμάδα τῶν μαθημάτων στά ὁποῖα οἱ μαθητές δίνουν προτεραιότητα.

ΕΠΙΚΑΙΡΟΙ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΙ

  • Προβολές: 2998