Κύριο θέμα: Γιὰ την Ενωμένη Ευρώπη και τον Ορθόδοξο πολιτισμό - Έχουμε πρόταση ζωής και πολιτισμού

Διάλεξη του Μητροπολίτου κ. Ιεροθέου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο για την Ενωμένη Ευρώπη και τον Ορθόδοξο πολιτισμό

Στις 10 Ιανουαρίου ε.έ. ο Σεβ. Μητροπολίτης μας κ. Ιερόθεος έδωσε διάλεξη στο Πάντειο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, μετά από πρόσκληση του Τομέα Διοίκησης, και συγκεκριμένα του κ. Παναγιώτη Τσίρη, αναπληρωτού Καθηγητού του Συνταγματικού Δικαίου. Θέμα της διαλέξεως ήταν “Η πολιτιστική μας ταυτότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση”.

Παρόντες στην διάλεξη ήσαν ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου κ. Ιωάννης Βαβούρας, διδακτικό και επιστημονικό προσωπικό του Τμήματος και φοιτητές.

Εισαγωγικά μίλησε ο κ. Πρύτανης, και ο κ. Τσίρης που παρουσίασε τον ομιλητή και το θέμα. Στην συνέχεια μια φοιτήτρια έκανε ανάλυση των αποτελεσμάτων της Διακυβερνητικής Συνδιάσκεψης της Νίκαιας.

Μετά από τις εισαγωγικές ομιλίες, ο Σεβασμιώτατος ανέπτυξε το ενδιαφέρον και κρίσιμο αυτό θέμα.

Κατ’ αρχάς αναφέρθηκε στο σύγχρονο γίγνεσθαι της Ευρώπης, η οποία περνά σε μια νέα φάση και προσπαθεί να αποκτήση μια νέα θεσμική οντότητα και πλησιάζει στην θέση που ήταν η Αμερική τον 18ο αιώνα. Βέβαια, οι συνθήκες ήσαν διαφορετικές, υπάρχουν όμως πολλά κοινά σημεία. Και η νέα αυτή φάση είναι αποτέλεσμα μιας μακράς προετοιμασίας και όχι ένα τυχαίο φαινόμενο.

Στην συνέχεια εξιστόρησε εν συντομία τις προσπάθειες που έγιναν για την ενοποίηση της Ευρώπης και τα δύο πρότυπα που κυριάρχησαν. Ανέπτυξε ότι “στήν εποχή μας άρχισαν να ωριμάζουν οι συνθήκες για την θεσμική μεταρρύθμιση της Ευρώπης. Δημιουργούνται μερικά μοντέλα μέσα από την υπάρχουσα διαδικασία ενοποίησης. Ένα μοντέλο είναι αυτό του ομοσπονδιακού Κράτους, που αντιμετωπίζεται ως ολοκλήρωση της κίνησης για την πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης, και το άλλο είναι η Διακυβερνητική συνεργασία μεταξύ των Κρατών”. Συνέχισε λέγοντας ότι κατά την γνώμη του παραμένει ο κίνδυνος για το ποιά στάση θα τηρήσουν οι ΗΠΑ συνεργαζόμενες με το Ηνωμένο Βασίλειο, την Αγγλία, καθώς το πρώτο μοντέλο εκφράζεται από την Γερμανία και το δεύτερο από την Γαλλία. Διεπίστωσε ότι στην Ευρώπη γίνεται μεγάλη συζήτηση για το ποιά εξέλιξη θα λάβη η ενοποίηση ακόμα και για τον πολιτισμό, ενώ στην Ελλάδα δεν γίνονται συζητήσεις γύρω από το θέμα αυτό. Στην συνέχεια αναφέρθηκε περιληπτικά στην διακυβερνητική της Νίκαιας, όπου συγκρούστηκαν οι δύο επικρατούσες απόψεις. Μέσα στην νέα πραγματικότητα, εμείς καλούμαστε να διαφυλάξουμε την πολιτιστική μας ταυτότητα και την εθνική ακεραιότητα.

Μετά πέρασε στον τρόπο οργάνωσης της ΕΕ, παρουσιάζοντας συγχρόνως την Ρωμαΐικη πρόταση. “Η Ορθόδοξη Εκκλησία προσέλαβε το σύστημα δοικήσεως που συνάντησε την εποχή εκείνη και πέρασε σε αυτό όλη την εμπειρία και την ζωή της, απέφυγε το λεγόμενο δεσποτικό σύστημα και προσέλαβε το ανθρωποκεντρικό σύστημα. Αυτό λέγεται από την άποψη ότι η διοικητική διάρθρωση του Ρωμαϊκού κράτους, που συνίστατο στις υπαρχίες, τις εξαρχίες και τις επαρχίες, απετέλεσε την βάση για την συγκρότηση των Πατριαρχείων, των Μητροπόλεων και των Ενοριών. Μπορεί κανείς να υποστηρίξη ότι η Εκκλησία υιοθέτησε το αρχαιοελληνικό σύστημα των πόλεων, πράγμα που διαφέρει από το κράτος και το έθνος. Υπάρχει σαφής διαφορά μεταξύ του κράτους, που είναι προϊόν της Δύσεως υπό την επήρεια του Δαφωτισμού, και των πόλεων ή επαρχιών που παρατηρείται στην ανατολή. Ακόμη και μέχρι σήμερα η Εκκλησία διασώζει τον τρόπο διακυβερνήσεως που είναι πιο ανθρώπινος και κοινωνικός”.

Ανέλυσε ότι στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (Ρωμανία) “δέν ήταν οι φιλόσοφοι και οι κοινωνιολόγοι τα πρότυπα της κοινωνίας, αλλά οι θεόπτες. Τα μοναστήρια και οι Ενορίες, η λατρευτική ζωή, η θεία Ευχαριστία, η οποία αποτελεί την βαθύτερη ταυτότητα της Εκκλησίας, μέσα στην οποία υπερβαίνονται οι εθνικισμοί και οι ταξικές διακρίσεις, απετέλεσαν την βάση συγκροτήσεως της ζωής όλων των ανθρώπων. Καί, βέβαια, δεν μπορεί κανείς να κάνη λόγο για θεοκρατία. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο λάθος από αυτό, όταν λέμε ότι στο Βυζάντιο υπήρχε θεοκρατία, διότι υπήρχε σαφής διάκριση μεταξύ ιεραρχικής και πολιτικής εξουσίας. Η βάση της αυτοκρατορίας ήταν η θεραπεία του ανθρώπου, που σημαίνει ότι ήξεραν οι Ρωμιοί πώς η ιδιοτελής αγάπη, που είναι πτωτικό στοιχείο και πηγή ανωμαλιών, μετατρέπεται και γίνεται ανιδιοτελής αγάπη, η οποία είναι φιλάνθρωπη και κοινωνική”.

Ο Σεβασμιώτατος υποστήριξε ότι ζούμε πράγματι σε κοσμογονική εποχή, προσπαθώντας να συνυπάρξουμε με έναν ιδιαίτερο πολιτισμό και μια ιδιαίτερη θεολογία που είναι σαφώς αντίθετα από αυτά που επικρατούσαν στον δικό μας χώρο. Ακόμα και αυτή η θεολογία του δυτικού χώρου είναι ρατσιστική, όπως την συναντούμε στις θεωρίες του Ανσέλμου Καντερβουρίας. Άλλωστε το φεουδαλιστικό σύστημα επικράτησε στην Ευρώπη και όχι στην Ανατολή.

Εξήγησε ότι το μοντέλο και το πρότυπο που το αναζητούν οι Ευρωπαίοι, το ζήσαμε στο παρελθόν, βρίσκεται μέσα στο πνευματικό και πολιτιστικό μας DNA. Δεν έχουμε ανάγκη να παπαγαλίζουμε όσα λέγονται στην Ευρώπη, γύρω από θεωρητικά και φιλοσοφικά προβλήματα. Έχουμε πρόταση ζωής και πολιτισμού που πρέπει να διοχετεύσουμε και στον χώρο αυτόν που ζούμε, ώστε με την δύναμη του Θεού να επικρατήση πάλι το πνεύμα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, το οποίο έχει εξοβελισθή από την Ευρώπη. Η μεγάλη ιδέα σήμερα δεν πρέπει να είναι απλώς η ανάκτηση των εδαφών της Ανατολής, ούτε απλώς η νομισματική και πολιτική ένωση της Ευρώπης, που βέβαια είναι απαραίτητη, αλλά ο επηρεασμός και η εγκαθίδρυση του πνεύματος της Ρωμιοσύνης με όλη τη σημασία της στον ευρωπαϊκό και αμερικανικό χώρο.

Υπογράμμισε δε την σημασία των δύο μεγάλων γεγονότων που έγιναν τον Δεκέμβριο, ήτοι την Διακυβερνητική Συνδιάσκεψη των κρατών της ΕΕ στην Νίκαια της Γαλλίας και την διορθόδοξη Σύνοδο στην Νίκαια της Βιθυνίας. Δύο πόλεις στις οποίες συναντήθηκαν δύο διαφορετικοί πολιτισμοί. Στην μεν Νίκαια της Γαλλίας συναντήθηκαν όλα τα Εύρωπαϊκά κράτη, τα οποία είναι κάτω από την επήρεια όλης αυτής της παραδόσεως που επικράτησε στην Δύση που ξεκίνησε από τον σχολαστικισμό, από τον ιερό Αυγουστίνο, που κέντρο έθεσε την λογική, τον ορθολογισμό, τον ρασιοναλισμό, και προχώρησε μετά και δημιούργησε την αναγέννηση, την μεταρρύθμιση, στην συνέχεια τον διαφωτισμό, το ρομαντισμό, την νεωτερικότητα και την μετανεωτερικότητα.

Στην Νίκαια της Βιθυνίας συναντήθηκαν όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες, καί, ενώ στην Νίκαια της Γαλλίας επεδίωξαν να ενοποιήσουν την Ευρώπη, στην Βιθυνία παρουσιάστηκαν ενωμένες, αλλά όχι με διευθυντήρια, όχι ποιός θα επικρατήση, αλλά με την μορφή της συνοδικότητας. Όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες διακρίνουν το αρχαιοελληνικό πρότυπο και μοντέλο διοικήσεως, δεδομένου ότι κάθε Πατριαρχείο και κάθε αυτοκέφαλη Εκκλησία, αλλά και κάθε Μητρόπολη έχει εσωτερική ελευθερία, χωρίς να καταργήται η ενότητα.

Και συνέχισε λέγοντας: “Και εάν στην Νίκαια της Γαλλίας διατυπώθηκε ένας ιδιότυπος εθνικισμός με την έννοια του διεθυντηρίου, εδώ δεν υπάρχει κανένας εθνικισμός, διότι ήδη από την Σύνοδο του 1872, που έγινε στην Κωνσταντινούπολη καταδικάστηκε ο εθνοφυλετισμός ως αίρεση και επιδιώχθηκε σε όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες της γης να ζουν αυτήν την ενότητα πέρα από τις φυλές και γλώσσες και πέρα από τις καταγωγές του κάθε ανθρώπου. Η ενότητα που υπάρχει μέσα στο συνοδικό σύστημα σημαίνει ότι υπάρχει μια πολύ μεγάλη συνάρτηση και σχέση μεταξύ ελευθερίας και ενότητας. Η ελευθερία δεν καταργεί την ενότητα και η ενότητα δεν καταργεί την ελευθερία, γιατί αν εν ονόματι της ενότητας καταργούμε την ελευθερία, τότε έχουμε δικτατορία και αν εν ονόματι της ελευθερίας καταργούμε την ενότητα, τότε έχουμε αναρχία”.

Και τελείωσε λέγοντας: “Έτσι, λοιπόν, διασώθηκε η συνοδικότητα και εκφράσθηκε πρώτον η ενότητα αυτή και βεβαίως εκφράσθηκε ο υπερεθνικός χαρακτήρας της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Δύο είναι τα μηνύματα της Συνόδου κορυφής στην Νίκαια της Βιθυνίας, ήτοι η ενότητα και η υπέρβαση του εθνικισμού και θεωρώ ότι είναι μια πρόκληση προς την Νίκαια της Γαλλίας, για να δείξη ότι και εμείς στην δική μας παράδοση έχουμε πολιτισμό και μια παράδοση που συνιστά ένα μοντέλο και τρόπο διοικήσεως που πρέπει να προβάλουμε. Αντί, λοιπόν, να είμαστε μεταπράτες θα έπρεπε να προβάλλουμε το δικό μας μοντέλο και τρόπο ζωής”.

Μετά την ομιλία του Σεβασμιωτάτου, έκαναν παρεμβάσεις ο Πρύτανης και ο Καθηγητής κ. Νικόπουλος. Μάλιστα ο κ. Πρύτανης συνεχάρη τον κ. Τσίρη για την επιλογή του ομιλητού, επήνεσε τον Σεβασμιώτατο για τον τρόπο που αντιμετώπισε το θέμα, και υπογράμμισε ότι οφείλουμε να κρατήσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά. Για να καταλήξη: “Αισθάνομαι ιδιαίτερα ευτυχής που άκουσα αυτήν την ανάλυση. Έχω ακούσει πάρα πολλές συζητήσεις και για πράγματα που μας ενδιαφέρουν, αλλά σήμερα άκουσα απόψεις που θα πρέπη το Πανεπιστήμιο να τις προβάλη στην κοινωνία. Η σημερινή συζήτηση ήταν από τις πιο ενδιαφέρουσες και εποικοδομητικές που έχω παρακολουθήσει”.

Πιστεύουμε ότι ήταν μια πολύτιμη και σημαντική προσφορά της ποιμαινούσης Εκκλησίας, δια του Σεβασμιωτάτου, στον χώρο της Ανωτάτης Εκπαίδευσης.

Τ.Β.