Κύριο ἄρθρο: Η συγγνώμη του Πάπα

Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιεροθέου

(Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε συντετμημένο στην Εφημερίδα “Το Βήμα”, 10-5-2001)

Διθυράμβους έψαλαν μερικοί δημοσιογράφοι για την “συγγνώμη” του Πάπα, την οποία εξέφρασε απαντώντας στην προσφώνηση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Χριστοδούλου. Άλλοι είδαν με νηφαλιότητα το θέμα όπως για παράδειγμα ο Σταύρος Ψυχάρης, ο οποίος στο κύριο άρθρο της Εφημερίδας “τό Βήμα” (6-5-2001) έγραφε: “Και ασφαλώς δεν αμβλύνονται οι δογματικές διαφορές των δύο Εκκλησιών με την έντιμη και όψιμη αναγνώριση ιστορικών αμαρτημάτων. Ιδού όμως ότι η ατμόσφαιρα άλλαξε ξαφνικά και δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για μελλοντικό διάλογο σε κλίμα ολιγώτερον τεταμένο”. Κατά την γνώμη μου, που μπορεί να είναι εσφαλμένη, δεν έχει τόση μεγάλη αξία η παπική συγγνώμη, παρά την καλή εξωτερική εντύπωση που προκάλεσε.

Πρώτον, γιατί δεν ζήτησε συγγνώμη από τους Ορθοδόξους και τον Ελληνικό λαό, όπως το παρερμήνευσαν μερικοί δημοσιογράφοι, αλλά ζήτησε ο Θεός να συγχωρήση μερικά σφάλματα μελών της “Καθολικής Εκκλησίας”, όπως το κάνουμε και εμείς κάθε ημέρα για τα προσωπικά μας πλημμελήματα και τα αγνοήματα του λαού. Δεν ήταν κάτι το ιδιαίτερο.

Δεύτερον, γιατί το πρόβλημα δεν βρίσκεται σε μερικά ατοπήματα μερικών μελών της “Καθολικής Εκκλησίας”, αλλά στην απόκλισή της από την αλήθεια, στην αίρεση και ταυτοχρόνως στο όλο σύστημα που έχει στήσει ο Παπισμός.

Πράγματι, οι Πάπες από την εποχή ιδίως που κατέλαβε ο Φράγκος Πάπας Σέργιος Δ' τον παπικό θρόνο (1009 μ.Χ.) και εισήγαγε το Filioque, συνετέλεσαν σε πολλές παραχαράξεις της αληθείας, όπως έχει σημειωθή πρόσφατα και από πολλούς θεολόγους. Πώς μπορεί να συγχωρήση ο Θεός την απόκλιση από την αλήθεια και την αλλοίωση της Τριαδολογίας, όταν εισήχθηκε διαρχία στον Τριαδικό Θεό και υποτιμήθηκε το Άγιον Πνεύμα; Πώς να συγχωρήση ο Θεός το ότι ο Πάπας θεώρησε τον εαυτό του ως “βικάριο”- αντιπρόσωπο του Θεού πάνω στην γή, ωσάν ο ίδιος ο Θεός να εγκατέλειψε την Εκκλησία ζώντας με ευδαιμονία στους ουρανούς και άφησε να την διευθύνουν οι αντιπρόσωποί Του;

Έπειτα, όλος ο παπικός θεσμός είναι λαθεμένος, είναι μία ανθρωποκεντρική οργάνωση, ο οποίος με τον σχολαστικισμό και την όλη παράδοση, έγινε αιτία της διασπάσεως και διαιρέσεως της Ευρώπης, γιατί από αυτήν την νοοτροπία προήλθε η μεταρρύθμιση, ο διαφωτισμός, η αθεΐα, ο αγνωστικισμός, ο νεωτερισμός με όλες τις κοινωνικές συνέπειες, όπως τα περιγράφει θαυμάσια ο Frank Schaeffer.

Οπότε, η συγγνώμη του Πάπα, κατά την γνώμη μου, δεν έχει μεγάλη σημασία, πέρα από την ανθρωπιστική της πλευρά, αφού ο θεσμός είναι λαθεμένος. Για παράδειγμα, ένας αδίστακτος καπιταλιστής αδικεί και εκμεταλλεύεται τους ανθρώπους. Σε κάποια στιγμή, εξαναγκαζόμενος από τα πράγματα, ζητά συγγνώμη από μερικούς που τους αδίκησε κατάφωρα. Αυτό δεν έχει καμμία αξία, αφού ως καπιταλιστής και υπηρετώντας το σύστημα, θα εκμεταλλευθή μετά από λίγο άλλους ανθρώπους και μάλιστα με επιστημονικότερη μέθοδο. Το ίδιο συμβαίνει και με άλλους που διακατέχονται από διάφορα πάθη, όπως την φιληδονία, την φιλαργυρία, την φιλοδοξία.

Η συγγνώμη έχει αξία όταν υπάρχη αλλαγή νοοτροπίας και διαθέσεως, αλλαγή θεσμική. Στην παραβολή του Ασώτου υιού, φαίνεται καθαρά τί είναι εκείνο που συνιστά την συγγνώμη. Και στην περίπτωση του Ζακχαίου, που είπε τον υπέροχο λόγο: “καί εί τινός τι εσυκοφάντησα αποδίδωμι τετραπλούν” (Λουκ. ιθ', 8) και έγινε υπαρξιακή αλλαγή στην ζωή του, φαίνεται τί είναι συγγνώμη.

Τρίτον. Στην Ορθόδοξη διδασκαλία, όπως εκφράζεται στην Αγία Γραφή και τα έργα των αγίων Πατέρων της Εκκλησίας, υπάρχει έντονα η αλήθεια ότι ο Χριστός ενηνθρώπησε, έπαθε, σταυρώθηκε και αναστήθηκε από αγάπη για τον άνθρωπο, διότι με αυτόν τον τρόπο απήλλαξε τον άνθρωπο από τον διάβολο, την αμαρτία και τον θάνατο, τα μεγαλύτερα προβλήματα που τον απασχολούν. Αυτή η διδασκαλία έχει και άλλες προεκτάσεις, γιατί αυτό σημαίνει ότι όλη η εκκλησιαστική ζωή εξασκείται για να θεραπευθούμε από τα πάθη και αυτό γίνεται με την ενέργεια του Θεού.

Στην δυτική θεολογία, όπως εκφράσθηκε στο έργο του Ανσέλμου Καντερβουρίας Cur Deus Homo, ο Χριστός έγινε άνθρωπος για να εξιλεώση τον Θεό Πατέρα για την αμαρτία που διέπραξε ο Αδάμ. Αυτή η θεολογία εκφράσθηκε με την εικόνα του φεουδαλισμού της εποχής εκείνης. Όπως ο φεουδάρχης σε κάθε παράβαση που διαπράττουν οι βασάλοι - οι υποτελείς, ζητά εξιλέωση της δικαιοσύνης του, αποκατάσταση της τιμής του και επιβάλλει την τάξη, το ίδιο κάνει και ο Θεός, που θεωρείται ως ένας φεουδάρχης. Με την διδασκαλία αυτή εισάγονται και οι ταξικές διακρίσεις, οπότε ο κάθε άνθρωπος που ξεφεύγει από την τάξη του, στην οποία τον έταξε ο Θεός, πρέπει να τιμωρηθή.

Η θεωρία αυτή εγέννησε πολλά κακά στον δυτικό κόσμο. Από αυτήν την θεολογία ξεκίνησαν οι θρησκευτικοί αγώνες, οι πόλεμοι, οι ταξικές διακρίσεις και διαμάχες και βέβαια οι άνθρωποι απέρριψαν τον Θεό, γιατί δεν τον ήθελαν να είναι φεουδάρχης. Ο Καθηγητής της Σορβόννης Mark Bloch, που πέθανε νέος και ηρωϊκά στην Αντίσταση το 1944, στο βιβλίο του “η φεουδαλική κοινωνία” περιγράφει θαυμάσια αυτήν την διαμόρφωση των σχέσεων εξάρτησης μεταξύ βασάλων και χωροδεσποτών.

Το σύνθημα της Γαλλικής Επαναστάσεως “ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα” απέβλεπε στο να καταρρίψουν την φεουδαλιστική δυτική θεολογία.

Το εκπληκτικό είναι ότι η θεωρία περί εξιλεώσεως της θείας δικαιοσύνης δεν είναι μια απλή διδασκαλία του Ανσέλμου Καντερβουρίας, αλλά έγινε δόγμα του Παπισμού. Συγκεκριμένα στον α' Κανόνα της Ε' συνεδρίας στην Σύνοδο εν Τριδέντω (1545-1563), η οποία θεωρείται από τον Παπισμό ως “ΙΘ' Οικουμενική”, λέγεται μεταξύ άλλων:

“Εάν τις μη ομολογήση ότι ο πρώτος άνθρωπος ο Αδάμ... επέφερε, δια της παραβάσεως αυτού την οργήν και την αγανάκτησιν του Θεού, και δια τούτο τον θάνατον, μεθ’ ου πρότερον ηπείλησεν αυτόν ο Θεός... ανάθεμα”.

Αυτό το επίσημο κείμενο του Βατικανού θέλει να τονίση δύο σημεία.

Το ένα ότι πρέπει να δούμε το έργο της ενανθρωπήσεως του Χριστού και της σταυρικής Του θυσίας λανθασμένα μέσα από το πρίσμα της εξιλεώσεως της θείας δικαιοσύνης, αλλάσσοντας όλην την βιβλική και πατερική μας παράδοση.

Το άλλο ότι εμείς οι ορθόδοξοι, που πιστεύουμε ότι ο Θεός είναι Πατέρας και από την πατρική του αγάπη έστειλε τον Υιό Του στον κόσμο για να μας θεραπεύση και πιστεύουμε ότι ο Θεός δεν δημιούργησε διάφορες τάξεις σεσωσμένων, ούτε ο Θεός είναι φεουδάρχης που οργίζεται και θέλει την εξιλέωσή Του, είμαστε αναθεματισμένοι!

Εφ’ όσον εμείς οι ορθόδοξοι είμαστε αναθεματισμένοι, αυτό δεν λύνεται με μια απλή συγγνώμη, αλλά χρειάζεται πράξη άλλης Συνόδου που να άρη το ανάθεμα που μας έχει επιβάλλει ο Πάπας, επειδή δεν δεχόμαστε την φεουδαλιστική αυτή θεολογία.

Δυστυχώς, ζούμε σε μια εποχή που ακούγεται ευχάριστα ο συνθηματολογικός και συναισθηματικός λόγος. Είναι παράδοξο, όμως, όταν και ο θεολογικός και εκκλησιαστικός λόγος υποτάσσεται στην νοοτροπία του συνθήματος και του επιφανειακού λόγου. Δηλαδή, μερικοί απολυτοποίησαν την συγγνώμη του Πάπα, θεώρησαν ότι λύθηκαν όλα τα προβλήματα, ενώ σαφώς ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Χριστόδουλος, όταν πρότεινε στον Πάπα να ζητήση συγγνώμη είχε γνώση του θέματος, γι’ αυτό συγχρόνως είπε απευθυνόμενος στον Πάπα: “Εκείνο το οποίον έχει σημασίαν, είναι ότι αναμένομεν από Σάς ένα τολμηρόν λόγον,... Και βεβαίως, ο τολμηρός αυτός λόγος Σας δεν πρόκειται να επιλύση αυτομάτως τας δογματικάς και εκκλησιολογικάς μας διαφοράς. Τούτο θα επιτευχθή με την Χάριν του Θεού δια του ειλικρινούς Θεολογικού διαλόγου, όστις ήδη διεξάγεται, μετ’ εμποδίων, κατά την τελευταίαν εικοσαετίαν”.