Ναυπάκτου κ. Ιεροθέου: Ο μεγαλύτερος εχθρός η άγνοια και ο συγκρητισμός

Η έλευση του Πάπα στην Ελλάδα έγινε αφορμή να γραφούν και να ειπωθούν πολλά, από τα οποία άλλα ευρίσκονται σε σωστή κατεύθυνση και άλλα σε λανθασμένη. Νομίζω ότι η συζήτηση αυτή θα συνεχισθή και ελπίζω ότι θα ξεκαθαρισθούν μερικά πράγματα και θα οριοθετηθούν οι διαφορές μεταξύ της Ορθοδόξου Εκκλησίας και του Παπισμού.

Με τον Παπισμό και την θεολογία του έχω ασχοληθή πολλά χρόνια πριν και η ενασχόλησή μου αυτή αποτυπώθηκε σε κείμενα τα οποία δημοσιεύθηκαν σε εκδοθέντα βιβλία μου. Μια μικρή αναδρομή θα ήταν πολύ ενημερωτική, γιατί έτσι θα φανή η διαφορά του Παπισμού από την Ορθόδοξη Εκκλησία.

1. Δημοσιευθέντα κείμενα περί του Παπισμού

Το 1981 με αφορμή την απαγγελία του Συμβόλου της Πίστεως από τον Πάπα, χωρίς την προσθήκη του Filioque, συνέγραψα κείμενο με τίτλο “Άγιον Πνεύμα και Λατίνοι”, που δημοσιεύθηκε στο βιβλίο “Ανατολικά”, και στο οποίο παρουσιάσθηκε η διδασκαλία του Παπισμού για το Άγιον Πνεύμα, που συνιστά αίρεση, η οποία βασικά τον διαφοροποιεί από την Ορθόδοξη Εκκλησία, καθώς επίσης έγινε και αναφορά σε όλα τα θέματα που συνδέονται με αυτό το θέμα.

Το 1990 συνέγραψα ειδικό κείμενο με τίτλο “ορθόδοξη και δυτική παράδοση στην ζωή μας” και δημοσιεύθηκε στο βιβλίο “Ορθόδοξος και δυτικός τρόπος ζωής”, στο οποίο ερμηνεύεται τί είναι η Ανατολή και η Δύση, ποιά είναι η διαφορά μεταξύ της ορθοδόξου και της δυτικής παραδόσεως και οι έννοιες “η κατά ανατολάς Δύση” και “η κατά δύση Ανατολή”.

Το 1990 ανέλυσα το θεολογικότατο κείμενο που λέγεται “τό Συνοδικό της Ορθοδοξίας” και συμπεριλήφθηκε στο βιβλίο “Εκκλησιαστικό φρόνημα”, όπου γίνεται λόγος για τις δύο Συνόδους (Ζ' Οικουμενική και Θ' Οικουμενική) και τις αποφάσεις τους που έχουν σχέση με βασικές αιρετικές απόψεις των Φραγκολατίνων.

Το 1991 εκδόθηκε το βιβλίο μου με τίτλο “ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ως αγιορείτης”, στο οποίο σε πολλά σημεία παρουσιάζεται ο διάλογος μεταξύ του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και τους Βαρλαάμ, ενός σχολαστικού θεολόγου και ουνίτου μοναχού. Από το βιβλίο αυτό ιδιαιτέρως πρέπει να σημειωθούν οι ενότητες “η διαμάχη του με τον Βαρλαάμ”, “η προσευχή”, όπου παρουσιάζονται οι διαφορετικές προϋποθέσεις της ορθοδόξου θεολογίας από την σχολαστική θεολογία στο θέμα της προσευχής και “οι προϋποθέσεις της θεολογίας του αγίου Γρηγορίου”, που σαφώς διαφοροποιούνται από τις προϋποθέσεις της σχολαστικής θεολογίας.

Το 1992 συνέγραψα ειδικό κείμενο με τίτλο “Παπισμός και Ουνία”, το οποίο δημοσιεύθηκε στο βιβλίο “Γέννημα και θρέμμα Ρωμηοί”. Στο κείμενο αυτό εξετάσθηκε το πρόβλημα της Ουνίας, καθώς επίσης και το ότι, όταν οι Φράγκοι Επίσκοποι κατέλαβαν τον Παπικό θρόνο το 1009, εισήγαγαν την αίρεση του Filioque στο “Σύμβολο της Πίστεως” και έτσι η Παλαιά Ρώμη αποχωρίσθηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Συγχρόνως παρουσιάζονται οι απόψεις του αγίου Μάρκου του Ευγενικού για το θέμα του Παπισμού και της Ουνίας, καθώς επίσης γίνεται συνοπτικός λόγος για την διαφορά μεταξύ του Ουνίτη Βαρλαάμ και του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Στον διάλογο που έγινε τον 14ο αιώνα μεταξύ των δύο αυτών προσώπων φαίνεται η ουσιαστική διαφορά μεταξύ της ορθοδόξου και της παπικής θεολογίας. Αυτό αναλύθηκε και σε άλλα κείμενα, ιδιαιτέρως στο βιβλίο “Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ως αγιορείτης”.

Το 1993, ασχολούμενος με το μυστήριο του θανάτου, αντιμετώπισα και την νεοφανή αίρεση των λατίνων για το “καθαρτήριο πύρ”, και το συμπεριέλαβα ως ιδιαίτερο κεφάλαιο στο βιβλίο “η ζωή μετά τον θάνατο”. Προσπάθησα να δώ τις συζητήσεις που έγιναν για το καθαρτήριο πυρ στην Σύνοδο Φερράρας - Φλωρεντίας και στην συνέχεια κατέγραψα τις απόψεις του αγίου Μάρκου του Ευγενικού για το θέμα αυτό.

Το 1993 ασχολήθηκα με το ειδικό θέμα “Ανατολή και Δύση στην Ενωμένη Ευρώπη”, που δημοσιεύθηκε στο βιβλίο “Γέννημα και θρέμμα Ρωμηοί”, στο οποίο αναλύονται οι όροι Ανατολή και Δύση, παρουσιάζεται η διαφορά μεταξύ της δυτικής και της ορθόδοξης θεολογίας και εκτίθενται στοιχεία για τους Ρωμηούς της Ευρώπης, αφού στην Ευρώπη υπάρχει και μια ρωμαίϊκη υποδομή.

Το 1993 και μάλιστα σε ειδικό κεφάλαιο με τίτλο “Ορθοδοξία, Δύση και Ισλάμ κατά τον 14ο αιώνα μέχρι σήμερα” που δημοσιεύθηκε στο βιβλίο “γέννημα και θρέμμα Ρωμηοί” συμπεριέλαβα ειδική ενότητα με τίτλο “δυτικός Χριστιανισμός και Ισλαμισμός”, στο οποίο προσπάθησα με επιχειρήματα να εντοπίσω το γεγονός ότι η θεολογία που αναπτύχθηκε στην Δύση με την επικράτηση του ορθολογισμού και της μεταρρύθμισης πλησιάζει περισσότερο με τον Ισλαμισμό παρά με την Ορθοδοξία.

Το 1994 συνέγραψα κείμενο με τίτλο “ο εκβαρβαρισμός της Δύσεως”, που δημοσιεύθηκε στο βιβλίο “Γέννημα και θρέμμα Ρωμηοί” στο οποίο εκτίθενται αναλυτικά οι απόψεις του Γάλλου ιστορικού Jacques Le Goff για το πώς τα Γερμανικά βαρβαρικά φύλα, κυρίως οι Φράγκοι, κατέλαβαν το δυτικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, και αναλύεται η διαφορά της πολιτισμικής ταυτότητος που επιβλήθηκε στην Ευρώπη και η αντιπαλότητα των Φράγκων προς την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και την Ορθοδοξία.

Το 1994 συνέγραψα το κείμενο “ο Καπιταλισμός ως γέννημα της δυτικής μεταφυσικής, κατά τον Max Weber”, που δημοσιεύθηκε στο βιβλίο “Γέννημα και θρέμμα Ρωμηοί”, στο οποίο αναλύεται η σχέση μεταξύ δυτικής μεταφυσικής και καπιταλισμού. Και είναι γνωστόν ότι το πνεύμα του καπιταλισμού είναι γέννημα του Προτεσταντισμού, ο οποίος προήλθε εξ αντιδράσεως προς την απολυταρχία του Παπισμού, κληρονομώντας όμως από αυτόν την ορθολογιστική σχολαστική μεθοδολογία.

Το 1995 συνέγραψα το κείμενο με τίτλο “σύντομες θέσεις για το Filioque”, το οποίο δημοσιεύθηκε στο βιβλίο “Εντεύξεις και συνεντεύξεις” και στο οποίο κατά τρόπο επιγραμματικό παρουσιάζονται οι βασικές απόψεις για την αίρεση του Filioque, που είναι μια από τις μεγαλύτερες θεολογικές διαφορές μας με τους Λατίνους. Και αυτό είναι σημαντικό, γιατί όλοι οι διάλογοι που έγιναν από το τέλος της πρώτης χιλιετίας μέχρι το τέλος της δεύτερης χιλιετίας συγκεκριμενοποιούνται στην αίρεση του Filioque.

Το 1999 ασχολήθηκα με το θέμα “αλληλοεπιδράσεις θεολογίας και πολιτικής στην Ευρώπη”, που δημοσιεύθηκε στο βιβλίο “μεταξύ δύο αιώνων” και στο οποίο παρουσιάζεται η άποψη ότι η αλλοίωση της θεολογίας διεδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον κοινωνικό και πολιτικό χώρο της Δύσεως. Κυρίως, παρουσιάζονται οι απόψεις της σχολαστικής θεολογίας, που είναι η θεολογία του Παπισμού, όπως εκφράζεται από τον Άνσελμο Καντερβουρίας και τον Θωμά τον Ακινάτη. Μάλιστα η θεωρία περί της σταυρικής θυσίας του Χριστού ως εξιλεώσεως της θείας δικαιοσύνης ήταν το θεμέλιο του φεουδαλισμού και του κοινωνικού ρατσισμού, που ταλαιπώρησε και ταλαιπωρεί ακόμη τον Ευρωπαϊκό χώρο. Όλες οι κοινωνικές επαναστάσεις και οι θρησκευτικοί πόλεμοι στην Δύση έχουν σχέση με την παπική σχολαστική θεολογία.

Γενικά, σε όλα τα κείμενά μου γίνεται λόγος για την διαφορά μεταξύ της σχολαστικής και ησυχαστικής θεολογίας, του δυτικού και ορθοδόξου τρόπου ζωής, της φραγκολατινικής και ελληνορθοδόξου παραδόσεως.

2. Άρθρα για την επίσκεψη του Πάπα στην Ελλάδα

Πρόσφατα, με αφορμή την ενδεχόμενη επίσκεψη του Πάπα στην Ελλάδα, δημοσίευσα διάφορα κείμενα για το θέμα του Βατικανού και του Παπισμού, ήτοι:

“Προσκυνητής του Αποστόλου Παύλου;” (“Εκκλησιαστική Παρέμβαση”, τ. 48),

“Είναι αρκετή η συγγνώμη;” (“Εκκλησιαστική Παρέμβαση”, τ. 49),

“Η ενδεχόμενη επίσκεψη του Πάπα στην Ελλάδα” (“Το Βήμα”, Κυριακή 17-12-2000),

“Ο χαρακτήρας της παπικής εξουσίας” (“Εκκλησιαστική Παρέμβαση”, τ. 60) και

“Η οντολογία του Παπισμού” (“Εκκλησιαστική Παρέμβαση”, τ. 62).

“Η “ιερωσύνη” του Πάπα” (“Εκκλησιαστική Παρέμβαση”, τ. 63).

“Η συγγνώμη του Πάπα” (“Το Βήμα”, Τετάρτη 10-5-2001) και “Εκκλησιαστική Παρέμβαση”, τ. 64)

Βασικά σημεία των άρθρων αυτών είναι:

• ότι η εκκλησιολογία του Παπισμού είναι εσφαλμένη, γιατί ο Πάπας τίθεται υπεράνω ακόμη και αυτών των Οικουμενικών Συνόδων,
• ότι οι Παπικοί δεν τιμούν τον Απόστολο Παύλο, αφού τον θεωρούν υποδεέστερο του Αποστόλου Πέτρου και αυτό σημαίνει ότι δεν έχουν ορθές απόψεις για την θέωση του ανθρώπου,
• ότι ο Παπισμός έχει αλλοιώσει την αποκαλυπτική αλήθεια και επομένως βρίσκεται εκτός της Εκκλησίας και δεν υπάρχει Ιερωσύνη στους Λατίνους,
• ότι το Βατικανό είναι Κράτος και το σύστημα του Παπισμού είναι θεοκρατικό η δε νεώτερη αναγνώριση του Κράτους του Βατικανού το 1929 από τον Μουσολίνι στηρίχθηκε στην άποψη που διατύπωσε ο Πάπας Πίος ΙΑ', ότι “ο επί γης αντιπρόσωπος του Θεού δεν δύναται να είναι υπήκοος επιγείου κράτους”!!
• το όλο σύστημα του Παπισμού είναι εσφαλμένο.

Το θέμα του Παπισμού δεν είναι παρωνυχίδα, όπως προσπάθησαν μερικοί να το παρουσιάσουν, αλλά είναι σημαντικό και δείχνει την διαφορά μεταξύ της Φραγκολατινικής και Ρωμαϊκής παράδοσης. Πρόκειται για μια άλλη παράδοση που δίνει διαφορετικές ερμηνείες για τον Θεό, τον άνθρωπο, τον κόσμο, την κοινωνία.

Τελικά, είναι ανάγκη επείγουσα να αποκτήσουμε εκκλησιαστική αυτογνωσία και θεολογική γνώση των θεμάτων της πίστεως και της ζωής. Γιατί ο μεγαλύτερος κίνδυνος σήμερα είναι η άγνοια και ο συγκρητισμός. Αλλά και τα δύο αυτά δεν σώζουν τον άνθρωπο. Εδώ ισχύει κατ’ εξοχήν ο λόγος του Χριστού “γνώσεσθε την αλήθειαν, και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς” (Ιω. η', 32).