Κύριο ἄρθρο: Ἡ ἐκλογή τῶν Ἐπισκόπων

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἐφημερίδα “Τό Βῆμα” 22-7-2001

Ὁ Ἐπίσκοπος σέ κάθε Τοπική Ἐκκλησία ἀποτελεῖ τό ὁρατό σημεῖο τῆς παρουσίας τῆς Κεφαλῆς τῆς Ἐκκλησίας, ἤτοι τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ἐπίσκοπος εἶναι εἰς τύπον καί τόπον τῆς παρουσίας τοῦ Χριστοῦ στήν συγκεκριμένη ἐκκλησιαστική περιφέρεια. Στήν τοποθέτησή του στήν ἰδιαίτερη ἐπισκοπή συντελοῦν ἡ ἐκλογή, ἡ χειροτονία καί ἡ ἐνθρόνισή του, ὁπότε τό συγκεκριμένο ποίμνιο ἀποκτᾶ τόν πνευματικό του πατέρα. Ἡ Ἐκκλησία ἔδωσε μεγάλη σημασία στήν ὕπαρξη τοῦ Ἐπισκόπου.

Μέ τό σημείωμα αὐτό θά ἤθελα ἁπλῶς νά ὑπογραμμίσω τήν σημασία πού ἔχει ἡ ἐκλογή - ψηφοφορία τοῦ Ἐπισκόπου, γιατί συνήθως θεωρεῖται σάν ἕνα δεύτερο στοιχεῖο, ἐν σχέσει μέ τήν χειροτονία πού ἀποκτᾶ ἰδιαίτερη ἐπισημότητα, ἐνῶ ἔχει μεγάλη ἀξία. Καί βέβαια μέ τήν χειροτονία δέχεται κανείς τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος γιά νά ποιμάνη ἕναν λαό, ἀλλά ὅμως σημαντική θέση κατέχει καί ἡ ἐκλογή, ἀφοῦ διά τῆς ἐκλογῆς προσφέρεται ὁ Κληρικός γιά νά χειροτονηθῆ.

Ὁ ἑρμηνευτής τῶν ἱερῶν Κανόνων Ζωναρᾶς, ἐρμηνεύοντας τόν ἅ' Κανόνα τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, λέγει ὅτι “πάλαι δέ καί αὐτή ἡ ψῆφος χειροτονία ὠνόμαστο” καί τό ἐξηγεῖ ἀπό τήν ἄποψη ὅτι παλαιά ἐψήφιζαν μέ τήν ἀνάταση τῆς χειρός, ὁπότε ἔτσι ἐξηγεῖται καί ἡ χρήση τῆς λέξης χειροτονία (χείρα-τείνω). Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης λέγει ὅτι χειροτονία λέγεται καί ἡ ψῆφος, ἀφοῦ ἀκόμη καί κατά τήν ἀρχαία Ἑλλάδα ἀνελάμβαναν οἱ ἄνθρωποι τά δημόσια ἀξιώματα μέ τήν ἔκταση τῶν χειρῶν τοῦ λαοῦ, ὅπως λέγει ὁ Δημοσθένης: “Κάν ὀντινοῦν χειροτονήσητε στρατηγόν”.

Μέ αὐτήν τήν ἔννοια χρησιμοποιεῖται καί ὁ ἐ’ Κανόνας τῆς Συνόδου τῆς Λαοδικείας “περί τοῦ μή δεῖν τάς χειροτονίας ἐπί παρουσία ἀκροωμένων γίνεσθαι”, ὅτι δηλαδή ἡ ψηφοφορία δέν πρέπει νά γίνεται μέ παρουσία λαϊκῶν πού ἀκροῶνται ἤ ἀνθρώπων πού βρίσκονται στό στάδιο τῶν ἀκροωμένων, τῶν μετανοούντων. Ὅπως καί ὁ Ζωναρᾶς ἔτσι καί ὁ Βαλσαμῶν λέγει: “χειροτονίας ἐνταύθα τάς ψήφους ὀνομάζει ὁ κανών”. Καί ὅπως ἐξηγοῦν οἱ ἑρμηνευτές, κατά τίς ψηφοφορίες “συμβαίνουσι πολλαί λογοτριβαί μεταξύ των ψηφιζόντων”, δηλαδή “λέγονται κατά τινῶν αἰτιάματα δί’ ἅ κωλύονται ἴσως ἱερωσύνης” (Ζωναρᾶς) καί δέν πρέπει νά παρευρίσκωνται ἀκροώμενοι γιά νά μήν σκανδαλίζωνται ἀπό ὅσα θά ἀκούσουν. Ἡ μή παρουσία ἀκροωμένων γίνεται γιά τίς ψηφοφορίες, ἐνῶ οἱ χειροτονίες πρέπει νά γίνωνται φανερά, μέ παρουσία ὅλου του λαοῦ, πού θά ἐκλαμβάνονται ὡς μάρτυρες.

Ἀπό αὐτά φαίνεται καθαρά ὅτι οἱ ἐκλογές τῶν Ἀρχιερέων εἶναι σημαντικά γεγονότα καί πρέπει νά γίνεται διάλογος, ἐξέταση καί γι’ αὐτό ἡ ψῆφος τῶν Ἐπισκόπων ἐντάσσεται μέσα στήν διαδικασία τῆς χειροτονίας. Κάθε Ἐπίσκοπος ὅταν ψηφίζη δέν πρέπει νά ἐπηρεάζεται ἀπό διάφορες σκοπιμότητες, οὔτε νά δέχεται πιέσεις καί ἐκβιασμούς οὔτε ἡ ψῆφος του νά τίθεται μέσα σέ διαδικασίες συμψηφιστικές. Αὐτό ἀκόμη σημαίνει ὅτι ἡ ψηφοφορία τῶν Ἐπισκόπων δέν εἶναι μιά τυπική διαδικασία, ἀλλά πρέπει νά γίνεται συζήτηση μεταξύ των Ἀρχιερέων κατά τήν διάρκεια τῶν ἐκλογῶν γιά τούς ὑποψηφίους. Πρέπει νά ἀκούγωνται οἱ τυχόν ἀντιρρήσεις καί νά γίνεται συζήτηση. Στό τέλος ὅταν ὁ Ἀρχιερεύς ὁδεύη στήν κάλπη νά ψηφίση, πρέπει νά τό κάνη μέ ἱεροπρέπεια, ὑπευθυνότητα, φόβο Θεοῦ, καί πρό παντός νά σκέπτεται ὅτι πορεύεται γιά τήν ἔναρξη χειροτονίας, δηλαδή μέ τήν ψῆφο τοῦ ἀναδεικνύει, χειροτονεῖ Ἐπίσκοπο.

Κατά καιρούς διατυπώνονται μερικές προτάσεις γιά ἀναθεώρηση τοῦ τρόπου τῆς ἐκλογῆς τῶν Ἐπισκόπων. Ὅμως ἄν δέν ἐπικρατήση αὐτή ἡ διαδικασία πού προβλέπουν οἱ ἱεροί Κανόνες, τότε καί τό τελειότερο σύστημα μπορεῖ νά ἀποδυναμωθῆ. Ἡ ἐκκλησιολογία καί ἡ θεολογία πού διέπει τούς ἱερούς Κανόνες εἶναι νά μποροῦν οἱ ἐκλέκτορες νά διακρίνουν τά ὀρθόδοξα κριτήρια τῶν ὑποψηφίων καί τίς ἀπαραίτητες ἐκκλησιολογικές προϋποθέσεις, καθώς ἐπίσης νά γίνεται συζήτηση στήν Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας πού συνέρχεται γιά τήν ἐκλογή συγκεκριμένων Ἐπισκόπων γιά συγκεκριμένες Ἐπισκοπές. Τέτοια μεγάλα θέματα πρέπει νά ἀντιμετωπίζωνται μέ σοβαρότητα, ὑπευθυνότητα καί ὄχι μέ σκοπιμότητες πού ὑπονομεύουν τόν τρόπο ἐκλογῆς καί χειροτονίας τῶν Ἐπισκόπων, ἔστω καί ἄν χρησιμοποιηθῆ τό τελειότερο, ἀπό ἀνθρωπίνης πλευρᾶς, σύστημα ἀναδείξεως τῶν Ἐπισκόπων.

Θεωρῶ ὅτι ἡ καλύτερη παρουσία τῆς ἀνθρώπινης πλευρᾶς τῆς Ἐκκλησίας καί ἡ καλύτερη διοργάνωση τοῦ συνοδικοῦ συστήματος θά προέλθη μέσα ἀπό τόν τρόπο ἀναδείξεως τῶν Ἐπισκόπων, μέσα ἀπό τίς προδιαγραφές τῶν ἱερῶν Κανόνων. Καί σέ αὐτό τό σημεῖο ἔχουμε εὐθύνη ὅλοι οἱ ἐν ἐνεργεία Ἀρχιερεῖς.