Κύριο ἄρθρο: AIDS - Δικαιώματα καὶ Καθήκοντα 

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἡ 1η Δεκεμβρίου κάθε ἔτους ἔχει καθιερωθῆ ὡς ἡμέρα κατά τοῦ AIDS καί δίνεται ἡ εὐκαιρία νά µελετηθῆ τό σοβαρό αὐτό θέµα ποὺ µαστίζει τήν σύγχρονη κοινωνία. Πραγματικά εἶναι µιά προσπάθεια γιά ἀφύπνιση τῆς κοινωνίας µας, ἀφοῦ µέχρι σήµερα 20 ἑκατομμύρια ἄνθρωποι ἔχουν προσβληθῆ ἀπό τόν ἰό τοῦ AIDS, καί µάλιστα ἀπό αὐτά τό 1,5 ἑκατομμύριο εἶναι παιδιά. 

Στήν προσπάθεια αὐτή ἡ Παγκόσμια Ὀργάνωση Ὑγείας κάθε χρόνο, καθορίζοντας τόν γενικό σκοπό τῆς ἐνημέρωσης καί δράσης, ἐπιλέγει ἕνα συγκεκριµένο σύνθημα. Πέρυσι τό σύνθημα ἦταν: «Μοιραζόµαστε τά δικαιώµατα, μοιραζόμαστε τίς ὑποχρεώσεις». Καὶ ἡ πλήρης ἀναλυμένη σκέψη εἶναι: «Ἡ πανδηµία τοῦ AIDS μπορεῖ νά ἀντιμετωπισθεῖ ἄμεσα, µόνον ὅταν τά δικαιώματα καί οἱ ὑποχρεώσεις μοιραστοῦν ἐξίσου σέ ὅλους». 

Νομίζω ὅτι τό σύνθημα αὐτό χρησιμοποιήθηκε, γιά νά ἀντιμετωπισθῆ ἀφ' ἑνός µέν ὁ ρατσισμός µέ τήν περίεργη καί ἀρρωστημένη νοοτροπία, ἀφ' ἑτέρου δέ ὁ ἀτομικισμός. Ὁ μέν ρατσισµός ἀποκλείει κάποιους ἀπό τήν ἱκανοποίηση τῶν ἀναγκαίων δικαιωμάτων τους, πού συνδέονται µέ τό ἀνθρωπιστικό ἰδεῶδες, ὁ δέ ἀτομικισμός ἀποκλείει τήν ἀναγκαιότητα τῶν ὑποχρεώσεων καί καθηκόντων. Ὅμως, ὅλοι ἔχουμε δικαιώµατα στό νά προστατεύουµε τόν ἑαυτό µας, νά συμµετέχουµε στίς κοινές ἐκδηλώσεις καί νά ἀπολαμβάνουµε τήν ἀγάπη, ὅπως καί νά ἐνημερωνόμαστε σωστά, καί ἀκόμη ὅλοι, τά πρόσωπα, οἱ κοινωνίες, οἱ Κυβερνήσεις, οἱ οἰκογένειες, ἡ διεθνής κοινότητα, ἔχουμε ὑποχρεώσεις στό νά προστατεύουµε τόν ἑαυτό µας καί τούς ἄλλους ἀπό τήν µόλυνση, καθώς ἐπίσης νά φροντίζουμε ὅσους ἔχουν προσβληθῆ ἀπό τόν ἰό τοῦ AIDS. 

Δέν ὑπάρχει καµµιά ἀμφιβολία ὅτι εἶναι ἀναγκαία ἡ ὑπογράμμιση ἑνός τέτοιου συνθήµατος. Πρέπει ὅμως στή συνέχεια νά ἐκθέσω µερικές σκέψεις µου πού ταυτόχρονα εἶναι καί προσωπικοί προβληµατισµοί πάνω στό σύνθημα αὐτό.

Εἶναι ἀνάγκη νά ὑπάρχη σωστή σχέση μεταξύ δικαιωμάτων καί ὑποχρεώσεων σέ ὅλα τά ζητήματα. Αὐτό ἄλλωστε συνιστᾶ πνευματική καί ψυχολογική ὠριμότητα. Κάθε ἄνθρωπος ἔχει δικαίωµα καί ἀνάγκη νά ἀγαπᾶ καί νά ἀγαπᾶται, ἀλλά ἡ βίωση καί ἡ ἀναζήτηση τῆς ἀγάπης πρέπει νά συνδέεται μέ τήν ὑπευθυνότητα, ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά ἀναλαμβάνη τίς εὐθύνες τῆς ἀγάπης. Μιά διάσπαση μεταξύ ἀγάπης καί ὑπευθυνότητας συνιστᾶ ἀνωριμότητα. Τό ἴδιο συµβαίνει καί µέ τήν σχέση μεταξύ ἐλευθερίας καί ἀγάπης. Ἡ ἐλευθερία, ὅταν δέν λειτουργῆ ὡς ἀγάπη, γίνεται ἀναρχία καί ἡ ἀγάπη, ὅταν δέν λειτουργῆ ὡς ἐλευθερία, γίνεται δικτατορία. 

Τό ἐρώτημα ὅμως εἶναι ποιός θά καθορίση τόν βαθµό, τήν σχέση καί τά ὅρια μεταξύ δικαιωμάτων καί ὑποχρεώσεων. Στό σημεῖο αὐτό γίνεται µεγάλη σύγχυση. Όταν ὑπερτονίζονται τά πρῶτα σέ βάρος τῶν δευτέρων, δημιουργεῖται σοβαρό πρόβληµα, ἐνῶ ὅσο ὁ ἄνθρωπος αἰσθάνεται τίς ὑποχρεώσεις του καί οἰκειοθελῶς παραιτεῖται τῶν δικαιωμάτων του, τόσο καί δείχνει ὅτι ξεπερνᾶ τήν ἀναγκαιότητα τοῦ ἐνστίκτου καί βιώνει τήν ὑποστατική ἀρχή. Ἔχω τήν γνώµη ὅτι τήν σωστή σχέση μεταξύ δικαιωμάτων καί ὑποχρεώσεων δημιουργοῦν ἡ ψυχολογική καί πνευματική ὠριμότητα τοῦ ἀνθρώπου, ἡ καλή ὀργανωµένη κοινωνία, καί μερικές βασικές ἀρχές, οἱ ὁποῖες καθορίζονται ἀπό τήν παραδοσιακή δοµή τῆς κοινωνίας, τό πολιτιστικό ἐπίπεδο τοῦ λαοῦ καί κυρίως τήν σωστή καί ὁλοκληρωμένη παιδεία, ἐνῶ τήν οἰκειοθελή παραίτηση τῶν βασικῶν δικαιωμάτων πρός χάριν της ἀναπτύσσει καί καλλιεργεῖ ἡ βίωση τῆς ἑλληνορθόδοξης παράδοσης. Πρέπει νά ὑφίσταται σωστή σχέση μεταξύ εἶναι καί γίγνεσθαι, ἀφοῦ τό ἀτομικό καί κοινωνικό γίγνεσθαι δέν μπορεῖ νά κινῆται ἀνεξάρτητα ἀπό τό εἶναι, δηλαδὴ πρέπει νά ὑπάρχουν µερικές σταθερές ἀρχές στήν κοινωνική ζωή.

Στό περυσινό σύνθημα κάνει ἐντύπωση καί ἡ χρησιμοποίηση τοῦ ρήµατος «μοιραζόμαστε». Στό σημεῖο αὐτό ὁμοιάζει µέ τό σύνθημα τοῦ 1992 «ἄς μοιρασθοῦμε τήν πρόκληση τοῦ AIDS». Αὐτό ἀκριβῶς συνιστᾶ μεγάλο προβληµατισµό. Μοιράζεται κανείς κάτι µέ ἐκεῖνον πού ἀγαπᾶ. Καὶ ἡ ἀγάπη προϋποθέτει θυσία καί προσφορά. Ὅταν ὅμως κανείς ζῆ µέσα σέ ἀκοινώνητες κοινωνίες, ὅπου μάλιστα ἐπικρατεῖ ὁ ἀτομισμός, ὁ φιλοτοµαρισµός καί κατά συνέπεια ὁ ρατσισμός καί ὁ κοινωνικός φασισµός, τότε πῶς μπορεῖ νά μοιράζεται τά δικαιώµατα καί τίς ὑποχρεώσεις; 

Τό θέµα εἶναι ὅτι βλέπει κανείς τό δικαίωµα µέσα ἀπό τήν ἱκανοποίηση τῆς ἀναγκαιότητος τοῦ ἐνστίκτου, καί ὄχι µέσα ἀπό τήν ὑποχρέωση τῆς θυσιαστικῆς ἀγάπης, τῆς ὑπερβάσεως τοῦ ἐγώ, δηλαδή τήν βίωση τοῦ προσώπου. Κάποτε πρέπει νά προβληματισθοῦμε στό σοβαρό αὐτό ζήτημα, ὥστε τά συνθήματα νά µή παραμένουν συνθήματα ἁπλᾶ, στερηµένα νοήματος. Μιά κοινωνία ἱκανοποίησης τῶν δικαιωμάτων καί µιά ἱκανοποίηση τῶν δικαιωμάτων χωρίς κοινωνία εἶναι τό µεγαλύτερο πρόβληµα, εἶναι θά μπορούσαμε νά ποῦμε τό πνευματικό καί κοινωνικό AIDS. Μιά τέτοια νοοτροπία μπορεῖ νά ὀνομαστῆ σύνδρομο τὴς κοινωνικῆς ἀνοσολογικῆς ἀνεπάρκειας, πού καταστρέφει τό ἀνθρώπινο πρόσωπο.