Κύριο θέμα: Κατατέθηκε προσχέδιο νόμου - Πειραματισμοί σέ ἀνθρώπινα ἔμβρυα

Εἶναι γνωστό ὅτι κατά τήν διαδικασία τῆς ἐξωσωματικῆς γονιμοποίησης ἡ σύλληψη πραγματοποιεῖται σέ κάποιον δοκιμαστικό σωλήνα καί ὁδηγεῖ στήν γονιμοποίηση περισσοτέρων του ἑνός ὠαρίων. Τά περισσότερα ὅμως δέν ἐμφυτεύονται στήν μήτρα μέ προορισμό νά ζήσουν

Πρίν μερικά χρόνια οἱ γενετιστές δήλωναν ὅτι σέ λίγο καιρό δέν θά καταστρέφουμε πιά τά ἔμβρυα πού τελικά δέν ἐμφυτεύονται, ἀλλά θά ἔχουμε φθάσει στό σημεῖο νά συλλαμβάνεται μόνο ἕνα ἔμβρυο. Αὐτό ὅπως φαίνεται δέ πρόκειται νά συμβῆ. Δέν θά εἶναι μιά ἀποτυχία τῆς ἐπιστήμης σέ κάποιο στόχο πού αὐτή ἔθεσε. Ἁπλούστατα τά «περισσευούμενα» ἔμβρυα θά μᾶς εἶναι χρήσιμα ὡς «κρυοσυντηρημένο γενετικό ὑλικό» γιά ἐρευνητικούς καί θεραπευτικούς σκοπούς.

Τελικά το ἔμβρυο εἶναι κτῆμα τῆς ἐγκύου ἤ τοῦ ἐρευνητικοῦ κέντρου στό ὁποῖο συνελήφθη καί μπορεῖ νά διατεθῆ ἀπό αὐτό κατά τό δοκοῦν, ἀποτελώντας μάλιστα ἀντικείμενο οἰκονομικῆς συμφωνίας;

Ἡ ἔρευνα σέ θέματα γενετικῆς εἶναι ἕνα μεγάλο πρόβλημα γιά τίς σύγχρονες κοινωνίες. Ἐνῶ πάντοτε στήν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας ὑπῆρχαν κανόνες καί ἀρχές πού συνέβαλαν στόν ἐξορθολογισμό τῆς πορείας της, σήμερα ἡ νομική ἐπιστήμη δέν μπορεῖ νά προλάβη νά θέση κανονιστικές ἀρχές στά προβλήματα πού δημιουργοῦν οἱ ἐξελίξεις στούς τομεῖς τῆς γενετικῆς μηχανικῆς καί τῆς μοριακῆς βιολογίας. Μέ δεδομένη τήν ἀνθρώπινη ἀλαζονεία, ἡ ὁποία βέβαια δέν μπορεῖ νά ἀποκλεισθῆ ἀπό τούς ἐπιστήμονες (ἤ κάποιους ἐκμεταλλευτές τῆς ἐπιστήμης), εἶναι πολύ πιθανό νά καταλήξουμε στήν «ὕβριν» μέ τήν ἀρχαιοελληνική ἔννοια τοῦ ὄρου.

Ἀκόμη ἡ εὐδαίμων παράταση τῆς ζωῆς καί τελικά το «κρυφτούλι» μέ τόν θάνατο εἶναι δυνατόν νά ἀποτελέση νόημα τῆς ζωῆς καί νομιμοποίηση τῶν πάντων;

Δημοσιεύουμε ἐν συνεχεία ἄρθρο τοῦ ἀναπλ. Καθηγητού τῆς Πυρηνικῆς Ἰατρικῆς τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Κωνσταντίνου Καρακατσάνη, πού ἀναφέρεται σέ προσχέδιο νόμου πού στηρίχθηκε στίς προτάσεις τῆς Ἐθνικῆς Ἐπιτροπῆς Βιοηθικῆς σχετικά μέ αὐτό τό θέμα. Ὁ κ. Καρακατσάνης, ὑπεύθυνος ἐπιστήμονας, κρίνει αὐτές τίς προτάσεις ἀπό μιά Ὀρθόδοξη Ἐκκλησιαστική σκοπιά.

Χ.Α.Μ.

Πειραματισμοί σέ ἀνθρώπινα ἔμβρυα

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΡΑΚΑΤΣΑΝΗ, ΑΝ. ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ, ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΥ Α.Π.Θ

Ὅπως εἶναι γνωστό, εἰδική Νομοπαρασκευαστική Ἐπιτροπή παρέδωσε πρόσφατα στόν Ὑπουργό Δικαιοσύνης προσχέδιο νόμου μέ θέμα τήν ἰατρική ὑποβοήθηση τῆς ἀνθρώπινης ἀναπαραγωγῆς. Εἶχε προηγηθῆ, τόν Ἰανουάριο τοῦ τρέχοντος ἔτους, εἰσήγηση ἀπό τήν Ἐθνική Ἐπιτροπή Βιοηθικῆς γιά τήν χρήση τῶν βλαστοκυττάρων στήν Βιοϊατρική ἔρευνα καί τήν κλινική Ἰατρική τῆς ὁποίας οἱ ἀπόψεις ἀπετέλεσαν τόν ὁδηγό-κείμενο γιά τό προαναφερθέν προσχέδιο νόμου.

Σύμφωνα μέ τά προαναφερθέντα κείμενα τοῦ προσχεδίου νόμου καί τῆς πλειοψηφίας τῆς εἰσηγήσεως τῆς Ἐθνικῆς Ἐπιτροπῆς Βιοηθικῆς, ἐπιτρέπονται τά ἀκόλουθα.

α) Ὁ πειραματισμός σέ ἀνθρώπινα ἐμβρυϊκά βλαστοκύτταρα. Σημειωτέον ὅτι συνέπεια τῆς λήψεως ἐμβρυϊκῶν βλαστοκυττάρων εἶναι ἡ καταστροφή τῶν ἐμβρύων ἀπό τά ὁποῖα αὐτά λαμβάνονται.

β) Ἡ διάθεση τῶν περισσευούμενων ἐμβρύων ἀπό τήν τεχνική της ἐξωσωματικῆς γονιμοποίησης σέ ἄλλα πρόσωπα, πού θά ἐπιλέξη ὁ ἰατρός ἤ ὁ ὑπεύθυνός του Ἰατρικοῦ Κέντρου ἐξωσωματικῆς γονιμοποίησης (ἄρθρο 1459 τοῦ προσχεδίου νόμου)

γ) Ἡ χρησιμοποίηση τῶν προαναφερθέντων ἐμβρύων, τά ὁποῖα σημειωτέον δέν ἀναφέρονται ὡς ἔμβρυα ἀλλά ὡς κρυοσυντηρημένο γενετικό ὑλικό, γιά ἐρευνητικούς ἤ θεραπευτικούς σκοπούς (ἄρθρο 1459 τοῦ ἴδιου προσχεδίου νόμου)

Ἐνδιαφέρουσα καί ἄξια σχολιασμοῦ εἶναι ἡ διατύπωση τοῦ ἄρθρου 1455 τοῦ προσχεδίου τοῦ νόμου, σύμφωνα μέ τό ὁποῖο ἀπαγορεύεται μέν ἡ κλωνοποίηση ἀνθρωπίνων ἐμβρύων γιά ἀναπαραγωγικούς λόγους, ἀλλά δέν ἀναγράφεται ὅτι ἀπαγορεύεται αὐτή γιά ἐρευνητικούς ἤ θεραπευτικούς σκοπούς. Σαφέστερη στό σημεῖο αὐτό εἶναι ἡ ὑπ’ ἀριθμ. 7 παράγραφος τῆς εἰσηγήσεως τῆς Ἐθνικῆς Ἐπιτροπῆς Βιοηθικῆς, στήν ὁποίαν ἀναγράφεται ὅτι ἡ πλειοψηφία τῶν μελῶν τῆς Ἐπιτροπῆς αὐτῆς θεωρεῖ ὅτι ἡ δημιουργία ἐμβρύων γιά θεραπευτικούς σκοπούς μέ τήν τεχνική της κλωνοποίησης καί ἡ ἀπομόνωση βλαστοκυττάρων ἀπό αὐτά δέν πρέπει νά ἀποκλεισθῆ ἐφ’ ὅσον δέν ὑπάρχει ἐναλλακτική θεραπευτική τεχνική.

δ) Ἡ καταστροφή τῶν κρυοσυντηρημένων κυττάρων (ἄρθρο 1459).

Τά προαναφερθέντα ἐπιτρέπονται, σύμφωνα πάντοτε μέ τό προσχέδιο νόμου, ἐφ’ ὅσον ὑπάρχει κοινή δήλωση τῶν προσώπων πού προσφεύγουν σέ τεχνητή γονιμοποίηση. Ἐάν δέν ὑπάρχη τέτοια δήλωση, τά κρυοσυντηρημένα ἔμβρυα διατηροῦνται γιά χρονικό διάστημα μέχρι πέντε ἐτῶν, μετά τήν παρέλευση τοῦ ὁποίου εἴτε χρησιμοποιοῦνται γιά ἐρευνητικούς σκοπούς εἴτε καταστρέφονται. Οἱ πηγές λήψης ἀνθρώπινων βλαστοκυττάρων, σύμφωνα μέ τήν εἰσήγηση τῆς Ἐθνικῆς Ἐπιτροπῆς Βιοηθικῆς, εἶναι ὁ ἐμβρυϊκός ἱστός - δέν γράφουν ὅτι εἶναι τά ἑξαμβλωθέντα ἔμβρυα - τά ἔμβρυα πού παράγονται σέ δοκιμαστικούς σωλῆνες καί τά πρόσωπα. Πολύ ἐνδιαφέρουσα καί ἀποκαλυπτική των προθέσεων ὁρισμένων μελῶν τῆς Ἐθνικῆς Ἐπιτροπῆς Βιοηθικῆς εἶναι ἡ ἄποψη ὅτι οἰκονομικές συμφωνίες θά μποροῦσαν νά ἐπιτραποῦν εἴτε μέ τή μορφή τῆς πώλησης γαμετῶν εἴτε μέ τή μορφή συμμετοχῆς τῶν δοτῶν σέ μελλοντικές ἀποδόσεις ἐφαρμογῶν τῆς ἔρευνας.

Σημαντική ἐπίσης εἶναι ἡ ἐπισήμανση ὅτι ἡ σύγχρονη Βιολογία ἐπιτρέπει σέ ἕνα παιδί νά ἔχη μέχρι πέντε γονεῖς, δηλαδή οἱ δύο πού ἐπιθυμοῦν τό παιδί, ὁ δότης τοῦ σπέρματος, ἡ δότρια τοῦ ὠαρίου καί ἡ κυοφοροῦσα δανεική μητέρα. Κατά τήν Ἰατρική ἐπιστήμη καί τήν Θεολογία τῆς Ὀρθόδοξης Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας ἡ ὑπόσταση τοῦ ἀνθρώπου ὡς ψυχοσωματικῆς ὀντότητας ὑπάρχει ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς σύλληψης.

Ἡ νομιμοποίηση τῆς διεξαγωγῆς πειραματικῶν ἐρευνῶν σέ ἀνθρώπινα βλαστοκύτταρα - πού λαμβάνονται ἀπό ἔμβρυα σέ πρωϊμότατη ἀνάπτυξη καί ἔχει πάντοτε ὡς συνέπεια τήν καταστροφή τους - θά ὁδηγήση πιθανότατα σέ πειραματισμούς καί σέ μεγαλύτερα ἔμβρυα.

Τό σταθερά ἐπαναλαμβανόμενο ἐπιχείρημα γιά τήν νομιμοποίηση πειραμάτων σέ ἀνθρώπινα ἔμβρυα εἶναι ὅτι θά ἀνακουφισθῆ ὁ ἀνθρώπινος πόνος καί ὅτι ὑπάρχουν σαφεῖς προοπτικές γιά τήν θεραπεία διαφόρων νόσων, ὅπως εἶναι ἡ νόσος τοῦ Πάρκινσον, τοῦ Ἀλτσχάϊμερ, ἡ σκλήρυνση κατά πλάκας, καρδιοπάθειες, σακχαρώδης διαβήτης κλπ.

Ἐάν, λοιπόν, ὡς μόνο κριτήριο τοῦ ἐπιτρεπτοῦ ἤ ὄχι πραγματοποίησης πειραμάτων σέ ἀνθρώπινα ἔμβρυα χρησιμοποιηθῆ ἡ ἐνδεχόμενη ἀνακούφιση ἀπό τόν πόνο καί τήν ποικίλη ταλαιπωρία τῶν χρονίων ἀσθενειῶν, τότε δέν θά ὑπάρξη καμμία ἠθική ἀναστολή οὔτε θά τηρηθοῦν τά προσχήματα, τά ὁποῖα ἐπί τοῦ παρόντος τεχνηέντως τηροῦνται. Σήμερα π.χ. θεωροῦνται ἠθικοί οἱ πειραματισμοί στά περισσευούμενα, ἀζήτητα ἔμβρυα τῆς ἐξωσωματικῆς γονιμοποίησης (κατεψυγμένα ἤ μή) μέ τό ἐπιχείρημα ὅτι οὕτως ἤ ἄλλως αὐτά θά καταστραφοῦν. Ἐπίσης θεωρεῖται ἠθική ἡ δημιουργία ἐμβρύων γιά θεραπευτική κλωνοποίηση μέ τή μεταφορά πυρῆνος σωματικοῦ κυττάρου σέ ὠοκύτταρο ἀπό τό ὁποῖο ἔχει ἀφαιρεθῆ ὁ πυρήνας. Δέν θεωρεῖται ὅμως ἠθική ἡ χρησιμοποίηση ἐμβρύου, τό ὁποῖον ἔχει προέλθει ἀπό συνένωση σπερματοζωαρίου καί ὠαρίου.

Ὅταν λοιπόν ὡς μοναδικά κριτήρια, γιά τούς πειραματισμούς σέ ἀνθρώπινα ἔμβρυα, θεωρηθοῦν ἡ θεραπεία τῶν χρονίων ἀσθενειῶν καί ἡ εὐδαίμων παράταση τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου, δέν εἶναι δυνατόν νά τεθοῦν τά ὅρια στήν ἔρευνα. Ὑπό τίς προϋποθέσεις αὐτές, ἐάν μπορούσαμε, θά κλωνοποιούσαμε ἀκόμα καί τόν Διάβολο. Προβλέπουμε ὅτι, στό ὄχι πολύ μακρινό μέλλον, θά ἐπιτραπῆ καί ἡ ἀναπαραγωγική κλωνοποίηση. Εὐλογοφανῆ ἐπιχειρήματα καί γιά τήν περίπτωση αὐτή θά ἐξευρεθοῦν.
Ἐάν τό 1975, ὁπότε δέν ὑπῆρχε νομική κάλυψη γιά πειραματισμούς σέ ἀνθρώπινα ἔμβρυα, ἔγινε καί δημοσιεύτηκε πειραματική ἐργασία σέ ἔμβρυα ἡλικίας 12-21 ἑβδομάδων, τά ὁποῖα ἀποκεφάλισαν, γιά τή μελέτη τοῦ μεταβολισμοῦ τῆς γλυκόζης καί τοῦ ὑδροξυ-βουτυρικοῦ στούς ἐγκεφάλους τους, μπορεῖ κάποιος νά φαντασθῆ τί εἴδους πειραματισμοί εἶναι δυνατόν νά γίνουν στό μέλλον, ἐάν νομιμοποιηθοῦν αὐτοί, ὅπως προβλέπεται στό προσχέδιο τοῦ συζητούμενου νόμου.

Τό ἑπόμενο βῆμα, μέ τόν ἴδιο στόχο καί τά ἴδια ἐπιχειρήματα, τήν θεραπεία δηλ. τῶν χρονίων νόσων, θά εἶναι τό ἐνδεχόμενο δημιουργίας χιμαιρῶν, ζώων δηλαδή πού προέρχονται ἀπό τήν συνένωση γενετικῶν στοιχείων τοῦ ἀνθρώπου μέ ὀργανισμούς τῆς ζωϊκῆς κλίμακας. Σήμερα μέ τήν εἰσηγούμενη ἔρευνα μέ ἀνθρώπινα βλαστοκύτταρα προκαλοῦμε καταστροφή τῶν ἐμβρύων αὐτῶν. Ἐάν ἡ ἔρευνα προχωρήση στή δημιουργία χιμαιρῶν, τότε θά ἔχουμε φθάσει στήν Ὕβριν.

Πιστεύουμε ὅτι ὁ πλέον δραστικός τρόπος γιά τήν ματαίωση τῆς διεξαγωγῆς πειραμάτων σέ ἀνθρώπινα ἔμβρυα εἶναι, ἐκτός ἀπό τήν ἀπάλειψη τῶν σχετικῶν ἄρθρων στό κατατεθέν προσχέδιο νόμου, ἡ ἄρση τῆς ἰσχύος τοῦ σχετικοῦ νόμου τοῦ 1986 μέ τόν ὁποῖον ἀποποινικοποιήθηκαν στήν Ἑλλάδα οἱ ἀμβλώσεις.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1. Ἐθνική Ἐπιτροπή Βιοηθικῆς, Ἰνστιτοῦτο Γκαῖτε, Βιοηθική καί Βιοπολιτική. Ἐκδόσεις Ἄντ. Σάκκουλα, Ἀθήνα-Κομοτηνή, 2002 σέλ. 59-66.

2. htpp//www.kathimerini.gr/4d cgi/w articles ell 100013/03/2002 18368.

3. Ἐθνική ’ἐπιτροπή Βιοηθικῆς, Ἰνστιτοῦτο Γκαῖτε, Βιοηθική καί Βιοπολιτική. Ἐκδόσεις Ἄντ. Ν. Σάκκουλα, Ἀθήνα-Κομοτηνή 2002, σέλ. 62.

4. Ἔνθα ἀνωτέρω σέλ.64.

5. Ἐφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 24.4.2002, σέλ.7

6. Adam PAJ, Raicha N. Rachiala EL KeKomaKi M. Oxidation of glycose and D-B-OH-Butyrate by the early fetal hyman brain. Acta Paediatr Scand 1975. 64. 17-24.

7. Ἐφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. 27.4.2002. σέλ.9.