Κύριο θέμα: Κατατέθηκε προσχέδιο νόμου - Πειραματισμοί σε ανθρώπινα έμβρυα

Είναι γνωστό ότι κατά την διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης η σύλληψη πραγματοποιείται σε κάποιον δοκιμαστικό σωλήνα και οδηγεί στην γονιμοποίηση περισσοτέρων του ενός ωαρίων. Τά περισσότερα όμως δεν εμφυτεύονται στην μήτρα με προορισμό να ζήσουν

Πρίν μερικά χρόνια οι γενετιστές δήλωναν ότι σε λίγο καιρό δεν θα καταστρέφουμε πιά τα έμβρυα που τελικά δεν εμφυτεύονται, αλλά θα έχουμε φθάσει στο σημείο να συλλαμβάνεται μόνο ένα έμβρυο. Αυτό όπως φαίνεται δέ πρόκειται να συμβή. Δέν θα είναι μιά αποτυχία της επιστήμης σε κάποιο στόχο που αυτή έθεσε. Απλούστατα τα «περισσευούμενα» έμβρυα θα μάς είναι χρήσιμα ως «κρυοσυντηρημένο γενετικό υλικό» για ερευνητικούς και θεραπευτικούς σκοπούς.

Τελικά το έμβρυο είναι κτήμα της εγκύου ή του ερευνητικού κέντρου στο οποίο συνελήφθη και μπορεί να διατεθή από αυτό κατά το δοκούν, αποτελώντας μάλιστα αντικείμενο οικονομικής συμφωνίας;

Η έρευνα σε θέματα γενετικής είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για τις σύγχρονες κοινωνίες. Ενώ πάντοτε στην ιστορία της ανθρωπότητας υπήρχαν κανόνες και αρχές που συνέβαλαν στον εξορθολογισμό της πορείας της, σήμερα η νομική επιστήμη δεν μπορεί να προλάβη να θέση κανονιστικές αρχές στα προβλήματα που δημιουργούν οι εξελίξεις στούς τομείς της γενετικής μηχανικής και της μοριακής βιολογίας. Μέ δεδομένη την ανθρώπινη αλαζονεία, η οποία βέβαια δεν μπορεί να αποκλεισθή από τούς επιστήμονες (ή κάποιους εκμεταλλευτές της επιστήμης), είναι πολύ πιθανό να καταλήξουμε στην «ύβριν» με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου.

Ακόμη η ευδαίμων παράταση της ζωής και τελικά το «κρυφτούλι» με τον θάνατο είναι δυνατόν να αποτελέση νόημα της ζωής και νομιμοποίηση των πάντων;

Δημοσιεύουμε εν συνεχεία άρθρο του αναπλ. Καθηγητού της Πυρηνικής Ιατρικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Κωνσταντίνου Καρακατσάνη, που αναφέρεται σε προσχέδιο νόμου που στηρίχθηκε στις προτάσεις της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής σχετικά με αυτό το θέμα. Ο κ. Καρακατσάνης, υπεύθυνος επιστήμονας, κρίνει αυτές τις προτάσεις από μιά Ορθόδοξη Εκκλησιαστική σκοπιά.

Χ.Α.Μ.

Πειραματισμοί σε ανθρώπινα έμβρυα

του Κωνσταντίνου Καρακατσάνη, Αν. Καθηγητή Πυρηνικής, Ιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ

Όπως είναι γνωστό, ειδική Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή παρέδωσε πρόσφατα στον Υπουργό Δικαιοσύνης προσχέδιο νόμου με θέμα την ιατρική υποβοήθηση της ανθρώπινης αναπαραγωγής. Είχε προηγηθή, τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, εισήγηση από την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής για την χρήση των βλαστοκυττάρων στην Βιοϊατρική έρευνα και την κλινική Ιατρική της οποίας οι απόψεις απετέλεσαν τον οδηγό-κείμενο για το προαναφερθέν προσχέδιο νόμου.

Σύμφωνα με τα προαναφερθέντα κείμενα του προσχεδίου νόμου και της πλειοψηφίας της εισηγήσεως της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής, επιτρέπονται τα ακόλουθα.

α) Ο πειραματισμός σε ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα. Σημειωτέον ότι συνέπεια της λήψεως εμβρυϊκών βλαστοκυττάρων είναι η καταστροφή των εμβρύων από τα οποία αυτά λαμβάνονται.

β) Η διάθεση των περισσευούμενων εμβρύων από την τεχνική της εξωσωματικής γονιμοποίησης σε άλλα πρόσωπα, που θα επιλέξη ο ιατρός ή ο υπεύθυνος του Ιατρικού Κέντρου εξωσωματικής γονιμοποίησης (άρθρο 1459 του προσχεδίου νόμου)

γ) Η χρησιμοποίηση των προαναφερθέντων εμβρύων, τα οποία σημειωτέον δεν αναφέρονται ως έμβρυα αλλά ως κρυοσυντηρημένο γενετικό υλικό, για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς (άρθρο 1459 του ίδιου προσχεδίου νόμου)

Ενδιαφέρουσα και άξια σχολιασμού είναι η διατύπωση του άρθρου 1455 του προσχεδίου του νόμου, σύμφωνα με το οποίο απαγορεύεται μέν η κλωνοποίηση ανθρωπίνων εμβρύων για αναπαραγωγικούς λόγους, αλλά δεν αναγράφεται ότι απαγορεύεται αυτή για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς. Σαφέστερη στο σημείο αυτό είναι η υπ’ αριθμ. 7 παράγραφος της εισηγήσεως της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής, στην οποίαν αναγράφεται ότι η πλειοψηφία των μελών της Επιτροπής αυτής θεωρεί ότι η δημιουργία εμβρύων για θεραπευτικούς σκοπούς με την τεχνική της κλωνοποίησης και η απομόνωση βλαστοκυττάρων από αυτά δεν πρέπει να αποκλεισθή εφ’ όσον δεν υπάρχει εναλλακτική θεραπευτική τεχνική.

δ) Η καταστροφή των κρυοσυντηρημένων κυττάρων (άρθρο 1459).

Τά προαναφερθέντα επιτρέπονται, σύμφωνα πάντοτε με το προσχέδιο νόμου, εφ’ όσον υπάρχει κοινή δήλωση των προσώπων που προσφεύγουν σε τεχνητή γονιμοποίηση. Εάν δεν υπάρχη τέτοια δήλωση, τα κρυοσυντηρημένα έμβρυα διατηρούνται για χρονικό διάστημα μέχρι πέντε ετών, μετά την παρέλευση του οποίου είτε χρησιμοποιούνται για ερευνητικούς σκοπούς είτε καταστρέφονται. Οι πηγές λήψης ανθρώπινων βλαστοκυττάρων, σύμφωνα με την εισήγηση της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής, είναι ο εμβρυϊκός ιστός - δεν γράφουν ότι είναι τα εξαμβλωθέντα έμβρυα - τα έμβρυα που παράγονται σε δοκιμαστικούς σωλήνες και τα πρόσωπα. Πολύ ενδιαφέρουσα και αποκαλυπτική των προθέσεων ορισμένων μελών της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής είναι η άποψη ότι οικονομικές συμφωνίες θα μπορούσαν να επιτραπούν είτε με τή μορφή της πώλησης γαμετών είτε με τή μορφή συμμετοχής των δοτών σε μελλοντικές αποδόσεις εφαρμογών της έρευνας.

Σημαντική επίσης είναι η επισήμανση ότι η σύγχρονη Βιολογία επιτρέπει σε ένα παιδί να έχη μέχρι πέντε γονείς, δηλαδή οι δύο που επιθυμούν το παιδί, ο δότης του σπέρματος, η δότρια του ωαρίου και η κυοφορούσα δανεική μητέρα. Κατά την Ιατρική επιστήμη και την Θεολογία της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας η υπόσταση του ανθρώπου ως ψυχοσωματικής οντότητας υπάρχει από την πρώτη στιγμή της σύλληψης.

Η νομιμοποίηση της διεξαγωγής πειραματικών ερευνών σε ανθρώπινα βλαστοκύτταρα - που λαμβάνονται από έμβρυα σε πρωϊμότατη ανάπτυξη και έχει πάντοτε ως συνέπεια την καταστροφή τους - θα οδηγήση πιθανότατα σε πειραματισμούς και σε μεγαλύτερα έμβρυα.

Τό σταθερά επαναλαμβανόμενο επιχείρημα για την νομιμοποίηση πειραμάτων σε ανθρώπινα έμβρυα είναι ότι θα ανακουφισθή ο ανθρώπινος πόνος και ότι υπάρχουν σαφείς προοπτικές για την θεραπεία διαφόρων νόσων, όπως είναι η νόσος του Πάρκινσον, του Αλτσχάϊμερ, η σκλήρυνση κατά πλάκας, καρδιοπάθειες, σακχαρώδης διαβήτης κλπ.

Εάν, λοιπόν, ως μόνο κριτήριο του επιτρεπτού ή όχι πραγματοποίησης πειραμάτων σε ανθρώπινα έμβρυα χρησιμοποιηθή η ενδεχόμενη ανακούφιση από τον πόνο και την ποικίλη ταλαιπωρία των χρονίων ασθενειών, τότε δεν θα υπάρξη καμμία ηθική αναστολή ούτε θα τηρηθούν τα προσχήματα, τα οποία επί του παρόντος τεχνηέντως τηρούνται. Σήμερα π.χ. θεωρούνται ηθικοί οι πειραματισμοί στα περισσευούμενα, αζήτητα έμβρυα της εξωσωματικής γονιμοποίησης (κατεψυγμένα ή μή) με το επιχείρημα ότι ούτως ή άλλως αυτά θα καταστραφούν. Επίσης θεωρείται ηθική η δημιουργία εμβρύων για θεραπευτική κλωνοποίηση με τή μεταφορά πυρήνος σωματικού κυττάρου σε ωοκύτταρο από το οποίο έχει αφαιρεθή ο πυρήνας. Δέν θεωρείται όμως ηθική η χρησιμοποίηση εμβρύου, το οποίον έχει προέλθει από συνένωση σπερματοζωαρίου και ωαρίου.

Όταν λοιπόν ως μοναδικά κριτήρια, για τούς πειραματισμούς σε ανθρώπινα έμβρυα, θεωρηθούν η θεραπεία των χρονίων ασθενειών και η ευδαίμων παράταση της ζωής του ανθρώπου, δεν είναι δυνατόν να τεθούν τα όρια στην έρευνα. Υπό τις προϋποθέσεις αυτές, εάν μπορούσαμε, θα κλωνοποιούσαμε ακόμα και τον Διάβολο. Προβλέπουμε ότι, στο όχι πολύ μακρινό μέλλον, θα επιτραπή και η αναπαραγωγική κλωνοποίηση. Ευλογοφανή επιχειρήματα και για την περίπτωση αυτή θα εξευρεθούν.

Εάν το 1975, οπότε δεν υπήρχε νομική κάλυψη για πειραματισμούς σε ανθρώπινα έμβρυα, έγινε και δημοσιεύτηκε πειραματική εργασία σε έμβρυα ηλικίας 12-21 εβδομάδων, τα οποία αποκεφάλισαν, για τή μελέτη του μεταβολισμού της γλυκόζης και του υδροξυ-βουτυρικού στούς εγκεφάλους τους, μπορεί κάποιος να φαντασθή τί είδους πειραματισμοί είναι δυνατόν να γίνουν στο μέλλον, εάν νομιμοποιηθούν αυτοί, όπως προβλέπεται στο προσχέδιο του συζητούμενου νόμου.

Τό επόμενο βήμα, με τον ίδιο στόχο και τα ίδια επιχειρήματα, την θεραπεία δηλ. των χρονίων νόσων, θα είναι το ενδεχόμενο δημιουργίας χιμαιρών, ζώων δηλαδή που προέρχονται από την συνένωση γενετικών στοιχείων του ανθρώπου με οργανισμούς της ζωϊκής κλίμακας. Σήμερα με την εισηγούμενη έρευνα με ανθρώπινα βλαστοκύτταρα προκαλούμε καταστροφή των εμβρύων αυτών. Εάν η έρευνα προχωρήση στή δημιουργία χιμαιρών, τότε θα έχουμε φθάσει στην Ύβριν.

Πιστεύουμε ότι ο πλέον δραστικός τρόπος για την ματαίωση της διεξαγωγής πειραμάτων σε ανθρώπινα έμβρυα είναι, εκτός από την απάλειψη των σχετικών άρθρων στο κατατεθέν προσχέδιο νόμου, η άρση της ισχύος του σχετικού νόμου του 1986 με τον οποίον αποποινικοποιήθηκαν στην Ελλάδα οι αμβλώσεις.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1. Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής, Ινστιτούτο Γκαίτε, Βιοηθική και Βιοπολιτική. Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή, 2002 σελ. 59-66.

2. htpp//www.kathimerini.gr/4d cgi/w articles ell 100013/03/2002 18368.

3. Εθνική ’επιτροπή Βιοηθικής, Ινστιτούτο Γκαίτε, Βιοηθική και Βιοπολιτική. Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2002, σελ. 62.

4. Ένθα ανωτέρω σελ.64.

5. Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 24.4.2002, σελ.7

6. Adam PAJ, Raicha N. Rachiala EL KeKomaKi M. Oxidation of glycose and D-B-OH-Butyrate by the early fetal hyman brain. Acta Paediatr Scand 1975. 64. 17-24.

7. Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. 27.4.2002. σελ.9.