Κύριο ἄρθρο: Ἰδεολογοποιημένος Χριστιανισμός καί τρομοκρατία

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Δημοσιεύθηκε στήν “Ἐλευθεροτυπία”, στίς 5/8/2002

Τόν καιρό αὐτό παρακολουθοῦμε μέ ἐνδιαφέρον τίς ἐξελίξεις γύρω ἀπό τό θέμα τῆς τρομοκρατίας. Καί φυσικά χρειάζεται ἀνύστακτη προσπάθεια καί θά ἔλεγα “ἐγκράτεια” γιά νά μή καταλήξουμε στήν τρομολαγνεία, πού εἶναι μιά πνευματική ἀσθένεια, ἀλλά καί κοινωνική ἀνωμαλία, ἀφοῦ μέσα ἀπό τέτοιου εἴδους τρομολαγνεῖες, μερικοί περνοῦν ἀπαρατήρητα διάφορες κοινωνικές ἀλλαγές πού μπορεῖ νά λειτουργοῦν σέ βάρος τοῦ λαοῦ.

Δέν πρόκειται μέ ὅσα θά ἀκολουθήσουν νά ἀναφερθῶ σέ διάφορες πλευρές τῆς τρομοκρατίας, ἀλλά θά ἐξετάσω μιά παράμετρο πού κατά τήν γνώμη μου εἶναι σημαντική, διότι ἔχει σχέση μέ τό ἐρώτημα πῶς εἶναι δυνατόν μερικά “καλά” παιδιά, μέ καλό παρελθόντα βίο, παιδιά πού προέρχονται ἀπό τόν χριστιανικό χῶρο νά ἔχουν “μπλεχθή” στά δίκτυα τῆς τρομοκρατικῆς ὀργάνωσης 17 Ν, μέ τήν τόση ἐγκληματική δραστηριότητα. Βεβαίως δέν εἶναι δυνατόν οἱ Κληρικοί, οἱ οἰκογένειες τῶν ὁποίων προσέφεραν πολλά στήν κοινωνία καί τήν Ἐκκλησία, νά κατηγορηθοῦν γενικά ἐπειδή μερικά παιδιά ἀνεμείχθησαν σέ τρομοκρατικές ὀργανώσεις. Τέτοιες ἑξαιρέσεις παρατηροῦνται σέ ὅλους τους χώρους. Ἄλλωστε ὑπάρχει ἀλληλεπίδραση μεταξύ των γονιδίων ἑνός ἀνθρώπου καί τοῦ περιβάλλοντος στό ὁποῖο ζῆ καί ἔτσι διαμορφώνεται ἡ προσωπικότητά του. Ὅμως τό θέμα εἶναι γενικότερο.

1. Κατ’ ἀρχάς, πρέπει νά ὑπογραμμισθῆ, ὅτι ὁ χῶρος μέσα στόν ὁποῖο βιώνεται ὀργανικά ὁ ἀποκαλυπτικός λόγος λέγεται Ἐκκλησία. Καί βέβαια εἶναι γνωστόν ὅτι ἡ Ἐκκλησία λειτουργεῖ ὄχι ὡς μία θρησκεία, ἔστω τελειότερη καί πιό ὁλοκληρωμένη, ἀλλά ὡς θεραπευτική κοινότητα, πού διαθέτει τήν τέλεια θεραπευτική μέθοδο γιά νά θεραπεύση τήν πεπτωκυία, ἀρρωστημένη κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου. Στήν συνέχεια, αὐτή ἡ θεραπευτική κοινότητα, τό πνευματικό νοσοκομεῖο, λειτουργεῖ καί ὡς οἰκογένεια μέ διακριτούς ρόλους, ἡ ὁποία οἰκογένεια ἀναγεννᾶ τά μέλη της καί ἔχει ὡς κέντρο τήν εὐχαριστιακή Τράπεζα. Εἶναι ἑπόμενο ὅτι μιά τέτοια Ἐκκλησία εἶναι οἰκουμενική, ἀντιρατσιστική καί ὁλοκληρωμένη.  Τό πρόβλημα ὅμως τίθεται ὅταν μερικοί μετατρέπουν τήν Ἐκκλησία σέ Χριστιανισμό, πού ἔχει μέσα του τό στοιχεῖο τῆς ἰδεολογίας. Ὅταν ὁ Θεός ἀπό πρόσωπο γίνεται ἰδέα, ὅταν ἡ σχέση μέ τόν Θεό εἶναι συναισθηματική, ὅταν ἡ Ἐκκλησία ἐκλαμβάνεται ὡς μία ἰδεολογική ὁμάδα καί ἕνας χῶρος ἱκανοποιήσεως τῶν θρησκευτικῶν συναισθημάτων, ὅταν οἱ ἄνθρωποι αἰσθάνονται ὡς ὀπαδοί καί ὄχι ὡς μαθηταί, τότε κάνουμε λόγο γιά ὕπαρξη ἰδεολογισμού τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτό ἔχει φοβερές συνέπειες.

2. Ἡ ἰδεολογία ἀπό τήν φύση τῆς ἔχει ὡς κέντρο μιά ἰδέα, πού εἶναι ἀπρόσωπη. Κάθε ὅμως ἰδεολογία ἔχει μέσα της τήν ἰδεοληψία καί τήν κοσμοθεωρία, ἀφοῦ ἔχει μιά συνολική ἀντίληψη γιά τόν κόσμο. Ἡ ἰδεολογία μέ τήν ἰδεοληψία συνδέονται ἄρρηκτα μέ τόν μεσσιανισμό, ὁ ὁποῖος ἐπιδιώκει τήν κάθαρση τῆς κοινωνίας. Βεβαίως ἡ ἰδεολογία γιά νά ἐπιβληθῆ εἶναι ἀπαραίτητο νά ὑπάρχουν ὀπαδοί πού θά τήν ἐφαρμόσουν. Ἔτσι ἀνευρίσκονται “ἰδεολογικά θύματα”, τά ὁποῖα στήν συνέχεια ἐντυπωσιασμένα καί μεθυσμένα ἀπό τήν ἰδεολογία τοῦ ἀρχηγοῦ χρησιμοποιοῦν τήν βία γιά τήν ἐπιδίωξη τοῦ σκοποῦ τους πού εἶναι ἡ “κάθαρση” τῆς κοινωνίας μέ τήν “ἰδίαν δικαιοσύνην” καί ἔτσι δημιουργοῦνται ἀναπόφευκτα κοινωνικά θύματα.

3. Ὅταν ἡ Ἐκκλησία ἀπό θεραπευτικός καί οἰκογενειακός χῶρος μετατρέπεται σέ ἰδεολογικό, τότε ἐκπίπτει ἀπό τήν Ἐκκλησία ὅπως μᾶς τήν φανέρωσε ὁ Θεός καί τήν παρέδωσαν οἱ ἅγιοι Πατέρες, ὡς Σῶμα Χριστοῦ καί κοινωνία θεώσεως. Ὁ καθηγητής Χρῆστος Γιανναρᾶς καί ἄλλοι, ἀπό χρόνια τονίζουν ὅτι ἡ ἐκκοσμίκευση τῆς Ἐκκλησίας συνίσταται στό ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία ἀπό σχέση κοινωνίας μέ τόν Θεό μετατρέπεται σέ ἰδεολόγημα. Ὁ ἀείμνηστος Μητροπολίτης Κοζάνης Διονύσιος ἔλεγε ὅτι, δέν πρέπει νά μιλοῦμε γιά Χριστιανισμό, ἀλλά γιά Ἐκκλησία. Ἄλλωστε ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής ἔχει ὑπογραμμίσει τήν ἄποψη ὅτι ἡ πίστη εἶναι δύναμη σχετική καί σχέση δραστική της ἄμεσης κοινωνίας τοῦ πιστεύοντος μέ τόν πιστευόμενο.

Ὁ ἰδεολογικοποιημένος Χριστιανισμός τῆς Δύσεως μέ τόν σχολαστικισμό, τόν “θεολογικό” φεουδαλισμό, τίς σταυροφορίες, τόν ἠθικιστικό κοινωνισμό, τόν ἀπρόσωπο ψυχολογισμό καί τά ἰδεολογικά χριστιανικά δημοκρατικά κόμματα, ἀλλοίωσε τόν πραγματικό σκοπό τῆς Ἐκκλησίας.  Δυστυχῶς ἀπό τόν προηγούμενο αἰώνα διάφορα μέλη τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἔχουν ἐπηρεασθῆ ἀπό τό ἰδεολόγημα τοῦ δυτικοῦ Χριστανισμοῦ. Ὁ Θεός δέν θεωρεῖται προσωπικός, ἀλλά μιά ἀνώτερη ἠθική δύναμη πού κατοικεῖ στόν Οὐρανό καί διευθύνει τήν ἱστορία. Ἡ σχέση μέ τόν Θεό εἶναι λογική καί ἠθικολογική, συναισθηματική καί χρησιμοθηρική. Οἱ σχέσεις τῶν Χριστιανῶν καλλιεργοῦνται καί βιώνονται ὡς ἀτομικές, ὠφελιμιστικές καί συναισθηματικές. Ἡ συμμετοχή στήν λατρεία ἐκλαμβάνεται ὡς μιά κυριακάτικη συνήθεια. Ὁ πνευματικός πατέρας θεωρεῖται ὡς ἕνας διανοητικός καί ἠθικιστικός καθοδηγητής, πού ἔχει ἔργο νά κατευθύνη τά “πνευματικά” τοῦ παιδιά κατά τίς βουλήσεις του, ἀκόμη δέ –ἀλλοίμονο– ἐκμεταλλεύεται τήν εὐαισθησία τῶν χριστιανῶν καί τούς ἐλέγχει κατά τίς ἐκλογικές ἀναμετρήσεις, ὥστε αὐτός νά ἔχη κοινωνική ἐπιρροή καί δύναμη. Ὁ σκοπός τῆς καθοδηγήσεως περικλείεται δυστυχῶς καί ἐξαντλεῖται σέ μιά καλή ζωή, σ’ ἕνα καλό χαρακτήρα, νά γίνουμε καλοί ἄνθρωποι, νά βοηθήσουμε στήν μεταμόρφωση τῆς κοινωνίας, νά πολεμοῦμε τό κοινωνικό κακό καί νά βοηθοῦμε στήν καλλιτέρευση τῆς κοινωνίας. Μερικοί Χριστιανοί χωρίζονται σέ ὁμάδες, πού διακρίνονται στεγανά ἀπό τούς ἄλλους.

4. Ἔχω παρατηρήσει ὅτι σέ μερικές συγκεντρώσεις παιδιῶν μέσα στόν ἰδεολογικοποιημένο Χριστιανισμό, δίνονται ὁδηγίες, πού χαράσσουν τά πλαίσια στά ὁποῖα πρέπει νά κινοῦνται καί τούς στόχους πού πρέπει νά ἔχουν. Τέτοιοι εἶναι: τό Χριστιανόπουλο ἀνήκει σέ μιά ὁμάδα, εἶναι καλός μαθητής, ἐπιδιώκει τήν ἀλήθεια, ἀγωνίζεται γιά τήν ἐπικράτηση τῆς δικαιοσύνης, ἐνδιαφέρεται γιά τήν καλλιτέρευση τῆς κοινωνίας, πολεμᾶ τό κοινωνικό κακό, ἐξυπηρετεῖ τόν συνάνθρωπό του κ.λ.π. Ὅταν ὅμως σέ ὅλες αὐτές τίς ὁδηγίες ἀντικαταστήση κανείς τό ὄνομα Χριστιανός μέ τό ὄνομα κάποιας ἰδεολογίας, τότε ὅλα τα ἄλλα ταιριάζουν ἀπόλυτα.

Ὅταν ἕνας Χριστιανός νέος μεγαλώνει σ’ ἕνα τέτοιο ἰδεολογικό περιβάλλον, μέ τέτοιες ἀνθρωποκεντρικές λογικές καί ἠθικολογικές ἀρχές, πέρα ἀπό τήν ὅποια ἀντίδραση πού εἶναι δυνατόν νά ἀναπτύξη, εἶναι εὔκολο νά ἀντικαταστήση τό ὄνομα τοῦ χριστιανισμοῦ, μέ τό ὄνομα τοῦ κάθε ἄλλου ἰδεολογισμοῦ, εἶναι δυνατόν νά ἀντικαταστήση τόν “χριστιανό” καθοδηγητή του μέ τόν ἰδεολόγο καθοδηγητή του, εἶναι εὔκολο νά ἀντικαταστήση τήν ἰδεολογική του ὁμάδα μέ μιά ἄλλη ὁμάδα καί στήν συνέχεια μέ τόν ζῆλο τοῦ “προφήτου” καί τήν ἀγωνιστικότητα τοῦ “μάρτυρα” νά καταλήξη στήν αἵρεση τῶν καθαρῶν, ἤτοι ἐπιδιώκει νά καθαρίση τήν κοινωνία ἀπό τούς ἀντιπάλους του καί νά τήν “βελτιώση” κατά τά ἰδεολογήματά του, καταργώντας κάθε ἑτερότητα.

Τό θέμα αὐτό εἶναι μεγάλο. Ἐδῶ ἁπλῶς ὑπογραμμίστηκαν μερικές βασικές ἀρχές, πού δείχνουν ὅτι, ὅταν ἡ Ἐκκλησία παύη νά εἶναι χῶρος στόν ὁποῖο συνδυάζεται ἡ ἐλευθερία μέ τήν ἀγάπη -γιατί ἀγάπη χωρίς ἐλευθερία εἶναι δικτατορία καί ἐλευθερία χωρίς ἀγάπη εἶναι ἀναρχία- καί γίνεται ἕνας ἰδεολογικός χῶρος, τότε ἐνσπείρει στόν νέο ἄνθρωπο τά σπέρματα τῆς κάθε ἰδεολογίας, μέ τήν ἰδεοληψία, τόν φανατισμό καί τόν ἀνθρωποκεντρικό μεσσιανισμό. Ἄλλωστε δέν πρέπει νά ξεχνοῦμε ὅτι, ὅπως ὑπάρχουν οἱ θεοῦσες τοῦ ἰδεολογικοποιημένου Χριστιανισμοῦ κατά τόν ἴδιο τρόπο ὑπάρχουν καί οἱ θεοῦσες τοῦ ἀθεϊσμοῦ.

Ἡ Ἐκκλησία πρέπει νά παραμείνη Ἐκκλησία, ἤτοι πνευματικό θεραπευτήριο καί πνευματική οἰκογένεια, γιατί τότε δέν μπορεῖ ποτέ νά μετατραπῆ σέ ἰδεολόγημα. Μιά τέτοια Ἐκκλησία ἔχει ἔργο νά ὁμολογῆ τήν πίστη της καί νά ἐξασκῆ ποιμαντική, ἀκόμη καί στούς λεγομένους ἀθέους, καί ὄχι νά ἀπολογῆται, νά ἀντιμετωπίζη τήν ἐπικαιρότητα καί νά ἐπιτίθεται ἐναντίον τῶν λεγομένων ἐχθρῶν της, ἀφοῦ ἡ ἀληθινή Ἐκκλησία δέν ἔχει ποτέ ἐχθρούς ἤ τουλάχιστον δέν θεωρεῖ τούς ἀνθρώπους πού βρίσκονται εἴτε μέσα στό χῶρο της εἴτε ἔξω ἀπό αὐτόν ὡς ἐχθρούς, ἀλλά τούς ἀντιμετωπίζει ὡς δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ πού πρέπει νά ἀποκτήσουν ὑπαρκτική καί ὑπαρξιακή γνώση Θεοῦ.