Στυλιανοῦ Γερασίμου: Λειτουργική-Δογματική ἑρμηνεία, Ἦχος Δ' (1)

Ἀναβαθμοί:

τοῦ Στυλιανοῦ Γερασίμου, δρ. Θεολογίας-Μουσικοῦ

Συνεχίζοντας τήν ἑρμηνεία τῶν Ἀναβαθμῶν μας, διακρίνουμε ὅτι ὁ ἀναβαθμός “Ἐκ νεότητός μου πολλά πολεμεῖ μέ πάθη. Ἀλλ’ αὐτός ἀντιλαβού καί σῶσον, Σωτήρ μού” βασίστηκε στόν 128ο Ψαλμό, πού λέγεται τό ἑξῆς : “Πολλάκις ἐπολέμησαν μέ ἐκ νεότητός μου, εἰπάτω δή Ἰσραήλ”. Ἔτσι ἐρμηνεύοντας αὐτά τά λόγια ὁ μελωδός λέει : Ἀπό τήν νεότητά μου μέ πολεμοῦν καί μέ ταλαιπωροῦν πολλά πάθη, ἀλλά Ἐσύ Χριστέ μου δός μου χέρι βοηθείας καί δυνάμωσε μέ, ὥστε νά καταπολεμῶ τά πάθη μου.

Σύμφωνα μέ τόν Ἅγιο Ἰσαάκ τόν Σύρο τά πάθη, οἱ κακές συνήθειες, ἀντιμετωπίζονται μέ τήν καλλιέργεια τῶν ἀρετῶν. Γιά τόν πεπτωκότα ἄνθρωπο δέν ὑπάρχει καλύτερο πράγμα ἀπό τό νά εἶναι μετανοημένος ὄχι νά μετανοήση ἁπλῶς, ἀλλά νά εἶναι συνεχῶς μετανοημένος. Γιατί μόνο ἡ μετάνοια καθαρίζει τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν ἁμαρτία καί λύνει τήν ψυχή ἀπό τά δεσμά τῶν παθῶν

Ὁ δεύτερος ἀναβαθμός “Οἱ μισοῦντες Σιῶν αἰσχύνθητε ἀπό τοῦ Κυρίου’ ὡς χόρτος γάρ πυρί ἔσεσθε ἀπεξηραμένοι”, ἑρμηνεύεται γιά ἐκείνους πού μισοῦν τήν νοητή Σιῶν, δηλαδή τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, τούς παροτρύνει νά ντραποῦν καί νά ἐπιστρέψουν στόν Κύριο, γιατί ὅπως τό ξερό χορτάρι δέν μπορεῖ νά συνυπάρξη μέ τήν φωτιά, ἔτσι κι ἐκεῖνοι πού μάχονται ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας θά καταξηρανθοῦν μέ τό νά μήν ἔχουν καμιά πνευματική ὑγρασία. Ὅλοι ὅσοι μίσησαν καί καταπολέμησαν τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, ἔχουν καταξηρανθῆ. Ἡ Ἐκκλησία πάντοτε ἀνθεῖ, ἀφοῦ σύμφωνα μέ τόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο, : “Τοῦτο γέγονε καί ἐπί τῆς Ἐκκλησίας’ ἀρχομένης γάρ αὐτῆς φύεσθαι συνεχῶς ἐπετίθεντο πάντες παρά μέν τήν ἀρχήν βασιλεῖς καί δῆμοι καί τύραννοι’ μετά δέ ταῦτα τῶν αἱρέσεων αἵ ἐπιβουλαί, καί πολύς πανταχόθεν ὁ πόλεμος καί ποικίλος ἀνερριπίζετο. Ἀλλ’ ὅμως οὐδέν ἴσχυσεν’ ἀλλά τά μέν τῶν πολεμίων ἐλύθη, τά δέ τῆς Ἐκκλησίας ἀνθεί”.

Στόν τριαδικό ἀναβαθμό “Ἁγίω Πνεύματι, πάσα ψυχή ζωοῦται καί καθάρσει ὑψοῦται, λαμπρύνεται τή Τριαδική Μονάδι ἱεροκρυφίως” ὁ ὑμνωδός τονίζει ὅτι κάθε λογική ψυχή μέσα καί ἀπό τήν δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὄχι μόνο το “ζήν” ἀλλά καί τό “εὖ ζήν” κι ἄν χάση, τή ζωή τῆς χάριτος, λόγω τῆς ἁμαρτίας, πάλι αὐτή ζωοποιεῖται ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα, ἐάν ὑπάρξη μετάνοια. Ἄλλωστε ἡ κλήση μας εἶναι νά ἁγιαστοῦμε ὁλοκληρωτικά καί στήν ψυχή καί στό σῶμα, γεγονός πού ἀποτελεῖ κανόνα τῆς πίστεως. Ὅταν ἡ ψυχή καθαριστῆ ἀπό τά πάθη, ὑψώνεται καί ἀνεβαίνει στήν προπτωτική κατάσταση κι ἀφοῦ παρασταθῆ ἐνώπιόν του Θεοῦ, λαμπρύνεται ἀπό Αὐτόν μέ μυστική καί ἱερή ἔλλαμψη, ὥστε νά γίνη “φωτοειδῆς καί θεοειδής” ἀπό τήν Τριαδική Μονάδα. Ὁ ὑμνωδός λέει “ἱεροκρυφίως”, ἐπειδή οἱ ἐνέργειες τοῦ Ἁγίου Πνεύματος δέν εἶναι αἰσθητές, ἀλλά εἶναι ἱερές καί κρυφές. Ἱερές ὡς θεῖες καί κρυφές, γιατί εἶναι ἐνεργούμενες ἀπό τήν χάρη μέ μυστικό τρόπο στήν καρδιά τῶν “κεκαθαρμένων”.

Ὁ πρῶτος ἀναβαθμός τοῦ Β` ἀντιφώνου “Ἐκέκραξα Σοί Κύριε, θερμῶς ἐκ βάθους ψυχῆς μου, καμοί γενέσθαι πρός ὑπακοήν τά θεία Σου ὤτα”. Ὁ ὑμνωδός ἀναφέρει: “θερμῶς ἐκέκραξα”. Ἀπό τά βάθη τῆς ψυχῆς μου Κύριε φώναξα μέ πολλή θερμότητα πρός Σε, ἐπειδή, Κύριε καί Θεέ μου, ἀκούεις ἐκείνους πού σέ παρακαλοῦν μέ αὐτόν τόν τρόπο. Γι’ αὐτό τά “θεία Σου ὤτα” ἅς γίνουν εὐήκοα στήν θερμή μου παράκληση. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κρονστάνδης λέει ὅτι ἡ προσευχή μας πρέπει νά εἶναι αὐθόρμητη καί θερμή πηγάζοντας ἀπό τήν καρδιά, γιατί “ἱλαρόν δότην ἀγαπᾶ ὁ Θεός” (Β` Κόρ,θ` 7).

Ὁ ἑπόμενος ἀναβαθμός “Ἐπί τόν Κύριον ἐλπίδα πᾶς τίς κεκτημένος, ὑψηλότερός ἐστι, πάντων των λυπούντων”, στόν ὁποῖο ὁ μελωδός ὑποστηρίζει ὅτι ἔχει ἐλπίδα στόν Κύριο, τόν φύσει ὄντα φιλάνθρωπο, τόν ἕτοιμο σέ συμπάθεια, κι ὅποιος ἐναποθέτει τήν ἐλπίδα τοῦ ὁλοκληρωτικά στό Θεό αὐτός εἶναι ἀνώτερος ἀπό ὅλους. Κατά τόν Ἅγιο Ἰωάννη τῆς Κρονστάνδης, χριστιανική ἐλπίδα σημαίνει ἐλπίδα στόν Ἰησοῦ καί στά ἀγαθά πού ὁ Ἰησοῦς μας ὑποσχέθηκε. Ὅ,τι πολυτιμότερο ποθοῦμε, Αὐτός μας τό δίνει: “Αὐτός γάρ σώσει τόν λαόν αὐτοῦ ἀπό τῶν ἁμαρτιῶν αὐτών” (Ματθ.ἄ` 21)