Στυλιανοῦ Γερασίμου: Λειτουργική-Δογματικὴ Ἑρμηνεία, Ἦχος πλ. δ', (1)

ΑΝΑΒΑΘΜΟΙ:

Στυλιανοῦ Γερασίμου, δρ. Θεολογίας-Μουσικοῦ

Στὸν πρῶτο Ἀναβαθμὸ τοῦ πλ. Δ` ἤχου: "Ἐκ νεότητός μου ὁ ἐχθρὸς μὲ πειράζει, ταῖς ἡδοναῖς φλέγει με· ἐγὼ δὲ πεποιθῶς ἐν σοὶ Κύριε τροποῦμαι τοῦτον", ὁ ὑμνογράφος λέει ὅτι ὁ ἐχθρὸς διάβολος τὸν πολεμᾶ καὶ τὸν πειράζει ἀπὸ τὰ νεανικά του χρόνια καὶ τὸν κατακαίει μὲ τὶς ἡδονὲς τῆς φιλαργυρίας, τῆς φιλοδοξίας καὶ τὶς σαρκικὲς ἐπιθυμίες, ἀλλὰ αὐτὸς ἔχοντας ἐλπίδα στὸν Θεό, τὸν κατατροπώνει.

Σύμφωνα μὲ τὸν Παροιμιαστὴ οἱ ἐπιθυμίες θανατώνουν τὸν ἀμελῆ: "Ἐπιθυμίαι ὀκνηρὸν ἀποκτείνουσιν· οὐ γὰρ προαιροῦνται αἱ χεῖρες αὐτοῦ ποιεῖν τί". (Παροιμ. Κα` 25). Γι' αὐτὸ ὁ ὀκνηρὸς παρομοιάζεται ἀπὸ τὸν Σειρὰχ μὲ τὴν κοπριά: "Βολβίτω κοπρίων συνεβλήθη ὁ ὀκνηρὸς" (Σείρ. Κβ` 2). Ἡ αἰτία ποὺ πειράζει ὁ διάβολος τὸν ἄνθρωπο εἶναι ἡ ἀμέλεια καὶ ἡ ὀκνηρία. Ὁ Ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Σῦρος λέγει: "Οὐ δύναται ὁ διάβολος προσεγγίσαι τῷ ἀνθρώπῳ ἢ προσενέγκαι αὐτῷ πειρασμούς, εἰ μὴ ἀμελήση ἢ καὶ παραχωρήση αὐτὸν ὁ Θεός". (Λόγ.να` σ. 311).

Βέβαια, εἶναι ἀπαραίτητοι οἱ πειρασμοὶ στὸν ἄνθρωπο, γιὰ νὰ διαπιστώση πόσο ἀδύναμος εἶναι, ἐὰν ἀφεθῇ στὶς δικές του δυνάμεις. Οἱ πειρασμοὶ εἶναι ἀναγκαῖοι "ὅπως ἀποκαλυφθῶσιν ἐκ πολλῶν καρδιῶν διαλογισμοὶ" (Λούκ. β' 35). Γι' αὐτὸ καὶ ὁ Κύριός μας προτρέπει: "Γρηγορεῖτε καὶ προσεύχεσθε, ἵνα μὴ εἰσέλθητε εἰς πειρασμὸν" (Μάτθ. κστ' 41), καθὼς καὶ οἱ Ἀπόστολοι Παῦλος καὶ Πέτρος: "Γρηγορεῖτε, στήκετε ἐν τῇ πίστει, ἀνδρίζεσθε, κραταιοῦσθε" (Α' Κόρ. ἰς' 13) καὶ "νήψατε, γρηγορήσατε· ὁ ἀντίδικος ὑμῶν διάβολος ὡς λέων ὠρυόμενος περιπατεῖ ζητῶν τίνα καταπίη· ὦ ἀντίστητε στερεοὶ τὴ πίστει..." (Α' Πέτρ. ἔ` 8-9).

Στὸν δεύτερο Ἀναβαθμὸ "Οἱ μισοῦντες Σιῶν γεννηθήτωσαν δὴ πρὶν ἐκσπασθῆναι ὡς χόρτος· συγκόψει γὰρ Χριστὸς αὐχένας αὐτῶν τομὴ βασάνων", ὁ ὑμνογράφος ἀναφέρει ὅτι αὐτοὶ ποὺ μισοῦν τὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, νὰ γίνουν χορτάρι ποὺ ξηραίνεται προτοῦ ξεριζωθῇ. Γιατί ὁ Χριστὸς θὰ τοὺς δικάση γιὰ τὴν ὑπερηφάνειά τους ποὺ ἐκδηλώνεται μὲ τὸ τέντωμα τοῦ λαιμοῦ, χρησιμοποιῶντας διάφορα παιδαγωγικὰ μέσα γιὰ νὰ τοὺς συνετίση.

Μὲ τὸν Τριαδικὸ Ἀναβαθμό: "Ἁγίῳ Πνεύματι, τὸ ζῆν τὰ πάντα, φῶς ἐκ φωτός, Θεὸς μέγας· σὺν Πατρὶ ὑμνοῦμεν αὐτὸ καὶ τῷ Λόγῳ", ὁ ἱερὸς ὑμνογράφος τονίζει ὅτι ὅλα τὰ κτίσματα ποὺ ἔχουν ζωή, μετέχουν τῆς ζωῆς ποὺ μεταδίδει τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ἡ χάρη του. Ὁ Παράκλητος, τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ποὺ συνέχει τὸ σύμπαν, μᾶς χαρίζει τὴν εἰρήνη, τὴν ταπείνωση, τὴ δίψα γιὰ τὸ ἀγαθό. Ἐνεργεῖ στὴν ψυχὴ καὶ τὴν διατηρεῖ καὶ τὴν ζωοποιεῖ. Γίνεται ἕνα Πνεῦμα μαζί μας καὶ μᾶς κάνει ὅμοιοὺς Τοῦ. Εἶναι τὸ Πνεῦμα ποὺ "χωρεῖ διὰ πάντων πνευμάτων νοερῶν, καθαρῶν, λεπτοτάτων" (Σόφ. Σόλ. Ζ` 23). "Καὶ γὰρ πάντες εἰς ἕν Πνεῦμα ἐποτίσθημεν" (Ἂ` Κόρ. Ἰβ` 13). Ὅλοι οἱ ἀληθινὰ πιστοὶ εἶναι διαποτισμένοι ἀπὸ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, ὅπως τὸ σφουγγάρι διαποτίζεται ὁλόκληρο ἀπὸ τὸ νερό.

Ἐπειδὴ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο εἶναι Θεός, γι' αὐτὸ κι ἐμεῖς Τὸ ὑμνοῦμε μαζὶ μὲ τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱό, γιατί καὶ τὰ τρία Θεαρχικὰ Πρόσωπα τῆς μακαρίας Τριάδος ἔχουν "μίαν καὶ τὴν αὐτὴν οὐσίαν καὶ φῦσιν" καὶ ἔτσι "ἔχουν ἕναν καὶ τὸν αὐτὸν ὕμνον". Ὅσο ὁ ἄνθρωπος ὑμνεῖ καὶ μεγαλύνει τὸ Ἅγιον Πνεῦμα τόσο καὶ αὐτὸ "ἔχει νὰ μεγαλύνη" τὸ ὄνομά του, ὅπως εἶπε στὸν Ἀβραάμ: "Καὶ ποιήσω εἰς ἔθνος μέγα καὶ εὐλογήσω καὶ μεγαλύνω τὸ ὄνομά σου". (Γέν.ιβ`2).

Μὲ τὸν τέταρτο Ἀναβαθμό: "Ἡ καρδία μοῦ τῷ φόβῳ σοῦ σκεπέσθω ταπεινοφρονοῦσα· μὴ ὑψωθεῖσα ἀποπέση ἐκ Σοῦ, Πανοικτίρμων", ὁ ὑμνωδὸς ἀπευθύνεται στὸν πολυεύσπλαχνο Κύριο καὶ λέει: Ὦ Πανοικτίρμων Κύριε, παρακαλῶ τὴν ἀγαθότητά Σοῦ, νὰ δώσης τη χάρη Σοῦ νὰ σκεπάζεται πάντοτε ἡ καρδιά μου ἀπὸ τὸν ἅγιο φόβο Σοῦ καὶ νὰ ταπεινοφρονή, γιατί, ἂν ὁ δικὸς Σοῦ φόβος, Κύριε, λείψη ἀπὸ αὐτήν, τότε εἰσέρχεται ἡ ὑψηλοφροσύνη καὶ χωρίζεται ἡ καρδιά μου ἀπὸ τὴν δόξα Σοῦ.

Αὐτὸς ποὺ φοβᾶται καὶ σέβεται τὸν Θεὸ μαθαίνει νὰ εἶναι "πρᾶος καὶ ταπεινὸς τὴ καρδία", ὅπως λέει ὁ Κύριος (Μάτθ. ἰα` 29). Ὁ Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος λέει γιὰ τὸν ταπεινό: "Ὁ ταπεινὸς οὐδέποτε πίπτει· πόθεν γὰρ πεσεῖν ἔχει ὑποκάτω ὧν;" (Ὀμιλ. Ἰθ`). Ὁ Κύριος χαριτώνει τὴν ταπεινὴ καρδιά, ἀφοῦ ἀκατάπαυστα ἐνεργεῖ μὲ τὴν δικαιοσύνη καὶ τὸ ἔλεὸς Τοῦ στὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων. Ταπεινώνει τὸν ὑπερήφανο καὶ ὑψώνει τὸν ταπεινό. "Ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται καὶ ὁ ταπεινῶν ὑψωθήσεται" (Λούκ. Ἰδ` 11). Ὁ Παροιμιαστὴς γι' αὐτὸ τονίζει: "Κύριος ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται· ταπεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν" (Παρ. γ' 34)

Μὲ τὸν πέμπτο Ἀναβαθμό: "Ἐπὶ τὸν Κύριον ὁ ἐσχηκῶς ἐλπίδα, οὐ δείσει τότε, ὅτε πυρὶ τὰ πάντα κρινεῖ καὶ κολάσει", ὁ ἱερὸς ὑμνογράφος ἐξηγεῖ ὅτι αὐτὸς ποὺ ἐλπίζει στὸν Κύριο δὲν θὰ φοβηθῇ τὴν Δευτέρα Παρουσία, ὅπου ὁ Κύριος θὰ κρίνη μὲ κάθε φρικτὸ τρόπο τὰ πάντα. Ὁ Δαβὶδ τονίζει: "Ὁ Θεὸς ἐμφανῶς ἤξει· πῦρ ἐνώπιον αὐτοῦ καυθήσεται". (Ψάλμ. Μθ' 3). Ὁ Ἀπόστολος Πέτρος ἀναφέρει: "Ἤξει ἡ ἡμέρα Κυρίου ὡς κλέπτης ἐν νυκτὶ ἐν ἢ ἔργα κατακαήσεται". (Β' Πέτρ. Γ' 10).

Πρέπει νὰ σημειωθῇ ὅμως ἡ ἔννοια τῆς χριστιανικῆς ἐλπίδος. Χριστιανικὴ ἐλπίδα σημαίνει ἐλπίδα στὸν Ἰησοῦ καὶ στὰ ἀγαθὰ ποὺ Αὐτός μας ὑποσχέθηκε. Ὅ,τι ποθοῦμε Αὐτός μας τὸ δίνει "Αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν" (Μάτθ. Α' 21). Οὔτε οἱ ἁμαρτίες μας ἐμποδίζουν νὰ κοινωνήσουμε μὲ τὸν Θεό. Ὁ Χριστὸς γκρέμισε αὐτὸν τὸν μεσότοιχο μὲ τὸν Σταυρὸ καὶ τὸν θάνατό Τοῦ καὶ ἄνοιξε τὶς πύλες τῆς Ἐδὲμ γιὰ ὅλους ὅσους μετανοοῦν. Σ' αὐτὴν τὴν ἀλήθεια στηρίζεται ἡ χριστιανικὴ ἐλπίδα. Τὴν τρέφουν ἡ Προσευχὴ καὶ ἡ συμμετοχὴ στὰ Ἅγια Μυστήρια. Ὁ Χριστὸς ὑπάρχει γιὰ ὅλους χωρὶς καμιὰ ἐξαίρεση. Ἂς Τὸν ἐπικαλεῖται ὁ καθένας σὰν δικό του Πατέρα σύμφωνα μὲ τὸν Προφήτη Ἠσαΐα: "Κύριε, τὶς ἐπίστευσεν τὴ ἀκοὴ ἡμῶν; Καὶ ὁ βραχίων τίνι ἀπεκαλύφθη;" (Ἰωάν. ἰβ', Ἠσ. νγ' 1).

Μὲ τὸν ἕκτο Ἀναβαθμὸ "Ἁγίῳ Πνεύματι πᾶς τις θεῖος βλέπει καὶ προλέγει, τερατουργεὶ ὕψιστα, ἐν τρισὶν ἕναν Θεὸν μέλπων· εἰ γὰρ καὶ τριλαμπεί, μοναρχεῖ τὸ θεῖον", ὁ ὑμνωδὸς σχολιάζει ὅτι ὁ πνευματικὸς ἄνθρωπος διαβλέπει τὰ μέλλοντα, κάνει θαύματα ποὺ ξεπερνοῦν τοὺς ὅρους τῆς φύσεως, βεβαιώνοντας μὲ αὐτὰ ἐκεῖνα ποὺ προλέγει καὶ δοξολογῶντας ἕναν Θεὸ σὲ τρία Πρόσωπα. Γιατί ἡ θεότης εἶναι μία μὲ κοινὴ οὐσία, ποὺ γνωρίζεται σὲ τρία ὁλόλαμπρα πρόσωπα.

Αὐτὸς ὁ Ἀναβαθμὸς ἀναφέρεται καὶ στὸν ἄνθρωπο. Γιατί, ἂν τὸ Ἅγιο Πνεῦμα δὲν τὸν φωτίζη, δὲν μπορεῖ νὰ βλέπη. Πρέπει λοιπὸν νὰ ζητοῦμε ἀπὸ Αὐτὸ νὰ σκηνώση στὶς καρδιές μας, ὥστε νὰ μεταμορφωνόμαστε πνευματικά, ὅπως κι ὁ Μέγας Βασίλειος ἀναφέρει: "Ὡς γὰρ τὰ τοῖς ἀνθηροῖς χρώμασι παρακείμενα ἐκ τῆς περιρρεούσης αὐγῆς καὶ αὐτὰ καταχρώννυται, οὕτως ὁ ἐναργῶς ἀτενίσας τῷ Πνεύματι ἐκ τῆς ἐκείνου δόξης μεταμορφούταί πὼς πρὸς τὸ φανερώτερον, οἷον φωτὶ τινι τὴ ἐκ τοῦ Πνεύματος ἀληθεία τὴν καρδίαν καταλαμπόμενος". (Κέφ. κα').

Μὲ τὸν ἕβδομο Ἀναβαθμό: "Ἐκέκραξά Σοὶ κύριε πρόσχες κλῖνὸν μοὶ τὸ οὕς Σοῦ βοῶντι καὶ κάθαρον πρὶν ἄρης μὲ ἀπὸ τῶν ἐνθένδε", ὁ ὑμνογράφος λέει ὅτι φώναξε δυνατὰ στὸν Κύριο, τὸν ὁποῖο καὶ παρακαλεῖ νὰ τοῦ δώση προσοχὴ ἀκούοντάς τον τὴ στιγμὴ ποὺ τοῦ ζητᾶ νὰ τὸν καθαρίση ἀπὸ τὴν ἐνοχὴ τῆς ἁμαρτίας, προτοῦ τὸν πάρη ἀπὸ τὴν παροῦσα ζωή.

Εἶναι λοιπὸν ἀπαραίτητη ἡ μετάνοια στὸν ἄνθρωπο ποὺ θέλει νὰ ζῇ τὸν Χριστό. Ἡ μετάνοια πρέπει νὰ εἶναι εἰλικρινής, ἀδέσμευτη, ἀνεπηρέαστη καὶ ἀβίαστη ἀπὸ τοὺς ἐξωτερικοὺς παράγοντες. Ἀνήκει στὴν καρδιὰ τοῦ κάθε πιστοῦ. Εἶναι "ἐκ τοῦ περισσεύματος τῆς καρδίας", (Μάτθ. ἰβ' 34). "Ἐκχεὼ τὴν ψυχήν μου ἐνώπιον Κυρίου", εἶπεν ἡ Ἄννα, ἡ μητέρα τοῦ Σαμουὴλ (Α' Βασ. Α', 15). Ἡ προσευχὴ τῆς μετανοίας πρέπει νὰ εἶναι ξεχείλισμα τῆς ψυχῆς. Ἔτσι μόνο θὰ ἔρθη ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ στὸν πιστὸ στὴν παροῦσα ζωή. Μόνον μὲ τὴν μετάνοια. "Μετανοεῖτε, ἤγγικεν γὰρ ἡ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν". (Μάτθ. γ', 2) Πρέπει νὰ θυμόμαστε τὰ λόγια τοῦ Ἐκκλησιαστῆ ποὺ ἔλεγε: "Τοῖς πᾶσιν ὁ χρόνος καὶ καιρὸς τῷ παντὶ πράγματι· καιρός του κλαῦσαι καὶ καιρός του γελᾶσαι· καιρὸς πολέμου καὶ καιρὸς εἰρήνης". (Ἐκκλησ.γ`1).