Ἡ βάση τῆς θεολογίας

Εἶναι πολὺ σημαντικὸ ὅτι ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητὴς στὴν ἀρχὴ τοῦ θεολογικοῦ του ἀγώνα ὁμιλοῦσε γιὰ τὰ ἡσυχαστικά, νηπτικὰ ζητήματα. Ἄρχισε, δηλαδή, μὲ τὰ κείμενα, τὰ περὶ ἀγάπης καὶ γενικότερα μὲ τὰ κείμενα τὰ ὁποῖα ὁμιλοῦν γιὰ τὴν θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ δεύτερη φάση τοῦ ἀγῶνος του ἦταν τὸ πῶς θὰ μεταφέρει τὴν ὁρολογία τῶν Καππαδοκῶν Πατέρων περὶ τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ στὸ Πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. Καὶ ἡ τρίτη φάση τοῦ θεολογικοῦ του ἀγῶνος ἦταν ὅτι κάθε φύση ἔχει τὴν δική της θέληση, δηλαδή, ἦταν ἐναντίον τοῦ μονοθελητισμοῦ στὸν Χριστό.

Ἀλλὰ θεωρῶ ὅτι ἡ βάση τῆς διδασκαλίας τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ ἦταν αὐτὴ ἡ ἡσυχαστικὴ παράδοση. Εἶναι μεγάλος ἡσυχαστὴς καὶ μεγάλος ὁμολογητής. Δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ εἶναι πραγματικὰ ὁμολογητής, ἂν προηγουμένως δὲν εἶναι ἡσυχαστής. Καὶ αὐτὸ τὸ βλέπουμε καθαρὰ στὰ πρῶτα κείμενα τὰ ὁποῖα συνέγραψε ὁ ἅγιος Μάξιμος.

Θυμᾶμαι πρὶν ἀπὸ χρόνια, ὅταν ἔγινα κληρικός, ἤθελα νὰ δῶ τί ἀκριβῶς εἶναι ἡ ἀγάπη καὶ διάβασα τὰ «κεφάλαια περὶ ἀγάπης» τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ καὶ προσπαθοῦσα νὰ ἐντοπίσω τί ἀκριβῶς εἶναι ἡ ἀγάπη. Νόμιζα ὅτι θὰ βρῶ στὸν ἅγιο Μάξιμο τὸν Ὁμολογητὴ τὸ νὰ ὁρίζει τί ἀκριβῶς εἶναι ἡ ἀγάπη, ἀλλὰ ἐκεῖνο τὸ ὁποῖο διέκρινα εἶναι ὅτι μιλοῦσε συνέχεια γιὰ τὰ πάθη, καὶ τὸ κυριότερο πάθος ἔλεγε ὅτι εἶναι τὸ πάθος τῆς φιλαυτίας.

[…]

Ἐὰν ἡ φιλαυτία εἶναι ἡ ρίζα, ὅπως ἀκριβῶς τὸ ὀνομάζει, ὅλων τῶν παθῶν, τότε ἀπὸ αὐτὴ τὴν ρίζα καὶ τὸν κορμὸ τῆς φιλαυτίας γεννιοῦνται τὰ πάθη τῆς φιλοδοξίας, τῆς φιλαργυρίας καὶ τῆς φιληδονίας. Ἑπομένως, ὅλος ὁ ἀγώνας ποὺ πρέπει νὰ γίνει ἀπὸ τὸν Χριστιανὸ καὶ τὸν μοναχὸ εἶναι στὸ πάθος τῆς φιλαυτίας.

(Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱεροθέου: «Ἡ Ἁγία Γνώση»)