Ἐσχάτως τοῦ εἶχον παρουσιασθῇ, πρώτην φορὰν εἰς τὴν ζωήν του, καὶ οἰκονομικαὶ στενοχωρίαι... Ὁ Φραγκούλας ἦτο μεγαλοκτηματίας... Ἄλλ' ἐπειδὴ δὲν εἰργάζετο ποτὲ μόνος του, τὰ ἔξοδα «τὸν ἔτρωγαν»! Εἶτα αὐξανομένης τῆς οἰκογενείας, συνηυξάνοντο καὶ αἱ ἀνάγκαι. Καὶ ὅσον ἠύξανον τὰ ἔξοδα, τόσον τὰ ἔσοδα ἠλαττοῦντο. Ἦλθαν «δυστυχισμένες χρονιές», ἀφορίαι, συμφοραί, θεομηνίαι. Εἶτα, διὰ πρώτην φοράν, ἔλαβεν ἀνάγκην μικρῶν δανείων. Δὲν ἐφαντάζετο ποτὲ ὅτι μία μικρὰ κάμπη ἀρκεῖ διὰ νὰ καταστρέψη ὁλόκληρον φυτείαν. Ἀπηυθύνθη εἰς ἕνα τοκογλύφον τοῦ τόπου.
Οἱ τοιοῦτοι ἦσαν ἄνθρωποι «φερτοί», ἀπ' ἔξω, καὶ ὅταν κατέφυγον εἰς τὸν τόπον, ἐν ὥρᾳ συμφορᾶς καὶ ἀνεμοζάλης, κατὰ τὴν Μεγάλην Ἐπανάστασιν ἢ κατὰ τὰ ἄλλα κινήματα τὰ πρὸ αὐτῆς, ἀρχομένης τῆς ἑκατονταετηρίδος, κανεὶς δὲν ἔδωκε προσοχὴν καὶ σημασίαν εἰς αὐτούς.
Ἂλλ’ ἐπειδὴ οἱ ἐντόπιοι εἶχον ἀποκλειστικὴν προσήλωσιν εἰς τὰ κτήματα, οὗτοι, οἱ ἐπήλυδες, ὡς πράττουσιν ὅλοι οἱ φύσει καὶ θέσει Ἑβραῖοι, ἔδωκαν ὅλην τὴν σημασίαν καὶ προσοχήν των εἰς τὰ χρήματα. Ἤνοιξαν ἐργαστήρια, μαγαζεία, κ’ ἐμπορεύοντο, κ’ ἐχρηματίζοντο. Εἶτα ἦλθεν ὥρα, ὅπως καὶ τώρα καὶ πάντοτε συμβαίνει, ὁπότε οἱ ἐντόπιοι ἔλαβον ἀνάγκην τῶν χρημάτων, καὶ τότε ἤρχισαν νὰ ὑποθηκεύουν τὰ κτήματα. Ἕως ὅτου παρῆλθε μία γενεά, ἢ μία καὶ ἡμίσεια, καὶ τὰ χρήματα ἐπέστρεψαν εἰς τοὺς δανειστάς, συμπαραλαβόντα μεθ’ ἑαυτῶν καὶ τὰ κτήματα.
Ἕως τότε δὲν εἶχε συλλογισθῇ τοιαῦτα πράγματα ὁ Φραγκούλης Φραγκούλας, οὔτε τὸν ἔμελλε ποτέ του περὶ χρημάτων. Ἂλλ’ ἐπ' ἐσχάτων, εἶχε λάβει ἀνάγκην καὶ δευτέρου καὶ τρίτου δανείου, καὶ οἱ δανεισταὶ προθύμως τοῦ ἔδιδαν, ἀλλ’ ἀπήτουν νὰ τοὺς καθιστᾶ ὑπέγγυα τὰ καλύτερα κτήματα, ἐκ τῶν ὁποίων ἕκαστον εἶχε, κατ’ αὐτὸν ἐκτιμητήν, δεκαπλασίαν ἀξίαν τοῦ ποσοῦ τοῦ δανειζομένου. Πλὴν φεύ! αὐτὸς δὲν ἦτο ὁ μόνος καημός του...
(Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Ρεμβασμὸς τοῦ Δεκαπενταυγούστου).
Ἐμεῖς οἱ μοναχοί, ἀλλὰ καὶ οἱ κληρικοί, σκορποῦμε ἀθεΐα, ὅταν δὲν ζοῦμε σύμφωνα μὲ τὸ Εὐαγγέλιο. Ὁ κόσμος ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ τὶς ἀρετές μας ὄχι ἀπὸ τὰ χάλια μας. Ἰδίως τὸ παράδειγμα τῶν μοναχῶν στοὺς κοσμικοὺς εἶναι πολὺ μεγάλο πρᾶγμα! Οἱ κοσμικοὶ ἀφορμὴ ζητοῦν, γιὰ νὰ δικαιολογήσουν τὶς ἁμαρτίες τους. Γι' αὐτὸ θέλει πολλὴ προσοχή. Βλέπεις, ἐμεῖς δὲν μποροῦμε νὰ ποῦμε αὐτὸ ποὺ λέει ὁ Χριστός, "τὶς ἐλέγχει μὲ περὶ ἁμαρτίας;" ἀλλὰ "τὶς ἐλέγχει μὲ περὶ σκανδάλου;", αὐτὸ πρέπει νὰ μποροῦμε νὰ τὸ ποῦμε. Ὁ Χριστὸς τὸ εἶπε ἐκεῖνο, γιατί ἦταν τέλειος Θεὸς καὶ τέλειος ἄνθρωπος. Ἐμεῖς εἴμαστε ἄνθρωποι. Ἔχουμε ἀτέλειες, ἔχουμε πτώσεις, τέλος πάντων, ἀλλὰ δὲν κάνει νὰ γινόμαστε αἰτία νὰ σκανδαλίζεται ὁ ἄλλος.
Ἂν ὅμως φταίει ἕνας δεσπότης, ἕνας παπᾶς, ἕνας καλόγερος, δὲν φταίει ὁ Χριστός. Ἀλλὰ οἱ ἄνθρωποι δὲν πᾶνε ὡς ἐκεῖ. "Ἀντιπρόσωπος τοῦ Χριστοῦ δὲν εἶναι;" λένε. Ναί, ἀλλὰ ἀναπαύεται ὁ Χριστὸς μὲ αὐτὸν τὸν ἀντιπρόσωπο; Ἢ δὲν σκέφτονται τί τὸν περιμένει αὐτὸν τὸν ἀντιπρόσωπο στὴν ἄλλη ζωή.
Γι' αὐτὸ μερικοὶ ποὺ σκανδαλίζονται ἀπὸ μερικὰ γεγονότα καταλήγουν νὰ μὴν πιστεύουν, γιατί δὲν καταλαβαίνουν οἱ καημένοι ὅτι ὅπως, ἂν φταίει ἕνας χωροφύλακας, δὲν φταίει τὸ ἔθνος, ἔτσι κι ἂν φταίει ἕνας παπᾶς, δὲν φταίει ἡ Ἐκκλησία. Ὅσοι ὅμως σκανδαλίζονται, ἀλλὰ ἔχουν καλὴ διάθεση, καταλαβαίνουν, ὅταν τοὺς ἐξηγήσεις. Αὐτοὶ ἔχουν καὶ ἐλαφρυντικά, γιατί μπορεῖ νὰ μὴν εἶχαν βοηθηθεῖ καὶ νὰ ἔχουν ἄγνοια ἀπὸ μερικὰ πράγματα.
(Γέροντας Παΐσιος Ἁγιορείτης)
Δέν πρέπει νά κλεινόμαστε ἁπλῶς στήν ἱστορία, τόν χρόνο καί νά μή προχωροῦμε στό αἰώνιο ἤ νά μή βιώνουμε τήν ὑπέρβαση τοῦ χρόνου καί τῆς ἱστορίας. Ἡ ὅλη ἐκκλησιαστική παράδοση κάνει λόγο γιά τό ὅτι αἰώνια ζωή δέν εἶναι μιά ζωή πού ἀρχίζει ἀπό τό τέλος τῆς ἱστορίας. Ἡ ὀρθόδοξη ἀντίληψη περί χρόνου δέν εἶναι οὔτε γραμμική, οὔτε κυκλική, ἀλλά σταυρική.
Αὐτό σημαίνει ὅτι στήν ζωή τῶν ἁγίων κάθε ἱστορική στιγμή τέμνεται ἀπό τό αἰώνιο, καθώς ἐπίσης, οἱ ἅγιοι ὁδηγοῦνται πρός τόν μέλλοντα αἰώνα, τόν ὁποῖον ἀπολαμβάνουν ἀπό τώρα. Ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι συγχρόνως καί βίωση ἀπό τώρα τῶν ἐσχάτων, ἀλλά καί ἐσχατολογική προσδοκία. Ἔτσι, τό πρόβλημα δέν εἶναι πῶς θά γιορτάζουμε χρονικές στιγμές, ἀλλά πῶς θά ὑπερβοῦμε τόν χρόνο, καί βασικά τόν θάνατο, πού εἶναι ἕνα ὑπαρξιακό γεγονός μεγάλης σημασίας.
Ἀκόμη, στήν ὀρθόδοξη παράδοση ἑορτάζουμε τίς Δεσποτικές ἑορτές, ἤτοι τήν Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, τήν Βάπτιση, τήν Μεταμόρφωση, τήν Σταύρωση, τήν Ἀνάσταση καί τήν Ἀνάληψη, τήν Πεντηκοστή, ἑνιαίως, ὡς θεολογία τῶν γεγονότων. Σέ κάθε θεία Λειτουργία ἑορτάζουμε ὅλα τά Δεσποτικά γεγονότα, καί ποτέ ξεχωριστά. Καί κοινωνοῦμε ὁλοκλήρου τοῦ Χριστοῦ, πού προσέλαβε ὅλη τήν ἀνθρώπινη φύση καί τήν θέωσε. «Ἀεί Χριστούγεννα ἐστί» καί «ἀεί Πάσχα ἐστί». Ἡ διάσπαση τῶν Δεσποτικῶν γεγονότων καί ἡ διάσπαση τοῦ Χριστοῦ συνιστᾶ μιά ἀλλοίωση τῆς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως….
Κατά τόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή, ὁ Χριστός συλλαμβάνεται μέσα μας διά τῆς πίστεως, σαρκοῦται διά τῆς τηρήσεως τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ, σταυροῦται διά τῶν κόπων τῆς πρακτικῆς φιλοσοφίας, ἀνίσταται στήν δόξα τῶν πνευματικῶν θεωρημάτων, καί ἀναλαμβάνεται μέ τήν μυστική θεολογία. Ἑορταστικές ἐκδηλώσεις χωρίς αὐτήν τήν ὑπαρξιακή μέθεξη τῶν Δεσποτικῶν ἑορτῶν εἶναι κοσμικές, εἰδωλολατρικές γιορτές.
(Ναυπάκτου Ἱεροθέου: «Πραγμάτων ἔλεγχος»)
Τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1994 ἔστειλα (στό π. Θεόκλητο Διονυσιάτη) διάφορα βιβλία μου, μεταξύ τῶν ὁποίων καί «Τό πρόσωπο στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση». Στήν ἐπιστολή μου αὐτή ἐξεδήλωνα τόν σεβασμό μου πρός τό πρόσωπό του. Μεταξύ τῶν ἄλλων ἔγραφα:
«Ἀσφαλῶς γνωρίζετε ὅτι Σᾶς σέβομαι πάρα πολύ, γιατί ἔχετε, ἐκτός τῶν πολλῶν γνώσεων, καί μεγάλη θεολογική καί μοναχική εὐαισθησία. Εἶσθε ἀπό τούς πρώτους ἁγιορείτας μοναχούς πού γνώρισα στή ζωή μου, ὅταν ὡς δευτεροετής φοιτητής τό 1966 ἐπισκέφθηκα γιά πρώτη φορά τό Ἅγιον Ὄρος καί διατηρῶ ἔντονα στή μνήμη μου τήν εἰκόνα Σας, ὡς ὕπαρξη ἑνός παραδοσιακοῦ μοναχοῦ, ἱκανοῦ θεολόγου, ἀλλά καί εὐαισθήτου ἀνθρώπου. Ὀφείλω νά ὁμολογήσω ὅτι μέ ἔχετε ἐπηρεάσει σέ πολλά πράγματα. Ἡ προσφορά Σας εἶναι ἀνεκτίμητη καί Σᾶς ὀφείλω πολλά.
Μέ νοσταλγία ἀναπολῶ τά χρόνια ἐκεῖνα, τίς συζητήσεις πού κάναμε, ἀφοῦ Σᾶς θεωρούσαμε καί Σᾶς θεωροῦμε, ὡς διδάσκαλο τῆς μοναχικῆς ζωῆς, ἀλλά καί ὡς τόν τύπο τοῦ πραγματικοῦ ἀθωνίτου μοναχοῦ πού συναντούσαμε στά Μοναστήρια.
… Ἐσεῖς μοῦ μάθατε ὅτι τό κριτήριο τοῦ ὀρθοδόξου ἤθους εἶναι ὁ σωστός μοναχισμός. Μερικοί ἐδῶ μοῦ λένε ὅτι στά βιβλία μου ἀντί νά θεολογῶ, ἀσχολοῦμαι μέ τήν μοναχική ζωή. Τούς ἀπαντῶ ὅτι μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ προσπαθῶ νά θεολογῶ, ὁπότε ἀποδεικνύεται ὅτι ἡ «καλογερική» εἶναι ἡ ἀληθινή θεολογία.
Παρακαλῶ νά εὔχεσθε γιά μένα γιατί οἱ κίνδυνοι εἶναι πολλοί. Πάντως ἐπιθυμῶ νά παραμένω στήν Ἐκκλησία, νά εἶμαι τέκνο της, καί νά μέ ἀξιώση ὁ Θεός νά κοιμηθῶ ἐν μέσῳ τῶν Πατέρων καί μέ τίς εὐλογίες τους νά φύγω ἀπό τόν κόσμο αὐτό.
…. Γιά μᾶς τούς παλαιούς προσκυνητάς τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἀποτελεῖτε ζωντανή ἱστορία, σύμβολο, ἀνάμνηση τῶν ἐφηβικῶν ἀναζητήσεων ἀλλά καί τῶν ἐκπλήξεων» (7-10-1994).
(Ναυπάκτου Ἱεροθέου, Ἐνιαύσιον 2007)
Ἡ μαρτυρία τοῦ Πατρός ὅτι ὁ βαπτιζόμενος δέν εἶναι ἕνας κοινός ἄνθρωπος, ἀλλά ὁ Υἱός Του ὁ ἀγαπητός δείχνει τήν θεότητα τοῦ Λόγου, τό ὁμοούσιό Του μέ τόν Πατέρα.
...
Μαρτυρούμενος ὁ Υἱός ἀπό τόν Πατέρα, φανερώνεται ὅτι εἶναι «ἀπαύγασμα τῆς δόξης τοῦ Πατρός», ἀφοῦ κοινή εἶναι ἡ οὐσία καί ἡ ἐνέργεια τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Στήν πρός Ἑβραίους ἐπιστολή του ὁ Ἀπόστολος Παῦλος χρησιμοποιεῖ αὐτήν τήν φράση γιά νά δείξη τήν θεότητα τοῦ Λόγου: «ὅς ὤν ἀπαύγασμα τῆς δόξης καί χαρακτήρ τῆς ὑποστάσεως αὐτοῦ» (Ἑβρ. α΄, 3).
Ἡ λέξη ἀπαύγασμα δηλώνει τήν λάμψη, τήν ἀκτινοβολία πού προέρχεται ἀπό ἕνα φωτεινό σῶμα. Ὅταν τό σῶμα εἶναι κτιστό, καί τό ἀπαύγασμα εἶναι κτιστό, ὅταν πρόκειται γιά ἄκτιστη δόξα, καί τό ἀπαύγασμά της εἶναι ἄκτιστο. Βέβαια, ὅταν λέγεται ὅτι ὁ Υἱός εἶναι ἀπαύγασμα (δόξα) τοῦ Πατρός δέν ἐννοεῖται ὅτι εἶναι ἐνέργειά Του, ἀφοῦ ὁ Λόγος εἶναι ἕνα ἰδιαίτερο Πρόσωπο, ἀλλά τό Πρόσωπο αὐτό εἶναι Θεός, ὅμοιος μέ τόν Πατέρα, καί γι' αὐτό ἔχουν τήν ἴδια δόξα, ἐνέργεια, ὅπως τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τό Ἅγιον Πνεῦμα. Στήν Ἁγία Τριάδα ὑπάρχει οὐσία, ἐνέργεια καί Πρόσωπα. Τρία εἶναι τά Πρόσωπα, τά ὁποῖα ἔχουν κοινή φύση, οὐσία, ἐνέργεια, δόξα.
Χρησιμοποιεῖται ἡ λέξη ἀπαύγασμα γιά νά δηλωθοῦν μερικές θεολογικές ἀλήθειες, ὅπως τίς ἐκφράζει ὁ ἱερός Θεοφύλακτος. Πρῶτον, γιά νά φανῆ ὅτι, ὅπως τό ἀπαύγασμα γεννᾶται ἀπό τόν ἥλιο, ἔτσι καί ὁ Υἱός γεννᾶται ἀπό τόν Πατέρα. Δεύτερον, γιά νά ἀποδειχθῆ ὅτι γεννᾶται ὁ Υἱός ἀπαθῶς ἀπό τόν Πατέρα, ὅπως ἡ δόξα τοῦ ἡλίου. Τρίτον, ὅπως ὁ ἥλιος μέ τήν λάμψη του δέν ἐλαττώνεται, ἔτσι καί ὁ Πατήρ δέν ἐλαττώθηκε, γεννώντας τόν Υἱό.
Τέταρτον, ὅπως ἡ δόξα, τό ἀπαύγασμα τοῦ ἡλίου, εἶναι ἀχώριστο ἀπό αὐτόν, ἔτσι καί ὁ Υἱός ἐλλάμπει ἀϊδίως καί ἀνάρχως ἀπό τόν Πατέρα.
(Ναυπάκτου Ἱεροθέου: Δεσποτικές Ἑορτές)
Ἡ σύγχρονη «Ἐκκλησία» τῆς Ρώμης δὲν ἔχει καμμιὰ σχέση μὲ τὴν ἀρχαία Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Ρώμης, ὅπως τὴν περιγράφει ἕνας σημαντικὸς ἐκπρόσωπός της καὶ μάλιστα ἅγιος, ποὺ ἐγγράφεται στὸ κοινὸ ἑορτολόγιο Ἀνατολῆς καὶ Δύσεως, ὁ ἅγιος Γρηγόριος Διάλογος, Πάπας Ρώμης, στὸ βιβλίο του «Διάλογοι»...
Στὸ βιβλίο αὐτό, ἀπὸ τὰ πολλὰ παραδείγματα τῶν ἁγίων ποῦ ἀναφέρονται, φαίνεται ὅτι ὅλοι αὐτοὶ (Ἐπίσκοποι, Πρεσβύτεροι, μοναχοί, λαϊκοὶ) ζοῦσαν τὴν ἡσυχαστικὴ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, εἶχαν μεγάλη γνώση καὶ ἐμπειρία τῆς νοερᾶς προσευχῆς, τοῦ ἀκτίστου Φωτός, τοῦ πολέμου ἐναντίον τοῦ διαβόλου καὶ ἀναδείχθηκαν Ὁμολογητὲς καὶ Μάρτυρες τῆς πίστεως.
Ὅλη αὐτὴ ἡ ζωή, τῆς ὁποίας ἡ ἀποτύπωση ἔγινε στὸ τέλος τοῦ 6ου αἰῶνος ἀπὸ ἕναν ὀνομαστὸ καὶ μεγάλο Πάπα, ποῦ καὶ ὁ ἴδιος ζοῦσε αὐτὴν τὴν ἡσυχαστική-νηπτικὴ παράδοση, ἀλλοιώθηκε τὰ μετέπειτα χρόνια, ἀπὸ τὶς κατὰ καιροὺς ἐπιδρομὲς τῶν βαρβαρικῶν φύλων, ποῦ ἄλλα εἶχαν ἀσπαθῆ τὴν ἀρειανικὴ αἵρεση καὶ ἄλλα ἦταν τυπικὰ ὀρθόδοξοι, ἐπέπεσαν δὲ στὸν ὀρθόδοξο λαὸ μὲ βαρβαρικὲς ἐνέργειες. Στὸ βιβλίο αὐτὸ διαφαίνεται ὄχι μόνον ἡ ἡσυχαστικὴ παράδοση, ἀλλὰ καὶ ἡ ἠρωϊκὴ ἀντίσταση τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας στὶς βαρβαρικὲς αὐτὲς ἐπιδρομές. Εἶναι ἕνα ἀσκητικὸ καὶ «ἀντιστασιακὸ» βιβλίο, ἕνα θαυμαστὸ συναξάριο ἀσκητῶν καὶ μαρτύρων τῆς ὀρθοδόξου πίστεως.
Τὸ συμπέρασμα εἶναι ὅτι, ἂν θέλουμε νὰ ἐπιτευχθῇ ἡ ἑνότητα τοῦ Χριστιανισμοῦ, θὰ πρέπει οἱ Χριστιανοὶ τῆς Δύσεως νὰ ἐπανέλθουν σὲ αὐτὴν τὴν ἑνιαία ζωὴ τῶν πρώτων χρόνων, νὰ ζήσουν αὐτὴν τὴν ἡσυχαστική-νηπτικὴ παράδοση, ποὺ βιώνεται ἕως σήμερα στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ ἡ ὁποία κινεῖται μέσα σὲ γνήσια Τριαδολογικὰ καὶ ἀνθρωπολογικὰ πλαίσια. Ὁ ἡσυχασμὸς εἶναι ἡ προϋπόθεση τοῦ ὀρθοδόξου δόγματος, γιατί ἔξω ἀπὸ τὸν ἡσυχασμὸ δὲν μπορεῖ νὰ βιωθῇ ἡ ἀποκαλυπτικὴ ζωή. Τὸ ἀντίθετο τοῦ ἡσυχασμοῦ εἶναι ὁ ὀρθολογισμὸς καὶ σχολαστικισμὸς ποὺ ὁδηγοῦν στὴν αἵρεση.
(Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱεροθέου, Παλαιὰ καὶ Νέα Ρώμη)
Πατέρας
«...Καὶ ἔτσι αὐτὰ τὰ γράμματα ποὺ σοῦ ἔγραψα καὶ σοῦ γράφω θὰ τὰ ἔχεις γιὰ ἐνθύμιο...»
«...Ἂν θάλασσα περάσης καὶ ποταμοὺς διαβῇς, τὸν πατέρα σου μὴ λησμονῇς...»
«π. Ἰερόθεε, κοντὰ σὲ ὅλα τὰ βιβλία ποὺ διαβάζεις ἔχω τὴν ἰδέα νὰ σοῦ προτείνω νὰ διαβάσης καὶ ἕναν μεγάλο λόγο τοῦ ἁγίου καὶ Μεγάλου Βασιλείου ποὺ ἐπιγράφεται "πρόσεξε σεαυτῷ". Πολλὰ γράφει αὐτὸς ὁ ἅγιος, θὰ τὰ ἔχης διαβάσει, ἀλλὰ ξαναδιάβασέ το τώρα στὶς δύσκολες ὧρες καὶ τὶς ἡμέρες ποὺ περνᾶς αὐτοῦ...»
«...Μέτρησέ τα καὶ σκέψου τα καὶ ἐφήρμοσέ τα, κατόπιν συμβουλῆς γέροντος Κληρικοῦ ποὺ νὰ ξεύρης ὅτι σὲ ἀγαπάει. Αὐτὰ ποὺ θὰ σοῦ πῇ καὶ ποὺ σὲ συμβουλεύση νὰ τὰ κάνης καὶ ὁ Θεὸς μαζί σου. Μὴ παρασύρεσαι ἀπὸ κοσμικοὺς καὶ κοσμικές, ἔστω καὶ νὰ ἔχουν μιὰ ἐξωτερικὴ θρησκευτικὴ μόρφωση...»
«π. Ἰερόθεε, σὲ συμβουλεύω στὰς κρισίμους στιγμὰς ποὺ εἶσαι... πρόσεξε μὴ σοῦ φύγη ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ μας».
Μητέρα
«Ἀγαπητό μας παιδί, π. Ἰερόθεε, σὲ φιλοῦμε γλυκά, μὲ πόνον πολύν. Τί γίνεσαι, παιδί μου, πῶς εἶσαι ἀπὸ τὴν ὑγεία σου;»
«...Ὁ Θεὸς νὰ σὲ προστατεύση καὶ νὰ σὲ εὐλογήση σὲ ὅλη σου τὴ ζωή»
θεία Παρασκευή
«...Καὶ σκέπτομαι πόση ζημιὰ κάνουν οἱ ἔπαινοι καὶ οἱ ἐπιτυχίες. Ἂς εἴμεθα σὰν τὸ ἥσυχο ρυάκι ποὺ ποτίζει, δροσίζει χωρὶς θόρυβο...»
«Σᾶς θεωρῶ ἕνα ἅγιο Δισκοπότηρο, ποὺ προσέφερε ἡ οἰκογένειά μας εἰς τὸν Θεὸν καὶ προσεύχομαι, κανένα βέβηλο χέρι νὰ μὴν ἀγγίξη ἐπάνω σας. Ὅπως ἀρχίσατε τὴν ἀγγελικὴ πολιτεία, μὲ φλόγα καὶ ἀγάπη διὰ τὸν Θεὸν καὶ πρὸς δόξαν τοῦ Ἁγίου Ὀνόματός Του, ἔτσι νὰ συνεχίσετε καὶ νὰ παραδώσετε τὴν ψυχὴν σᾶς εἰς τὸν Θεόν»
(Ἀπὸ τὸ βιβλίο: «Εἰς Μνημόσυνον - Βιογραφικὰ καὶ αὐτοβιογραφικὰ τῶν γονέων μου Σωτηρίου καὶ Εὐτυχίας καὶ τῆς θείας Παρασκευῆς»)
Μέ τήν εὐκαιρία αὐτή πρέπει νά ὑπενθυμίσω τήν ἀπόφαση τῆς Α' Προσυνοδικῆς Πανορθοδόξου Διασκέψεως (Σαμπεζύ 21-28 Νοεμβρίου 1976), στήν ὁποία καθορίσθηκε ἡ θεματολογία τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου. Μεταξύ τῶν ἑκατό (100) περίπου θεμάτων πού καθορίσθηκαν στήν Α' Πανορθόδοξη Διάσκεψη τῆς Ρόδου (1961) ἐπέλεξαν τά γνωστά δέκα (10) θέματα γιά τήν Ἡμερησία Διάταξη τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου.
Ὅμως, στήν ἴδια ἀπόφαση γράφεται ὅτι ἀπό τά ἄλλα προταθέντα θέματα ἐκεῖνα πού συγκέντρωσαν τήν προτίμηση κατά δεύτερη προτεραιότητα εἶναι τέσσερα θέματα, ἤτοι «αἱ πηγαί τῆς Θείας Ἀποκαλύψεως, ἔννοια τῆς Ἐκκλησίας, κωδικοποίησις ἱερῶν Κανόνων καί κανονικῶν διατάξεων, Οἰκονομία καί ἀκρίβεια». Σημειώνεται δέ στήν ἀπόφαση ὅτι τά θέματα αὐτά «παραπέμπονται εἰς τήν ἰδιαιτέραν μελέτην τῶν ἐπί μέρους Ἐκκλησιῶν, προκειμένου ἵνα ἐνδεχομένως τύχωσι μελλοντικῆς διορθοδόξου ἐξετάσεως».
Αὐτό σημαίνει ὅτι τά θέματα γιά τήν ἔννοια τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως καί γιά τήν οἰκονομία καί τήν ἀκρίβεια, στόν τρόπο εἰσδοχῆς τῶν ἑτεροδόξων στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἔπρεπε νά μελετηθοῦν ἀπό τίς ἐπιμέρους Ἐκκλησίες, ὥστε νά συζητηθοῦν σέ μιά ἄλλη Σύνοδο, μετά τήν Ἁγία καί Μεγάλη. Ὅμως, ποτέ δέν ἔγινε αὐτό, τοὐλάχιστον γιά τήν δική μας Ἐκκλησία. Ἑπομένως, δέν ὑπάρχει ἀπόφαση τῆς Ἐκκλησίας μας γιά τούς ἑτεροδόξους σέ σχέση μέ τήν Ἐκκλησία μας. Αὐτό σημαίνει ὅτι τά περί ἑτεροπροσδιορισμοῦ πρέπει νά λυθοῦν Συνοδικῶς.
Τελικά, εἶναι ἀπαράδεκτα ἀπό ὀρθοδόξου πλευρᾶς τά ὅσα λέγονται περί ὁρισμοῦ καί ἀποφατισμοῦ τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ὅμως εἶναι Σῶμα Χριστοῦ καί κοινωνία θεώσεως, καί τά ὅσα λέγονται περί μή ἑτεροπροσδιορισμοῦ τῶν ἐκτός τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας Χριστιανῶν, οἱ ὁποῖοι ἔχουν ἀπομακρυνθῆ ἀπό τήν πίστη καί τήν ζωή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.
(Ναυπάκτου κ. Ἱερόθεος: Ὁ ὅρος «Ἐκκλησίες» ὡς «τεχνικὸς ὅρος»)
Ἀπέναντι αὐτῶν, οἱ ὁποῖοι εὑρίσκονται εἰς τὴν δῦσιν τῆς ἐπιγείου ζωῆς, οἱ νεώτεροι ἔχομεν καθήκοντα. Αὐτοὶ εἶναι Γονεῖς μας. Εἶναι εὐεργέται μας. Ὁ Ἅγιος Θεὸς παραγγέλλει "ἀπὸ προσώπου πολιοῦ ἐξαναστήση καὶ τιμήσεις πρόσωπον πρεσβυτέρου". Ἔχομεν ὑποχρέωσιν στοιχειώδη νὰ περιθάλπωμεν τοὺς Γέροντας καὶ νὰ ἁπαλύνωμεν τὸν πόνον αὐτῶν.
Δυστυχῶς, εἰς ὁλόκληρον τὴν Μητροπολιτικὴν Περιφέρειαν ἡμῶν δὲν ὑπάρχει Γηροκομεῖον, τὸ ὁποῖον εἶναι τόσον ἀπαραίτητον. Ὁ Κύριος ἐφώτισε τό... καὶ τοῦτο ἀπεφάσισε τὴν ἵδρυσιν Γηροκομείου...
Πρὸς ἀποπεράτωσιν τοῦ Κτηρίου καὶ ἐκπλήρωσιν τῶν προϋποθέσεων λειτουργίας τοῦ Γηροκομείου, ἀπαιτεῖται οὐχὶ μικρὸν χρηματικὸν ποσόν.
Ὅθεν προτρεπόμεθα πατρικῶς καὶ παρακαλοῦμεν, ὅπως πάντες συνδράμωμεν πρὸς ἐνίσχυσιν τοῦ Γηροκομείου. Ἡ μικρὰ προσφορὰ τῶν πτωχῶν καὶ ἡ γενναία εἰσφορὰ τῶν εὐπόρων θὰ συντελέσουν, ὥστε ταχέως νὰ λειτουργήση τὸ ἀπολύτως ἀπαραίτητον διὰ τὴν Περιφέρειάν μας, Γηροκομεῖον.
Δὲν εἶναι δύσκολον νὰ ἀρχίση ἡ λειτουργία τοῦ Γηροκομείου λίαν συντόμως. Ἀρκεῖ νὰ θέλωμεν καὶ ἀμέσως θὰ ἀποκτήση ἡ Περιοχή μας τὸ Ἄσυλον τῶν Γερόντων.
Ὁραματιζόμεθα νὰ κατασκευασθῇ... "εἷς λιμὴν τῶν τοῦ βίου πλωτήρων", ἕν λιμάνι διὰ τοὺς κουρασμένους γέροντας. Ἐκεῖ θὰ ἀναπαύωνται ἐκ τῶν κόπων τῆς ζωῆς. Θὰ εὑρίσκουν τὰ ἀπαραίτητα πρὸς ἄνετον συντήρησίν των. Ἐκεῖ,... θὰ λαμβάνουν τὸ εἰσιτήριον διὰ τὴν αἰωνιότητα. Θὰ φεύγουν ἐντεῦθεν ἐν Μετανοίᾳ καὶ ἐξομολογήσει, ἐφωδιασμένοι μὲ τὸ Φάρμακον τῆς Ἀθανασίας.
Ἀγαπητοί μου Χριστιανοί,
Οἱ Γέροντες εἶναι συμπαθεῖς. Οἱ Γέροντες εἶναι ἄξιοι σεβασμοῦ καὶ εὐγνωμοσύνης. Μὴ λησμονῶμεν τοὺς Γέροντας. Μὴ λησμονῶμεν, ὅτι, ἐὰν ὁ Κύριος ἐπιτρέψη, θὰ γηράσωμεν καὶ ἡμεῖς. Ὁ Σοφὸς Σειρὰχ συμβουλεύει "μὴ ἀτιμάσης ἄνθρωπον ἐν γήρᾳ αὐτοῦ καὶ γὰρ ἐξ ἡμῶν γηράσκουσιν"».
Εὐχόμενοι, ὅπως τὸ ταχύτερον τελέσωμεν πανηγυρικῶς τὰ Ἐγκαίνια τοῦ Γηροκομείου...».
(Μητροπολίτου Ἐδέσσης, Πέλλης καὶ Ἀλμωπίας κυροῦ Καλλινίκου, Ἔκφραση Ποιμαντικῆς Εὐθύνης - Ἐγκύκλιοι)
Μία ἀπό τίς σημαντικές διαφορές μεταξύ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί τῶν ἄλλων δυτικῶν Χριστιανικῶν Ὁμολογιῶν εἶναι ὅτι ἡ βάση τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως εἶναι θεραπευτική. Αὐτό σημαίνει ὅτι, ἐνῶ ὁ δυτικός Χριστιανισμός βλέπει τήν ἁμαρτία μέσα ἀπό νομική καί ἠθικιστική διαδικασία καί φρασεολογία, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ὅπως ἐκφράζεται στήν Ἁγία Γραφή καί τήν Πατερική Παράδοση, βλέπει τήν ἁμαρτία μέσα ἀπό τήν ἰατρική προοπτική, δηλαδή θεωρεῖ ὅτι ἡ ἁμαρτία εἶναι ἀσθένεια τοῦ ἀνθρώπου, μετά τήν ἀπομάκρυνσή του ἀπό τόν Θεό καί, ἑπομένως, ἀπαιτεῖται θεραπεία.
Ἔτσι, ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ δέν ἀπέβλεπε στήν ἐξιλέωση τῆς θείας δικαιοσύνης, ὅπως νομίζουν οἱ δυτικοί θεολόγοι, ἀλλά στήν θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου, τό πῶς δηλαδή ἡ ἰδιοτελής ἀγάπη (φιλαυτία) θά γίνη ἀνιδιοτελής ἀγάπη (φιλοθεΐα καί φιλανθρωπία). Ὁ Θεός δέν εἶναι ἕνας πνευματικός εἰσαγγελέας, ἀλλ’ ἰατρός πού θεραπεύει τόν ἄνθρωπο. Αὐτό τό συναντοῦμε ὄχι μόνον στήν Ἁγία Γραφή καί στά ἔργα τῶν ἁγίων Πατέρων, ἀλλά καί σέ ὅλα τά λειτουργικά κείμενα τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι γνωστή ἡ διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου ὅτι ὁ Χριστός μέ τήν ἐνανθρώπησή Του προσέλαβε ὁλόκληρη τήν ἀνθρώπινη φύση γιά νά τήν θεραπεύση, γιατί «τό ἀπρόσληπτον καί ἀθεράπευτον».
Μιά σημαντική φράση πού δείχνει ὅλο αὐτό τό θεραπευτικό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι... «Ἰατρική ἐν Πνεύματι ἐπιστήμη». Πρόκειται γιά μιά φράση πού συναντοῦμε στόν ρβ΄(102) Κανόνα τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου καί δείχνει ὅτι ἡ ὅλη ζωή στήν Ἐκκλησία καί ἡ προσπάθεια τήν ὁποία καταβάλλουμε γιά νά ἀκολουθήσουμε τόν Χριστό καί νά ἑνωθοῦμε μαζί Του εἶναι μιά «ἰατρική», ἀλλά «ἐν Πνεύματι ἰατρική», ἀφοῦ διαφέρει ἀπό τίς συνήθεις ἰατρικές θεραπεῖες τοῦ σώματος καί γίνεται, πρωτίστως, στήν ψυχή διά τῆς ἐνεργείας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καί ἐπειδή αὐτή ἡ πνευματική ἰατρική ἐξασκεῖται μέ σοβαρότητα, ὑπευθυνότητα καί πνευματικές «ἀρχές», γι᾿ αὐτό καί λέγεται «ἐπιστήμη».
(Ναυπάκτου Ἱεροθέου, «Ἡ ἰατρική ἐν Πνεύματι ἐπιστήμη»)
Ὅταν διαβάζουμε κείμενα συγγραφέων ἐκτιμοῦμε τήν προσωπικότητά τους καί τά στοιχεῖα πού τήν χαρακτηρίζουν. Ὁ Ἀρχιμ. Εἰρηναῖος Δεληδῆμος [σὲ εἰσήγησή του σὲ Συνέδριο, πού ἔγινε στόν Λαγκαδᾶ γιὰ τὸν Ἅγιο Δαμασκηνὸ], τονίζει τὴν πολύ καλή γνώση τῆς γλώσσας ἀπό τόν Ὅμηρο, τήν ἀρχαία ἀττική διάλεκτο καί τήν ἁπλῆ δημώδη γλώσσα.
Θά ἤθελα νά τονίσω στό σημεῖο αὐτό τήν σημαντική ἄποψη τοῦ Ἀρχιμ. Εἰρηναίου Δεληδήμου, ὅτι στά ἔργα τοῦ Δαμασκηνοῦ συναντᾶμε τήν ἁρμονική συνύπαρξη διαφόρων γλωσσικῶν ἐκφράσεων. Ὁ ἴδιος ἀγαποῦσε καί γνώριζε πολύ καλά τήν ἀρχαία ἑλληνική γλώσσα, ἔγραφε στήν ἀττική διάλεκτο, ἀλλά συγχρόνως χρησιμοποίησε καί τόν δημώδη λόγο τῆς ἐποχῆς του γιά νά γίνη κατανοητός ἀπό τούς ἀνθρώπους. Γιά παράδειγμα, στό βιβλίο του «Θησαυρός» ἀρχίζει μέ τόν πρόλογο πού εἶναι γραμμένος στήν ἀρχαία ἀττική διάλεκτο, συνεχίζει μέ τίς ὁμιλίες του σέ δημώδη ἑλληνική, στήν ἁπλή γλώσσα πού μιλοῦσε ὁ λαός, καί στό τέλος δημοσιεύει δικό του ποίημα στήν Κοίμηση τῆςΘεοτόκου, πού εἶναι γραμμένο στήν ὁμηρική γλώσσα. Αὐτό δείχνει ἀφ' ἑνός μέν τήν ἄριστη γνώση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης, ἀφ' ἑτέρου δέ τήν ἀγάπη του στήν γλώσσα πού καταλάβαινε ὁ λαός μέ τόν ὁποῖον ἐπικοινωνοῦσε.
Τό σημαντικό εἶναι ὅτι ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου καί Ἄρτης Δαμασκηνός ποίμανε καί τήν Μητρόπολή μας, ἀλλά καί δίδαξε ὅλους τούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς, κατά τήν διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας, μέ ὀρθόδοξη θεολογία, γνήσιο ἀποστολικό ζῆλο καί μαρτυρικό φρόνημα. Καί εἶναι εὐλογία γιά τήν Μητρόπολή μας καί γιά μένα πού εἶμαι διάδοχός του στόν θρόνο τῆς ἱστορικῆς καί παλαιφάτου αὐτῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως ἡ ἁγιοκατάταξή του. Τοῦ χρωστᾶμε εὐνωμοσύνη καί ζητοῦμε τίς πρεσβεῖες του.
Ναυπάκτου Ἱερόθεος, Ἐνιαύσιον 2013
Ἦταν ἕνας Ἱεράρχης μέ ἐκκλησιαστικό φρόνημα καί φόβο Θεοῦ. Δέν ἐπεδίωξε ποτέ τό ἀξίωμα αὐτό καί μάλιστα... ἔκανε τά πάντα νά τό ἀποτρέψη, ἀκόμη καί μετά τήν ἐκλογή του. Σκεπτόταν πάντα τό δικαστήριο τῆς μελλούσης κρίσεως καί ζητοῦσε τήν ἀπόλαυση τοῦ Παραδείσου καί τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν.
Ἦταν ἕνας σπάνιος Ἱεράρχης. Γενικά, ὁ ἀείμνηστος Σεβαστιανός ἀπό πλευρᾶς ἀνθρωπίνης ἦταν ἕνας ἄρχοντας μέ ὅλη τήν σημασία τῆς λέξεως καί ἀπό πλευρᾶς ἐκκλησιαστικῆς ἦταν ἕνας ἐπίγειος ἄγγελος.
Τήν ἡμέρα τῆς ἐξοδίου Ἀκολουθίας, πού τήν παρακολούθησα ἀπό τό ραδιόφωνο καί τό βράδυ εἶδα στά ΜΜΕ στιγμιότυπα τῆς κηδείας του καί τοῦ ἐνταφιασμοῦ του, ἔγραψα ἕνα κείμενο τό ὁποῖο παραθέτω, ὅπως ἀκριβῶς τό ἔγραψα τήν ἡμέρα ἐκείνη:
«Ἀείμνηστε πατέρα Σεβαστιανέ,
Σέ εὐχαριστοῦμε γιατί μᾶς ἔδειξες τί εἶναι λιακάδα Θεοῦ, ποιός εἶναι ἐργάτης ἀνεπαίσχυντος τῆς Ἐκκλησίας. Ἤσουν γλυκύς στό ἦθος καί στόν λόγο. Καί τό λεπτό πείραγμά σου τό δεχόταν κανείς μέ ἀγάπη. Εἶχες ψυχή μικροῦ παιδιοῦ καί μάτια καθαρά. Μᾶς ἔδειξες τί θά πῆ ἐσταυρωμένη ἀγάπη. Ἔμεινες ἁπλός, ἁγνός, ἕνα χωριατόπουλο, ζώντας μέσα στ’ «ἀνάκτορα». Ὑπῆρξες τύπος ἀγαθοῦ ποιμένος. Σέ ἔβλεπα στό φέρετρο στήν τηλεόραση καί σκεπτόμουν: Πῶς μπόρεσε νά κλεισθῆ μέσα σέ αὐτό ὁ γίγαντας τοῦ λόγου; Πῶς σιώπησε τό γλυκύτατο στόμα καί ὁ βροντερός λόγος; Ἕνας ἐθνεγέρτης στό φέρετρο! Σέ ἔκλαψα μέ παρηγοριά. Συναντήθηκες μέ τόν ἀγαπητό σου ἀδελφό Καλλίνικο καί εἶσθε μαζί μέ τούς εἰκοσιτέσσερεις Πρεσβυτέρους τῆς Ἀποκαλύψεως.
Εὐλογεῖστε με μαζί. Καί ἀξιῶστε με τοῦ ἰδίου ὁσιακοῦ θανάτου».
(Ναυπάκτου Ἱεροθέου, «Παλαιόν Ὄφλημα»)
"Αὐτὸ τὸ παιδάκι ποὺ ἔρχεται συχνὰ ἐδῶ στὸ μοναστῆρι μπορεῖ νὰ εἶναι διανοητικὰ καθυστερημένο, ἀλλὰ τὴν καλωσύνη ποὺ ἔχει αὐτό, ποιός λογικὸς ἄνθρωπος τὴν ἔχει; Τί προσευχή, τί μετάνοιες κάνει! Ὅταν μὲ τὴν κήλη δυσκολευόμουν νὰ κάνω μετάνοιες, τοῦ εἶπαν οἱ γονεῖς του: "Ὁ Παππούλης εἶναι ἄρρωστος, δὲν μπορεῖ νὰ κάνη μετάνοιες". "Κάνω ‘γώ", εἶπε ἐκεῖνο, καὶ ἔκανε μετὰ μετάνοιες γιὰ μένα καὶ γινόταν μούσκεμα στὸν ἱδρῶτα. Πόσο φιλότιμο, πόση ἀρχοντιὰ ἔχει! Μιὰ φορὰ τὸ ἔδειρε ἕνα παιδὶ στὴν γειτονιά, κι ἐκεῖνο, ἀφοῦ ἔφαγε τὸ ξύλο, τοῦ ἔδωσε τὸ χέρι καὶ τοῦ εἶπε: "Γειά, χαρά!". Ἀκοῦς; Ποιός γνωστικὸς τὸ κάνει αὐτό, κι ἂς ἔχη διαβάσει Εὐαγγέλιο καὶ ἕνα σωρὸ πνευματικὰ βιβλία. Νά, καὶ πρὶν ἀπὸ λίγες μέρες ποὺ εἶχε ἔρθει ἐδῶ ὅλη ἡ οἰκογένειά του νὰ μὲ δῆ, αὐτὸ κάθησε δίπλα μου καὶ ἡ ἀδελφούλα του πιὸ πέρα. Μόλις εἶδε τὴν ἀδελφούλα του ποὺ κάθησε μακριά μου, "ἔλα, κοντὰ Παππούλη", τῆς λέει καὶ τὴν ἔβαλε δίπλα μου. Πολὺ μὲ συγκίνησε καὶ τοῦ ἔδωσα εὐλογία ἕναν μεγάλο φιλντισένιο σταυρὸ ποὺ μοῦ εἶχαν φέρει ἀπὸ τὰ Ἱεροσόλυμα. Μόλις τὸν πῆρε στὰ χέρια του, "γιαγιά", εἶπε καὶ ἔδειξε πὼς θὰ τὸν βάλη στὸν τάφο τῆς γιαγιᾶς του! Φοβερό! Τίποτε δὲν θέλει γιὰ τὸν ἑαυτό του, ὅλα γιὰ τοὺς ἄλλους! Αὐτὸ θὰ πάη μὲ τὰ τσαρούχια στὸν Παράδεισο, ἀλλὰ θὰ βάλη καὶ τοὺς γονεῖς του στὸν Παράδεισο.
Μακάρι νὰ ἤμουν καὶ ἐγὼ στὴν θέση του, καὶ ἂς μὴν καταλάβαινα καὶ ἂς μὴ μιλοῦσα. Ἐνῷ ὁ Θεός μου ἔδωσε ὅλα τὰ ἀγαθά, ἐγὼ τὰ ἀχρήστευσα...»
(Γέροντας Παΐσιος Ἁγιορείτης).
Ἀκολουθία καὶ Περιφορὰ τοῦ Ἐπιταφίου, Λόγος εἰς τὸν Ἐπιτάφιο (video), Μεγάλη Παρασκευὴ 2016,Ναύπακτος
... Ἤρθαμε στό λιμάνι καί εἴδαμε τόν συνδυασμό τοῦ νεροῦ μέ τό φῶς. Νερό καί φῶς. Δύο στοιχεῖα ζωῆς. Τό νερό πού εἶναι ἡ πηγή τῆς ζωῆς... Τό νερό τό ὁποῖο καθαρίζει καί συγχρόνως ξεδιψᾶ τόν ἄνθρωπο. Ὁ ἴδιος ὁ Χριστός ἐπάνω στόν Σταυρό εἶπε τό «διψῶ», καί φαίνεται σάν νά μήν ἔχη ξεδιψάσει ἀκόμη ἀναζητώντας τούς ἀνθρώπους γιά νά τούς δώση νόημα ζωῆς. Καί τό φῶς τό ὁποῖο εἶναι ἐλπίδα, εἶναι στοιχεῖο ἐλπίδας καί ζωῆς πού βγάζει τόν ἄνθρωπο μέσα ἀπό τά σκοτάδια. Ἕνας ἄθεος φιλόσοφος στίς τελευταῖες στιγμές τῆς ζωῆς του εἶπε: «Φῶς, περισσότερο φῶς». Αὐτό ζητάει ὁ ἄνθρωπος.
Καί πάνω ἀπό τό νερό καί τό φῶς, ἐδῶ στό λιμάνι τῆς Ναυπάκτου, ὑπάρχει ἕνας πύρινος σταυρός. Ἕνας σταυρός ὁ ὁποῖος φλέγεται. Γιατί ὁ σταυρός εἶναι ἔκφραση τῆς θυσίας καί τῆς ἀγάπης. Καί ξέρουμε ὅτι ἡ ἀγάπη εἶναι πηγή πυρός. Εἶναι ἐκείνη πού δίνει νόημα ζωῆς στούς ἀνθρώπους. Καί ὅσο καλύτερη καί καθαρότερη εἶναι ἡ ἀγάπη τόσο περισσότερο ὁ ἄνθρωπος ἀποκτᾶ νόημα ζωῆς.
Ἡμέρα σταυροαναστάσιμη. Σταυρός καί Ἀνάσταση πηγαίνουν πάντοτε μαζί. Καί νά θυμηθοῦμε κάτι πού ἔλεγε ὁ Ρῶσος λογοτέχνης Ντοστογιέφσκυ: «Συχνά θέτω τό ἐρώτημα: Τί εἶναι προτιμότερο; Μιά μέτρια εὐτυχία ἤ ἕνας ὑψηλός πόνος;». Καί φαίνεται ὅτι καταλήγει στό δεύτερο. Προτιμότερος εἶναι ὁ ὑψηλός πόνος, ὑπαρξιακός πνευματικός πόνος. Ἀλλά, νά, πού ἐμεῖς εἴμαστε κλεισμένοι μέσα στήν πρόσκαιρη ἡδονή, σέ μιά μέτρια εὐτυχία. Θά πρέπει νά ἀναζητοῦμε αὐτόν τόν ὑψηλό πόνο πού συνδέεται μέ τό νερό, τό φῶς καί τόν πύρινο σταυρό, πού μᾶς ἀνοίγει στό διάστημα τῆς ἀπέραντης ἐλευθερίας.
Χρόνια Πολλά! Καλή Ἀνάσταση!
(Λόγος Σεβασμιωτάτου κ. Ἱεροθέου, στό λιμάνι τῆς Ναυπάκτου, κατά τήν περιφορά τῶν Ἐπιταφίων)
Κατά τήν διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων, ἡ Παναγία δέν διέπραξε καμμιά ἁμαρτία στήν ζωή της, οὔτε καί μέ τόν λογισμό της. Ὁ νοῦς της, ἡ καρδιά της, οἱ ἐπιθυμίες της, τό σῶμα της, ὅλα ἦταν ἁγνότατα καί καθαρότατα. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς λέγει ὅτι μέ τήν ἐνανθρώπηση δέν ἦλθε μόνον ὁ Θεός σέ μᾶς, ἀλλά ἦλθε «καί ἐκ Παρθένου ἁγνῆς καί ἁγίας, μᾶλλον δέ πανυπεράγνου τε καί ὑπεραγίας». Καί συνεχίζει ὅτι ἡ Παναγία δέν ἦταν μόνον πάνω ἀπό κάθε μολυσμό τῆς σάρκας, ἀλλά ἦταν καί ἀνωτέρα ἀπό τούς λογισμούς πού προέρχονται ἀπό τήν σάρκα. Ἀκόμη καί αὐτό τό σῶμα τῆς Θεοτόκου ἦταν καθαρότερο καί ἀπό τά πνεύματα τῶν ἁγίων.
Τόση ἦταν καί εἶναι ἡ καθαρότητα τῆς Παναγίας μας, ὥστε δέν μπορεῖ κανείς νά ἀτενίση τό ὕψος τῆς μεγαλωσύνης της. Εἶναι χαρακτηριστικό ἕνα τροπάριο πού ἀναφέρεται στήν Παναγία: «Ἀπορεῖ πᾶσα γλῶσσα εὐφημεῖν πρός ἀξίαν· ἰλιγγιᾷ δέ νοῦς καί ὑπερκόσμιος ὑμνεῖν σε Θεοτόκε». Δηλαδή, κάθε γλῶσσα ἀδυνατεῖ, ὅταν θέλη νά ὑμνήση τήν Παναγία, καί κάθε νοῦς ὄχι μόνον τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά καί αὐτός τῶν ὑπερκοσμίων ἀγγέλων, ἰλιγγιᾶ καί σκοτίζεται, ὅταν προσπαθῆ νά ὑμνήση τήν Θεοτόκο. Ὅπως ὁ ἄνθρωπος σκοτίζεται καί αἰσθάνεται ἴλιγγο, ὅταν βλέπη κάθε ὕψος καί βάθος, ἔτσι καί ὁ πιό καθαρός νοῦς, τῶν ἀνθρώπων καί τῶν ἀγγέλων, αἰσθάνεται νά σκοτίζεται καί νά ζαλίζεται ὅταν ἀτενίζη τό πρόσωπο τῆς Παναγίας.
Παρά τήν καθαρότητα καί τήν ἁγνότητά της, δέν εἶναι ἀποκεκομμένη ἀπό τό ἀνθρώπινο γένος, ἀλλά διαθέτει μεγάλη ἀγάπη πρός τόν ἄνθρωπο, ἔχει «μητρόθεα σπλάχνα», δηλαδή διαθέτει σπλάχνα οἰκτιρμῶν ὡς Μητέρα τοῦ Θεοῦ καί ὡς δική μας μητέρα.
(Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱεροθέου, «Ἐνιαύσιον 2004»)
Ἕνας Χριστιανός πού ζῆ στήν Ἐκκλησία, ἀλλά δέν ἔχει φθάσει ἀκόμη σέ ὑψηλά μέτρα ἁγιότητος, πιστεύει στήν ὕπαρξη προσωπικοῦ Θεοῦ καί προσεύχεται σέ Αὐτόν, ἔχει ἀπόλυτη πίστη στήν θεία πρόνοια, συμμετέχει στήν λατρευτική σύναξη τῆς Ἐκκλησίας καί, κυρίως, στήν θεία Λειτουργία κάθε Κυριακῆς καί ἑορτῆς χρησιμοποιεῖ τήν μέθοδο τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας σχετικά μέ τούς λογισμούς, τούς ὁποίους δέν ἀφήνει νά γίνουν ἐπιθυμία καί πράξη, ἀλλά τούς ἀποκρούει• ἔχει Πνευματικό Πατέρα, στόν ὁποῖον ἐξομολογεῖται διάφορες πράξεις πού δημιουργοῦν ἐνοχικές καταστάσεις• μελετᾶ τήν Ἁγία Γραφή καί πατερικά κείμενα• ἀνέχεται τούς ἀνθρώπους καί τούς ἀγαπᾶ• ἀναλαμβάνει τήν εὐθύνη τῶν ἄλλων γιά τούς ὁποίους ἔχει μιά ἁρμοδιότητα, κλπ.
… Ἕνας τέτοιος Χριστιανός ἔχει ψυχική – πνευματική ὑγεία καί εἶναι εὐεργετικό στοιχεῖο στήν κοινωνία. Μέ μιά τέτοια ἁπλῆ, συντηρητική χριστιανική ζωή δέν ἔχει ψυχολογικά προβλήματα, ἐπειδή ἐλέγχει τούς λογισμούς, δέν πέφτει στήν θλίψη καί κατάθλιψη, διότι ἔχει ἀπόλυτη πίστη στόν Θεό, δέν διανοεῖται τήν αὐτοκτονία, διότι γνωρίζει ὅτι ἡ ζωή καί ὁ θάνατος δέν ἀνήκουν σέ αὐτόν, ἀλλά στόν Θεό, δέν λαμβάνει ψυχοτρόπες οὐσίες, δέν αἰσθάνεται τόν συνάνθρωπό του ὡς ἐχθρό-κόλαση, ἀλλά ὡς ἀδελφό καί παράδεισο, δέν ἀποκάμνει ἀπό τίς δοκιμασίες τῆς ζωῆς, δέν ἀπογοητεύεται καί δέν φοβᾶται τόν θάνατο, δέν αἰσθάνεται τήν μοναξιά.
… Καί, ὅταν ἀρρωσταίνη λόγῳ τῆς φθαρτότητος, ἀντιμετωπίζει τήν κατάσταση αὐτή μέ πίστη στόν Θεό, μέ ἐλπίδα καί ἐμπιστοσύνη στήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ γνωρίζει ὅτι ἐδῶ εἴμαστε ὁδίτες καί ὄχι πολίτες, καί πορευόμαστε πρός τήν ἀληθινή πατρίδα, στήν ὁποία θά γίνη συνάντηση μέ τούς ἀληθινούς πατριῶτες τῆς «ἄνω πατρίδος».
(Ναυπάκτου Ἱεροθέου, «Δερμάτινοι χιτῶνες»)
Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱεροθέου
Μέχρι τόν 19ο αἰώνα στά Συνοδικά καί Ἐκκλησιολογικά κείμενα πού ἐκδίδονταν ἐπισήμως ἀπό τήν Ἐκκλησία ὑπῆρχε κατά βάση μιά σαφής ἐκκλησιολογική συνέχεια, ὅπως φαίνεται στό κείμενο τῶν Πατριαρχῶν τῆς Ἀνατολῆς τό 1848.
Παρά ταῦτα ἀπό τόν 20όν αἰώνα ἄρχισε μία διγλωσσία καί ἀσάφεια στά ἐκκλησιολογικά ζητήματα. Αὐτό φαίνεται ἄν διαβάση κανείς τά ἐπίσημα κείμενα πού ἐκδίδονται καί ἐκφωνοῦνται σέ διάφορες περιπτώσεις. Αὐτή ἡ διγλωσσία καί ἡ ἀσάφεια φαίνεται στά θέματα: τί εἶναι ἡ Ἐκκλησία, ποιά εἶναι τά μέλη της, τί εἶναι αἵρεση, πῶς ἀποδέχεται ἡ Ἐκκλησία τούς αἱρετικούς ὅταν ἐπιστρέφουν σέ αὐτήν κ.ἀ.
.....
Παρατηρεῖ κανείς ὅτι σήμερα διατυπώνονται λόγοι ἀνάλογα μέ τά ἀκροατήρια, ἐν τῷ μεταξύ ὅμως οἱ ἀντορθόδοξες προσπάθειες γιά «ἕνωση» παρά τίς θεολογικές διαφορές προχωροῦν ἐντατικά. Ἡ θεία Εὐχαριστία θεωρεῖται χῶρος «μυστηριακῆς φιλοξενίας» καί τῶν ἑτεροδόξων, ἡ Ἐκκλησία θεωρεῖται ὅτι «ἔχει πόρτες, ἀλλά ὄχι τοίχους», καί ἡ «ἕνωση» θά γίνη μέ τήν διατήρηση τῶν «χαρακτηριστικῶν» κάθε θεολογίας.
Αὐτή εἶναι ἡ νοοτροπία πού ἐπικρατεῖ σήμερα στόν διορθόδοξο καί διαχριστιανικό κόσμο καί θά ἦταν ὀδυνηρό ἄν μιά τέτοια νοοτροπία ὑποστηριχθῆ ἀπό τίς ἀποφάσεις τῆς Ἁγίας καί Μέγαλης Συνόδου.
Αὐτός εἶναι ὁ λόγος γιά τόν ὁποῖο ὑποστηρίζω, ὅπως τό κάνουν καί ἄλλοι Ἐπίσκοποι, Κληρικοί, μοναχοί καί θεολόγοι, ὅτι τά κείμενα πού θά ὑπογραφοῦν ἀπό τήν μέλλουσα νά συγκληθῆ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο πρέπει νά εἶναι καθαρά, ἀπό θεολογικῆς πλευρᾶς, ὁμολογιακά, συντονισμένα στήν δυσχιλιετῆ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καί νά μήν ἀνατρέπουν τήν θεολογία Μεγάλων καί Οἰκουμενικῶν Συνόδων ἀλλά καί τίς ἀποφάσεις τῶν Πατριαρχῶν τῆς Ἀνατολῆς. Μία διγλωσσία θά ἐξυπηρετήση τραγικά τήν «ὁμολογιακή» διγλωσσία καί σύγχυση τοῦ κειμένου πού εἴδαμε προηγουμένως. Καί αὐτό θά εἶναι ὀδυνηρό.
Ἰούνιος 2016
Ὁ Σταυρός καί ἣ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ἀποτελοῦν δύο πόλους τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ βιώματος. Διά τοῦ Σταυροῦ ἦλθε χαρά σέ ὅλο τόν κόσμο καί ὁ Ἀναστάς Κύριος κρατᾷ στά χέρια Του τόν Σταυρό καί ἀναγνωρίζεται ἐπί τῇ βάση τῶν πληγῶν τοῦ Σταυροῦ. Ἔτσι ἣ χριστιανική ζωή εἶναι σταυροαναστάσιμη.
Οἱ ἅγιοι Πατέρες χρησιμοποιοῦν τή λέξη «χαρμολύπη» γιά νά δηλώσουν αὐτήν τήν σταυροαναστάσιμη ἐμπειρία καί ζωή. Ἡ χαρά εἶναι συνδεδεμένη μέ τήν λύπη κατά Θεόν, καί ἣ κατά Θεόν λύπη μέ τήν πραγματική χαρά. Μιά χαρά χωρίς τήν κατά Θεόν λύπη εἰναι ἕνα ἁπλό συναίσθημα, καί μιά λύπη χωρίς τήν χαρά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι ἀπόγνωση καί ἀπελπισία.
Αὐτός ὁ θαυμάσιος συνδυασμός φαίνεται στήν περίοδο τοῦ Τριωδίου καί τοῦ Πεντηκοσταρίου. Σέ ὅλα τα τροπάρια καί τίς ἀκολουθίες βλέπουμε αὐτήν τήν νέα πραγματικότητα πού ἔφερε στόν κόσμο ὁ Χριστός. Πραγματικά στήν Ἐκκλησία τά διαμετρικά ἀντίθετα σημεῖα ἑνοποιοῦνται, καί γι αὐτό ἢ θεωρουμένη ὑπέρ φύσιν ζωή γίνεται κατά φύσιν ζωή.
Τό ὅτι ἣ περίοδος τῆς Τεσσαρακοστῆς εἶχε συνδυασθῆ μέ τήν προπαρασκευή τῶν Κατηχουμένων γιά νά βαπτισθοῦν καί νά γίνουν μέλη τῆς Ἐκκλησίας δείχνει ὅτι ἣ Ἐκκλησία ἤθελε νά συνδέση τήν Κατήχησῃ, καί τούς Κατηχουμένους μέ τόν Σταυρό καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, μέ αὐτό πού χαρακτηρίζουμε «χαρμολύπη». Ἡ βίωση τοῦ Σταυροῦ εἶναι ἣ νέκρωση τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου καί ἣ βίωση τῆς Ἀναστάσεως εἰναι ἣ βίωση τῆς νέας ζωῆς.
Ναυπάκτου Ἱεροθέου: Παρεμβάσεις στήν σύγχρονη κοινωνία
Μέσα στήν Θεοτόκο ἑνώθηκε ἡ θεία καί ἡ ἀνθρώπινη φύση στήν ὑπόσταση τοῦ Λόγου, ἡ κοιλία της ἔγινε τό ἐργαστήριο αὐτῆς τῆς ἑνώσεως, γι’ αὐτό εἶναι καί τό «ζῶν δόγμα». Ἡ δόξα πού ἔχει εἶναι δόξα τοῦ Υἱοῦ καί Θεοῦ της• ἡ παρρησία της στόν Θεό εἶναι συνέπεια τῆς συνέργειάς της στήν ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ• οἱ πρεσβεῖες της ὀφείλον ται στό ὅτι εἶναι Μητέρα τοῦ Χριστοῦ• ὁ ὅρος Θεοτόκος συνιστᾶ τό μυστήριο τῆς θείας οἰκονομίας. Ἡ Γ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος ἡ ὁποία ἀποφάνθηκε ὅτι πρέπει νά λέγεται Θεοτόκος καί ὄχι Χριστοτόκος δείχνει ὅτι ἡ Παναγία εἶναι πράγματι «ζῶν δόγμα». Ὅλες οἱ αἱρέσεις γιά τόν Χριστό καταλήγουν καί στήν Θεοτόκο, καί ὅλες οἱ αἱρέσεις γιά τήν Θεοτόκο ἀναφέρονται καί στόν Χριστό. Οἱ ἐμφανίσεις της στούς θεουμένους ἁγίους μέσα στό Φῶς, καί ἡ Χάρη πού λαμβάνουν οἱ ἅγιοι ἀπό αὐτήν δείχνουν ὅτι τά ὀρθόδοξα δόγματα εἶναι ζωντανά καί ὄχι νεκρά, εἶναι θεολογία καί ἐμπειρία καί ὄχι φιλοσοφικός στοχασμός.
Τά δόγματα τῆς Ἐκκλησίας ἔχουν ζωή, εἶναι σάν τά κάρβουνα πού εἶναι ἀναμμένα καί ἀκτινοβολοῦν τό φῶς, ἀλλά καί θερμαίνουν τούς ἀνθρώπους• εἶναι βιώματα. Αὐτό τό βλέπουμε στά δόγματα πού ἔχουν σχέση μέ τήν Ἁγία Τριάδα, τόν Χριστό καί τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο. Μέσα σέ αὐτήν τήν προοπτική ἀγαπᾶμε τήν Παναγία, ὄχι ἁπλῶς ὡς μιά εὐλογημένη γυναίκα, ἀλλά ὡς ἕνα «ζωντανό δόγμα», ὡς ἕνα θεῖο ἔμψυχο ἄγαλμα.
Ναυπάκτου Ἱεροθέου: Οἱ Θεομητορικές ἑορτές
Οἱ ἀληθινοί ἁγιορεῖτες ὑπερβαίνουν ὅλην τήν κοσμική νοοτροπία καί τήν συμβατική ἠθική. Μερικοί ἀπό μᾶς μποροῦμε νά ἐντοπίζουμε διάφορα σκάνδαλα, ἀκόμη καί ἐκεῖ, ἀλλά τό μεγαλύτερο σκάνδαλο εἶναι ὅτι ἐκεῖ βιώνεται μιά ζωή πού εἶναι ὑπέρβαση τοῦ θανάτου, μιά ζωή πού κινεῖται πέρα ἀπό τόν ὀρθολογισμό καί τήν αἰσθησιοκρατία. Ὅποιος κινεῖται αἰσθητῶς στό δυνατό ἁγιορείτικο φῶς τσουρουφλίζεται, ἀκόμη καί ὁ ἔξυπνος πολιτικός.
Τελικά τό Ἅγιον Ὄρος εἶναι μιά πολιτεία ἀνθρώπινη καί οὐράνια, τοπική καί οἰκουμενική, ὅπου συμπλέκεται ἡ ἱστορία μέ τό παρόν, ὁ πολιτισμός μέ τήν ὑπέρβασή του, ἡ ἐξουσία μέ τήν ἐλευθερία, ἀλλά κυρίως καί προπαντός εἶναι ἕνας τόπος μυστηρίου καί σιωπῆς, λόγου καί ψαλμωδίας. Γι’ αὐτό καί χρειάζεται κανείς πολύν καιρό γιά νά τό γνωρίση, ὄχι μόνον μέ τήν ὅραση καί τήν ἀκοή, ἀλλά μέ τό μυστήριο τῆς μυστικῆς ἐπαφῆς, μέ τό ἄγγιγμα τῆς καρδιᾶς.
Αὐτό, ὅμως, προϋποθέτει διαρκῆ ἔμπονη ὁδοιπορία μέσα ἀπό τά πανέμορφα μονοπάτια, ξεκινώντας ἀπό τίς Καρυές, περνώντας ἀπό τά Κοινόβια Μοναστήρια, σταματώντας ἀναπαυτικά στίς Σκῆτες καί πετώντας στήν ἔρημο ὡς ἀετός, ἀλλά καί ἀναβαίνοντας κοπιωδῶς στήν κορυφή τοῦ Ἄθωνα, ὅπου τῆς Μεταμόρφωσης ὁ Ναός, γιά νά δῆ τό πέλαγος τῆς ἀγάπης καί τούς καρπούς τῆς ἔμπνευσης, τίς φλόγες τῆς προσευχῆς.
Ὅσο κανείς εἶναι λαβωμένος καί πονεμένος καί βαδίζει μέ κουράγιο εὐχετικά, τόσο θά αἰσθάνεται τό λεπτό ἄρωμα τῶν λειψάνων μακαρίων ἐρημικῶν πτηνῶν καί τῆς Δεσποτικῆς καί Θεομητορικῆς προστασίας, ὁπότε θά θεραπεύεται καρδιακά καί ὑπαρξιακά. Διαφορετικά τό Ἅγιον Ὄρος, ὅπως καί ὅλα τά μεγάλα πράγματα πού ξεπερνοῦν τά ἀνθρώπινα, θά εἶναι σκάνδαλο καί μωρία.
(Ναυπάκτου Ἱεροθέου, "National Geographic" 2009)
