Ναυπάκτου Ἱερόθεος: Παρενέργειες δύο πράξεων

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Τό γεγονός πού προκάλεσε τήν προσοχή τῶν ἀνθρώπων αὐτές τίς ἡμέρες ἦταν τόσο ἡ ἀνάρτηση συγκεκριμένων ἔργων στήν ἔκθεση τῆς Ἐθνικῆς Πινακοθήκης, ὅσο καί οἱ βίαιες ἐνέργειες βουλευτοῦ πού ἐνοχλήθηκε ἀπό τό γεγονός αὐτό.

Καί τά δύο γεγονότα ξεφεύγουν ἀπό τά ὅρια σέ μιά εὐνομούμενη δημοκρατική πολιτεία καί δέν μπορεῖ νά θεωρηθοῦν ὡς πρότυπα ἐνεργειῶν στήν ἐποχή μας πού χαρακτηρίζεται ὡς ἐποχή σεβασμοῦ τῶν δημοκρατικῶν θεσμῶν καί «τῆς κάθε ἑτερότητας».

Ἀπό τήν μιά πλευρά ἡ Ἐθνική Πινακοθήκη πρέπει νά προβάλλη τόν πολιτισμό κάθε Ἔθνους, τήν παράδοσή του, τήν τέχνη του σέ ὅλες τίς ἐκφράσεις της. Φυσικά, ἡ ἐλευθερία τῆς τέχνης πρέπει νά γίνεται σεβαστή, ἀλλά καί ἡ κάθε ἐλευθερία ἔχει τά ὅριά της.

Εἶναι βασικός κανόνας ὅτι ἡ ἐλευθερία ἐκφράζεται μέσα στήν ἑνότητα τοῦ συνόλου, γιατί διαφορετικά εἶναι ἀναρχία, καί ἡ ἑνότητα τοῦ συνόλου πρέπει νά λειτουργῆ μέ σεβασμό στήν ἐλευθερία τοῦ κάθε ἀτόμου.

Πάντως, ὅταν ἡ τέχνη γίνεται κατά κάποιον τρόπο ἄλλοθι γιά τήν ἀποδόμηση τῆς προσωπικότητας κάποιου, πρέπει νά κρίνεται. Τά συγκεκριμένα ἔργα πού παρουσιάστηκαν στήν Ἐθνική Πινακοθήκη δέν ἐπανερμηνεύουν ἁπλῶς ὁρισμένα «σύμβολα», ἀλλά ἀποδομοῦν συγκεκριμένα πρόσωπα μέ ἕναν σουρεαλιστικό μανδύα καί ἀνατρέπουν τήν εἰκονογραφική παράδοση ἀπεικόνισής τους μέ προκλητικό τρόπο.
Τά ἔργα ἀποδίδονται αὐτά ὀνομαστικά σέ συγκεκριμένους ἁγίους, πού σημαίνει ὅτι γιά ἕνα μεγάλο μέρος τουλάχιστον τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου καί τῆς πολιτισμικῆς τους παραδόσεως ἡ ἀποδόμησή τους εἶναι προσβλητική.

Μοῦ ἄρεσε ἡ τοποθέτηση τοῦ καταξιωμένου ἁγιογράφου – καλλιτέχνη Γιώργου Κόρδη πού ἔγραψε αὐτές τίς ἡμέρες: «Οἱ εἰκόνες δείχνουν συγκεκριμένα πρόσωπα καί ὄχι νοήματα ἤ ἔννοιες. Συνεπῶς δέν ἐπιδέχονται ἑρμηνεία. Εἶναι αὐτό πού εἶναι. Καί ἑπομένως δέν μπορεῖ κανείς νά τίς ἀλλοιώνει κατά βούληση. Ἐάν τό κάνει πρέπει νά δηλώσει πώς αὐτό δέν εἶναι ἡ εἰκόνα τοῦ συγκεκριμένου ἁγίου, ἀλλά κάτι ἄλλο διαφορετικό. Πράγμα θεμιτό».

Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά οἱ ἀντιδράσεις ἀπέναντι σέ ἐκφράσεις «νεοπαγανιστικές», ἀφοῦ ἄλλωστε δηλώθηκε ὅτι «ἡ θρησκεία (καί ἡ Ἐκκλησία;) «ἀποτελεῖ τό πιό κίτς στοιχεῖο τῆς λαογραφίας μας, γεμάτη θαύματα, τραγωδίες καί κατάρες, εἶναι ἡ σύγχρονη μυθολογία μας», πρέπει νά γίνονται μέσα ἀπό τίς δημοκρατικές διαδικασίες. Ζοῦμε σέ δημοκρατική κοινωνία πού ἀποδέχεται τήν δημόσια κριτική, ἔχουμε μιά ἐκπληκτική γλώσσα πού μᾶς δίνει τήν δυνατότητα νά ἐκφράζουμε τίς ἀπόψεις μας πολύ κριτικά μέ τίς κατάλληλες λέξεις, μέσα στά ὅρια τῆς εὐπρέπειας καί τῆς εὐγένειας.

Οἱ προκλήσεις δέν διορθώνονται μέ ἄλλες προκλήσεις. Σέ τέτοια περίπτωση τό πρόβλημα διαιωνίζεται. Ἡ Ἐκκλησία δέν υἱοθετεῖ βιαιότητες, ἄλλωστε ἡ ἴδια δέχθηκε τέτοιες βίαιες πράξεις ἀπό τούς Βανδάλους, στήν Ἰταλία καί τήν Εὐρώπη στό παρελθόν, ἐξ οὗ καί ὁ ὅρος «βανδαλισμός» μέ τήν κατεδάφιση Ναῶν, ἔργων πολιτισμοῦ. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος εἶναι σαφής: «Μή νικῶ ὑπό τοῦ κακοῦ, ἀλλά νίκα ἐν τῷ ἀγαθῷ τό κακόν» (Ρωμ. 12, 21).

Στήν κοινωνία πού ζοῦμε, ἡ ὁποία εἶναι τραυματισμένη, πληγωμένη καί ἐν πολλοῖς διχασμένη, ἡ Ἐκκλησία καί οἱ δυνάμεις αὐτοῦ τοῦ τόπου πού ἔχουν εὐθύνη, πρέπει νά ἐνεργοῦν συντονισμένα, ἑνωτικά, θεραπευτικά σέ ὅλα τά ἐπίπεδα. Καί οἱ διαφορές πρέπει νά ἐπιλύονται μέ νόμιμο καί πολιτισμένο τρόπο καί βεβαίως νά ἀποστασιοποιούμαστε ἀπό ἀκραῖες καταστάσεις, διότι ἰσχύει ὁ γενικός κανόνας: «οἱ ἀκρότητες εἶναι ἰσότητες».

Δημοσιεύθηκε στὴν ἐφημερίδα, ΤΑ ΝΕΑ, 15 Μαρτίου 2025