Γεγονός καὶ Σχόλιο: Ὁ “θάνατος" μιᾶς γλώσσας

Ἀπὸ ἕνα παλαιότερο δημοσίευμα τῆς κ. Χριστίνας Λιακοπούλου ("΄Ἐπενδυτὴς" 6-7 Νοεμβρίου 1999) καταλαβαίνουμε τὴν σημασία ποὺ ἔχει ἡ γλῶσσα γιὰ ἕναν λαό, ἀλλὰ καὶ τὶς ἐπιπτώσεις ποὺ ἔχει γιὰ τὴν ἀνθρωπότητα ὁ "θάνατος" μιᾶς γλώσσας.

Εἶναι γνωστὸν ὅτι κάθε γλῶσσα εἶναι φορέας ἑνὸς πολιτισμοῦ καὶ μεταφορεὺς πολλῶν γνώσεων ποὺ ἀποκτοῦν οἱ ἄνθρωποι καὶ οἱ ὁποῖες μεταφέρονται στὶς ἑπόμενες γενιές. Ὁπότε, ὁ θάνατος μιᾶς γλώσσας ἔχει συνέπειες γιὰ ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα.

΄Ἀπὸ ἔρευνες τοῦ ἀμερικανικοῦ κολεγίου Σῆμερ φαίνεται ὅτι "ὑπάρχουν σχεδὸν 51 γλῶσσες στὸν κόσμο ποὺ μιλιοῦνται ἀπὸ ἕνα ἄτομο". ΄Ἀκόμη δὲ καὶ μία γλῶσσα ποὺ μιλιέται ἀπὸ 100.000 ἀνθρώπους δὲν εἶναι ἀσφαλής, γιατί ἡ ὑπογεννητικότητα θὰ συντελέση στὴν ἐξαφάνισή της. Γενικὰ δὲ παρατηρεῖται ὅτι ἀπὸ τὶς 6.000 γλῶσσες ποὺ μιλιοῦνται σήμερα στὸν πλανήτη, στὸν ἑπόμενο αἰῶνα θὰ σβήσουν τοὐλάχιστον οἱ μισές.

Πολλὰ εἶναι τὰ αἴτια ποὺ συντελοῦν στὸν "θάνατο" μιᾶς γλώσσας. Τὸ ἕνα εἶναι οἱ φυσικὲς καταστροφὲς καὶ ἡ ἐξαφάνιση τῶν ἀνθρώπων, ἡ ἄλλη εἶναι ἡ ὑποχώρηση τῆς κουλτούρας καὶ τοῦ πολιτισμοῦ ἑνὸς λαοῦ. Ὀπως γιὰ τὸν θάνατο ἑνὸς ἀνθρώπου ὑπάρχουν μερικὰ ἐξελικτικὰ στάδια ποὺ προηγοῦνται τοῦ θανάτου, κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο ὑπάρχουν διάφορα στάδια ἐξελίξεως τοῦ "θανάτου" μιᾶς γλώσσας. Ἐνα βασικὸ στάδιο εἶναι ἡ ὕπαρξη διγλωσσίας, ὅταν ὁ ἄνθρωπος μιλᾶ τὴν μητρική του γλῶσσα, ἀλλὰ προσλαμβάνει καὶ τὴν καινούρια γλῶσσα. Τὸ ἑπόμενο στάδιο εἶναι ἡ ὑποχώρηση τῆς διγλωσσίας, ὁπότε ἡ μητρικὴ γλῶσσα γίνεται ἁπλῶς ἕνα εἶδος οἰκογενειακῆς διαλέκτου καὶ κυρίως μιλιέται ἡ καινούρια γλῶσσα, ὡς πλέον μοντέρνα.

Αὐτὸ ἔχει συνέπεια τὴν ἀπώλεια τοῦ πολιτισμοῦ ποὺ συνδέεται στενὰ μὲ τὴν γλῶσσα. Ὁπότε, παρατηρεῖται ὑποχώρηση τῆς μητρικῆς γλώσσας, ἀλλὰ καὶ ὑποχώρηση τῆς ἐθνικῆς κουλτούρας. Ἡ κ. Λιακοπούλου παρατηρεῖ: "Ὅταν χάνεται μία γλῶσσα, εἶναι σὰν νὰ χάνεται ἕνα εἶδος ζώου ἢ φυτοῦ καὶ ὅσο σημαντικὸ εἶναι αὐτὸ γιὰ τὴν ἁλυσίδα τῆς βιολογίας, τὸ ἴδιο σημαντικὸ εἶναι γιὰ τὴν ἁλυσίδα τοῦ πολιτισμοῦ. Ὀσο σημαντικὴ εἶναι ἡ ποικιλία στὸ οἰκοσύστημα, τόσο σημαντικὴ εἶναι καὶ γιὰ τὸν πολιτισμό".

Γίνεται πολὺς λόγος στὶς ἡμέρες μας γιὰ τὴν διατήρηση τοῦ οἰκοσυστήματος καὶ γι΄ αὐτὸ μιλοῦμε πολὺ γιὰ τὴν ἀξία τῆς οἰκολογίας. Ὀμως, πρέπει νὰ δώσουμε μεγάλη σημασία καὶ στὴν διατήρηση τοῦ γλωσσικοῦ συστήματος ποὺ διασώζει μιὰ παράδοση, ἕναν πολιτισμὸ καὶ ἔτσι ἀποφεύγεται ὁ πολιτιστικὸς μονισμὸς ποὺ ὁδηγεῖ στὶς ἰδιότυπες πολιτιστικὲς δικτατορίες. Οἱ ἀπολυταρχικὲς ἰδεολογίες μεταφέρονται καὶ μὲ συγχωνεύσεις καὶ ἑνοποιήσεις τῶν πολιτισμῶν.

Ν.Ι.