Βιβλιοπαρουσίαση: "Kάλλος τὸ ἅγιον", Χρυσόστομου Σταμούλη

Στυλιανοῦ Γερασίμου

Ὁ Χρυσόστομος Σταμούλης γεννήθηκε τὸ 1964 στὸ Ἄφυτο Χαλκιδικῆς. Σπούδασε θεολογία στὰ Πανεπιστήμια τῆς Θεσσαλονίκης, τοῦ Βελιγραδίου καὶ τοῦ Ντράαμ τῆς Ἀγγλίας. Τὸ 1989 ἀναγορεύτηκε διδάκτωρ Θεολογίας στὸ τμῆμα Θεολογίας τοῦ Α.Π.Θ. Σήμερα εἶναι ἀναπληρωτὴς καθηγητὴς στὸ τμῆμα Θεολογίας τοῦ Α.Π.Θ. καὶ διδάκτωρ στὰ μαθήματα Δογματικῆς καὶ Συμβολικῆς Θεολογίας καὶ τῆς Φιλόκαλης Αἰσθητικῆς τῆς Ὀρθοδοξίας.

Δὲν πρέπει ὅμως νὰ παραλείψουμε καὶ τὴν πολυδιάστατη προσφορά του στὸν χῶρο τῆς μουσικῆς. Ἔκανε μουσικὲς σπουδὲς στὸ Μακεδονικὸ καὶ στὸ Κρατικὸ Ὠδεῖο Θεσσαλονίκης. Τὸ 1988 παρουσίασε τὴν πρώτη του δισκογραφικὴ ἐργασία μὲ τίτλο Λιταία Πύλη. Ἕνδεκα τραγούδια σὲ πεζὰ κείμενα, ποίηση καὶ στίχους τῶν Ν. Γ. Πεντζίκη, Α. Σικελιανοῦ, Μ. Φισκέτι, Β. Βαρβαρέσου, Π. Λάϊου. Πρόσφατα, ὁλοκλήρωσε τὴν μουσικὴ γιὰ τὴν ταινία "Τὰ βήματα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου στὴν Ἑλλάδα 2000" καὶ τὸ ντοκιμαντὲρ "Καππαδοκία".

Ὁ Χρυσόστομος Σταμούλης, στὸν θεολογικὸ χῶρο ἔχει συγγράψει σειρὰ βιβλίων καὶ ἄρθρων. Ἀνάμεσά τους: 1) Θεοτόκος καὶ Ὀρθόδοξο δόγμα. Σπουδὴ στὴν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας. 2) Περὶ Φωτός. Προσωπικὲς ἢ φυσικὲς ἐνέργειες; Συμβολὴ στὴν σύγχρονη περὶ Ἁγίας Τριάδος προβληματικὴ στὸν Ὀρθόδοξο χῶρο. 3) Φύση καὶ ἀγάπη καὶ ἄλλα μελετήματα. 4) Ἄσκηση αὐτοσυνειδησίας. Μελετήματα δογματικῆς Θεολογίας. 5) Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, Κατὰ Ἀνθρωπομορφιτῶν. 6) Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, Περὶ τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ μονογενοῦς καὶ τελευταῖο ἔργο του, τὸ ὁποῖο μὲ ἐλάχιστες σκέψεις θὰ παρουσιάσουμε, ΚΑΛΛΟΣ ΤΟ ΑΓΙΟΝ.

Πρόκειται γιὰ ἕνα ἔργο, τὸ ὁποῖο πιστεύουμε ὅτι πρωτοτυπεῖ ὄχι μόνον στὸν χῶρο τῆς Θεολογίας, ἀλλὰ καὶ τοῦ πολιτισμοῦ. Ὁ συγγραφέας χρησιμοποιῶντας τὸν ὅρο Αἰσθητική, τὸν ὁποῖο ἐντάσσει στὰ ὀρθόδοξα πλαίσια, οὐσιαστικὰ συνδυάζει τὴν Ὀρθοδοξία μὲ τὸν πολιτισμό. Γιατί δὲν πρέπει νὰ παραλείπουμε τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ κατ' ἐξοχὴν πολιτισμένος ἄνθρωπος εἶναι Ὀρθόδοξος καὶ ὁ κατ' ἐξοχὴν Ὀρθόδοξος ἄνθρωπος εἶναι ὁ φιλόκαλος ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος ζῇ καὶ αἰσθάνεται τὴν γεύση τοῦ Θεοῦ στὴν ζωή του.

Ἂς μᾶς προβληματίσουν ὅμως λίγο οἱ τίτλοι τῶν περιεχομένων τοῦ βιβλίου:

ΚΕΦ. Α) ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ Ἥ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ Τὸ "ΔΙΛΗΜΜΑ" ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ.

"Ἡ καθ' ἡμᾶς Φιλοκαλία δὲν εἶναι δυτικὴ καλαισθησία". Τὸ παράδειγμα τοῦ Κώστα Ζουράρη.
"Δὲν μπορεῖς νὰ πετάξης τὶς αἰσθήσεις". Τὸ παράδειγμα τοῦ π. Ἀλεξάνδρου Σμέμαν.
"Ἡ αἰσθητικὴ εἶναι μιὰ διαρκὴς νίκη κατὰ τοῦ μετεωρισμοῦ καὶ τοῦ κατακερματισμοῦ". Τὸ παράδειγμα τοῦ Νίκου Ματσούκα.

ΚΕΦ. Β) ΦΙΛΟΚΑΛΗ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ. ΤΟ "ΣΥΝΑΜΦΟΤΕΡΟΝ" ΤΗΣ ΠΑΤΕΡΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ.

"Καλὸν ὑπερούσιον". Ἡ διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὴν Ἁγία Τριάδα.
Τὸ παράδειγμα τοῦ Διονυσίου Ἀρεοπαγίτη.
"Ποῦ ἔδυ σου τὸ κάλλος"; Ἀνθρωπολογικὲς ἐπισημάνσεις γιὰ τὴν χαμένη ὡραιότητα ἢ τὸ κάλλος τὸ ἅγιον καὶ τὸ ἀκαλὲς τῆς πτώσεως.
α) Ἡ πτώση τοῦ ἀνθρώπου ὡς ἀπώλεια τοῦ κάλλους.
β) Περὶ αἰσθήσεων ἢ περὶ τῆς τοῦ ἀνθρώπου φύσεως.
γ) Αἰσθητικὴ ἀλήθεια καὶ θάνατος.
"Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ". Ἡ Ὀρθόδοξη κτισιολογία καὶ τὸ οἰκολογικὸ πρόβλημα.
α) "... καὶ ἐσεβάσθησαν καὶ ἐλάτρευσαν τὴ κτίσει παρὰ τὸν κτίσαντα". Ἱστορικὰ παραδείγματα ὑποτίμησης τῆς κτίσης.
β) "Σήμερον τῶν ὑδάτων ἁγιάζεται ἡ φύσις".
γ) Τὸ πορτραῖτο μιᾶς κυρίας τοῦ τόμου Ἔλιοτ καὶ ὁ ἅγιος Σιλουανὸς ὁ Ἀθωνίτης. Ἀπὸ τὴν παθολογικὴ συναισθηματικότητα στὸν οἰκολογικὸ ρεαλισμὸ τῆς εὐθύνης.

ΚΕΦ. Γ) "ΚΑΛΛΟΣ ΑΜΗΧΑΝΟΝ" ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΦΙΛΟΚΑΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ.

Νίκος Γαβριὴλ Πεντζίκης. Περίπατος "παρὰ θὶν ἁλὸς" καὶ τὰ ὅρια τῆς Ἐκκλησίας.
Γέρων Σωφρόνιος τοῦ Ἔσσεξ. Ἡ μνήμη τοῦ θανάτου καὶ ἡ "σύγκρουση μὲ τὸ πάθος τῆς ζωγραφικῆς".
Γέρων Πορφύριος, τὸ ἀηδόνι καὶ σύγχρονος αἰσθητικὸς προβληματισμός. Παράλληλες ἀναγνώσεις τῶν Λόγων του Καυσοκαλυβίτη μὲ τὴν Αἰσθητικὴ Θεωρία τοῦ Trodor W. Adorno.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Οἱ ἅγιοι καὶ οἱ ποιητὲς ἴσως...

Ἀπὸ τοὺς τίτλους τῶν περιεχομένων ἀντιλαμβανόμαστε ὄχι μόνον τὴν ἀρτιότητα, ἀλλὰ καὶ τὴν πρωτοτυπία τοῦ ἔργου, τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖ θετικὴ πρόκληση στὰ σύγχρονα θεολογικὰ δρώμενα, τὰ ὁποῖα κλυδωνίζονται ἀπὸ τὶς "παραδοσιακὲς" προκλήσεις καὶ αὐτὸ γιατί ἡ ἀναζήτηση, ἀλλὰ καὶ ἡ βιωματικὴ αἴσθηση τοῦ κάλλους, ἀποτελεῖ μιὰ διαρκῆ ἀναζήτηση τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς.

Νομίζω πῶς τὸ συγκεκριμένο ἔργο ἀκολουθεῖ τὰ βήματα τῆς πατερικῆς Παράδοσης, ἡ ὁποία φτάνει ἕως τὶς μέρες μας μὲ τὸν Γέροντα Σωφρόνιο, τὸν Γέροντα Πορφύριο. Ὁ συγγραφέας, μὲ πολλὴ εἰλικρίνεια ἀναζητεῖ στὸ ἔργο του κάλλος, τὸ ὁποῖο, βεβαίως, ἐκφράζεται μὲ τὴν αἰσθητικὴ τῶν ἀνθρώπων ποὺ ἀποτελοῦν παραδείγματα γι' αὐτόν. Κατὰ τὸν συγγραφέα, ἡ εἰκόνα τῆς Ἐκκλησίας ἐκφράζει μιὰ ἄλλη αἰσθητική, τὴν φιλόκαλη αἰσθητικὴ τοῦ "ὡραίου κάλλει", τοῦ σαρκωμένου Λόγου. Ἡ αἰσθητική, ὅπως τὴν διαγράφει μὲ ὀρθόδοξα κριτήρια ὁ συγγραφέας, δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ ἕνας ξεχασμένος δρόμος τῆς δογματικῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας. Οὐσιαστικά, ἡ μελέτη προσπαθεῖ νὰ φανερώση μέσα ἀπὸ τὰ παραδείγματα τὴν εἰκόνα τῆς Ὀρθοδοξίας σὲ ὅλη της τὴν διάσταση, ποὺ ἀπαιτεῖ τὴν ἀνάγκη τοῦ σύγχρονου θεολογικοῦ διαλόγου καὶ προβληματισμοῦ καὶ στόχο θὰ ἔχη πάντοτε τὴν βεβαιότητα τῆς Ἀνάστασης στὸ σύγχρονο θεολογικὸ "γίγνεσθαι". Εἶναι μιὰ μελέτη, ποὺ ἐπιζητὰ τὴν ἀνανέωση μέσα ἀπὸ τὴν παράδοση, ἐρευνῶντας λόγους των Σεφέρη, Λορεντζάτου, Ν. Γ. Πεντζίκη, Ν. Ματσούκα, π. Ἀλεξάνδρου Σμέμαν Γέροντα Σωφρονίου καὶ Γέροντα Πορφυρίου.-