Γεγονός καὶ Σχόλιο: Θεολογικὸ καὶ ἐκκλησιαστικὸ ὅν

Ὁ γνωστὸς Οὐμπέρτο Ἔκο σὲ μιὰ πρόσφατη συνέντευξή του μεταξὺ ἄλλων εἶπε: "ὁ ἄνθρωπος ἔχει τρία βασικὰ χαρακτηριστικά. Εἶναι ἕνα θρησκευτικὸ πλάσμα –ἀκόμα κι ἂν εἶναι ἄθεος, ἀναρωτιέται γιὰ τὴν ὕπαρξη. Εἶναι ἱκανὸς νὰ γελᾶ –τὸ γέλιο εἶναι ἡ σκέψη γιὰ τὸ θάνατο. Καὶ τέλος, κατανοεῖ τὴν ἐμπειρία του μόνον μέσῳ μιᾶς ἱστορίας" (Ἐλευθεροτυπία, 15-9-2003).

Μεταφράζοντας κάπως αὐτὰ τὰ τρία χαρακτηριστικὰ στὴν δική μου "γλῶσσα", μπορῶ νὰ τὰ συγκεκριμενοποιήσω σὲ τρία κομβικὰ σημεῖα, ἤτοι ὁ Θεός, ὁ θάνατος καὶ ἡ ἐμπειρία - ζωή. Ὁ ἄνθρωπος, μὲ ἄλλα λόγια, ἐνδιαφέρεται νὰ μάθη γιὰ τὸν Θεό, ποὺ τὸν δημιούργησε, γιὰ τὸ τί εἶναι θάνατος καὶ ὅλα τὰ ἄλλα ποὺ συνδέονται μὲ τὸν θάνατο καὶ τί εἶναι ζωὴ ποὺ τὴν βιώνει ἐμπειρικά, ζῶντας μέσα στὴν κοινωνία μὲ ἄλλους ἄνθρώπούς.

Ἐὰν θελήσω νὰ ἑρμηνεύσω τὶς σκέψεις αὐτές, μέσα ἀπὸ τὴν ὀρθόδοξη παράδοση, μπορῶ νὰ γράψω τὰ ἀκόλουθα.

Ὁ ἄνθρωπος στὴν πραγματικότητα δὲν εἶναι ἕνα ἁπλὸ θρησκευτικὸ ὅν, ἀλλὰ θεολογικὸ καὶ ἐκκλησιαστικὸ ὅν. Εἶναι θεολογικὸ ὅν, γιατί ἀναζητᾶ τὸν Θεὸ ὡς πρόσωπο καὶ ὄχι ὡς μιὰ ἰδέα καὶ ὡς μιὰ συναισθηματική - ψυχολογικὴ κατάσταση. Καὶ βέβαια αὐτὴν τὴν ἀναζήτηση τὴν ἐννοεῖ ὡς κοινωνία μὲ τὸν Θεό, ποὺ σημαίνει ὅτι εἶναι ἐκκλησιαστικὸ ὅν, γιατί μέσα στὴν Ἐκκλησία βιώνει τὴν κοινωνία μὲ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀνθρώπους. Μιὰ ἰδέα θρησκευτικὴ δὲν ἀναπαύει τὴν ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου.

Ἐπίσης, ὁ ἄνθρωπος γελᾶ ὄχι γιατί θέλει νὰ ἀντιμετωπίση τὸν θάνατο, ἄλλωστε ὁ θάνατος δὲν ὑπερβαίνεται μὲ τεχνικὰ "τερτίπια", ἀφοῦ εἶναι ἕνα βαθύτατο πνευματικό, ἀλλὰ καὶ βιολογικὸ γεγονός, ἀλλὰ γελᾶ ἐπειδὴ εἶναι κατ' εἰκόνα καὶ καθ' ὁμοίωση Θεοῦ δημιουργημένος. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς λέγει ὅτι ὁ ἄνθρωπος, σὲ διαφορὰ μὲ τὰ ζῶα, εἶναι γελαστικὸ ὅν, ἀκριβῶς γιατί ὑπερέχει ἀπὸ τὰ ζῶα στὸν τρόπο τῆς δημιουργίας του.

Ἀκόμη ἐπειδὴ συνδέεται ἡ ἐμπειρία μὲ τὴν ἱστορία, γι' αὐτὸ στὴν ὀρθόδοξη θεολογία λέμε ὅτι ἡ ὀρθόδοξη θεολογία εἶναι ἕνα διήγημα, μιὰ ἱστορία, ἀπὸ τὴν ἄποψη ὅτι ὁ θεόπτης, ποὺ εἶναι ὁ πραγματικὸς θεολόγος, διηγεῖται αὐτὰ ποὺ εἶδε καὶ ἄκουσε, δὲν στοχάζεται, δὲν διανοεῖται ἁπλῶς, δὲν ὁμιλεῖ μέσα ἀπὸ τὴν φαντασία του καὶ τὶς ἀφηρημένες ἰδέες του.

Στὴν πραγματικότητα ὁ ἄνθρωπος εἶναι θεολογικὸ καὶ ἐκκλησιαστικὸ ὅν. Θέλει νὰ βρῇ τὸν Θεὸ καὶ θέλει νὰ ἔλθη σὲ κοινωνία μὲ Αὐτὸν καὶ τοὺς ἀνθρώπους. Καὶ αὐτὸ ἐπιτυγχάνεται μέσα στὴν Ἐκκλησία, ποὺ λειτουργεῖ ὡς οἰκογένεια καὶ ὄχι ὡς ἕνα ψυχολογικό - συναισθηματικὸ γεγονός.

Ν. Ι.