Στὴν Κριμαία τῆς Οὐκρανίας

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Μὲ μιὰ ὁμάδα Ἐπισκόπων, Κληρικῶν καὶ λαϊκῶν ἐπισκέφθηκα τὴν Κριμαία τῆς Οὐκρανίας μεταξὺ 1ης καὶ 6ης Σεπτεμβρίου ἐ.ἔ. Ἕνα μέρος τῆς ὁμάδας εἶχε ὡς κέντρο τὸ ἱερὸ σκήνωμα τοῦ Ἁγίου Λουκᾶ Ἐπισκόπου Συμφερουπόλεως καὶ Κριμαίας καὶ τὸ Συνέδριο τὸ ὁποῖο θὰ γινόταν γιὰ τὸν Ἅγιο, καὶ ἕνα ἄλλο μέρος τῆς ὁμάδος εἶχε ὡς κέντρο τὶς ἐκδηλώσεις ποὺ θὰ γίνονταν γιὰ τὸν ἥρωα Λάμπρο Κατσώνη, ποὺ καταγόταν ἀπὸ τὴν Λεβαδειὰ Βοιωτίας καὶ πέθανε στὴν Κριμαία.

Ἡ ἐπίσκεψη αὐτὴ στὴν Κριμαία, ποὺ δὲν εἶναι εὔκολο νὰ παραγματοποιηθὴ ἂν δὲν συντρέχουν εἰδικοὶ λόγοι, εἶχε πολλὰ ἐνδιαφέροντα σημεῖα, τὰ ὁποῖα κινοῦνται σὲ διάφορα ἐπίπεδα. Μὲ τὰ ὅσα θὰ καταγραφοῦν στὴν συνέχεια, θὰ περιγραφοῦν μὲ συντομία τὰ σημεῖα ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα ἰδιαιτέρως μὲ ἐντυπωσίασαν.

1. Πληροφοριακὰ στοιχεῖα γιὰ τὴν Κριμαία

Ἡ Κριμαία εἶναι μιὰ ἡμιαυτόνομη διοικητικὰ περιοχὴ στὸ νότιο τμῆμα τῆς Οὐκρανίας, ἔχει δικό της Πρωθυπουργὸ καὶ Κυβέρνηση, ἀλλὰ βέβαια οἱ γενικὲς ἀποφάσεις λαμβάνονται ἀπὸ τὴν κεντρικὴ Κυβέρνηση τῆς Οὐκρανίας.

Πρωτεύουσα τῆς Κριμαίας εἶναι ἡ Συμφερούπολη, ποὺ κατοικεῖται ἀπὸ 500.000 κατοίκους καὶ ἐκκλησιαστικὰ διοικεῖται ἀπὸ τὴν Ἀρχιεπισκοπὴ Συμφερουπόλεως καὶ Κριμαίας, τῆς ὁποίας ὁ τωρινὸς Μητροπολίτης ὀνομάζεται Λάζαρος καὶ ὑπάγεται στὴν Ἀρχιεπισκοπὴ Κιέβου.

Ἡ ἱστορία τῆς Κριμαίας εἶναι ἐνδιαφέρουσα, ἀφοῦ οἱ πρῶτες ἀποικίες δημιουργήθηκαν ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες τὸν 6ο αἰῶνα π.Χ., καὶ μάλιστα ἡ Χερσόνησος Κριμαίας ἦταν ἡ ἀρχαία Ταυρίς. Εἶναι γνωστὴ σὲ ὅλους ἡ τραγωδία "Ἰφιγένεια ἐν Ταύροις".

Ἡ περιοχὴ τῆς Κριμαίας ἐκχριστιανίσθηκε ἀπὸ τὸν Ἀπόστολο Ἀνδρέα τὸν Πρωτόκλητο. Τὸν 7ο αἰῶνα τὰ παράλια τῆς Ταυρίδας προσαρτήθηκαν στὴν Ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία, τὸν 10ο αἰῶνα καταλήφθηκε ἀπὸ τὸν Ρῶσσο ἡγεμόνα Κιέβου Βλαδίμηρο, ὁ ὁποῖος καὶ βαπτίσθηκε Χριστιανός, τὸν 12ο αἰῶνα καταλήφθηκε ἀπὸ τοὺς Ταταρο-μογγόλους, οἱ ὁποῖοι τὴν μετονόμασαν ἀπὸ Ταυρίδα σὲ Κριμαία, ποὺ σημαίνει φρούριο τῶν Τατάρων, τὸν 15ο αἰῶνα καταλήφθηκε ἀπὸ τοὺς Τούρκους, ἀργότερα προσαρτίθηκε στὴν Ρωσσία ἀπὸ τὴν Μεγάλη Αἰκατερίνη, τὸ 1921 ἀνακηρύχθηκε σὲ αὐτόνομη Σοβιετικὴ Σοσιαλιστικὴ Δημοκρατία, κατὰ τὸν Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο καταλήφθηκε ἀπὸ τοὺς Γερμανοὺς καὶ ἀπελευθερώθηκε τὸ 1945. Εἶναι γνωστὸν ὅτι στὴν Γιάλτα, ἡ ὁποία εἶναι παράλια πόλη τῆς Κριμαίας ἔγινε ἡ διάσκεψη μεταξὺ Ροῦσβελτ, Τσώρτσιλ καὶ Στάλιν, κατὰ τὴν ὁποία χώρισαν τὸν κόσμο. Πληροφοριακὰ σημειώνεται ὅτι ἡ διάσκεψη αὐτὴ ἔγινε στὸ "Λευκὸ Παλάτι" τοῦ Τσάρου Νικολάου ποὺ βρίσκεται στὸ προάστιο τῆς Γιάλτας ποὺ λέγεται Λιβαδειά, ἡ ὁποία ἔχει καὶ δικό της Δῆμο. Τέλος τὸ 1954 ἡ Κριμαία συνδέθηκε μὲ τὴν Οὐκρανία.

Πολλές ἱστορικὲς πληροφορίες γιὰ τὴν Κριμαία καὶ γενικὰ γιὰ τὴν Οὐκρανία, ὅπως καὶ γιὰ τὴν σύγχρονη κατάσταση τῆς περιοχῆς αὐτῆς, μπορεῖ κανεὶς νὰ βρῇ στὸ βιβλίο τοῦ Ἀρχιμ. Νεκταρίου Ἀντωνόπουλου μὲ τίτλο "Ταξιδεύοντας στὴν Χώρα τοῦ Δνείπερου (Οὐκρανία-Κριμαία)".

Ἀπὸ τὰ λίγα αὐτὰ ἱστορικὰ σημεῖα φαίνεται ἡ δοκιμασία τὴν ὁποία πέρασε ἡ περιοχὴ αὐτή, καθὼς ἐπίσης φαίνεται ἀκόμη καὶ τὸ ἑλληνικὸ χρῶμα τῆς περιοχῆς. Ἡ ὀνομασία τῶν πόλεων Συμφερούπολη, Σεβαστούπολη, Θεοδοσία, Χερσώνα, Γιάλτα (Γιαλὸς) κλπ. δείχνει τὴν ἑλληνικὴ προέλευση τῆς περιοχῆς.

2. Τὸ Συνέδριο γιὰ τὸν ἅγιο Λουκᾶ

Ἡ παρουσία μου στὴν ὁμάδα τῶν ἐκδρομέων αὐτῶν ὀφειλόταν στὸ ὅτι ἤμουν προσκεκλημένος νὰ εἰσηγηθῶ ἕνα θέμα στὸ διεθνὲς ἐπιστημονικὸ Συνέδριο τὸ ὁποῖο θὰ γινόταν στὴν πρωτεύουσα τῆς Κριμαίας, τὴν Συμφερούπολη, γύρω ἀπὸ τὸ ἔργο τοῦ Ἁγίου Λουκᾶ.

Ὁ ἅγιος Λουκᾶς Μητροπολίτης Συμφερουπόλεως καὶ Κριμαίας ἐκοιμήθη τὸ 1961, ἀφοῦ πέρασε μιὰ πολυποίκιλη ἱστορικὴ διαδρομή. Διαπρεπὴς καθηγητὴς χειρουργὸς ἰατρός, Χριστιανὸς ζηλωτής, Ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίας ὑπῆρξε πράγματι μιὰ μεγάλη μορφή, ἤτοι γνώστης τῆς ἐπιστήμης τῆς ἰατρικῆς τῆς ἐποχῆς του, ὁμολογητὴς τῆς πίστεως, μάρτυρας ἀφοῦ δέχθηκε ποικίλους διωγμούς, στοργικὸς πνευματικὸς πατέρας καὶ ταπεινὸς ἀσκητής. Κανεὶς δὲν πέθανε ὅταν χειρουργοῦσε ὁ ἅγιος Λουκᾶς. Ἔλεγε δὲ ὅτι τὰ χέρια του τὰ ὁδηγοῦσε ὁ Θεός. Ὅταν ἔγινε ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων του, βρέθηκε ὅτι ἡ καρδιά του καὶ τμήματα τοῦ ἐγκεφάλου του δὲν εἶχαν λυώσει, καὶ ἄρρητη εὐωδία ἐξερχόταν ἀπὸ τὰ λείψανα. Τὰ θαύματά του ποὺ διηγοῦνται εἶναι πολλά.

Τὸ Συνέδριο διοργανώθηκε σὲ συνεργασία τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως μὲ τὸ Κρατικὸ Ἰατρικὸ Πανεπιστήμιο τῆς Κριμαίας. Ἐπρόκειτο γιὰ ἕνα διεθνὲς ἰατρο-θεολογικὸ Συνέδριο, ἀφιερωμένο στὴν μνήμη τοῦ ἁγίου Λουκᾶ, μὲ ἀναφορὰ τὸ βιβλίο τὸ ὁποῖο εἶχε συγγράψει μὲ τίτλο "Πνεῦμα, ψυχὴ καὶ σῶμα". Βεβαίως στὸ βιβλίο αὐτὸ παρουσιάζει τὸν ἄνθρωπο ὡς ἀποτελούμενο ἀπὸ ψυχὴ καὶ σῶμα, ἀλλὰ τὸ "πνεῦμα" δὲν ἀναφερόταν σὲ μιὰ ἄλλη τρίτη σύνθεση τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ στὴν πνευματικὴ ὑποδομὴ τοῦ ἀνθρώπου καὶ ὄχι στὴν ὑλιστική. Σὲ μιὰ ἐποχὴ κατὰ τὴν ὁποία ἡ Σοβιετικὴ προπαγάνδα χρησιμοποιοῦσε μερικοὺς ἀθέους ἐπιστήμονας γιὰ νὰ καταρρίψη τὴν χριστιανικὴ πίστη, ὁ ἅγιος Λουκᾶς ὄρθωσε τὸ ἀνάστημά του καὶ στὸ βιβλίο αὐτό, ὅπως καὶ στὶς ὁμιλίες του, παρουσίασε τὴν ἀλήθεια ὅτι ἡ χριστιανικὴ πίστη γιὰ τὸν ἄνθρωπο δὲν ἔρχεται σὲ ἀντίθεση μὲ τὴν ἐπιστήμη. Ὁ ἅγιος Λουκᾶς πέρασε φυλακές, συλλήψεις, βασανιστήρια καὶ χλευασμούς.

Ἐκεῖνο τὸ ὁποῖο προξένησε μεγάλη ἐντύπωση εἶναι ὅτι κατὰ τὸ Συνέδριο εἰσηγήθηκαν θέματα γιὰ τὸν ἅγιο Λουκᾶ ὁ Πρύτανης, ὁ Ἀντιπρύτανης καὶ Καθηγητὲς τοῦ Ἰατρικοῦ Πανεπιστημίου, ὅπως καὶ ἄλλοι Κληρικοὶ καὶ λαϊκοὶ Ἐπιστήμονες καὶ μὲ ὅλες τὶς εἰσηγήσεις φαινόταν ἡ μεγάλη προσωπικότητα τοῦ ἁγίου ὡς ἰατροῦ ἐπιστήμονος, τοῦ ὁποίου οἱ γνώσεις ἔχουν καὶ σήμερα ἀξία, καὶ ὡς πνευματικοῦ πατρὸς καὶ ἁγίου.

Στὸ Συνέδριο ἀπέστειλαν χαιρετισμὸ ὁ Πατριάρχης τῆς Μόσχας Ἀλέξιος, ὁ Μητροπολίτης Κιέβου καὶ Πάσης Οὐκρανίας Βλαδίμηρος, καὶ ἀπηύθυναν χαιρετισμὸ οἱ παρόντες: ὁ Πρωθυπουργὸς τῆς Κριμαίας, ὁ ἐκπρόσωπος τοῦ Προέδρου τῆς Δημοκρατίας, Ὑπουργοί, ὁ Πρύτανης τοῦ Κρατικοῦ Ἰατρικοῦ Πανεπιστημίου τῆς Κριμαίας καὶ ὁ Μητροπολίτης Συμφερουπόλεως καὶ Κριμαίας κ. Λάζαρος.

Ἡ θεματολογία τοῦ Συνεδρίου κατὰ τὶς τρεῖς αὐτὲς ἡμέρες ἦταν πάρα πολὺ σημαντική. Ὅπως ἤδη σημειώθηκε ὁμίλησαν ὁ Πρύτανης καὶ Καθηγητὲς τοῦ Ἰατρικοῦ Πανεπιστημίου, ἀναφερόμενοι στὸ μεγάλο χειρουργὸ ἅγιο Λουκᾶ, τὴν δημιουργικὴ πορεία του στὴν ἰατρικὴ καὶ σὲ πολλὰ ἄλλα θέματα, τὰ ὁποῖα ἀναφέρονταν σὲ ζητήματα δογματικά, ἱστορικά, πνευματικά, θεραπευτικά, βιοηθικά, φιλοσοφικά, ψυχολογικά, θεολογικά, ποιμαντικά, κοινωνικά, κλπ. γιὰ τὰ ὁποῖα εἶχε ἐνδιαφερθῇ ἰδιαιτέρως ὁ ἅγιος Λουκᾶς. Ἀκόμη ἔγινε ἀναφορὰ στὰ θαύματα τὰ ὁποῖα ἐπετέλεσε καὶ ἐπιτελεῖ ὁ ἅγιος Λουκᾶς. Ἡ δική μου εἰσήγηση ἀναφερόταν στὴν νηπτικὴ μέθοδο θεραπείας ποὺ διαθέτει ἡ Ἐκκλησία, καθὼς ἐπίσης οἱ σχέσεις μεταξὺ θεολογίας καὶ ἐπιστήμης μὲ ἀναφορὰ τὸ ἔργο καὶ τὴν προσωπικότητα τοῦ ἁγίου Λουκᾶ.

Οἱ εἰσηγήσεις ποὺ γίνονταν στὴν ρωσσικὴ γλῶσσα μας δόθηκαν σὲ μετάφραση στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ διαβάζοντας τὶς εἰσηγήσεις αὐτὲς διεπίστωσα τὸ πλούσιο ὑλικὸ τὸ ὁποῖο περικλείουν καὶ μὲ τὸ ὁποῖο ὄχι μόνον ἀντιλαμβανόμαστε τὴν προσωπικότητα καὶ τὸ ἔργο τοῦ ἁγίου Λουκᾶ, ἀλλὰ ἐκτιμοῦμε καὶ ὅλο τὸ κοινωνικό, φιλοσοφικό, θεολογικὸ καὶ ἱστορικὸ πλαίσιο στὸ ὁποῖο ἔζησε καὶ κοιμήθηκε ὁ νέος αὐτὸς ἅγιος Ἱεράρχης.

Οἱ συζητήσεις ποὺ ἔγιναν κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ Συνεδρίου, ἀλλὰ καὶ κατὰ τὴν διάρκεια τῶν διαλειμμάτων, ὅπως καὶ κατὰ τὴν διάρκεια τῶν γευμάτων, ἔδειχναν τὸ ὑψηλὸ ἐπίπεδο τοῦ Συνεδρίου. Οἱ Πρυτανικὲς ἀρχές, πολλοὶ Καθηγητὲς καὶ πολλοὶ Ἐπίσκοποι τῆς Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας παρευρίσκονταν στὸ Συνέδριο, παρακολουθοῦσαν τὶς Συνεδριάσεις του. Καὶ ἐπειδὴ οἱ Συνεδριάσεις γίνονταν στὴν κεντρικὴ Αἴθουσα τοῦ Ἰατρικοῦ Πανεπιστημίου, τὶς παρακολουθοῦσαν ἰατροὶ ἀπὸ ὅλη τὴν Οὐκρανία καὶ τὴν Ρωσσία καθὼς ἐπίσης καὶ πολλοὶ φοιτητὲς τοῦ Ἰατρικοῦ Πανεπιστημίου. Οἱ σύνεδροι ἀνέρχονταν στοὺς 500 περίπου. Ἡ Πρυτανία τοῦ Πανεπιστημίου παρέθετε τράπεζα στοὺς εἰσηγητές.

Τὸ Συνέδριο εἶχε τεράστια ἐπιτυχία, ἂν καὶ ἦταν μιὰ πρωτόγνωρη ἐμπειρία, ἐπειδὴ πρώτη φορὰ γινόταν ἕνα τέτοιου ὑψηλοῦ ἐπιπέδου Συνέδριο σὲ πανεπιστημιακὸ χῶρο, σὲ συνεργασία μεταξὺ Ἰατρικοῦ Πανεπιστημίου καὶ Ἐκκλησίας καὶ μὲ θέμα "σχέση Θεολογίας καὶ Ἰατρικῆς" μὲ ἀναφορὰ τὸ πρόσωπο καὶ τὸ ἔργου τοῦ ἁγίου Λουκᾶ.

3. Λατρευτικὲς ἐκδηλώσεις

Δὲν ἦταν ἁπλῶς ἕνα Συνέδριο θεωρητικό, ἀλλὰ συνδεόταν καὶ μὲ θεία Λειτουργία, ὅπως καὶ ἄλλες Ἀκολουθίες, δηλαδὴ παρακλήσεις στὸν ἅγιο Λουκᾶ. Τὸ ἐνδιαφέρον ἀλλὰ καὶ τὸ συγκινητικὸ ἦταν ὅτι ἡ θεία Λειτουργία τοῦ Σαββάτου, στὴν ὁποία συμμετεῖχαν οἱ Σύνεδροι καὶ πολλοὶ προσκυνητές, ἔγινε στὸν Ἱερὸ Ναὸ τῆς Ἁγίας Τριάδος, μέσα στὸν ὁποῖο, σὲ λαμπρὴ λάρνακα, δωρεὰ ἑνὸς Κληρικοῦ ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα, ὑπῆρχε τὸ ἱερὸ σκήνωμα τοῦ ἁγίου Λουκᾶ, καὶ δημιουργοῦσε μιὰ ἰδιαίτερη πνευματικὴ αἴσθηση καὶ κατάνυξη.

Εἶναι γνωστός, βέβαια, ὁ εὐλαβὴς τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο προσεύχονται οἱ Ρῶσσοι Ὀρθόδοξοι κατὰ τὴν διάρκεια τῆς θείας Λειτουργίας καὶ τῆς λατρείας. Ἂν σ' αὐτὸ προστεθῇ καὶ ἡ ζωντανὴ παρουσία τοῦ ἁγίου Λουκᾶ διὰ τοῦ ἱεροῦ Σκηνώματός του, τότε ἀντιλαμβάνεται κανεὶς τὸ πνεῦμα τῆς κατανύξεως ποὺ ἐπικρατοῦσε κατὰ τὴν διάρκεια τῆς θείας Λειτουργίας.

Οἱ Ρῶσσοι δίνουν πολὺ μεγάλη σημασία στὴν θεία Λειτουργία, ἡ ὁποία γίνεται μὲ ἀργὸ ρυθμό. Μόνον ἡ θεία Λειτουργία κράτησε περίπου τρεῖς ὧρες καὶ ὅλος ὁ κόσμος παρέμεινε ὄρθιος καὶ σὲ κατάσταση κατανύξεως καὶ προσευχῆς. Ἔβλεπα ἀνθρώπους νὰ προσεύχονται μὲ δάκρυα. Ἀκόμη καὶ μικρὰ παιδιὰ παρέμειναν γιὰ μεγάλο χρονικὸ διάστημα ἀκίνητα, χωρὶς νὰ δημιουργοῦν προβλήματα στοὺς παρευρισκομένους. Τὸ ἐκκλησίασμα στὴν πλειοψηφία του ἀνῆκε σὲ νέους ἀνθρώπους.

Μοῦ ἔκανε ἰδιαίτερη ἐντύπωση –χαρακτηριστικὸ γνώρισμα τῆς εὐλάβειας– ὅταν σὲ κάποια στιγμὴ εἶδα τὸν Ἀντιπρύτανη τοῦ Κρατικοῦ Ἰατρικοῦ Πανεπιστημίου τῆς Κριμαίας, Καθηγητῆ Ἀλεργιολογίας, ποὺ ἦταν καὶ εἰσηγητὴς στὸ Συνέδριο, νὰ φοράη τὴν εἰδικὴ στολὴ ποὺ φοροῦν τὰ "παπαδάκια", καὶ νὰ ὑπηρετῇ τοὺς Ἱερεῖς ὡς ὑποδιάκονος, κρατῶντας τὴν λαμπάδα κατὰ τὴν Μεγάλη Εἴσοδο.

Ἐπίσης, πρὶν ἀρχίση ἡ Λειτουργία τῶν πιστῶν γονάτισε ὅλο τὸ ἐκκλησίασμα καὶ ὁ Μητροπολίτης ἀπηύθυνε μία προσευχὴ ἐνώπιον τῆς Ἁγίας Τραπέζης γιὰ τὴν ἄρση τοῦ Σχίσματος ποὺ βασανίζει αὐτὴν τὴν ἐποχὴ τὴν Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας.

Πρὶν τὸ τέλος τῆς θείας Λειτουργίας, εὑρισκόμενοι ὅλοι οἱ Κληρικοὶ στὸ Κέντρο τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, ἔκαναν μιὰ εἰδικὴ δέηση στὸν ἅγιο Λουκᾶ καὶ στὴν συνέχεια μὲ εὐλάβεια καὶ κατάνυξη ὅλοι ἀσπάστηκαν τὸ ἱερὸ λείψανό του.

Καὶ βεβαίως μετὰ τὴν θεία Λειτουργία, ὅλος ὁ κόσμος πλησίασε τοὺς Κληρικοὺς γιὰ νὰ λάβουν τὴν εὐλογία τους, κρατῶντας τὴν παλάμη τὴν μία πάνω στὴν ἄλλη, γιὰ νὰ δεχθοῦν την Χάρη τοῦ Θεοῦ ὡς ὕδωρ.

Φαίνεται ὅτι πρέπει νὰ περάση κανεὶς μέσα ἀπὸ μαρτύριο, γιὰ νὰ καταλάβη τὴν ἀξία τῆς Ὀρθοδοξίας ἢ τὴν μεγάλη σημασία τῆς ὀρθοδόξου θείας Λειτουργίας καὶ μάλιστα ὅταν τελεῖται σὲ Χώρα ποὺ ὑπάρχει ἐλευθερία.

4. Οἱ ἐκδηλώσεις γιὰ τὸν Λάμπρο Κατσώνη

Ὅπως ἀναφέρθηκε πιὸ πάνω, ἕνα μέρος τῆς ὁμάδος τῶν ἐκδρομέων εἶχε ὡς κέντρο τὶς ἐκδηλώσεις ποὺ θὰ γίνονταν στὴν Γιάλτα καὶ σὲ ἄλλα μέρη τῆς Κριμαίας πρὸς τιμὴ τοῦ ἥρωα Λάμπρου Κατσώνη. Πρόκειται γιὰ τὸν σύλλογο Λιβαδέων, τοῦ ὁποίου πρόεδρος ἦταν ὁ κ. Στάμου καὶ ὁ ὁποῖος ἐπανειλημμένως ἀναφέρθηκε στὸν ἥρωα ναυμάχο Λάμπρο Κατσώνη.

Ὁ Λάμπρος Κατσώνης γεννήθηκε τὸ 1752 στὴν Λεβαδειὰ τῆς Βοιωτίας καὶ ὕστερα ἀπὸ ἕνα ἐπεισόδιο, διὰ τῆς Ζακύνθου κατετάγη στὸ Ρωσσικὸ Ναυτικό. Τὰ ἀνδραγαθήματά του ὑπῆρξαν ὀνομαστά, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ τιμηθῇ ἀπὸ τὴν Μεγάλη Αἰκατερίνη. Ὕστερα ἀπὸ πολλὲς ἐπιτυχίες καὶ τελικὰ ἀπὸ τὴν ναυμαχία τῆς Ἄνδρου, ὅπου ἡττήθηκε, ἐπανῆλθε στὴν Ρωσσία, προβιβάσθηκε στὸν βαθμὸ τοῦ "χιλιάρχου" καὶ τοῦ ἀπονεμήθηκε τὸ παράσημο τοῦ Ἁγίου Γεωργίου.

Ὁ Λάμπρος Κατσώνης ὑπῆρξε ἥρωας τῆς περιόδου πρὸ τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821. Τελικὰ ἐγκαταστάθηκε πλησίον τῆς Γιάλτας καὶ τὸ μέρος ἐκεῖνο ὁ ἴδιος τὸ ὀνόμασε Λιβαδειὰ γιὰ νὰ τοῦ θυμίζη τὴν πόλη ἀπὸ τὴν ὁποία προερχόταν. Φέτος ἑορτάσθηκαν τὰ 200 χρόνια ἀπὸ τὸν θάνατό του, καὶ ὁ Σύλλογος ποὺ φέρει τὴν ἐπωνυμία του, μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Δήμου Λεβαδειὰς ἔκανε διάφορες ἐκδηλώσεις καθ' ὅλη τὴν διάρκεια τῆς χρονιᾶς.

Στὴ Λιβαδειὰ τῆς Κριμαίας, πλησίον τῆς Γιάλτας, ἔγινε ἐπιμνημόσυνη δέηση γιὰ τὸν Λάμπρο Κατσώνη στὸ παρεκκλήσι τοῦ "Λευκοῦ Παλατιοῦ" τοῦ Τσάρου Νικολάου, καθὼς ἐπίσης καὶ μιὰ ἑορταστικὴ ἐκδήλωση στὸν ἐσωτερικὸ χῶρο τοῦ "Λευκοῦ Παλατιοῦ". Στὴν ἐκδήλωση αὐτὴ μεταξὺ τοῦ Συλλόγου Λεβαδέων καὶ τοῦ ἑλληνικοῦ στοιχείου τῆς περιοχῆς, ὅπως ἐπίσης καὶ μεταξὺ τῆς Ἀντιδημάρχου Λεβαδειὰς Βοιωτίας καὶ Δημάρχου Λεβαδειὰς Κριμαίας ἔγιναν προσφωνήσεις καὶ ἀντηλλάγησαν δῶρα. Μάλιστα ὁ Δῆμος Λεβαδειὰς Βοιωτίας ἀνεκοίνωσε διάφορες ἀποφάσεις – προγράμματα προκειμένου νὰ ἐνισχυθοῦν οἱ δεσμοὶ μεταξὺ τῶν δύο πόλεων, οἱ ὁποῖες ἔχουν ἀδελφοποιηθὴ πρὶν μερικὰ χρόνια καὶ νὰ ἀναπτυχθῇ τὸ ἑλληνικὸ στοιχεῖο τῆς περιοχῆς.

Σὲ μιὰ ἄλλη ἐκδήλωση ποὺ ἔγινε στὴν Συμφερούπολη γιὰ τὸ ἴδιο θέμα, ὁμίλησε μεταξὺ τῶν ἄλλων καὶ ὁ Σέβ. Μητροπολίτης Θηβῶν καὶ Λεβαδειὰς κ. Ἱερώνυμος, ὁ ὁποῖος ἀναφέρθηκε στὶς προσπάθειες τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θηβῶν καὶ Λεβαδείας γιὰ τὴν βοήθεια τῶν νέων παιδιῶν τῆς Κριμαίας, ἀφοῦ κάθε χρόνο φιλοξενοῦνται στὶς Κατασκηνώσεις τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως παιδιὰ ἀπὸ τὴν Κριμαία.

5. Οἱ Ρωμηοὶ τῆς Κριμαίας

Ὅπως ἀναφέρθηκε πιὸ πάνω, ἡ Κριμαία ἦταν ἡ ἀρχαία Ταυρὶς ποὺ ἦταν ἀποικία ἑλληνική. Στὴν συνέχεια ἐπειδὴ προσαρτήθηκε στὴν Ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία, οἱ κάτοικοί της ἦταν Ρωμηοί. Αὐτὸ τὸ ρωμέϊκο στοιχεῖο διατηρεῖται μέχρι σήμερα.

Ἐπισκεφθήκαμέ το μοναστήρι Οὐσπένσκυ, ποὺ εἶναι ἀφιερωμένο στὴν Παναγία καὶ εἶναι σκαλισμένο μέσα στὰ βράχια καὶ ἦταν τὸ κέντρο τοῦ ἑλληνισμοῦ τῆς Κριμαίας. Ἦταν ἕνα ἑλληνικὸ μοναστήρι καὶ στὰ παλαιὰ χρόνια ἦταν σταυροπηγιακὸ καὶ ὑπαγόταν στὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη. Πρόκειται γιὰ ἕνα μοναστήρι – σπηλιά, γιὰ τὸ ὁποῖο μερικοὶ ἰσχυρίζονται ὅτι ἱδρύθηκε τὸν 15ο αἰῶνα καὶ ἄλλοι ἀνάγουν τὴν ἵδρυσή του στὸν 8ο καὶ 6ο αἰῶνα. Μοιάζει μὲ τὰ σπήλαια τῆς Καππαδοκίας. Τὸ μοναστήρι κάηκε τὸ 1923, καὶ ἄρχισε νὰ λειτουργῇ ἐκ νέου τὸ 1993. Εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ προσκυνήματα ὅλης τῆς Ρωσσίας.

Σὲ ὅλη τὴν Κριμαία ζοῦν σήμερα περίπου τέσσερεις χιλιάδες (4.000) ἑλληνικές-ρωμαίϊκες οἰκογένειες ποὺ κρατοῦν τὴν γλῶσσα καὶ τὶς παραδόσεις. Πολλοὶ ἀπὸ αὐτοὺς κατὰ τὴν ἐποχή του Στάλιν μετακινήθηκαν βιαίως ἀπὸ τὴν γενέτειρά τους στὰ Οὐράλια Ὄρη καὶ ἀλλοῦ καὶ μετὰ τὴν ἀλλαγὴ τοῦ καθεστῶτος ἐπέστρεψαν στὸν τόπο τους μὲ πολὺ μεγάλη ἀγάπη.

Εἴχαμε τὴν εὐκαιρία νὰ συναντήσουμε διαφόρους ἑλληνικοὺς συλλόγους ποὺ ἔχουν ὡς στόχο τὴν διαφύλαξη τῶν παραδόσεων. Ἡ ἔκπληξή μας ἦταν στὸ χωρίο Τσερνοπόλιε στὸ ὁποῖο μᾶς ὑποδέχθηκαν μὲ ἐνθουσιασμὸ Ἑλληνίδες – Ρωμηὲς γυναῖκες καὶ κοπέλες ἐνδεδυμένες τὶς τοπικὲς ἐνδυμασίες, μᾶς ὁδήγησαν στὸν Ἱερὸ Ναὸ τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου, τὸν ὁποῖο οἱ ἴδιες ἐπιμελοῦνται καὶ στὴν συνέχεια μᾶς παρέθεσαν, παρὰ τὴν πτώχεια τους, πλουσιότατο δεῖπνο μὲ πολὺ μεγάλη χαρὰ σὲ ἐξοχικὸ ἑστιατόριο. Μάλιστα κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ δείπνου οἱ γυναῖκες κάθισαν σὲ καρέκλες καὶ πίσω τους ὄρθιες οἱ κοπέλες καὶ μᾶς τραγούδησαν τοπικὰ τραγούδια μὲ πολὺ μεγάλη διάθεση καὶ συγκίνηση καὶ τὰ ὁποῖα τραγούδια ἀναφέρονταν στὶς ταλαιπωρίες ποὺ ὑπέστησαν ἀπὸ τὶς διώξεις καὶ τὰ μαρτύρια. Στὴν συνέχεια τὰ κορίτσια τοῦ χωριοῦ χόρεψαν παραδοσιακοὺς ἑλληνικοὺς χορούς.

Ἐδῶ θὰ πρέπει νὰ ἀναφέρω ὅτι στὸ Ταυρικὸ Ἐθνικὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Β.Ι. Βερνάντσκιϊ τῆς Συμφερουπόλεως λειτουργεῖ ἕδρα ἑλληνικῆς φιλολογίας ποὺ ἔχει διευθυντὴ καὶ πολλοὺς καθηγητές, οἱ ὁποῖοι διδάσκουν τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ τὴν ἑλληνικὴ ἱστορία. Τὴν ἕδρα τῆς ἑλληνικῆς φιλολογίας παρακολουθοῦν σήμερα περίπου ἑκατὸ (100) φοιτητὲς καὶ συνεργάζεται μὲ τὸ ἐκπαιδευτικὰ προγράμματα τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης καὶ τῶν Πανεπιστημίων Ἀθηνῶν καὶ Ἰωαννίνων. Κάθε χρόνο οἱ καλύτεροι φοιτητὲς ἔρχονται στὰ Πανεπιστήμια Ἀθηνῶν, Θεσσαλονίκης καὶ Ἰωαννίνων γιὰ νὰ βελτιώσουν τὶς γνώσεις τους στὰ ἑλληνικά.

Εἶχα ἐνδιαφέρουσα συζήτηση μὲ δύο ἀπὸ τοὺς Καθηγητὲς γύρω ἀπὸ τὶς βασικὲς σειρὲς τῶν μαθημάτων ποὺ διδάσκονται στὴν ἕδρα ἑλληνικῆς φιλολογίας. Θὰ ἤθελα νὰ παραθέσω αὐτὲς τὶς βασικὲς σειρὲς μαθημάτων ποὺ γίνονται στὴν ἕδρα αὐτή.

Ἱστορία γλωσσολογικῶν σπουδῶν, Ἀρχὲς τῆς θεωρίας τῆς γλωσσικῆς ἐπικοινωνίας, Μυθολογία, Ἀρχαία τέχνη, Ἀρχαῖα εἴδη καὶ θέματα στὴν λογοτεχνία τοῦ 20ου αἰῶνα, Εἰσαγωγὴ στὴν μελέτη βαλκανικῶν σπουδῶν, Ἑλληνικοὶ διάλεκτοι, Ἑλληνικὴ λαογραφία, Ἀρχαία ἑλληνικά, Ἱστορία τῆς ἑλληνικῆς γραμματικῆς, Ἱστορία ἀρχαίας ἑλληνικῆς λογοτεχνίας, Ἱστορία ἀρχαίου κόσμου, Ἱστορία ξένης κριτικῆς, Ἱστορία ξένης λογοτεχνίας (Μεσαίωνας καὶ Ἀναγέννηση), Ἱστορία καὶ θεωρία τῆς μετάφρασης, Μεθοδολογία διδασκαλίας τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας, Ἱστορία νεοελληνικῆς λογοτεχνίας, Λεξικολογία ἑλληνκὴς γλώσσας, Περιβαλλοντική, πολιτική, κοινωνικοοικονομικὴ καὶ πολιτιστικὴ μελέτη τῆς χώρας Ἑλλάδας καὶ Κύπρου, Ἕλληνες συγγραφεῖς, Πρακτικὴ ἑλληνικῆς γλώσσας, Ὑφολογία νεοελληνικῆς γλώσσας, Θεωρία καὶ πρακτικὴ τῆς μετάφρασης, Θεωρητικὴ φωνητικὴ τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας, Φρασεολογία τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας.

Κλείνοντας αὐτὸ τὸ σημεῖο, θὰ ἤθελα νὰ σημειώσω μιὰ συζήτηση ποὺ μοῦ ἔκανε ἐντύπωση. Κάποιο μέλος τῆς ὁμάδος μας ἐρώτησε τὶς Ἑλληνίδες αὐτὲς γυναῖκες ἂν εἶναι ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα, καὶ ἐκεῖνες ἀπαντοῦσαν: "Εἴμαστε Ρωμηές". Ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες ποὺ κατοικοῦμε στὴν Ἑλλάδα, ἴσως δὲν γνωρίζουμε τὴν διαφορὰ μεταξὺ ἑλληνισμοῦ καὶ ἐλλαδισμοῦ, οὔτε ἔχουμε ἐμβανθύνει στὸ πνεῦμα καὶ τὸ νόημα τοῦ Ρωμηοῦ, ποὺ εἶναι ἕνας συνδυασμὸς μεταξὺ ἑλληνισμοῦ, ἑλληνιστικῆς παράδοσης καὶ Ὀρθοδοξίας.

6. Διάφορες σημαντικὲς συναντήσεις

Κατὰ τὴν διάρκεια τῶν ἐπισκέψεών μας στὶς διάφορες πόλεις καὶ τὴν συνάντησή μας μὲ πολλοὺς ἀνθρώπους ὑπῆρξαν καὶ μερικὰ γεγονότα τὰ ὁποῖα μοῦ προξένησαν ἰδιαίτερη ἐντύπωση. Θὰ ἤθελα νὰ ἀναφέρω μερικὰ ἀπὸ αὐτά.

Συναντήσαμε τὴν μοναχὴ Ναντιέζντα (Ἐλπίδα), τὴν γυναῖκα ἐκείνη ποὺ ἐξυπηρετοῦσε τὸν ἅγιο Λουκᾶ ὅσο ζοῦσε, τοῦ ἔκανε τὰ πρόσφορα καὶ τὸν βοηθοῦσε στὴν Λειτουργία καὶ ἦταν ἐκείνη ποὺ ὅταν ἐκοιμήθη ὁ ἅγιος Λουκᾶς, ὅλη τὴν νύχτα του διάβαζε τὸ ψαλτήρι. Τώρα εἶναι τυφλή, ἀλλὰ τὸ πρόσωπό της ἔλαμπε ἀπὸ χαρά. Μένει σὲ ἕνα πτωχότατο μικρὸ δωμάτιο μαζὶ μὲ τὴν κόρη της καὶ τὴν ἐγγονὴ τῆς καί, ὅπως ἔλεγε, στὸ μισὸ δωμάτιο ποὺ εἶναι τὸ κρεββάτι της εἶναι τὸ μοναστήρι καὶ στὸ ἄλλο μισὸ ποὺ εἶναι τὸ κρεββάτι τῆς κόρης της εἶναι ὁ κόσμος. Δὲν χόρταινε νὰ μιλάη γιὰ τὸν ἅγιο Λουκᾶ. Τὴν ἐρώτησα: "Τὸν βλέπεις τώρα τὸν ἅγιο Λουκᾶ;". Μοῦ ἀπάντησε: "Πολλὲς φορὲς τὸν βλέπω, καὶ μάλιστα πρὶν ἀπὸ λίγες ἡμέρες τὸν εἶδα". Τὴν ρώτησα: "θέλεις νὰ φύγης ἀπὸ τὸν κόσμο αὐτὸ καὶ νὰ συναντήσης τὸν ἅγιο Λουκᾶ;". Μοῦ ἀπάντησε: "Βεβαίως θέλω!". Τὴν ρώτησα: "Θέλει ὁ ἅγιος Λουκᾶς νὰ σὲ συναντήση;". Μοῦ ἀπάντησε: "Πνευματικό του παιδὶ εἶμαι, γιατί νὰ μὴ θέλει;". Τὴν ρώτησα: "Σοῦ εἶπε ὁ ἅγιος Λουκᾶς πότε θὰ πεθάνης;". Ἀπάντησε: "Δὲν λέγει τέτοια ὁ Ἅγιος". Τὴν ρώτησα: "Ὅταν πεθάνης καὶ τὸν συναντήσης, τί θὰ τοῦ πῇς;". Ἀπάντησε: "Θὰ τοῦ πῶ, Χριστὸς ἀνέστη, Σεβασμιώτατε!". Ἡ χαρὰ καὶ ἡ ἐσωτερικὴ γαλήνη ἦταν ζωγραφισμένη στὸ πρόσωπό της παρὰ τὰ γεράματά της –περίπου 90 ἐτῶν– καὶ τὴν τύφλωσή της.

Συνάντησα Οὐκρανοὺς καὶ Ρώσσους, ἄνδρες καὶ γυναῖκες, ποὺ εἶχαν μεγάλη δίψα γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία, γιὰ τοὺς Πατέρες, γιὰ τὸ Ἅγιον Ὅρος. Μερικὲς γυναῖκες ποὺ μὲ πλησίασαν καὶ μὲ παρεκάλεσαν νὰ τοὺς πῶ κάτι, μόλις μιλοῦσα γύρω ἀπὸ τὴν προσευχή, καὶ μάλιστα τὴν καρδιακὴ προσευχή, παρακολουθοῦσαν μὲ τὴν καρδιά τους καὶ ἀπὸ τὰ μάτια τους ἔτρεχαν δάκρυα.

Ἕνας Ἐπίσκοπος μοῦ διηγήθηκε πολλὰ περιστατικὰ ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ μαρτυρίου τῆς Ρωσσικῆς Ἐκκλησίας. Μάλιστα μοῦ εἶπε ὅτι "ἐσεῖς οἱ Ἕλληνες δεχθήκατε τὸν διωγμὸ στὴν ἀρχὴ τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἐμεῖς δεχθήκαμε τὸ μαρτύριο μετὰ ἀπὸ 500 χρόνια ποὺ γίναμε Χριστιανοί". Μοῦ ἀνέφερε ὅτι στὴν Μητρόπολή του μέχρι τώρα ἀνακάλυψε 142 νεομάρτυρες κατὰ τὴν ἐποχὴ τῶν πρόσφατων διωγμῶν, ἀπὸ τοὺς ὁποίους δύο-τρεὶς ἦταν Κληρικοί-Μοναχοὶ καὶ οἱ ὑπόλοιποι λαϊκοὶ καὶ ἐσφαγιάστηκαν. Μοῦ εἶπε ὅτι ἀπὸ τὴν τοιχογραφία ἑνὸς ἱεροῦ Ναοῦ τρέχει συνεχῶς ἕνα διαφανὲς μύρο καὶ γεμίζει ὅλο τὸ δάπεδο τοῦ Ναοῦ καὶ μάλιστα ἐξέρχεται πολὺ μύρο ἀπὸ τὴν τοιχογραφία τῆς μεταδόσεως τῆς θείας Κοινωνίας στοὺς ἀποστόλους ἀπὸ τὸν Χριστό, καὶ ἰδιαιτέρως ἀπὸ τὸ σημεῖο ποὺ ἐφάπτεται τὸ ἅγιο Ποτήριο στὸ στόμα τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου, σὰν νὰ βγαίνη μέσα ἀπὸ τὸ Ἅγιο Ποτήριο. Εἶδαν καὶ βλέπουν συνεχῶς τὰ θαυμάσια τῆς μαρτυρικῆς αὐτῆς Ἐκκλησίας.

Πράγματι, στέκεται κανεὶς μὲ πολὺ σεβασμὸ ἀπέναντι σὲ τέτοιους ἀνθρώπους ποὺ μόλις βγῆκαν μέσα ἀπὸ τὸ καμίνι τοῦ μαρτυρίου καὶ αἰσθάνεται ὡσὰν νὰ βρίσκεται ἡ Ἐκκλησία στὶς ἀρχὲς τοῦ 4ου αἰῶνος, ὅταν εἶχαν σταματήσει οἱ δωγμοὶ ἐναντίον τοῦ Χριστιανισμοῦ καὶ συναντᾶ κανεὶς ὁμολογητὰς τῆς πίστεως. Διαβάζοντας ἱστορία, βλέπουμε ὅτι οἱ Πατέρες ποὺ συνῆλθαν στὴν Α' Οἰκουμενικὴ Σύνοδο ἦταν Ὁμολογητὲς τῆς πίστεως καὶ εἶχαν περάσει ἀπὸ τὸ μαρτύριο καὶ τοὺς διωγμοὺς καὶ πολλοὶ ἀπὸ αὐτοὺς εἶχαν τὰ στίγματα τοῦ μαρτυρίου πάνω στὸ σῶμα τους. Αὐτό το αἰσθάνεται κανεὶς ὅταν συναντᾶ στὴν Κριμαία τέτοιους ἀνθρώπους.

Συνάντησα ἀνθρώπους μὲ ἀγάπη γιὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν Ὀρθοδοξία. Μιὰ γιατρός μου ζήτησε νὰ ἔλθη στὴν Ἑλλάδα γιὰ νὰ μάθη ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ νὰ μπορῇ νὰ διαβάζη τὰ ἔργα τῶν Πατέρων. Ἕνας δόκιμος σὲ μιὰ Ἱερὰ Μονή μου ἐξέφρασε τὴν ἔκπληξή του, γιατί μόλις τὸ προηγούμενο βράδυ εἶχε τελειώσει τὸ βιβλίο μου "Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία", ποὺ μεταφράσθηκε στὰ ρωσικὰ καὶ προσευχήθηκε στὸν Θεὸ νὰ μὲ συναντήση καὶ ἐθαύμασε ποὺ τὴν ἄλλη μέρα ἐπεσκέφθηκα ἐγὼ τὸ Μοναστήρι.

Ἡ ἐπίσκεψή μας σὲ ἕνα ὀρφανοτροφεῖο ὑπῆρξε ἀφορμὴ πόνου. Εἴδαμε διακόσια πενῆντα (250) περίπου παιδάκια ἡλικίας μέρι 15 ἐτῶν τὰ ὁποῖα περισυνέλαξαν ἀπὸ τοὺς δρόμους, ποὺ τὰ εἶχαν ἐγκαταλείψει οἱ γονεῖς τους, καὶ γι' αὐτὸ τὸ Κράτος ἦρε ἀπὸ τοὺς γονεῖς τὴν γονικὴ κηδεμονία. Μόλις τὰ παιδιὰ αὐτὰ εἶδαν τὴν ἀγάπη μας, μᾶς ἀγκάλιαζαν ἀναζητῶντας κάποια ἀγάπη καὶ στοργὴ καὶ δὲν μᾶς ἄφηναν νὰ φύγουμε. Κάποιοι ἀπὸ μᾶς ἔφυγαν κλαμένοι. Ἕνα παιδάκι εἶπε σὲ ἕναν κύριο τῆς ὁμάδας μας ποὺ τοῦ ἔδειξε ἰδιαίτερη ἀγάπη: "Κύριε, σήμερα ἕνας ἄγγελος ἄγγιξε τὴν καρδιά μου". Τόσο συγκινηθήκαμε ποὺ κάναμε ἔρανο γιὰ νὰ ἀγοράσουμε ἕνα ἐπαγγελματικὸ πλυντήριο γιὰ νὰ πλένουν τὰ ροῦχα τους, μιὰ τηλεόραση γιὰ νὰ ἔχουν μιὰ κοινωνία μὲ τὸν κόσμο, μπάλες καὶ ἄλλα παιχνίδια, σοκαλάτες κλπ. Πῶς νὰ ξεχάσω τὰ ματάκια τῆς μικρῆς Μάσιας ποὺ δὲν ἤθελε νὰ μὲ ἀποχωρισθῇ;

7. Συντροφιὰ μὲ τὸν π. Ἰωάννη Ρωμανίδη

Ἐπειδὴ ὅταν ταξιδεύω συνηθίζω νὰ ἔχω κάποιο βιβλίο γιὰ νὰ διαβάζω τὶς ἐλεύθερες ὧρες, γι' αὐτὸ εἶχα πάρει φεύγοντας ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα γιὰ τὴν Κριμαία ἕνα πρόσφατο βιβλίο ποὺ ἐκδόθηκε μὲ τίτλο "πατερικὴ θεολογία" ποῦ, ὅπως γράφεται στὸν προλογικὸ σημείωμα, εἶναι ἀπομαγνητοφωνημένα μαθήματα τοῦ ἀειμνήστου π. Ἰωάννου Ρωμανίδη, τὸ Α' ἑξάμηνο τοῦ 1983 στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Γνωρίζω ἀρκετὰ τὴν διδασκαλία τοῦ ἀειμνήστου π. Ἰωάννου Ρωμανίδου πάνω σὲ θέματα πνευματικῆς ζωῆς. Ἔχω ἀκούσει καὶ πολλὲς μαγνητοφωνημένες ὁμιλίες του. Καὶ στὸ βιβλίο αὐτὸ εἶδα ἕναν ἐκπληκτικὸ καὶ ἐκρηκτικὸ π. Ἰωάννη, μὲ μιὰ θεολογία γεμάτη σφρίγος καὶ πατερικότητα, μιὰ θεολογία τοῦ 4ου αἰῶνος, τόσο καθαρή, ἀπηλλαγμένη ἀπὸ προσμίξεις, στοχαστικὲς καὶ σχολαστικὲς καὶ αἰσθάνθηκα βαθειὰ συγκίνηση. Ὁ ἀείμνηστος π. Ἰωάννης συνέδεε δογματικὴ μὲ πνευματικὴ ζωή, καρδιακὴ προσευχὴ μὲ κοινωνικὴ ζωή, ἐπιστήμη μὲ θεολογία. Ἡ ἀνάλυσή του γιὰ τὴν νοερὰ προσευχή, γιὰ τὶς λεπτότατες διεργασίες τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ μέσα στὴν καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ἐμπειρικὴ προσέγγιση τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, ἡ διάκριση μεταξὺ φιλοσοφικῆς καὶ ἐμπειρικῆς θεολογικῆς προοπτικῆς, ἡ ἀνάλυση του πῶς θεολογούσαν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας καὶ πῶς "θεολογούσαν καὶ θεολογοῦν" οἱ αἱρετικοί, ποιοὶ εἶναι οἱ θεολογοῦντες καὶ ποιοὶ οἱ θεολόγοι στὴν Ἐκκλησία, ποιοὶ εἶναι ψυχασθενεὶς κατὰ τὴν Πατερικὴ παράδοση, εἶναι μερικὰ ἀπὸ τὰ σημεῖα τὰ ὁποῖα δείχνουν τὴν μεγάλη ἀξία τοῦ βιβλίου αὐτοῦ.

Πρόκειται γιὰ μιὰ πράγματι πατερικὴ θεολογία, ποὺ πρέπει νὰ διαβασθῇ ἀπὸ ὅλους τοὺς θεολόγους καὶ τοὺς Χριστιανούς, Κληρικοὺς καὶ λαϊκούς, γιὰ νὰ καταλάβουν τὸν θησαυρὸ τῆς ὀρθοδόξου πατερικῆς θεολογίας. Αἰσθάνθηκα ὅτι τὸ βιβλίο αὐτὸ εἶναι μιὰ πνευματικὴ βόμβα ποὺ ἀνατινάζει ὅλα τὰ πλαίσια τῆς στοχαστικῆς καὶ σχολαστικῆς θεολογίας, ἡ ὁποία εἰσέρρευσε στὸ δικό μας χῶρο ἀπὸ τὴν Δύση καὶ μπορεῖ νὰ ὀνομασθῇ ἀρρωστημένη νεορθοδοξία.

Καὶ διερωτώμουν: πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ μιλᾶ κανεὶς κατ΄ αὐτὸν τὸν τρόπο, ὅπως μιλοῦσε ὁ π. Ἰωάννης, καὶ νὰ μὴ ἔχη ἐμπειρία τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ στὴν καρδιά του; Καὶ προσευχόμουν θερμὰ ὁ Θεὸς νὰ ἀναπαύση τὴν ψυχὴ τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδου, ποὺ ἔζησε μαρτυρικὰ καὶ ὁμολογιακά, ἀδυνατῶντας νὰ προδώση καὶ νὰ ἀρνηθῇ τὴν στιβαρὴ θεολογικὴ πατερικὴ διδασκαλία ποὺ γνώρισε, γιὰ χάρη μιᾶς γλυκανάλατης, συναισθηματικῆς, αἰσθητικῆς καὶ στοχαστικῆς θεολογίας τῆς Δύσεως. Μέσα ἀπὸ αὐτὴ τὴν προοπτικὴ καταλαβαίνει κανεὶς μερικὲς εὐλογημένες "παραξενιὲς" καὶ "ἐμμονὲς" τοῦ ἀειμνήστου π. Ἰωάννου Ρωμανίδου. Αἰωνία του ἡ μνήμη.

Διάβαζα τὸ βιβλίο αὐτὸ στὸ ἀεροπλάνο, τὸ αὐτοκίνητο, τὶς ὧρες τῆς ἡσυχίας, καὶ εὐφράνθηκα πνευματικά.

Τελειώνοντας θέλω νὰ πῶ ὅτι ἦταν ἡ ἑβδομάδα στὴν Κριμαία ἑβδομάδα δύσκολη, κουραστική, ἀλλὰ γεμάτη ἐκπλήξεις καὶ ἐναλλασσόμενες ποικιλότροπες καὶ ποικιλώνυμες ἐμπειρίες. Καὶ βεβαίως ὀφείλω νὰ εὐχαριστήσω ἀπὸ τὴν θέση αὐτὴ καὶ τὸν Ἀρχιμανδρίτη Νεκτάριο Ἀντωνόπουλο, Ἠγουμένο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Σαγματᾶ, γιατί μὲ "πίεσε" νὰ ἀνταποκριθῶ στὴν πρόσκληση τοῦ Μητροπολίτου Συμφερουπόλεως καὶ Κιέβου κ. Λαζάρου καὶ νὰ ταξιδεύσω στὴν χώρα τοῦ Δνείπερου. Καὶ πρέπει νὰ ὁμολογήσω ὅτι ὁ π. Νεκτάριος κάνει μιὰ πολὺ μεγάλη ἐργασία στὴν περιοχὴ αὐτή, μὲ πολὺ μεράκι, θυσίες καὶ ἀγάπη. Αὐτὸ φαίνεται καὶ στὸ βιβλίο ποὺ ἔχει γράψει μὲ τίτλο "Ταξιδεύοντας στὴν Χώρα τοῦ Δνείπερου (Οὐκρανία-Κριμαία)". Ἔχει τὴν ἐκτίμηση ὅλων τῶν ἀνθρώπων τῆς περιοχῆς καὶ εἶναι μία θαυμάσια προσφορὰ καὶ ὁ ἴδιος ἕνας καλὸς καθρέπτης τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στὴν περιοχὴ αὐτή. Ἕνας ἀληθινὸς Ἱεραπόστολος.

Δοξάζω τὸν Θεὸ γιὰ ὅσα εἶδα ἔμαθα καὶ ἔπαθα καὶ ἀναφωνῶ μὲ ὅλη μου τὴν καρδιά: "Νὰ ζήση ἡ Ρωμησύνη μας, μὲ τοὺς ἁγίους της, τὰ μυστήριά της καὶ τὴν θεολογία της!".-