Οἱ Γερμανοὶ στὸ Ἅγιον Ὅρος

Τὸ καλοκαίρι τοῦ 1941 συνέβη ἕνα σημαντικὸ γεγονὸς ποὺ ἀφορᾶ τὴν πρόσφατη ἱστορία τοῦ Ἁγίου Ὅρους. Πρόκειται γιὰ τὴν ἀπόπειρα τῶν Γερμανικῶν δυνάμεων κατοχῆς νὰ ἀπαγάγουν τοὺς θησαυροὺς τοῦ Ἁγίου Ὅρους, γιὰ τοὺς ὁποίους ἐκδηλώθηκε τὸ ἐνδιαφέρον τους ἀπὸ τὴν πρώτη περίοδο, ποὺ εἰσέβαλαν στὰ ἑλληνικὰ ἐδάφη.

Τον Ἰούνιο τοῦ 1941, μὲ ἐντολὴ τῶν Ἀνωτάτων Ἀρχῶν τῆς Γερμανίας, φτάνει στὸ Ὅρος ὁ διαπρεπὴς Βυζαντινολόγος, καθηγητὴς τοῦ πανεπιστημίου τοῦ Μονάχου, Dr. Franz Dölger, πλαισιωμένος ἀπὸ ὁμάδα ἐπιστημόνων καὶ τεχνικῶν καὶ μὲ τὴν ἔγκριση πάντοτε τῆς Ἀνωτάτης Ἀρχῆς τῆς Γερμανικῆς Στρατιᾶς. Φαινομενικὸς στόχος τῆς ἐπιστημονικῆς ὁμάδας ἦταν ὁ μελέτη τῶν χειρογράφων καὶ ἡ φωτογράφιση τῶν θησαυρῶν τοῦ Ἁγίου Ὅρους, ὥστε νὰ πραγματοποιηθοῦν εἰδικὲς ἔρευνες στὰ γερμανικὰ Πανεπιστήμια.

Γιὰ νὰ δουλέψη ἀπρόσκοπτα ἡ ἐπιστημονικὴ ὁμάδα, οἱ γερμανικες ἀρχὲς ζήτησαν ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ Κυβέρνηση, ὅπως ἐπίσης καὶ ἀπὸ διάφορες προσωπικότητες, ἀνάμεσα στὶς ὁποῖες καὶ ὁ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος, νὰ ἐφοδιάσουν τὸν Dölger καὶ τὴν ὁμάδα του μὲ συστατικὲς ἐπιστολές, ποὺ θὰ ἀπευθύνονταν στὴν Ἱερὰ Κοινότητα. Οἱ ἐπιστολὲς αὐτὲς ἀνακοινώθηκαν στὴν ΛΖ' τακτικὴ συνεδρίαση τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος, στὶς 11 Ἰουλίου 1941.

Τὴ συστατικὴ ἐπιστολὴ τῶν γερμανικῶν ἀρχῶν πρὸς τὴν Κοινότητα ὑπέγραψε ὁ Γερμανὸς Στρατιωτικὸς διοικητὴς Θεσσαλονίκης-Αἰγαίου ἀντιστράτηγος Χάαρντε μὲ ἡμερομηνία 29 Ἰουνίου 1941. Ἡ ἐπιστολὴ αὐτὴ συγκάλυπτε ἔντεχνα τοὺς πραγματικοὺς λόγους τῆς ἐπιστημονικῆς ὁμάδας, δηλαδὴ τὴν κλοπὴ τῶν κειμηλίων, ποὺ μὲ βάση τὰ μέχρι στιγμῆς δεδομένα ἀγνοοῦσε καὶ ἡ ἴδια ὁμάδα μὲ τὸν ἐπί κεφαλῆς τῆς Dr. Franz Dölger. Ἡ ἀλήθεια καλύπτεται στὴν ἐπιστολὴ πίσω ἀπὸ τὴν ἐπιστημονικὴ ἐργασία τοῦ φημισμένου Βυζαντινολόγου, ποὺ ἦταν γνωστὸς στοὺς Πατέρες τοῦ Ὅρους πρὶν ἀπὸ τὸν πόλεμο.

Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ἡ ἀποστολὴ διοργανώθηκε ἀπὸ τὴν γερμανικὴ ὑπηρεσία Einsatztab Reichleiter fur die besetzten Gebiete, ἡ ὁποία τὸ φθινόπωρο τοῦ 1943 θὰ προσπαθήση νὰ ἀπαγάγη τὰ κειμήλια τοῦ Ἄθω. Ἡ ὑπηρεσία αὐτὴ λειτουργοῦσε δύο ἐπιτελεῖα. Τὸ πρῶτο μὲ τὴν ἐπωνυμία Religionswis-senschaften (Θρησκευτικὲς ἐπιστῆμες) μὲ ἐπί κεφαλῆς τὸν Γενικὸ Ἐπιθεωρητὴ τοῦ Γ΄ Ράϊχ Α. Ντάϊλντ εἶχε στόχο τὴ συγκέντρωση πληροφοριῶν, ὥστε νὰ πραγματοποιηθοῦν μελέτες ποὺ ἀφοροῦν τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, τὶς σχέσεις της μὲ τὸ Βατικανὸ καὶ τὴ μελέτη τοῦ Ὀρθόδοξου Μοναχισμοῦ. Τὸ δεύτερο ἐπιτελεῖο μὲ τὴν προσωνυμία "Ἄθως" εἶχε ἐπί κεφαλῆς τὸν Dölger καὶ ἀντικείμενο τὴ μελέτη τῶν θησαυρῶν τοῦ Ἁγίου Ὅρους.

Ὁ καθηγητὴς καὶ οἱ συνεργάτες του ἐπισκέπτονται τὸν Ἄθω στὶς 15 Ἰουλίου 1941, καὶ πραγματοποιοῦν τὶς φωτογραφίσεις ποὺ ἐπιθυμοῦσαν. Αὐτὴ ἡ ἐνέργεια ἀπετέλεσε τὸ κύριο μέρος τοῦ γενικότερου σχεδίου σχετικὰ μὲ τὴν μεταφορὰ τῶν κειμηλίων στὴ Γερμανία. Ἡ κινητικότητα τῶν Γερμανῶν κίνησε τὶς ὑποψίες τῆς κυβέρνησης Τσολάκογλου, ὁ ὁποῖος μὲ ἀπόρρητο ἔγγραφό του (12/12/1941) ζήτησε ἀπὸ τὸν Γενικὸ Διοικητὴ Μακεδονίας τὴν ἐπιμελέστερη φύλαξη τῶν κειμηλίων.

Τελικὰ ἡ Einsatztab Reichleiter Rosenberg, ὅπως ἀναφέραμε ἤδη, προσπάθησε νὰ ἀπαγάγη τοὺς θησαυροὺς τοῦ Ὅρους, τὸ φθινόπωρο τοῦ 1943, ἀλλὰ ἡ Γερμανικὴ Στρατιωτικὴ Ἀστυνομία δὲν ἐπέτρεψε στὸν ὑπεύθυνό της νὰ εἰσέλθη στὸ Ἅγιον Ὅρος καὶ τὸ σχέδιο ματαιώθηκε. Μάλιστα ὁ Προϊστάμενος τῆς Γερμανικῆς Διοικήσεως Μέρτεν ἰσχυρίστηκε ὅτι αὐτὸς ἔδωσε τὴ διαταγὴ νὰ ἐνεργήση ἡ Ἀστυνομία κατ' αὐτὸν τὸν τρόπο.

Βέβαια, τίθεται τὸ ἐρώτημα κατὰ πόσον ἕνας ἁπλὸς ἀξιωματοῦχος μποροῦσε νὰ μὴν πειθαρχήση στὶς ἐντολὲς τοῦ Βερολίνου. Προφανῶς ἄλλα δεδομένα θὰ ματαίωσαν τὸ ἐγχείρημα καὶ τὰ ὁποῖα μέχρι στιγμῆς μας εἶναι ἄγνωστα. Ὁ καθηγητὴς Δ. Τσάμης πιθανολογεῖ ὅτι ἡ ματαίωση τοῦ σχεδίου συνδυάζεται μὲ τὰ προβλήματα ποὺ ἀντιμετώπισαν οἱ Γερμανοὶ στὴν Ν.Α Εὐρώπη μετὰ τὴ συνθηκολόγηση τῆς Ἰταλίας.

Ὅποιος λόγος καὶ νὰ συντρέχη, ἡ οὐσία εἶναι ὀτι ἡ Οἰκονόμος τοῦ Ὅρους, ἡ Παναγία, ἔσωσε γιὰ ἀκόμα μιὰ φορὰ τὸ Περιβόλι Της.-