Χαράλαμπου Χαραλαμπόπουλου: Ο Κλῆρος τῆς Ναυπακτίας στὸν Ἀγώνα τοῦ '21 (Α)

Ναυπακτιακὰ Σημειώματα

Χαράλαμπου Χαραλαμπόπουλου

Ἀναδημοσίευση ἀπὸ τὰ Ναυπακτιακὰ Μελετήματα Γ΄, Ἱστοριολαογραφικὰ Ναυπακτίας, ἔκδ. Συλλόγου Δορβιτσιωτῶν Ναυπακτίας "Ἡ Ἀναγέννηση", Ἀθήνα 1985

Μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς ἐθνικῆς μας ἑορτῆς θὰ (ἀνα)δημοσιεύσουμε σὲ δύο συνέχειες ἕνα ἱστοριογραφικὸ κείμενο τοῦ κ. Χαράλαμπου Χαραλαμποπούλου, Προέδρου τῆς Ἑταιρείας Ναυπακτιακῶν Μελετῶν, σχετικὸ μὲ τὴν συμμετοχὴ Ἱερέων ἀπὸ τὴν Ναυπακτία στὸν ἀπελευθερωτικὸ ἀγῶνα.

Στο κείμενο αὐτὸ καταγράφεται ἡ ἱστορική, ἐπιστημονικὴ ἀλήθεια σχετικὰ μὲ ἐθνικά μας θέματα, ποὺ ἀποτελεῖ καὶ ἕναν ἀντίλογο στὰ ὅσα ἀπίθανα ἀκούγονται μερικὲς φορὲς ἀπὸ τὰ ΜΜΕ ἀπὸ διαφόρους, ἰδιαίτερα τὸν τελευταῖο καιρὸ ποὺ εἶναι εὔκολο ὁ οἱοσδήποτε ἀντικείμενος πρὸς τὸν Κλῆρο νὰ ἰσοκρατήση σὲ ὅσα ἀρνητικά –ἀληθῆ, ἀληθοφανῆ καὶ ψευδῆ– ἐκστομίζονται.

ΓΕΝΙΚΑ

Σ' ὅλα τὰ χρόνια τῆς σκλαβιᾶς δὲν ἔπαψε νὰ θερμοκαίη στὶς καρδιὲς τῶν ραγιάδων ἡ ἐλπίδα ὅτι θ' ἀνάψη πάλι καὶ θὰ φωτίση τῆς λευτεριᾶς ἡ δᾶδα. Σημαντικὴ ἡ προσφορὰ τοῦ κλήρου σ' ὅλο τὸ διάστημα τῆς σκλαβιᾶς, ποὺ βοήθησε νὰ μείνη ἀκοίμητη ἡ ἐλπίδα στὴν ποθητὴ ἀνάσταση τοῦ ἔθνους. Μὰ καὶ σὰν ἄναψε τὸ ντουφεκίδι πολλοὶ κληρικοί μας κρατῶντας στὸ 'νὰ χέρι τὸν Σταυρὸ καὶ στ' ἄλλο τὸ ντουφέκι μάχονταν γιὰ Χριστὸ καὶ Πατρίδα. Τὴν ἀγωνιστικὴ φλόγα τους τὴν μετέφεραν στὰ πεδία τῶν μαχῶν, ὅπου μὲ τὸ φωτεινὸ παράδειγμά τους τόνωναν καὶ φρονημάτιζαν τὸ ἀγωνιζόμενο Γένος.

Ρασοφόροι ἀπ' ὅλα τὰ μέρη τῆς Ἑλλάδος καθαγίασαν μὲ τὸ αἷμα τους τὸν ἀγῶνα γιὰ μιὰ λεύτερη καὶ ἀνεξάρτητη ἐθνικὴ ζωή. Σημαντικὴ εἶναι καὶ ἡ προσφορὰ τῶν κληρικῶν τῆς κακοτράχαλης Ναυπακτίας στὸν Ἀγῶνα. Ὁ Ἡγούμενος Δαμιανός, ποὺ ἀνατινάχθηκε στὸ Μεσολόγγι, οἱ Μοναχοὶ Ἀγαθάγγελος καὶ Πολύκαρπος, ποὺ κατακρεουργήθηκαν ἀπὸ τοὺς ἐχθρούς, ὁ Μοναχὸς Ζωσιμάς, ὁ Ἱερομόναχος Ἄνθιμος, ὁ Παπαγιώργης, ὁ Παπαδημήτρης, ὁ Κυπριανός, ἡ ἐπώνυμη χορεία καὶ ἄλλοι, ποὺ τοὺς σκέπασε τῆς λησμονιᾶς ἡ βαριὰ ταφόπετρα.

Κατωτέρω θὰ παραθέσουμε ἔγγραφα παραστατικὰ τῆς δράσης ἀγωνιστῶν ἱερέων τῆς Ναυπακτίας, τὰ ὁποῖα βρήκαμε στὰ Ἀρχεῖα Ἀγωνιστῶν Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης, τὰ Γ.Α.Κ. καὶ διάφορες ἐφημερίδες καὶ συμπληρώνουν τὸν πίνακα τῶν γνωστῶν ἀγωνιστῶν Κληρικῶν τῆς Ἐπαρχίας Ναυπακτίας.

ΚΛΗΡΙΚΟΙ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ

Παππαγγελής, Ἱερεὺς ἐκ Ναυπάκτου (Χ.Α.Ε.Β.)

α) Πρὸς τὴν Σέβ. ἐπὶ τῶν ἀγώνων καὶ θυσιῶν ἐπιτροπήν

Αἰτησις περὶ πατραγαθιών

Ὁ ὑποφαινόμενος κάτοικος Πατρῶν καθυποβάλλων πρὸς τὴν Σέβ. ταύτην ἐπιτροπήν, διὰ τῆς Β. Νομαρχίας Ἀχαϊοήλιδος, τὸ ἐσώκλειστον παλαιὸν πιστοποιητικὸν τοῦ συνταγματάρχου Ν. Τζαβέλα καὶ τῶν ἀντισυνταγματαρχῶν Τρ. Ἀποκορίτου καὶ Χρ. Φωτομάρα, περὶ τῶν στρατιωτικῶν ἀγώνων καὶ θυσιῶν τοῦ ἀποβιώσαντος πατρός μου Παππᾶ Ἀγγελῇ, ἐκ τῆς Ναυπάκτου, ἐξαιτοῦμαι παρ' αὐτῆς νὰ παραδεχθῇ τὸ πιστοποιητικὸν τοῦτο, ὡς ἀναφέρον γεγονότα ἀληθῆ καὶ οὐχὶ ψευδῆ καὶ δυνάμει αὐτοῦ ἀποφασίσει νὰ χορηγηθῇ καὶ πρὸς ἐμέ, τὸ ἐπιζὼν τέκνον του, ἀμοιβὴ τοιαύτη, οἵα θελει εἶναι ἱκανή, διὰ νὰ ἀντισταθμίση τὰς ἐκδουλεύσεις καὶ θυσίας αὐτοῦ.

Ἐν Πάτραις τὴ 24 Ἰουνίου 1865

Ὁ εὐπειθέστατος κάτοικος Πατρῶν

Ἀθ. Παππαγγελίδης

Παπανδρέας Καλλιαμπάκος Λομποτινὰ (Ἄνω Χώρα) Ναυπακτίας

α) Αἴτηση (Χ.Α.Ε.Β.)

Πρός

Τὴν ἐπὶ τῶν θυσιῶν καὶ ἀγώνων Σὴν ἐξεταστικὴν ἐπιτροπὴν τῶν Ἑλλήνων

Διὰ τοῦ κ. Ἐπάρχου Ναυπακτίας

Ὁ ἐκ Μεγάλης Λομποτινὰς τῶν Κραβάρων τοῦ Δήμου Ἀποδοτίας της

Ναυπακτίας Παπανδρέας Καλλιαμπάκος

Ἐν Ναυπάκτῳ 7 Ἰουνίου 1865

Μεταξὺ τῶν πράγματι ἐχόντων ἐκδουλεύσεις καὶ θυσίας ὑπὲρ τοῦ Ἱεροῦ ἀγῶνος Ἑλλήνων καυχῶμαι καὶ ὁ ὑποφαινόμενος πρὸς ἀπόδειξιν τῶν ὁποίων ἐπισυνάπτω ὦδε 1) τὸ ὑπ' ἀριθμ. 44/5 Ἰανουαρίου 1846 πιστοποιητικὸν τοῦ Δημάρχου Ἀποδοτίας καὶ 2) Τὸ ἀπὸ 5 Ἰουνίου 1865 πιστοποιητικὸν τῶν ὁπλαρχηγῶν Τζαβέλα, Φασίτζα καὶ Πράπα καὶ παρακαλῶ τὴν ἐπιτροπὴν ταύτην νὰ ἐκτιμήση καὶ εὕρη τὰ δίκαιά μου. Ὁ κύριος Ἔπαρχος Ναυπακτίας παρακαλεῖται νὰ διευθύνη την παροῦσαν μετὰ τῶν λοιπῶν τριῶν ἐξομολογητικῶν ἐγγράφων πρὸς τὴν ἐπιτροπὴν συμφώνως μὲ τὴν 6 τῆς ἀπὸ 20/2/1865 ἐπιτροπῆς.

Ὁ Δικαιοῦχος

Παπανδρέας Καλλιαμπάκος

β) Πιστοποιητικὸ Δημοτικοῦ Συμβουλίου (Χ.Α.Ε.Β.)

Ἀριθμ. 44

Τὸ Δημοτικὸ Συμβούλιον Ἀποδοτίας

Πιστοποιεῖ ὅτι:

Ὁ ἐπιφέρων τὸ παρόν μας Παπανδρέας Καλλιαμπάκος ἐτῶν 60 κάτοικος Μ. Λομποτινὰς τοῦ Δήμου Ἀποδοτίας, ὅτε ἤχησεν ἡ Σάλπιγξ τοῦ ἀγῶνος τῆς ἀνεξαρτήτου ἐλευθερίας μας ἐπὶ τὸ 1821 ἔτος, ὕψωσε καὶ οὗτος εἰς τὸν ἀνεγερθέντα ὑψηλὸν σταυρὸν τὴν κατὰ τῶν Τούρκων χεῖρα του καὶ βοήσας μετὰ τῶν λοιπῶν γιγαντιαία τὴ φωνὴ ἐξέφρασε τὰς ἀκολούθους φράσεις "Ἐλευθερία ἢ θάνατος" ἢ τὰν ἢ ἐπὶ τὰς καὶ πάραυτα ἀδράξας τὰ ὅπλα μετὰ τοῦ πατρὸς τοῦ Γεωργίου Καλιαμπάκου ζῶντος ἔτι, φέρων συνάμα καὶ στρατιώτας περίπου 33 δὲν ἔλειψεν ἀπὸ πᾶσαν κατὰ τῶν Τούρκων καταδίωξιν καὶ ἀκολουθῶν τοὺς ἀκολούθους ὁπλαρχηγοὺς καὶ συνευρισκόμενος μετ' αὐτοῦ εἰς τὰς ἀκολούθους μάχας.

Α. Εἰς τὸν τοῦ Ἀντιρρίου της Ναυπάκτου πολιορκισμόν, ὅπου ὁ πατήρ του ἐπληγώθη.

Β. Εἰς τὸ Ἀνομερλάρι τῆς Τουρκίας κατὰ τὸ 1822 κατὰ τῶν Ὀθωμανῶν μάχην ἐπληγώθη ὠσαύτως ὁ πατήρ του, ἀκολουθοῦντες τοὺς ὁπλαρχηγοὺς Παναγιώτην Σωτηρόπουλον, Γιαννάκην Γιολδάσην κλπ.

Γ. Ἐπὶ τὸ 1823 ἐφονεύθη ὁ πατὴρ τοῦ εἰς τὴν εἰς Τζακαλάκι τῆς Παπαδιᾶς τῶν Κραβάρων μάχην, διατελῶν ὑπὸ τὴν ὁδηγίαν τοῦ Δήμου Τζέλιου, Γεωργάκη Κόρακα, Ἰωάννου Φαρμάκη καὶ Ἀνδρέα Σαφάκα καὶ τούτου φονευθέντος ὁ υἱὸς αὐτοῦ Παπανδρέας Καλιαμπάκος τὸ αὐτὸ ἔτος 1823 ἀκολουθῶν τοὺς ὁπλαρχηγοὺς Μάρκον Βότσαρην, Παν. Σωτηρόπουλον καὶ Ἀνδρ. Σαφάκαν ἠγωνίζετο πολεμῶν καὶ πολιορκῶν τοὺς Ὀθωμανούς, ἤτοι τὸν Ὀμὲρ Πασᾶ εἰς τὰς θέσεις Ἀγρίνιον καὶ Πόρταν αὐτοῦ μ' ὅλον τὸν πρὸς τὴν πατρίδα ἀπαιτούμενον ἔνθερμον καὶ διακαῆ ζῆλον πρὸς καταδίωξιν τῶν Τούρκων.

Ὡς πολίτης δὲ δὲν ἔλειψε ὑπηρετῶν καὶ ὡς τοιούτου ὑπάρχοντος τοὺς κατέκαυσαν δύο οἰκίας κειμένας ἐντὸς τῆς Λομποτινὰς καὶ ἀπὸ τὴν ἀρχὴν τῆς Ἐπαναστάσεως καὶ ἔκτοτε μέχρι σήμερον, Δημογέρων Διαγγελεὺς τῆς Ἐπαρχίας μας, Ἐπαρχιακὸς Σύμβουλος κλπ., ὅστις διαγγελεὺς ὧν καὶ εἰσπράκτωρ τοῦ ἑβδόμου τμήματος τῆς ἐπαρχίας μας τὸ 1835 καταδιώκων ἀείποτε τὴν ληστρικὴν συμμορίαν, ὡς ὑπάλληλος τῆς κυβερνήσεως ἐληστεύθη παρ' αὐτῶν, ἤτοι τοῦ ἀρχιληστοῦ Τόγγα Νάγκα καὶ λοιποὺς ὀπαδοὺς αὐτοῦ φονευθέντων εἰς τρόπον ὥστε τοῦ κατέσφαξαν τὴν νύκτα τῆς 5 8βρίου 1835 δύο υἱοὺς ὀνομαζομένους Δημήτριον καὶ Νικόλαον, ὁ μὲν ἐτῶν 10, ὁ δὲ 8. Μὴ ὑποφέρων ὁ πιστοποιούμενος Καλιαμπάκος τὸν φρικωδέστατον καὶ ἀξιοθρήνητον ἀποκεφαλισμὸν τῶν ὡς εἴρηται υἱῶν του, ἔσπευσε φεύγων, ὅπως ἀποφύγη καὶ οὗτος τὸν ἀποκεφαλισμὸν τούτου. Ἐπυροβολήθη ὑπὸ τρεῖς πυροβολισμοὺς ὑπὸ τριῶν λῃστῶν καὶ τοῦ συνέθλιψεν τὴν ἀριστερὰν χεῖρα, ἥτις ὡς ἐκ τούτου ἐστάθη ἀνίατος καὶ ἐπροξένησεν καὶ προξενεῖ τόσην ἀνικανότητα τῆς ὑπηρεσίας του. Μὴ ἀρκεσθέντες οἱ εἰρημένοι λησταὶ εἰς τοῦτο τοῦ ἀφήρεσαν πρὸς τούτοις καὶ ἄρπασαν τὴν κινητὴν περιουσίαν τὴν συνισταμένην ἐκ δρχ. 10.000. Δι' ὃ θεωροῦντες τὰ συμβάντα τοῦ εἰρημένου Παπανδρέα Καλιαμπάκου τόσον στρατιωτικῶς ὅσον πολιτικῶς ὑπηρετήσαντα ἀγωνιζόμενος, καθ' ὅσον καὶ ληστρικῶς ἀξιοθρήνητα δοκιμάσας συμβάντα, παραχωροῦμεν αὐτῶ τὸ παρόν, ἵνα του χρησιμεύση, ὅπου δεῖ.

Ἐν Μ. Λομποτινὰ 5 Ἰανουαρίου 1846

ὁ Πρόεδρος, τὰ Μέλη.

γ) Πιστοποιητικὸ Δημάρχου (Χ.Α.Ε.Β.)

Ἀριθμ.910

Ὁ Δήμαρχος Ἀποδοτίας

Πιστοποιεῖ ὅτι

Ὁ φέρων τὸ παρὸν Παπανδρέας Καλλιαμπάκος ἐτῶν 75 κάτοικος τοῦ χωρίου Μ. Λομποτινὰς τοῦ Δήμου τούτου εἶναι εἷς ἐκ τῶν παλαιῶν ἀγωνιστῶν ὑπὲρ τοῦ ἱεροῦ ἀγῶνος καὶ υἱὸς καὶ νόμιμος κληρονόμος τοῦ φονευθέντος Γεωργίου Καλλιαμπάκου.

Τὴ αἰτήσει του ἐφοδιάζεται μὲ τὸ παρὸν πρὸς χρῆσιν του

Λομποτινὰ 30 Μαΐου 1865

Ὁ Δημαρχιακὸς πάρεδρος

(ὑπογραφὴ δυσανάγνωστη)

δ) Πιστοποιητικὸ ὁπλαρχηγῶν (Χ.Α.Ε.Β.)

Ἐπὶ τὴ ἔπιβαλλομένή παρὰ τοῦ Νόμου Ποινὴ καὶ ἐν τῇ ὑποχρεώσει τῆς πολιτικῆς ἀποζημιώσεως πιστοποιοῦμε οἱ ὑποφαινόμενοι ὅτι ὁ Παπαντρέας Καλλιαμπάκος ἐκ τοῦ χωρίου Μέγ. Λομποτινὰς ὑπηρέτησε στρατιωτικῶς τὴν πατρίδα ὑπὲρ τῆς ἀνεξαρτησίας αὐτῆς ἀπὸ τὸ 1821 ὑπὸ τὸν Παναγιωτάκην Σωτηρόπουλον καὶ Γεώργ. Πιλάλαν εἰς τὴν μάχην Ναυπάκτου καὶ Ἀντιρρίου κατὰ τοῦ Ἰσλάμπεη Πασᾶ ὁμοῦ μετὰ τοῦ πατρὸς τοῦ Γεωργίου Καλλιαμπάκου, ὅστις ἐπληγώθη εἰς Ἀντίρριον. Ἀπὸ 1823-1827 ὑπηρέτησεν ὑπὸ τὸν Ἀνδρ. Σαφάκαν καὶ Παναγιώτην Σωτηρόπουλον ὑπὸ τοὺς ἀρχηγοὺς Καραϊσκάκη καὶ Κίτζον Τζαβέλα εἰς τὰς μάχας Κεφαλόβρυσον ἔξωθεν τοῦ Ἀντελικοῦ, εἰς Μουσαγίκη, εἰς τὸ χωρίον Ἀμαρελάρο καὶ Πόρτες, εἰς Ξηρόμερον, ὑπὸ τὴν ἀρχηγίαν τοῦ Μάρκου Μπότσαρη κατὰ τοῦ Ὀμὲρ Πασᾶ.

Εἰς δὲ τὸ ἔτος 1823 ἐφονεύθη ὁ πατήρ του εἰς θέσιν Τζακαλάκι ἢ Παπαδιὰ ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν Ὀθωμανῶν Μπανούση Σέβρανη καὶ ὅτι ἐν τῷ διαστήματι τῆς Ἱερᾶς ἐπαναστάσεως, δὲν ἔλειψε ἀπὸ μάχας κατὰ τῶν ἐχθρῶν Ὀθωμανῶν.

Ὅθεν κατ' αἴτησιν αὐτοῦ καὶ χάριν τῆς ἀληθείας ἐπαφίεται τὸ παρόν, ἵνα του χρησιμεύση ὅθεν ἀνήκει.

Ἐν Ναυπάκτῳ 5/6/1865

Οἱ πιστοποιοῦντες

Ν. Τζαβέλας, Α. Φασίτζας Ἄν/ρχής, Γ. Πράπας Τ/ρχής

Κυροῦται τὸ γνήσιον τῶν ἀνωτέρω ὑπογραφῶν

Ναύπακτος 6/6/1865 ὁ Δήμαρχος Ν. Παπαχρίστου

ε) Πιστοποιητικὸ Ὁπλαρχηγῶν (π. ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΚΑ, τ.Α, 1983, σ. 309)

Πιστοποιοῦμεν οἱ ὑποφαινόμενοι ὅτι ὁ Παπανδρέας Καλιαμπάκου ἐτῶν 48 ἐκ Λομποτινὰς Κραβάρων ὑπηρέτησεν στρατιωτικῶς ἀπαρχῆς τοῦ ὑπὲρ ἐλευθερίας πολέμου ὑπὸ τοὺς ὁπλαρχηγοὺς Γεώργιον Πιλάλαν, Ἀνδρέαν Σαφάκαν, Παναγ. Σωτηρόπουλον καὶ Α. Καναβὸν καὶ παρευρέθη εἰς διαφόρους μάχας· εἰς ὀκτὼ περὶ τὴν Ναύπακτον πολιουρκουμένην, Βλοχὸν κατὰ Ἰμερπασά, Τσακαλάκι Κραβάρων κατὰ Μπανούση Σέρβανη τοῦ Κιουταχῆ, ἔξωθεν τοῦ Μεσολογγίου, εἰς Σύλιανη, εἰς Καλιακούδα καὶ λοιπὲς συγκροτηθεῖσες μάχες διατελῶν πάντοτε ἐπί κεφαλῆς μαγκατζὴς (ὑπαξιωματικός). Ὑπηρέτει δὲ πάντα μὲ ζῆλον καὶ ἀνδρείαν. Εἰς τὴν μάχην Τσακαλάκι ἐφονεύθη ὁ πατήρ του. Μετὰ δὲ τὴν ἄφιξιν τῆς Α.Μ. Διαγγελεὺς ὧν εἰς τὸ τμῆμα τῶν Κραβάρων καὶ ἐνεργηθεῖς εἰς τὴν σύλληψιν τῆς ληστρικῆς συμμορίας τοῦ Καμπέρη. Ἕνεκα τούτου τὸν ἐπρόσβαλον ἄλλοι ληστὲς φονεύσαντες τοὺς υἱούς του καὶ ἐπλήγωσαν αὐτὸν εἰς τὴν χείραν.

Ὅθεν του δίδεται ἡ παροῦσα πιστοποίησις νὰ τῷ χρησιμεύση.

Ἐν τῇ 8 10βρίου 1841

Ν. Τζαβέλας ἀντισυνταγματάρχης

Γ(ιαννούσης) Πανομάρας ἀντισυνταγματάρχης

Χρ. Φωτομάρας Ἀντισυνταγματάρχης