Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου: Παρέμβαση στὴν ἔκτακτη Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας

Παρέμβαση στὴν ἔκτακτη Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (18-19 Φεβρουαρίου 2005)

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἡ Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος συνέρχεται σὲ μιὰ κρίσιμη καμπὴ τῆς ἱστορίας της, ὕστερα ἀπὸ τὰ γεγονότα ποὺ εἶδαν το φῶς τῆς δημοσιότητος. Καλούμαστε, λοιπόν, νὰ βροῦμε τρόπους ὄχι μόνον νὰ ξεπεράσουμε τὴν κρίση, ἀλλὰ νὰ θεραπεύσουμε τυχὸν πνευματικὰ ἀρρωστήματα τὰ ὁποῖα ὑπάρχουν μέσα στὸν ὀργανισμὸ τῆς Ἐκκλησίας.

Προσωπικὰ δὲν μοῦ ἀρέσουν οἱ ὅροι ἐκδημοκρατισμὸς καὶ διαφάνεια τῆς Ἐκκλησίας, γιατί αὐτὸ ἀφ' ἑνὸς μὲν δείχνει ὅτι μέχρι τώρα δὲν ὑπῆρχαν τὰ στοιχεῖα αὐτὰ στὴν Ἐκκλησία, ἀφ' ἑτέρου δὲ ἐπειδὴ ἡ υἱοθέτηση τῶν ὅρων αὐτῶν δείχνει μιὰ κοσμικὴ νοοτροπία ποὺ εἰσέρχεται μέσα στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας. Θὰ προτιμοῦσα καλύτερα τὴν ἔκφραση "διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας βάσει τῶν ἱερῶν Κανόνων". Γιατί ἂν τηροῦνται ἀπὸ ὅλους μας οἱ ἱεροὶ Κανόνες, μάλιστα ὄχι ἐπιλεκτικά, τότε δὲν θὰ ὑπάρξη κανένα πρόβλημα. Ὅμως ἡ ὑπερίσχυση τοῦ κοσμικοῦ δικαίου καὶ ἡ παραθεώρηση τῶν ἱερῶν Κανόνων καὶ τῶν εὐσεβῶν παραδόσεων ἐγκυμονεῖ πολλοὺς κινδύνους.

Θὰ μποροῦσα νὰ προτείνω μιὰ σειρὰ πρακτικῶν θεμάτων, τὰ ὁποῖα πρέπει νὰ βελτιωθοῦν. Ἐπειδή, ὅμως, νομίζω ὅτι στὴν πραγματικότητα πάσχει τὸ σύγχρονο σύστημα διοίκησης (καὶ ὄχι ὁ θεσμὸς) γι' αὐτὸ καὶ θὰ παραμείνω στὸν ἐντοπισμὸ πέντε γενικῶν θεμάτων, στὰ ὁποῖα φαίνεται ἡ ἀσθένεια, χωρὶς νὰ εἰσέρχομαι σὲ λεπτομέρειες. Ἂν δὲ κληθῶ νὰ συμμετάσχω στὶς διάφορες Ἐπιτροπές, τότε θὰ προτείνω καὶ συγκεκριμένα μέτρα γιὰ τὴν βελτίωση τῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων.

1. Ἡ θεολογία πρέπει νὰ γίνη κέντρο τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς

Εἶναι σημαντικὸ νὰ μάθουμε νὰ θεολογοῦμε, γιατί ἡ δεκαετὴς πεῖρα μου στὰ Συνοδικὰ ὄργανα μὲ ὁδήγησε στὸ συμπέρασμα ὅτι δυστυχῶς ἀπουσιάζει ἡ ὀρθόδοξη θεολογία ἀπὸ τὴν ἀντιμετώπιση διαφόρων προβλημάτων στὶς Συνεδριάσεις τῆς Ἱεραρχίας καὶ τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου. Ἀντιμετωπίζουμε τὰ θέματα ἀπὸ νομικῆς, ἱστορικῆς, διαχειριστικῆς, ἐπικοινωνιακῆς προοπτικῆς καὶ ὄχι ἀπὸ καθαρὰ θεολογικῆς προοπτικῆς. Ἀφήσαμε τὴν θεολογία στοὺς Καθηγητὰς τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν καὶ ἐμεῖς ἀσχολούμαστε μὲ ἠθικολογικὰ καὶ διαχειριστικὰ πράγματα. Καὶ γι' αὐτὸ κακῶς μερικοὶ κάνουν λόγο γιὰ "ποιμαίνουσα" καὶ "θεολογοῦσα" Ἐκκλησία. Ἔτσι ἰσχύει ὁ λόγος τοῦ Μεγάλου Βασιλείου: "τεχνολογούσι καὶ οὐ θεολογούσι".

Ἐὰν διαβάση κανεὶς τὰ Πρακτικὰ τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, ἀλλὰ καὶ τὶς ἀποφάσεις τῶν Τοπικῶν Συνόδων καὶ τὰ συγκρίνει μὲ τὰ Πρακτικὰ καὶ τὶς ἀποφάσεις τῶν δικῶν μας Συνόδων, θὰ διαπιστώση τὴν μεγάλη διαφορά. Βέβαια, μπορεῖ νὰ ἰσχυρισθῇ κανεὶς ὅτι εἶναι διαφορετικὲς συνθῆκες τῆς τότε ἐποχῆς μὲ τὴν δική μας ἐποχή, ἀλλὰ αὐτὸ δὲν δικαιολογεῖ τὴν ἀπουσία θεολογικῆς σκέψεως στὴν ἀντιμετώπιση συγχρόνων θεμάτων, οὔτε τὴν παραθεώρηση τοῦ "πνεύματος" τῶν ἱερῶν Κανόνων καὶ τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας.

Ὁπότε, πρέπει νὰ παύσουμε νὰ λειτουργοῦμε καὶ ἐνεργοῦμε περισσότερο ὡς νομικοί, ἱστορικοί, ἐπικοινωνιολόγοι καὶ νὰ γίνουμε πιὸ πολὺ θεολόγοι, Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, θεραπευτὲς τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ. Δὲν θὰ ξεχάσω ποτὲ ὅτι ὅταν σὲ μιὰ Συνεδρίαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας θέλησα νὰ κάνω μιὰ θεολογικὴ ἀνάλυση, ἄκουσα ἕναν Ἀρχιερέα νὰ λέγη ὀργισμένα: "Δὲν ἤλθαμε ἐδῶ νὰ ἀκούσουμε θεολογία"!

2. Συνειδητοποίηση τῶν λαθῶν

Ὅλοι τὸ ἔχουν ἀναγνωρίσει ὅτι δυστυχῶς ἔγιναν πολλὰ λάθη στὸν τρόπο ἀντιμετώπισης διαφόρων θεμάτων. Μέσα στὴν Ἱεραρχία μας λειτουργοῦν διάφορες "ὁμάδες", οἱ ὁποῖες προσπαθοῦν νὰ ἐπιβάλλουν τὶς ἀπόψεις τους πάνω σὲ διάφορα διοικητικὰ καὶ ποιμαντικὰ θέματα.

Κατ' ἀρχὰς πολλοὶ ἀπὸ μᾶς τοὺς Ἐπισκόπους δὲν ἐνεργοῦμε πάντα σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Ὅπως ἔλεγε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος εἴμαστε εὐσεβεῖς στὸ νὰ καταγγέλλουμε τὴν ἀσέβεια τῶν ἄλλων. Ἐπηρεαζόμαστε ἀπὸ τὴν κοσμικὴ ἔννοια τῆς διοικήσεως. Δημιουργοῦμε περιουσίες σὲ βάρος τοῦ λαοῦ. Χειροτονοῦμε Κληρικοὺς χωρὶς τὶς κανονικὲς προϋποθέσεις. Στὴν καθημερινὴ ἀναστροφή μας μεταδίδουμε ἕνα "πνεῦμα" κοσμικῆς νοοτροπίας. Ὁπότε δὲν διαπαιδαγωγοῦμε σωστὰ τοὺς Κληρικούς μας.

Τὰ κηρύγματά μας εἶναι ἠθικολογικά, κοινωνικά, πολιτικά, ἐνῷ θὰ ἔπρεπε διὰ τοῦ κηρύγματος νὰ κατηχοῦμε καὶ ποιμαίνουμε τὸν λαὸ πρὸς τὴν σωτηρία καὶ τὸν ἁγιασμό. Τὶς περισσότερες φορὲς μεταφέρουμε στὸν ἄμβωνα τὰ ὅσα γίνονται στὴν κοινωνία, δῆθεν γιὰ νὰ τὸ κάνουμε σύγχρονο. Ἀλλὰ ἕνα ἀθεολόγητο κήρυγμα ἐκλαμβάνεται ὡς πολιτικὸς λόγος, μὲ συνέπεια νὰ διαμαρτύρονται πολλοί.

Ἕνα τεράστιο πρόβλημα ἀναφύεται μὲ τὸ θέμα τοῦ τρόπου τῆς διαχειρίσεως τῶν χρημάτων ποὺ κατατίθενται ἀπὸ εὐσεβεῖς ἀνθρώπους στὰ ἐκκλησιαστικὰ ταμεῖα. Ὑπάρχουν Ἐπίσκοποι ποὺ ἐνεργοῦν μὲ ἀδιαφάνεια στὸ θέμα αὐτό.

Μεγάλο πρόβλημα ἀναφύεται ἀπὸ τὴν "φιλοπρωτεία" μερικῶν Πρεσβυτέρων, ἰδιαίτερα Ἡγουμένων, οἱ ὁποῖοι εἶναι ἀνεξέλεγκτοι. Ἐκδίδονται Συνοδικὲς ἀποφάσεις, οἱ ὁποῖες δὲν τηροῦνται. Μερικοὶ Ἡγούμενοι ἔχουν στήσει "μπαϊράκια" καὶ "καπετανάτα" στὴν Ἐκκλησία, στηριζόμενοι στὴν νομικὴ προσωπικότητα Δημοσίου Δικαίου ποὺ ἔχουν, προσλαμβάνουν συνηγόρους τοὺς ὁποίους ἀκριβοπληρώνουν, γιὰ νὰ διατηροῦν τὴν πλήρη ἀνεξαρτησία τους ἀπὸ τὸν Ἐπίσκοπο. Βεβαίως, ὑπάρχουν καὶ Ἐπίσκοποι οἱ ὁποῖοι ἐξασκοῦν ποικίλες πιέσεις στὶς Ἱερὲς Μονές.

Ἔπειτα, δὲν λειτουργεῖ καλὰ τὸ Συνοδικὸ σύστημα στὶς Συνεδριάσεις τῆς Δ.Ι.Σ. καὶ τῆς Ι.Σ.Ι. Καὶ σὲ αὐτὸ δὲν εὐθύνεται μόνον ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, ἀλλὰ καὶ ὅλοι ἐμεῖς, οἱ ὁποῖοι σιωποῦμε ἐξωτερικὰ καὶ εἴμαστε λαλίστατοι καὶ ἐπικριτικοὶ στὶς κατ' ἰδίαν συζητήσεις μας. Δὲν ἔχουμε ἐμπιστοσύνη ὁ ἕνας στὸν ἄλλον, δὲν ὑπάρχει εἰλικρίνεια, μεταδίδουμε ἐσφαλμένες πληροφορίες σὲ διάφορες κατευθύνσεις, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ πληγώνουμε καὶ νὰ συκοφαντοῦμε.

Ἀκόμη ὑπάρχει πρόβλημα στὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο πλαισιώνονται διάφορες Συνοδικὲς Ἐπιτροπές. Θεωρῶ ὅτι δὲν ἀξιοποιοῦνται οἱ Ἐπίσκοποι στὶς κατάλληλες θέσεις. Ἕνας ἰδιότυπος τύπος Γεροντικῶν Μητροπόλεων ἄρχισε νὰ σχηματίζεται στὴν Ἐκκλησία μας.

Προσωπικὰ ἐμένα μὲ ἔχουν στενοχωρήσει μερικὰ οὐσιαστικὰ πράγματα. Πολλὲς φορὲς ἐντοπίζω τὰ προβλήματα, καὶ ἐνῷ ἀπορρίπτονται οἱ προτάσεις μου, ἔπειτα ἀπὸ χρόνια ἀναγνωρίζεται τὸ λάθος τῆς ἀπόρριψης. Γιὰ παράδειγμα μπορῶ νὰ χρησιμοποιήσω τὴν περίπτωση τοῦ Μητροπολίτου Ἀττικῆς. Ὅταν ἤμουν Συνοδικὸς διεφώνησα μαζὶ μὲ ἄλλους γιὰ τὸν χειρισμὸ τοῦ θέματος τῶν ἀνακρίσεων. Ὡς πρὸς τὸ θέμα δὲ τοῦ ὑπέρογκου ποσοῦ ποὺ εἶχε στὴν κατοχή του καὶ εἶχε δημοσιοποιηθῇ, ἤμουν ὁ μόνος ποὺ μειοψήφισα ὑποστηρίζοντας ὅτι πρέπει νὰ διερευνηθῇ ἡ περίπτωση καὶ νὰ ἀποδοθοῦν εὐθύνες. Ὅλοι οἱ ἄλλοι Ἀρχιερεῖς ὑπεστήριζαν ὅτι πρέπει νὰ τεθῇ στὸ Ἀρχεῖο ἡ ὑπόθεση, διότι ἐθεωρήθησαν ἐπαρκεῖς οἱ ἐξηγήσεις ποὺ ἔδωσε, ὅτι δηλαδὴ εἶναι προσωπικό του θέμα καὶ εἶναι προϊὸν τοῦ κόπου του καὶ τῶν μισθῶν του! Ἐπίσης, στὴν κρίση μὲ τὸ Πατριαρχεῖο ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τόνιζα, μὲ ὅλες μου τὶς δυνάμεις, τὸ σφαλερὸ τοῦ τρόπου ἀντιμετωπίσεως τοῦ θέματος ποὺ ἐπιλέχθηκε, ἀλλὰ ἀκόμη καὶ Ἀρχιερεῖς ποὺ ἀργότερα ἄλλαξαν ἄποψη ἀπέρριψαν τὶς προτάσεις μου. Τελικὰ ὁδηγηθήκαμε στὸ σημεῖο ποὺ τόνιζα ἀπὸ τὴν ἀρχή, ἀφοῦ ἔγινε ζημιὰ στὸν λαό.

Ἔγιναν πολλὰ λάθη τὰ ὁποῖα πρέπει νὰ τὰ ἀναγνωρίζουμε καὶ νὰ ἔχουμε ἀποφασιστικότητα νὰ τὰ διορθώνουμε. Κυρίως νὰ ἀποβάλλουμε τὴν διπλοπροσωπία, ἤτοι νὰ σιωποῦμε στὰ Συλλογικὰ Ὄργανα καὶ νὰ πράττουμε ἄλλα ἔξω ἀπὸ τὰ Ὄργανα αὐτά.

3. Ὁ ὅρος "αὐτοκάθαρση"

Ἐπηρεασμένοι ἀπὸ τὴν σύγχρονη ὁρολογία περὶ καθάρσεως ὁμιλοῦμε καὶ ἐμεῖς γιὰ κάθαρση ἢ καὶ αὐτοκάθαρση στὴν Ἐκκλησία. Αὐτὸ εἶναι λάθος, γιατί ἄλλο ἐννοοῦν οἱ κοσμικοὶ ἄνθρωποι μὲ τὸν ὅρο αὐτοκάθαρση καὶ ἄλλο ἐννοεῖ ἡ Ἐκκλησία.

Ἡ αὐτοκάθαρση στοὺς ἀνθρώπινους Ὀργανισμοὺς εἶναι ἡ ἀποβολὴ τῶν ἐπιόρκων ἀπὸ τὸ σῶμα τους, ἐνῷ ἡ αὐτοκάθαρση στὴν Ἐκκλησία εἶναι ἡ διαρκὴς μετάνοια Κληρικῶν καὶ λαϊκῶν, ἀλλὰ καὶ ἡ ποιμαντικὴ τὴν ὁποία πρέπει νὰ ἐξασκοῦμε, μὲ τὴν θεραπευτικὴ μέθοδο τῆς Ἐκκλησίας, γιὰ νὰ καθαρίζονται τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ τὰ πάθη. Ἡ ποιμαντικὴ ποὺ ἀσκεῖ ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι ἠθικολογική, οὔτε πρέπει νὰ ἀποβλέπη στὴν δημιουργία ὀπαδῶν, ἀλλὰ ἀποβλέπει στὴν μεταμόρφωση τῶν ψυχικῶν δυνάμεων τῶν ἀνθρώπων. Μερικὲς φορὲς ὅμως ἡ Ἐκκλησία λαμβάνει καὶ αὐστηρὰ μέτρα γιὰ νὰ θεραπεύση τὰ ἀσθενῆ μέλη της, ὅπως προβλέπουν οἱ ἱεροὶ Κανόνες.

Ὅταν τηροῦνται ἀπὸ ὅλους μας οἱ ἱεροὶ Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας καὶ προσέχουμε τὶς χειροτονίες ποὺ κάνουμε, ἰδιαιτέρως σὲ ἀγάμους Κληρικούς, τότε γίνεται οὐσιαστικὴ αὐτοκάθαρση, κατὰ θετικὸ τρόπο.

Ἐὰν πρέπει νὰ ὑπάρξη κάποια σοβαρὴ προσπάθεια αὐτοκάθαρσης στὴν Ἐκκλησία, θεωρῶ ὅτι αὐτὸ κυρίως πρέπει νὰ ἐντοπισθῇ στὸν τρόπο ἐκλογῆς τῶν Ἐπισκόπων. Πρέπει, ἑπομένως, νὰ ἀλλάξη ὁ τρόπος ἐκλογῆς τῶν Ἐπισκόπων.

Ἡ ἐπιλογὴ τῶν καταλλήλων Κληρικῶν γιὰ νὰ ἀναλαμβάνουν τὸ ὑψηλὸ ἀξίωμα τῆς Ἀρχιερωσύνης πρέπει νὰ γίνεται μεταξὺ ἐκείνων ποὺ θὰ γνωρίζουν καὶ θὰ βιώνουν τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση, καὶ δὲν ἀρκεῖ νὰ εἶναι ἐγγεγραμμένοι στὸν κατάλογο ἢ νὰ ἔχουν μερικὰ ἐξωτερικὰ προσόντα κοσμικῆς προελεύσεως καὶ νοοτροπίας.

Ἐπίσης καὶ τὸ σύστημα ἐκλογῆς τῶν Ἀρχιερέων πρέπει νὰ ἀλλάξη. Δὲν εἶναι δυνατὸν τὴν ἑπομένη μέρα τῆς χηρείας μιᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, μερικοὶ δημοσιογράφοι, καθοδηγούμενοι ἀπὸ διάφορες ὁμάδες Ἀρχιερέων, νὰ παρουσιάζουν μερικὰ ὀνόματα (δύο ἢ τρία) Ἀρχιμανδριτῶν, νὰ λαμβάνη ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς τὸ χρῖσμα καὶ νὰ περιφέρεται ἀπὸ Μητρόπολη σὲ Μητρόπολη γιὰ νὰ ζητᾶ τὴν ψῆφο τῶν Ἀρχιερέων ἢ νὰ ἀσκοῦνται διάφορες πιέσεις γιὰ νὰ ψηφισθοῦν αὐτὰ τὰ πρόσωπα. Αὐτὸ πρέπει νὰ σταματήση. Ἐνδεχομένως ἀπὸ τὸν κατάλογο ἐκλογίμων νὰ καταρτίζεται ἕνας ἀριθμὸς Κληρικῶν καὶ στὴν συνέχεια νὰ ἀναδεικνύεται ἕνας διὰ κληρώσεως.

Πάντως ὁπωσδήποτε πρέπει νὰ γίνη ἀλλαγὴ τοῦ τρόπου ἐκλογῆς τῶν Μητροπολιτῶν. Ἔτσι θεωρῶ ἀποτελεσματικὴ τὴν αὐτοκάθαρση. Γιατί ἕνας Ἐπίσκοπος ποὺ ἀγαπᾶ τὸν Θεὸ θὰ βρῇ τρόπους νὰ εἰσαγάγη στὴν Ἐκκλησία καλοὺς Κληρικοὺς μὲ φόβο Θεοῦ, θὰ ἐπιλέγη ἱκανοὺς συνεργάτας καὶ ἔτσι θὰ περιορισθοῦν τὰ σκάνδαλα στὴν Ἐκκλησία. Ἕνας Κληρικὸς ποὺ εἰσάγεται στὴν Ἐκκλησία χωρὶς προϋποθέσεις εἶναι μιὰ ὡρολογιακὴ βόμβα, ἡ ὁποία κάποτε θὰ ἐκραγῇ.

4. Χωρισμὸς ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοικήσεως

Ἀκούγεται μὲ ἐπίταση ὅτι πρέπει νὰ γίνη αὐτὸς ὁ χωρισμός. Προσωπικὰ θεωρῶ ὅτι ὅσα λέγονται εἶναι ἕνας "μῦθος" καὶ οὐσιαστικὰ οἱ πολιτικοί, ἐνῷ ὁμιλοῦν γιὰ τὸν χωρισμό, δὲν τὸν ἐπιθυμοῦν, γιατί θέλουν μιὰ Ἐκκλησία ἄνευρη καὶ ἀναποτελεσματική. Θεωρῶ ὅτι ἀντὶ τῆς λέξεως χωρισμὸς πρέπει νὰ χρησιμοποιῆται ἡ φράση "ἀναθεώρηση - ὁριοθέτηση τῶν σχέσεων μεταξὺ Ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοικήσεως".

Πρέπει ὁπωσδήποτε νὰ συγκροτηθῇ Ἐπιτροπὴ ἡ ὁποία θὰ μελετήση τὰ σημεῖα τῆς ἀναθεωρήσεως τῶν σχέσεων μεταξὺ ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοικήσεως. Μιὰ καλύτερη ὁριοθέτηση τῶν σχέσεων μεταξὺ αὐτῶν τῶν διοικήσεων συμφέρει τὴν Ἐκκλησία.

Νομίζω ὅτι ἡ Ἐπιτροπὴ αὐτὴ θὰ πρέπη νὰ ἐπιμείνη καὶ νὰ μελετήση τὴν ἔκδοση ἑνὸς νόμου, ὁ ὁποῖος θὰ ἔχη ἐλάχιστα ἄρθρα, μὲ τὰ ὁποῖα θὰ ὁρίζεται ἡ νομικὴ προσωπικότητα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καὶ θὰ δίδεται ἐξουσιοδότηση γιὰ νὰ καταρτίζη ἡ Ἐκκλησία τόσο τὸν Καταστατικὸ Χάρτη της, ὅσο καὶ τὴν ἀπόδοση τῆς Ἐκκλησιαστικῆς δικαιοσύνης, βάσει τῶν ἱερῶν Κανόνων. Ἔτσι θὰ ἀπελευθερωθῇ ἡ Ἐκκλησία ἀπὸ τὰ δεσμὰ τῆς Πολιτείας στὰ σημεῖα αὐτά.

5. Λειτουργία Συνοδικῶν ὀργάνων

Ἰδιαίτερη προσοχὴ πρέπει νὰ δοθῇ στὸ πῶς θὰ λειτουργοῦν τὰ δύο Συνοδικὰ ὄργανα, ἤτοι ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας καὶ ἡ Διαρκὴς Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος.

Θὰ πρέπη νὰ καταρτισθῇ εἰδικὴ Ἐπιτροπὴ Ἱεραρχῶν, ἡ ὁποία θὰ μελετήση τοὺς τρόπους μὲ τοὺς ὁποίους θὰ λαμβάνουν γνώση οἱ Ἱεράρχες τῶν θεμάτων καὶ θὰ τὰ ἀντιμετωπίζουν μὲ τὴν σύνεσή τους. Ὅταν συγκροτηθῇ αὐτὴ ἡ Ἐπιτροπή, θὰ εἶμαι σὲ θέση νὰ καταθέσω μιὰ σειρὰ ἀπὸ προτάσεις γιὰ τὴν καλύτερη λειτουργία τῶν ὀργάνων αὐτῶν. Γιατί ὅπως λειτουργοῦν σήμερα τὰ Συνοδικὰ ὄργανα δὲν βοηθοῦν στὴν καλὴ λειτουργία τοῦ Ἱεραρχικοῦ πολιτεύματος τῆς Ἐκκλησίας.

Τελικὰ νομίζω ὅτι ἡ κρίση ποὺ περνᾶμε εἶναι μιὰ μοναδικὴ εὐκαιρία νὰ ὁδηγήσουμε τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος σὲ καλύτερη προοπτική. Ἐπ' οὐδενὶ λόγῳ πρέπει νὰ ἀντιμετωπίσουμε τὰ θέματα αὐτὰ ἐπικοινωνιακά, ἀλλὰ πρέπει νὰ ἐνεργοῦμε κάτω καὶ μέσα ἀπὸ τὴν προοπτικὴ τῆς παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας μας.

Ἐπειδὴ δὲ στὸ θέμα τῆς ἀναθεωρήσεως τῶν σχέσεων μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας ἐμπλέκεται καὶ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, καθὼς ἐπίσης καὶ στὰ Πατριαρχικὰ κείμενα γίνεται λόγος γιὰ συνεργασία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μὲ τὸ Οἰκουμενικὸ Παριαρχεῖο σὲ ἐμπίπτοντα καὶ μείζονα θέματα, θὰ πρέπη νὰ ὑπάρξη μιὰ στενὴ συνεργασία μαζὶ Τοῦ γιὰ τὰ θέματα αὐτά. Ἄλλωστε, τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἔχει οὐσιαστικὴ ἁρμοδιότητα, ἀφ' ἑνὸς μὲν διότι μερικὲς Μητροπόλεις θεωροῦνται Μητροπόλεις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου στὴν Ἑλλάδα καὶ ὑπάγονται στὴν πνευματικὴ ἁρμοδιότητα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, ἀφ' ἑτέρου δὲ διότι ὅ,τι θὰ ἰσχύση γιὰ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, σὲ ἐνδεχόμενες νέες νομοθετικὲς ρυθμίσεις, θὰ ἐπηρεάση καὶ ἄλλες ἐκκλησιαστικὲς περιφέρειες ποὺ ὑπάγονται στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο. Ἐπίσης, ὁ Οἰκουμενικὸς Θρόνος μὲ τὴν πεῖρα τὴν ὁποία ἔχει μπορεῖ νὰ μᾶς βοηθήση νὰ ὑπερβοῦμε τὴν κρίση.

Αὐτὰ θὰ ἤθελα νὰ καταθέσω συνοπτικὰ αὐτὴν τὴν στιγμή. Εἶμαι ὅμως πρόθυμος νὰ γίνω ἀναλυτικότερος στὶς Συνοδικὲς Ἐπιτροπὲς οἱ ὁποῖες ἐνδεχομένως θὰ συγκροτηθοῦν.–