Κύριο ἄρθρο: Οἱ σκανδαλιζόμενοι

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Πολὺς λόγος γίνεται τὸν τελευταῖο καιρὸ γιὰ τὰ σκάνδαλα, καὶ μάλιστα γιὰ τὰ ἐκκλησιαστικὰ σκάνδαλα, στὴν οὐσία γιὰ τὰ σκάνδαλα ποὺ προέρχονται ἀπὸ Κληρικοὺς ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ εἶναι ὑποδείγματα στοὺς πιστούς.

Σκάνδαλον εἶναι ἡ παγίδα ποὺ τίθεται γιὰ τὴν σύλληψη ἑνὸς ζώου ἢ καὶ τὴν καταστροφὴ τοῦ ἐχθροῦ. Στοὺς Ἰουδαίους ὁ Θεὸς λέγει: τὰ εἰδωλολατρικὰ ἔθνη "ἔσονται ὑμῖν εἰς παγίδας καὶ σκάνδαλα.." (Ἰησ. Ν. κγ' 13). Ὁ Χριστὸς στὸν Ἀπόστολο Πέτρο ποὺ προσπάθησε νὰ τὸν ἐμποδίση ἀπὸ τοῦ νὰ πορευθῇ πρὸς τὸ πάθος καὶ τὸν σταυρικὸ θάνατο του εἶπε: "ὕπαγε ὀπίσω μου, Σατανᾶ· σκάνδαλόν μου εἶ· ὅτι οὐ φρονεῖς τὰ τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ τὰ τῶν ἀνθρώπων" (Μάτθ. ἰστ΄,23). Κατ' ἐπέκταση τὸ ρῆμα σκανδαλίζω δηλώνει αὐτὸν ποὺ κατασκευάζει παγίδες, ποὺ βάζει πειρασμοὺς σὲ κάποιους. Ἐπίσης ὑπάρχει καὶ ἡ λέξη σκανδαλοπλόκος ποὺ δηλώνει τὸν ἄνθρωπο ἐκεῖνον ποὺ μηχανεύεται τὶς παγίδες καὶ τὰ σκάνδαλα γιὰ νὰ προξενήση κακὸ στοὺς ἀνθρώπους.

Τὰ σκάνδαλα εἶναι δεδομένα στὶς μεταπτωτικὲς κοινωνίες, ἀκριβῶς γιατί ὁ ἄνθρωπος βρίσκεται στὴν κατάσταση τῆς πτώσεως, κυριαρχεῖται ἀπὸ τὰ πάθη. Ἀλλὰ καὶ ὅταν ἀγωνίζεται νὰ τηρήση τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ τότε ὁδηγεῖται πρὸς τὴν τελειότητα, χωρὶς ποτὲ νὰ φθάση στὸ τέλειο. Γι' αὐτὸ καὶ ὁ Χριστὸς εἶπε στοὺς Ἰουδαίους τῆς ἐποχῆς του: "ἀνάγκη γὰρ ἐστιν ἐλθεῖν τὰ σκάνδαλα", διότι ἔτσι ἀποδεικνύονται οἱ δόκιμοι. Ὅμως συγχρόνως τόνισε : "οὐαὶ τῷ κόσμῳ ἀπὸ τῶν σκανδάλων ...... οὐαὶ τῷ ἀνθρώπῳ ἐκείνῳ δι ου τὸ σκάνδαλον ἔρχεται" (Μάτθ. ἰη', 7).

Ὑπάρχει, ὅμως, μιὰ παράμετρος ποὺ πρέπει νὰ ἐντοπισθῇ σὲ αὐτὸ τὸ ἄρθρο. Πρόκειται γιὰ τοὺς σκανδαλιζόμενους, τοὺς ὑποκύπτοντες στοὺς πειρασμοὺς ἀπὸ τὰ σκάνδαλα, αὐτοὺς ποὺ χάνουν τὴν πίστη τους ἢ φεύγουν ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, γιατί ἔχουν σκανδαλισθῇ ἀπὸ διάφορα γεγονότα ποὺ συμβαίνουν στὴν κοινωνία, ἀκόμη δὲ καὶ μέσα στοὺς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας. Ἐὰν οἱ σκανδαλίζοντες ἔχουν εὐθύνη ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ θὰ δώσουν φρικτὸ λόγο στὸν Θεὸ ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως, καὶ οἱ σκανδαλιζόμενοι ἔχουν τὴν δική τους εὐθύνη.

Ὑπάρχουν δύο βασικοὶ λόγοι γιὰ τοὺς ὁποίους φαίνεται ὅτι εὐθύνονται καὶ οἱ σκανδαλιζόμενοι.

Ὁ πρῶτος λόγος εἶναι ὅτι οἱ σκανδαλιζόμενοι δείχουν τὴν πνευματική τους ἀδυναμία νὰ ἀντιδράσουν στοὺς πειρασμοὺς καὶ τὶς δυσκολίες τῆς ζωῆς. Ὅπως ὁ βιολογικὸς ὀργανισμὸς τοῦ ἀνθρώπου διαθέτει τὰ ἀντισώματα καὶ ἕνα ἰσχυρὸ ἀνοσολογικὸ σύστημα ποὺ ἀντιδρᾶ σὲ κάθε ἰό, ἔτσι καὶ ὁ πνευματικὸς ἄνθρωπος θὰ ἔπρεπε νὰ εἶχε ἰσχυρὸ πνευματικὸ ἀνοσολογικὸ σύστημα γιὰ νὰ ἀντιδροῦσε φυσιολογικὰ σὲ κάθε πειρασμικὴ κατάσταση. Καὶ ὅπως ἀσθενοῦν ἐκεῖνοι ποὺ δὲν ἔχουν καλὸ καὶ δυνατὸ ἀνοσολογικὸ σύστημα, τὸ ἴδιο ἀσθενοῦν πνευματικὰ καὶ ἐκεῖνοι ποὺ εὔκολα σκανδαλίζονται καὶ μὲ τὸν τρόπο αὐτὸν δείχνουν ὅτι δὲν ἔχουν δυνατὸν πνευματικὸ ὀργανισμό.

Αὐτὸ φαίνεται ἀπὸ τὸ ὅτι οἱ ἄνθρωποι μποροῦν νὰ σκανδαλισθοῦν καὶ ἀπὸ πνευματικὰ γεγονότα καὶ ἀπὸ ὑγιεῖς πνευματικὰ καταστάσεις, καὶ αὐτὸ συμβαίνει γιατί δὲν κατέχουν τὸ κριτήριο τῆς ἀλήθειας. Οἱ Φαρισαῖοι σκανδαλίσθηκαν ἀπὸ τὴν παρουσία καὶ τοὺς λόγους τοῦ Χριστοῦ, χωρὶς γι' αὐτὸ νὰ εὐθύνεται ὁ Χριστός, ποὺ ἀπεκάλυπτε τὴν ἀλήθεια. "Οἱ Φαρισαῖοι ἐσκανδαλίσθησαν ἀκούσαντες τὸν λόγον" (Μάτθ. ἰε', 12). Ὁ Ἴδιος ὁ Χριστὸς γνωρίζοντας ὅτι θὰ ὑπάρξουν πολλοὶ ποὺ θὰ σκανδαλισθοῦν μὲ τὸ Πρόσωπό Του εἶπε: "μακάριος ἐστιν ὃς ἐὰν μὴ σκανδαλισθῇ ἐν ἐμοὶ" (Μάτ. ἰα', 6). Λίγο πρὶν ἀπὸ τὸ πάθος Τοῦ ὁ Χριστὸς εἶπε στοὺς Μαθητὲς Τοῦ: "πάντες ὑμεῖς σκανδαλισθήσεσθε ἐν ἐμοὶ" (Μάτθ. κστ΄ , 31). Ἐπίσης, μετὰ τὴν τελευταία του διδασκαλία, πρὶν παραδοθῇ στὸ μαρτύριο τοῦ πάθους, εἶπε στοὺς Μαθητὲς Του: "Ταῦτα λελάληκα ὑμῖν ἵνα μὴ σκανδαλισθῆτε" (Ἰω. ἰστ',1). Ὄχι μόνον ὁ Χριστὸς ὑπῆρξε γιὰ τοὺς ἄρρωστους πνευματικὰ ἀνθρώπους σκάνδαλον, ἀλλὰ καὶ ὁ Σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ διὰ μέσου τῶν αἰώνων εἶναι σκάνδαλο γιὰ τοὺς Ἰουδαίους. Κατὰ τὴν ὁμολογία τοῦ Ἀποστόλου Παύλου "ἡμεῖς κηρύσσομεν Χριστὸν ἐσταυρωμένον, Ἰουδαίοις μὲν σκάνδαλον...." (Α' Κορινθ. α'23).

Ἑπομένως σκανδαλίζονται ὅσοι ἔχουν μκρὴ καὶ ἀτελῆ πίστη, ὅσοι δὲν ἔχουν μεγάλη γνώση τοῦ Θεοῦ καὶ γι' αὐτὸ οἱ πειρασμοὶ ἀποτελοῦν σκάνδαλα. Ἀκόμη γιὰ τοὺς ἀνθρώπους ποὺ δὲν διαθέτουν τὸ κριτήριο τῆς ἀλήθειας σκάνδαλο μπορεῖ νὰ εἶναι ὁ Χριστός, ὁ ἀποκαλυπτικὸς λόγος Του, ἡ Ἐκκλησία, ἡ ἀλήθεια, ἡ Βασιλεία τῶν οὐρανῶν, ποὺ δὲν ταιριάζουν μὲ τὴν νοοτροπία τοῦ κόσμου στὸν ὁποῖο ζοῦν.

Ὁ δεύτερος λόγος ποὺ δείχνει τὴν εὐθύνη ποὺ ἔχουν καὶ ἐκεῖνοι ποὺ σκανδαλίζονται εἶναι ὅτι κατὰ κάποιο τρόπο ὅσοι βρίσκονται σὲ αὐτὴν τὴν κατάσταση ἔχουν τὴν ψυχολογικὴ ἀνάγκη νὰ σκανδαλίζονται. Αὐτὸ λέγεται ἀπὸ τὴν ἄποψη ὅτι οἱ ἄνθρωποι τῆς κατηγορίας αὐτῆς ζοῦν μιὰ ζωὴ ἔξω ἀπὸ τὴν φυσικὴ ζωή, ὅπως τὴν ζοῦσε ὁ Ἀδὰμ πρὸ τῆς πτώσεως, καὶ μιὰ ζωὴ ἔξω ἀπὸ τὴν ἀποκαλυπτικὴ ἀλήθεια ποὺ ἔχει δώσει στὸν κόσμο ὁ Χριστὸς καὶ διαφυλάσσεται μέσα στὴν Ἐκκλησία.

Μετὰ τὴν πτώση τοῦ Ἀδὰμ ὁ Θεὸς ἔστειλε στοὺς ἀνθρώπους τοὺς δικαίους καὶ τοὺς Προφῆτες, ἔδωσε τὸν νόμο Τοῦ, ὥστε οἱ ἄνθρωποι νὰ ἔχουν μερικὰ κριτήρια τῆς ἀλήθειας καὶ νὰ ἀποφύγουν τὴν πλάνη. Τελικὰ ἐνηνθρώπησε τὸ Δεύτερο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος καὶ ἀποκάλυψε τὴν ὅλη ἀλήθεια, ἔκανε τὴν Ἐκκλησία Σῶμα Του καὶ ἔτσι μέσα στὴν Ἐκκλησία μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος ὄχι μόνον νὰ βρῇ τὴν ἀλήθεια, ἀλλὰ καὶ νὰ τὴν ζήση στὴν ὕπαρξή του.

Ὅμως, ὅταν ζῇ ὁ ἄνθρωπος ἔξω ἀπὸ αὐτὸν τὸν ἀποκαλυπτικὸ λόγο εἶναι ἑπόμενο ἡ φωνὴ τῆς συνειδήσεώς του νὰ ἀντιδρᾶ, νὰ διαμαρτύρεται. Ἐπειδὴ ὁ πεπτωκῶς ἄνθρωπος δὲν θέλει νὰ ἔλθη σὲ ἀντίθεση μὲ τὶς ἐπιθυμίες τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου, γι' αὐτὸ καὶ προσπαθεῖ νὰ βρῇ πολλὲς εὐκαιρίες καὶ ἀφορμὲς γιὰ νὰ καθησυχάση τὴν φωνὴ τῆς συνειδήσεώς του ποὺ διαμαρτύρεται, ὥστε νὰ ἐξακολουθῆ νὰ βρίσκεται στὴν νοοτροπία καὶ τὴν κατάσταση τῶν παθῶν.

Ἀκριβῶς γι' αὐτὸν τὸν λόγο καὶ τὸν "ἐξυπηρετοῦν" τὰ σκάνδαλα, καὶ ὁ ἴδιος κατὰ κάποιο τρόπο θέλει νὰ σκανδαλίζεται. Μὲ αὐτὴν τὴν ἔννοια ὁ ἐμπαθὴς ἄνθρωπος ρέπει πρὸς τὸν ἐντοπισμὸ καὶ τὴν ἀναζήτηση τῶν σκανδάλων, ἀρέσκεται σὲ αὐτὰ γιὰ νὰ καθησυχάζη τὴν συνείδησή του καὶ νὰ μὴ ἀκολουθῇ τὸν σκληρὸ καὶ ἀνηφορικὸ δρόμο τῆς ἀρετῆς. Ἡ σκέψη του εἶναι ἡ ἀκόλουθη. "Ἐφ' ὅσον ὑπάρχουν ἄλλοι Χριστιανοὶ καὶ μάλιστα Κληρικοὶ καὶ δὴ Ἐπίσκοποι, οἱ ὁποῖοι παραβαίνουν κατὰ ποικίλους καὶ διαφόρους τρόπους τὸν νόμο τοῦ Θεοῦ, τότε δικαιολογοῦμαι κι' ἐγὼ ποὺ ζῶ κατ' αὐτὸν τὸν τρόπο".

Καὶ οἱ δύο λόγοι ποὺ ἀναφέραμε δείχνουν ὅτι οἱ σκανδαλιζόμενοι εἶναι ἄρρωστοι πνευματικά. Αὐτὸ φαίνεται καὶ ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ ἅγιοι δὲν σκανδαλίζονται ἀπὸ ὅ,τι βλέπουν στὴν κοινωνία. Καὶ ὄχι μόνον δὲν σκανδαλίζονται, ἀλλὰ ἀντιμετωπίζουν τὰ μαρτύρια καὶ τοὺς πειρασμοὺς μὲ πίστη ἀκλόνητη καὶ θάρρος ἀκατάβλητο. Ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ τους ἐνισχύει καὶ τοὺς ἐνδυναμώνει. Ἰσχύει σὲ αὐτοὺς ὁ λόγος τοῦ Ἀποστόλου Παύλου: "πέπεισμαι γὰρ ὅτι οὔτε θάνατος οὔτε ζωὴ οὔτε, ἄγγελοι οὔτε ἀρχαὶ οὔτε δυνάμεις οὔτε ἐνεστῶτα οὔτε μέλλοντα οὔτε ὕψωμα οὔτε βάθος οὔτε τις κτίσις ἑτέρα δυνήσεται ἡμᾶς χωρίσαι ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ της ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίω ἡμῶν" (Ρώμ. η΄,38-39).

Ἀκριβῶς γιὰ τὸν λόγον αὐτὸν ὁ Χριστὸς ὁμίλησε γιὰ τὴν ἀνάγκη νὰ κόβη κανεὶς τὴν αἰτία τοῦ σκανδάλου, ποὺ δὲν εὑρίσκεται τόσο ἔξω ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο, ἀλλὰ μέσα του. Εἶπε ὁ Χριστός: "πᾶς ὁ βλέπων γυναῖκα πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι αὐτὴν ἤδη ἐμοίχευσεν αὐτὴν ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ". Καὶ στὴν συνέχεια, εἶπε: "εἰ δὲ ὁ ὀφθαλμός σου ὁ δεξιὸς σκανδαλίζει σέ, ἔξελε αὐτὸν καὶ βάλε ἀπό σου· συμφέρει γὰρ σοὶ ἵνα ἀπόληται ἕν τῶν μελῶν σου καὶ μὴ ὅλον τὸ σῶμα σου βληθῇ εἰς γέενναν" (Μάτθ. ε΄ 29). Κατὰ τὸν ἱερὸ Χρυσόστομο, μιλῶντας ὁ Χριστὸς γιὰ δεξιὸ ὀφθαλμό, δὲν ἐννοεῖ κάποιο μέλος τοῦ σώματός του, ἀλλὰ "περὶ τῶν οἰκείως πρὸς ἡμᾶς ἐχόντων". Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος δὲν πρέπει νὰ δικαιολογῆται ὅτι ὁ ἄλλος τοῦ δημιουργεῖ προβλήματα, ἀλλὰ θὰ πρέπη νὰ προβαίνη ὁ ἴδιος σὲ κάθε ἐνέργεια γιὰ νὰ ἀπαλλαγῆ ἀπὸ τὸ σκάνδαλο ποὺ τοῦ δημιουργεῖ πειρασμό. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι καὶ ὁ ἴδιος ἔχει προσωπικὴ εὐθύνη γι' αὐτό.

Ὅλα τὰ ἀνωτέρω δὲν ἐγράφησαν γιὰ νὰ ἀμνηστευθοῦν τὰ σκάνδαλα καὶ νὰ δικαιολογηθοῦν οἱ σκανδαλίζοντες, οἱ ὁποῖοι ὁπωσδήποτε ἔχουν μεγάλη εὐθύνη γιὰ τὰ προβλήματα ποὺ δημιουργοῦν, ἀλλὰ γιὰ νὰ ἐντοπισθῇ ἡ ἀλήθεια ὅτι δὲν πρέπει κανεὶς νὰ δικαιολογῆται γιὰ τὸ ὅτι δὲν ζῇ τὴν ζωὴ ποὺ μᾶς ἔχει ἀποκαλύψει ὁ Χριστός, λόγῳ τῶν ὑπαρχόντων σκανδάλων. Τὰ σκάνδαλα, ἐκτὸς τῶν ἄλλων, ἀποκαλύπτουν τὴν ἀσθένεια καὶ τῶν σκανδαλιζομένων. Καὶ οἱ σκανδαλιζόμενοι ἔχουν εὐθύνη γιὰ τὸ ὅτι σκανδαλίζονται. Καὶ θὰ δώσουν καὶ αὐτοί, ὅπως καὶ οἱ σκανδαλίζοντες, λόγο στὸν Θεὸ κατὰ τὴν Δευτέρα Του Παρουσία.