Ἀπὸ τὸ Ἁγιολόγιο τοῦ μηνός: Ὁσιομάρτυς Εὐδοκία ἡ ἀπὸ Σαμαρειτῶν, 1 Μαρτίου

Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Παπαβαρνάβα

Ἡ ἁγία Εὐδοκία καταγόταν ἀπὸ τὴν Ἠλιούπολη τῆς Συρίας καὶ ἔζησε τὸν 2ο αἰῶνα μ.Χ. Πέρασε ἀρκετὰ χρόνια τῆς ζωῆς της μέσα στὴν πορνεία καὶ τὴν ἀκολασία. Κάποια στιγμὴ ἀρρώστησε βαρειὰ καὶ τὸ γεγονὸς αὐτὸ ἀποδείχθηκε γι' αὐτὴν μεγάλη εὐλογία. Προφανῶς συνέβη κατὰ πραχώρηση Θεοῦ, ἀφοῦ ἔγινε ἡ αἰτία νὰ κάνη στροφὴ ἑκατὸν ὀδόντα μοιρῶν καὶ νὰ ἀλλάξη ριζικὰ τὸν τρόπο τῆς ζωῆς της. Ὅσο διάστημα ἦταν ἄρρωστη, ὅλοι οἱ φίλοι της τὴν ἐγκατέλειψαν καὶ τὸ γεγονὸς αὐτὸ τὴν στενοχώρησε τόσο πολύ, ποὺ τὴν ὁδήγησε στὸ σημεῖο νὰ κόψη κάθε ἐπαφῆ μαζί τους. Μετὰ τὴν ἀποκατάσταση τῆς ὑγείας της ἐγκαταστάθηκε σὲ ἕνα ἀπόμερο μέρος τῆς πόλης. Ἐκεῖ γνώρισε κάποιους ἀνθρώπους, τοὺς ὁποίους συμπάθησε, ἐπειδὴ τῆς ἔκανε ἐντύπωση ὁ τρόπος τῆς ζωῆς τους, τὸ ἦθος τους καὶ ἡ συμπεριφορά τους. Ἡ ἐπικοινωνία μαζί τους εἶχε ὡς ἀπετέλεσμα τὸ νὰ ὁδηγηθῇ στὴν Ἐκκλησία, νὰ κατηχηθῇ καὶ νὰ βαπτισθῇ. Μετὰ τὴν βάπτισή της μοίρασε ὅλη τὴν περιουσία της στοὺς πτωχοὺς καὶ ἀκολούθησε τὸν ἀσκητικὸ βίο. Ἔζησε μὲ βαθειὰ μετάνοια. Καθάρισε τὸ σκεῦος της ἀπὸ ὅλες τὶς κηλῖδες τῆς ἐμπαθοῦς ζωῆς καὶ ἔφθασε στὸν φωτισμὸ καὶ τὴν θέωση. Μάλιστα, ἀξιώθηκε νὰ σφραγίση τὴν μαρτυρία της γιὰ τὸν Χριστὸ μὲ τὸ αἷμα τοῦ μαρτυρίου της καὶ γι' αὐτὸ ὀνομάζεται ὁσιομάρτυς.

Ὁ Χριστὸς εἶπε ὅτι "οἱ τελῶναι καὶ αἱ πόρναι προάγουσιν ὑμᾶς εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ" (Μάτθ. κα΄ 31). Δηλαδή, οἱ τελῶνες, ποὺ ἐθεωροῦντο ἅρπαγες καὶ ἄδικοι, καὶ οἱ πόρνες θὰ σᾶς προλάβουν στὴν βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἐπειδὴ ὅταν μετανούν, τὸ κάνουν μὲ εἰλικρίνεια καὶ μὲ πλήρη ἐπίγνωση τῆς ἀμαρτωλότητός τους. Ὁ τελώνης Ζακχαῖος καὶ ἡ πόρνη ποὺ ἄλειψε μὲ μύρο τὰ πόδια τοῦ Χριστοῦ, ἔδειξαν τὸν δρόμο τῆς ἀληθινῆς μετάνοιας καὶ ἀκολούθησαν καὶ ἄλλοι πολλοὶ διὰ μέσου τῶν αἰώνων.

Ὅσοι ἔγιναν συνειδητὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας μετὰ ἀπὸ μιὰ μεγάλη πτώση στὴν ζωή τους αὐτοί, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον, ζοῦν μὲ βαθειὰ μετάνοια, ταπείνωση καὶ αὐτομεμψία, δὲν ἔχουν μεγάλη ἰδέα γιὰ τὸν ἑαυτό τους καὶ δὲν κατακρίνουν κανένα. Αὐτὸ συνιστᾶ ὀρθόδοξο ἦθος. Ἀντίθετα, ἐκεῖνοι ποὺ ἐκκλησιάζονται τακτικὰ ἢ ἐργάζονται μὲ τὸν ἕναν ἢ τὸν ἄλλο τρόπο στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, ἐὰν δὲν ἔχουν ὑποστεῖ τὴν καλὴν ἀλλοίωση καὶ δὲν ἔχουν φθάσει "εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ", διακατέχονται ἀπὸ πνευματικὴ αὐτάρκεια, ποὺ εἶναι μεγάλη πνευματικὴ ἀσθένεια. Θεωροῦν τὸν ἑαυτό τους καθαρὸ καὶ φωτισμένο καὶ γι' αὐτὸ δὲν αἰσθάνονται τὴν ἀνάγκη νὰ κλαῖνε γιὰ τὶς ἁμαρτίες τους. Κατακρίνουν εὔκολα, βλέπουν παντοῦ διῶκτες καὶ ἐχθροὺς τοῦ ἑαυτοῦ τους καὶ τῆς Ἐκκλησίας, καθὼς καὶ ὄργανα τοῦ σκότους καὶ τοῦ κακοῦ.

Τὴν νοοτροπία αὐτὴ τὴν συναντᾶ κανεὶς κυρίως στὴν προτεσταντικὴ διδασκαλία, ἀλλὰ καὶ σὲ ὅσους ἔχουν ἐπηρεασθῇ ἀπὸ αὐτήν. Δηλαδή, ἔχουν τὴν αἴσθηση τῆς αὐτοδικαίωσης, τὴν ἀπαρίθμηση τῶν ἀτομικῶν χαρισμάτων καὶ ἀρετῶν καὶ τὴν ἀπόρριψη ὅλων ἐκείνων ποὺ ἔχουν ἀντίθετη ἄποψη μὲ αὐτούς. Αὐτὸ φαίνεται καθαρὰ καὶ στὰ προτεσταντικὰ τραγούδια, τὰ ὁποῖα δὲν εἶναι ἄγνωστα καὶ στὸν δικό μας χῶρο, ἀφοῦ δεχθήκαμε καὶ δεχόμαστε ἰσχυρὲς ἐπιδράσεις. Καταγράφουμε χαρακτηριστικὰ ἀποσπάσματα: "Ζήτω σὲ μᾶς, μᾶς διάλεξε ὁ ὕψιστος...", "εἴμαστε μεὶς τῆς νέας ζωῆς οἱ ἀληθινοὶ τῆς οἰκοδόμοι, μὲ τὰ φτερὰ τῆς θείας πνοῆς ὅλοι ἀνοικτοὶ γιὰ μᾶς οἱ δρόμοι...", "εἴμαστε μεὶς παιδιὰ τῆς μέρας φωτεινά, ποὺ οἱ γιοὶ τῆς νύκτας νὰ μᾶς νιώσουν δὲν μποροῦνε..." κ.λ.π. Οὐσιαστικὰ πρόκειται γιὰ τὴν φαρισαϊκὴ νοοτροπία τῆς ἀλαζονείας, τῆς αὐτοπροβολῆς καὶ τῆς αὐτοδικαίωσης, ποὺ κατεδίκασε ὁ Χριστὸς καὶ ἡ ὁποία δημιουργεῖ καθημερινὰ πλεῖστα ὅσα προβλήματα στὸ Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ καὶ τῆς κοινωνίας γενικότερα.

Ἀντίθετα, οἱ ὕμνοι τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἀποπνέουν τὸ ἄρωμα τῆς μετανοίας, τῆς ταπείνωσης καὶ τῆς αὐτοκατάκρισης καὶ σκοπὸν ἔχουν νὰ ὁδηγήσουν τὸν ἄνθρωπο στὴν κάθαρση, τὸν φωτισμὸ καὶ τὴν θέωση. Ἀναφέρουμε ἐνδεικτικὰ δύο ὕμνους ἀπὸ τὸ "Τριώδιο". "Τῆς μετανοίας ἄνοιξὸν μοὶ πύλας Ζωοδότα, ὀρθρίζει γὰρ τὸ πνεῦμα μου πρὸς ναὸν τὸν ἅγιόν σου, ναὸν φέρων τοῦ σώματος ὅλον ἐσπιλωμένον, ἀλλ' ὡς οἰκτίρμων κάθαρον εὐσπλάχνω σου ἐλέει" καὶ "πόθεν ἄρξομαι θρηνεῖν τὰς τοῦ ἀθλίου μου βίου πράξεις, ποίαν ἀπαρχὴν ἐπιθήσω τὴ νῦν θρηνωδία, ἀλλ' ὡς εὔσπλαχνὸς μοὶ δός, παραπτωμάτων ἄφεσιν".

Ἀξιοσημείωτα εἶναι τὰ ὅσα λέγει ὁ Ντοστογιέφσκυ, μὲ τὸν δικό του χαρακτηριστικὸ τρόπο, γιὰ τὸ γνήσιο εὐαγγελικὸ ἦθος. Ἀναφερόμενος στὴν μέλλουσα κρίση λέγει ὅτι Χριστὸς τὴν ὥρα ἐκείνη θὰ στραφῆ μὲ αὐστηρότητα σὲ ἐκείνους ποὺ θεωροῦν τὸν ἑαυτό τους καθαρὸ καὶ ἄξιο ἀνταμοιβῆς καὶ θὰ τοὺς πῇ: "πορεύεσθε ἀπ' ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον...". Αὐτοὶ θὰ ἀποκριθοῦν μὲ ἀπορία. "Ἐμεῖς Κύριε; Ἐμεῖς δὲν προφητεύσαμε στὸ ὄνομά σου καὶ στὸ ὄνομά σου δὲν ἐκβάλαμε δαιμόνια;". Ἀλλὰ θὰ τοὺς ἀποκαλέση ἐργάτες τῆς ἀδικίας καὶ θὰ τοὺς πῇ ὅτι δὲν σᾶς γνωρίζω, ἐπειδὴ ἤσασταν ἀλαζόνες καὶ ὑπερήφανοι. Μετὰ θὰ στραφῆ στοὺς τελῶνες καὶ στὶς πόρνες ποὺ μετενόησαν εἰλικρινὰ καὶ θὰ τοὺς πῇ μὲ ἱλαρότητα καὶ γλυκύτητα: "δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός μου κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλεία...". Τότε καὶ αὐτοὶ θὰ ρωτήσουν ἀπορημένοι: "Ἐμεῖς Κύριε; Ἐμεῖς δὲν εἴμαστε ἄξιοι, δὲν κάναμε τίποτα καλὸ στὴν ζωή μας. Ἐμεῖς περνούσαμε ἔξω ἀπὸ τὸν Ναὸ καὶ δὲν τολμούσαμε οὔτε νὰ τὸν κοιτάξουμε, ἐπειδὴ εἴμαστε πολὺ ἁμαρτωλοί". Καὶ τότε ὁ Κύριος, λέγει ὁ Ντοστογιέφκυ, θὰ τοὺς πῇ: "γι' αὐτὸ σᾶς βάζω στὸν παράδεισο, ἐπειδὴ εἶστε ταπεινοί".

Ὁ δρόμος γιὰ τὴν κάθαρση περνᾶ μέσα ἀπὸ τὴν αὐτοκριτική, τὴν αὐτοκατάκριση καὶ τὴν αὐτομεμψία καὶ ὁδηγεῖ στὸν φωτισμὸ καὶ τὴν θέωση, ἀθόρυβα καὶ ταπεινά.–