Ἐκπτώσεις ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

(δημοσιεύθηκε στὴν "Ἐλευθεροτυπία", 14-4-2005)

Ἡ συνέντευξη ποὺ ἔδωσε ὁ Βαβύλης στὸν δημοσιογράφο Μάκη Τριανταφυλλόπουλο ἀξιολογήθηκε ἀπὸ διάφορες πλευρές, ἀνάλογα μὲ τὴν ὀπτικὴ γωνία τοῦ κάθε παρατηρητή. Σίγουρα ἦταν μιὰ δημοσιογραφικὴ ἐπιτυχία. Θεωρῶ ὅμως ὅτι ἡ ἐπιτυχία, κατὰ τὴν γνώμη μου, δὲν βρίσκεται μόνον στὸ ὅτι πῆρε τὴν συγκεκριμένη συνέντευξη, ἀλλὰ κυρίως σὲ μερικὰ μηνύματα ποὺ ἐξέπεμψε ἡ συνέντευξη.

Κατ' ἀρχὰς μὲ προβλημάτισε ἔντονα ἡ ἐμφάνιση τοῦ Βαβύλη ὡς μοναχοῦ. Προκειμένου κανεὶς νὰ λάβη τὴν "ρασοευχή" –ὄχι ἁπλῶς ρασοφορία– πρέπει νὰ δοκιμασθῇ γιὰ ἕνα χρονικὸ διάστημα σὲ μιὰ Μονή, στὴν συνέχεια νὰ ληφθῇ ἀπόφαση τοῦ Ἠγουμενοσυμβουλίου, ἡ ὁποία θὰ ἐγκριθῇ ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη τῆς περιοχῆς. Στὴν συγκεκριμένη περίπτωση τὰ ἐρωτήματα εἶναι ἀμείλικτα: Πότε, ποὺ καὶ πόσο χρόνο δοκιμάσθηκε ὁ Βαβύλης γιὰ νὰ λάβη τὴν "ρασοευχή"; Ποιός τὸν ἔκειρε μὲ τὴν ἀκολουθία αὐτή, ἐνῷ ἦταν καταζητούμενος ἀπὸ τὴν Ἰντερπόλ; Ποιός Μητροπολίτης ἐνέκρινε τὴν ἀπόφαση γιὰ "ρασοευχή"; Μὲ τίνος ἄδεια ἔφυγε ἀπὸ τὸ μοναστήρι του; Γιατί ἀπέβαλε τὰ ράσα καὶ φορᾶ δανεικὰ γιὰ τὶς ἀνάγκες τῆς ἐκπομπῆς; Πῶς συνδέει τὸ τατουὰζ μὲ τὸ κομποσχοίνι;

Ἐπίσης, μὲ ἀφορμὴ αὐτὴν τὴν συνέντευξη, στὴν ὁποία ὁ Βαβύλης ἔκανε λόγο γιὰ "ἐθνικὴ ἀποστολὴ" ποὺ ἀνέλαβε καὶ μιλοῦσε γιὰ τὸ ὅτι βοήθησε ἀποτελεσματικὰ γιὰ τὴν ἐκλογὴ Πατριάρχη Ἱεροσολύμων, μὲ προβλημάτισαν ἔντονα δύο σημεῖα. Τὸ ἕνα εἶναι τὰ "κριτήρια" ποὺ τίθενται γιὰ τὴν ἐκλογὴ ἑνὸς Κληρικοῦ σὲ ὑψηλὲς ἐκκλησιαστικὲς θέσεις, καὶ τὸ δεύτερο εἶναι οἱ "μηχανισμοὶ" ποὺ στήνονται γιὰ τὴν ἐπιτυχῆ ἔκβαση μιᾶς τέτοιας ἐκλογῆς.

Τὰ "κριτήρια" ποὺ θέτουν μερικοὶ γιὰ τὴν ἐκλογὴ ἑνὸς Κληρικοῦ σὲ ἕναν "ἐπίζηλο" ἐκκλησιαστικὸ θρόνο, εἶναι ἔξω ἀπὸ ἐκεῖνα ποὺ καθορίζονται ἀπὸ τὶς παραδόσεις τῆς Ἐκκλησίας. Ἐπειδὴ μερικὲς τέτοιες ἐκκλησιαστικὲς θέσεις θεωροῦνται ἀπὸ μερικοὺς ὡς πολιτικὲς καὶ ἐθνικές, γι' αὐτὸ καὶ καθορίζεται, ὥστε ἐκεῖνος ποὺ θὰ ἐκλεγῇ νὰ ἔχη πολιτικὰ προσόντα, ἐπικοινωνιακὸ στύλ, οἰκονομικὲς γνώσεις, δημόσιες σχέσεις, πολιτικὲς καὶ διεθνεῖς διασυνδέσεις κλπ. Στὴν συνέχεια αὐτὸς ποὺ ἐξελέγη ἀναλαμβάνει νὰ ἐκπληρώση αὐτὴν τὴν ἀποστολή.

Οἱ "μηχανισμοὶ" ποὺ στήνονται γιὰ τὴν ἐπιτυχία τοῦ σκοποῦ τῆς ἐκλογῆς τοῦ ἐπιλεγέντος προσώπου εἶναι ὅμοιοι μὲ τοὺς "μηχανισμοὺς" γιὰ τὴν ἐκλογὴ πολιτικῶν προσώπων στὰ κόμματα καὶ τὶς κυβερνήσεις. Χρησιμοποιοῦνται διάφοροι τρόποι προβολῆς τοῦ συγκεκριμένου ὑποψηφίου, ὁ ὁποῖος παρουσιάζεται ὡς μεσσίας καὶ σωτῆρας, ὀργανώνονται μηχανορραφίες, κατασυκοφαντοῦνται οἱ ἄλλοι ὑποψήφιοι, ἐξασκοῦνται πιέσεις καὶ ἐκβιασμοὶ στοὺς ἐκλέκτορες, δίδονται καὶ λαμβάνονται ὑποσχέσεις γιὰ χρήματα καὶ κτήματα καὶ μελλοντικὲς θέσεις κλπ. Ὁπότε δημιουργεῖται ἕνα ἀπρεπὲς κλίμα ποὺ μολύνει τὴν ἐκλογὴ καὶ ἰσοπεδώνει τὴν ἐκλογὴ ἑνὸς ἐκκλησιαστικοῦ ἡγέτη στὴν ἐκλογὴ ἑνὸς πολιτικοῦ ἡγέτη.

Ἀλλὰ καὶ ὅσοι ἐξελέγησαν μὲ τέτοια "κριτήρια" καὶ τέτοιους "μηχανισμοὺς" ἀναλαμβάνουν τεράστιες ὑποχρεώσεις ἔναντι αὐτῶν ποὺ τοὺς βοήθησαν, ὁπότε οἱ ἴδιοι αὐτοφυλακίζονται σὲ ἕνα πλέγμα σχέσεων καὶ συναλλαγῶν ποὺ δὲν μποροῦν νὰ ὑπερβοῦν καὶ νὰ ἱκανοποιήσουν.

Βεβαίως τὸ θέμα εἶναι βαθύτερο. Γιατί ἐκεῖνος ποὺ δέχεται νὰ παίξη αὐτὸ τὸ ἐπικίνδυνο παιχνίδι δουλείας καὶ νὰ ἐκλεγῇ μὲ τὶς προϋποθέσεις αὐτὲς ἔχει εἰσέλθει ἀνεπιγνώστως στὸν δρόμο τῆς τραγωδίας. Δείχνει ὅτι στερεῖται ἑνὸς ὑπαρξιακοῦ νοήματος ζωῆς καὶ νομίζει ὅτι μὲ τὴν διεκδίκηση τέτοιων θέσεων θὰ τὸ ἀποκτήση. Πρόκειται γιὰ ἕνα ὑπαρξιακὸ κενό, ποὺ δὲν πληρώνεται μὲ σισύφειες τεχνικὲς καὶ γι' αὐτὸ κανένας ὥριμος ἄνθρωπος δὲν θὰ ἤθελε νὰ μπὴ σὲ τέτοιες αὐτοταπεινωτικὲς καὶ εὐνουχιστικὲς διαδικασίες. Ἄλλωστε εἶναι γνωστὸν ὅτι ὁ Ντοστογιέφσκυ στὰ ἔργα του ἔχει περιγράψει τὴν τραγωδία τῶν ἀνθρώπων ἐκείνων ποὺ ἔγιναν αἰχμάλωτοι μιᾶς ἰδέας, γιατί ἂν δὲν τὴν πραγματοποιήσουν εἶναι δυστυχεῖς καὶ ἐὰν ἀκόμη τὴν πραγματοποιήσουν θὰ διαπιστώσουν ὅτι δὲν προέρχεται ἀπὸ ἐκεῖ ἡ εὐτυχία.

Καὶ τὸ ἐρώτημα εἶναι ἀδυσώπητο: ἀξίζει κανεὶς νὰ καταλαμβάνη μιὰ ἐπίζηλη κατὰ τὸ ἀνθρώπινο θέση, ἐνῷ μὲ τέτοιες διαδικασίες γίνεται ἕρμαιο διαφόρων ποικιλωνύμων συμφερόντων, τὰ ὁποῖα οὕτως ἢ ἄλλως δὲν μπορεῖ νὰ ἰκανοποιήση, ἀλλά, κι ἂν μερικὰ ἀπὸ αὐτὰ μπορέση νὰ ἰκανοποιήση, θὰ μεταβληθῆ ὁ ἴδιος σὲ μιὰ τραγικὴ συνειδησιακὰ ὕπαρξη; Καὶ τελικά, ὅπως πιστεύω, αὐτοὶ οἱ ἰσχυροὶ "μηχανισμοὶ" ποὺ ἀνέλαβαν νὰ ἐπιβάλουν τὸν ἐκκλησιαστικὸ αὐτὸν ἡγέτη, αὐτοὶ οἱ ἴδιοι θὰ λειτουργήσουν ἀρνητικὰ γι' αὐτὸν ὅταν ἐκεῖνος ἀθετήση τὶς ὑποσχέσεις του.

Μέσα σὲ αὐτὴν τὴν θανάσιμη σχέση ἀλληλοϋποχρεώσεων δημιουργοῦνται δύο καταστάσεις. Ἡ πρώτη εἶναι ἡ "ὀπαδοποίηση" αὐτῶν ποὺ ἐργάσθηκαν γιὰ τὴν ἐπιβολὴ τοῦ ὑποψηφίου, ἡ ὁποία ἐκφράζεται μὲ ἀφοσιώσεις καὶ ἐκδηλώνεται μὲ χειροκροτήματα, μὲ τατουὰζ κλπ., καὶ ἡ δεύτερη ποὺ εἶναι ἡ ἄλλη ὄψη τοῦ ἰδίου νομίσματος, εἶναι τὸ μῖσος σὲ περίπτωση ποὺ δὲν ἱκανοποιοῦνται οἱ ἐπιθυμίες τοῦ ὀπαδοῦ καὶ αἰσθάνεται γι' αὐτὸ προδομένος. Κυριαρχεῖ καὶ ἐδῶ, ὅπως καὶ στὸν ἔρωτα καὶ τὸ ποδόσφαιρο, τὸ φαινόμενο ποὺ χαρακτηρίζεται ὡς "πόνος τοῦ χωρισμοῦ καὶ ἐπιθετικότητα τῆς σχέσης". Πράγματι ὁ φανατισμὸς τοῦ ὀπαδοῦ μετατρέπεται σὲ μῖσος ἐχθροῦ, καὶ ἡ τρελλὴ ἀγάπη τοῦ ἐραστῆ μετατρέπεται σὲ ἄρρωστη ζήλια καὶ σὲ θανατικὴ ὀργή.

Ὅλες αὐτὲς οἱ καταστάσεις εἶναι "φυσικὲς" σὲ πολιτικά, κομματικὰ καὶ ἀνθρώπινα ἐπίπεδα, ἀλλὰ εἶναι τραγωδία ὅταν εἰσέρχωνται καὶ μέσα στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας καὶ χρησιμοποιοῦνται στὸν τρόπο ἐκλογῆς τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἡγετῶν. Καὶ τὸ χειρότερο εἶναι ὅταν αὐτοὶ οἱ "μηχανισμοὶ" χρησιμοποιοῦνται ἀπὸ ἐθνικιστικὰ φρονήματα καὶ ἐγκοσμιοκρατικοὺς σκοπούς.

Στὴν περίπτωση αὐτὴ ὑπονομεύεται κάποια ἄλλη βασικὴ ἀρχὴ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ποὺ εἶναι ἡ ἀρχὴ τῆς οἰκουμενικότητας, ἡ ὁποία εἶναι ἀντίθετη μὲ τὴν αἵρεση τοῦ ἐθνοφυλετισμοῦ. Τί νόημα ἔχει ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας περὶ τῆς οἰκουμενικότητας-καθολικότητας, ὅτι δηλαδὴ στὴν Ἐκκλησία ὑπερβαίνονται οἱ διακρίσεις μεταξὺ φυλῆς, ἔθνους καὶ χρώματος, ὅταν οἱ ἐκκλησιαστικοὶ ἡγέτες ἐγκλωβίζοωνται μέσα σὲ τέτοιες πτωτικὲς διαδικασίες καὶ ἡ προσπάθεια γιὰ τὴν ἐκλογὴ ἑνὸς Κληρικοῦ καὶ μάλιστα Πατριάρχου βαπτίζεται ὡς "ἐθνικὴ ἀποστολή"; Οἱ ἄλλοι ὑποψήφιοι εἶναι προδότες;

Εἶναι πτώση ὅταν ἐκκλησιαστικοὶ ἄνδρες ἀναμειγνύωνται σὲ τέτοιες ἐγκοσμιοκρατικὲς ἐνέργειες. Αὐτὸ ποὺ περιγράψαμε πιὸ πάνω δὲν ἔχει καμμιὰ σχέση μὲ τὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, μὲ αὐτὸ ποὺ ἔφερε μὲ τὴν ἐνανθρώπησή Τοῦ ὁ Χριστὸς στὸν κόσμο, μὲ τὴν διδασκαλία καὶ τὸ ἔργο τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας. Πρόκειται γιὰ μετατροπὴ τῆς Ἐκκλησίας σὲ κομματικὸ σχηματισμό, σὲ ἐθνικὴ ὀργάνωση, σὲ ἀνθρωποκεντρικὸ σωματεῖο, μὲ θρησκευτικὲς ἴντριγκες καὶ θανατηφόρους φανατισμούς, ποὺ συνιστᾶ ἔκπτωση ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή.

Βέβαια, ἐκεῖνο ποὺ ἀπασχολεῖ τοὺς ἀνθρώπους εἶναι το πῶς γίνονται ὅλες αὐτὲς οἱ ἐκκλησιαστικὲς ἐκλογές, ὅταν διατεινώμαστε ὅτι γίνονται μὲ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ἐνῷ χρησιμοποιοῦνται ἀνθρωποκεντρικοὶ ἐνδοκοσμικοὶ μηχανισμοί, ὅταν ἀντὶ τῆς δύναμης τοῦ πνεύματος χρησιμοποιεῖται τὸ πνεῦμα τῆς δυνάμεως. Ἰσχύει στὸ σημεῖο αὐτὸ ὁ λόγος τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ὅτι τὸ Ἅγιον Πνεῦμα "οὐ πάντας χειροτονεῖ, ἀλλὰ διὰ πάντων ἐνεργεῖ".