Ἐπίκαιροι σχολιασμοί: Καταφυγὴ στὸ κήρυγμα

Πρωτοπρεσβυτέρου π. Θωμᾶ Βαμβίνη

Οἱ ἡμέρες τοῦ Τριωδίου, ἀλλὰ καὶ οἱ ἡμέρες τοῦ Πεντηκοσταρίου εἶναι πλούσιες σὲ νοήματα, ποὺ ἐμπνέουν ὅσους θέλουν νὰ κρατοῦν τὴν ὕπαρξή τους προσανατολισμένη πρὸς τὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. Χωρὶς αὐτὰ τὰ νοήματα δὲν μπορεῖ νὰ ζήση ὁ νοῦς μας. Νεκρώνεται, πνίγεται μέσα στοὺς λογισμοὺς ποὺ τὸν προσβάλλουν, μεγάλος ὄγκος τῶν ὁποίων στὶς μέρες γεννιέται ἀπὸ τὰ τηλεοπτικὰ γεγονότα, ἀπὸ τοὺς θυμοὺς καὶ τὶς κριτικὲς ποὺ προκαλοῦν τὰ διατυμπανιζόμενα σκάνδαλα κάποιων ἀνθρώπων τῆς Ἐκκλησίας.

Δὲν εἶναι ὑπερβολὴ νὰ ποῦμε ὅτι στὶς μέρες μας ἡ πίστη τῶν ἀνθρώπων δοκιμάζεται μέσα σὲ "βαβυλώνιο κάμινο", στὴν ὁποία εἶναι ἀμφίβολο ἂν γιὰ τοὺς περισσότερους ὑπάρχη τὸ "διασυρίζον πνεῦμα", τὸ ὁποῖο μετατρέπει "τὸ πῦρ εἰς δρόσον". Κι αὐτὸ γιατί ἄνθρωποι ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ εἶναι στὴ θέση τῶν προφητῶν ζηλεύουν δυστυχῶς τὴν ἐξουσία του Ναβουχοδονόσορα, "επταπλασιάζοντας" τὴν καυστικότητα τῆς δοκιμασίας στὴν ὁποία ὑπόκειται τὸ πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας. Ὅμως ἡ Ἐκκλησία ὑπάρχει. Τὸ τυπικό της, κατὰ τὸ δυνατόν, τηρεῖται, ἔστω καὶ ἂν ὁ πολὺς λαὸς ἔχη χαλαρώσει τὴν σχέση του μὲ τὸ πνεῦμα καὶ τὸ γράμμα του. Θέλουμε δὲν θέλουμε οἱ κληρικοὶ "ἀναγινώσκουμε ἐπ' ἐκκλησίαις" τὸ Εὐαγγέλιο, τελοῦμε τὴν ἀναίμακτο μυσταγωγία. Ὁπότε ἡ διάνοιά μας ἔχει τὴν δυνατότητα νὰ προσλαμβάνη σωτήρια νοήματα –ἔστω κι ἂν ἀπαγγέλλονται μηχανικά–, μὲ τὰ ὁποῖα μπορεῖ νὰ ρυθμίζη τὶς κινήσεις τοῦ σώματος καὶ νὰ τροφοδοτῇ τὴν καρδιά μας, ἀναρριπίζοντας μέσα της τὴν πίστη καὶ καθιστῶντας μας ἱκανότερους νὰ προσέλθουμε στὰ φρικτὰ καὶ σωτήρια μυστήρια.

Ὅλα τὰ παραπάνω εἰπώθηκαν γιὰ νὰ τονισθοῦν, μέσα στὰ σύγχρονα ἐκκλησιαστικὰ γεγονότα, κάποια πράγματα ἀπὸ ἐκκλησιαστικὴ καὶ ποιμαντικὴ πλευρά, γιατί δὲν ἀρκεῖ ὁ δημοσιογραφικὸς λόγος γιὰ νὰ πραγματοποιηθῇ ἡ λεγόμενη "κάθαρση τῆς Ἐκκλησίας". Χρειάζεται τὸ ἐκκλησιαστικὸ κήρυγμα. Ὁ λόγος ὁ "τομώτερος ὑπὲρ πᾶσαν μάχαιραν δίστομον", ποὺ καθαρίζει τὴν ὀπτικὴ δύναμη τῆς ψυχῆς καὶ ἐλευθερώνει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ αἰχμαλωσίες σὲ λογισμοὺς καὶ παράλογες ἐξαρτήσεις τῆς καρδιᾶς, δίνοντάς του τὴν δυνατότητα νὰ προχωρήση στὴν ἀνάπτυξη τῆς προσωπικῆς σχέσης του μὲ τὸν Θεό. Δυστυχῶς, ἡ δημοσιογραφικὴ ἔρευνα ἔχει ἐπισκιάσει στὶς μέρες μας τὸ ἐκκλησιαστικὸ κήρυγμα. Χρειάζεται ὅμως νὰ γίνουμε λίγο ἀνεπίκαιροι δημοσιογραφικά, καταφεύγοντας στὸ κήρυγμα, γιὰ νὰ δοῦμε πῶς μποροῦμε νὰ ἐπιβιώσουμε πνευματικὰ στὸ σύγχρονο περιβάλλον.

Γιὰ τὴν περίπτωσή μας εἶναι πολὺ διδακτικὴ ἡ ἱστορία τῆς ἀπιστίας του ἀπ. Θωμᾶ, ἡ ὁποία προβάλλεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία μας τὴν πρώτη Κυριακὴ μετὰ τὸ Πάσχα.

Ὁ ἀπ. Θωμᾶς δείχνει πῶς ἡ ἔκφραση ἀμφιβολιῶν καὶ ἡ ἀπαίτηση ἀποδεικτικῶν στοιχείων μπορεῖ νὰ ὀδηγήση στὴν βεβαίωση τῆς πίστης. Ὁπότε στὶς μέρες μας, κατὰ τὶς ὁποῖες ἡ πίστη πολλῶν ἀνθρώπων δοκιμάζεται, παρουσιάζει πολὺ μεγάλο ἐνδιαφέρον ἀφ' ἑνὸς μὲν ἡ ἱστορία τῆς ἀπιστίας του, ἀφ' ἑτέρου δὲ ἡ ἑρμηνεία τῆς ἀπὸ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ ἱστορικὴ ἀρχὴ τῆς ἀπιστίας τοῦ ἀπ. Θωμᾶ βρίσκεται στὴν ἀπουσία τοῦ ἀπὸ τὴν σύναξη τῶν Μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ τὸ βράδυ τῆς "Μιᾶς τῶν Σαββάτων". Αὐτὴ ἡ σύναξη τῶν μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ ἦταν στὴν πραγματικότητα σύναξη τῆς πρώτης Ἐκκλησίας. Σὲ αὐτὴν ἦλθε ὁ Χριστὸς "τῶν θυρῶν κεκλεισμένων" γιὰ νὰ μεταδώση στοὺς φοβισμένους μαθητές του τὴν "ὑπερέχουσα πάντα νοῦν" εἰρήνη Τοῦ. Ἡ ἀπουσία τοῦ ἀπ. Θωμᾶ, ἡ ἀποκοπὴ τοῦ ἀπὸ τοὺς ἀδελφούς του, τὸν ἄφησε ἐκτεθειμένο στὸ πνεῦμα τῆς ἀπιστίας καὶ τῆς ἀμφιβολίας, χωρὶς τὴν εἰρήνη ποὺ εἶχαν οἱ ἄλλοι Μαθητές, οἱ ὁποῖοι βεβαιώθηκαν γιὰ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ.

Φέρνοντας τὰ πράγματα στὴν ἐποχή μας μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι ὁ ἀπ. Θωμᾶς ἀπουσίασε ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία. Ἀπουσίασε ἀπὸ τὴν σύναξη τῶν πιστῶν. Γι' αὐτὸ συνέβη σ' αὐτὸν ὅ,τι συμβαίνει σὲ κείνους ποῦ, ἀναίτια ἢ γιὰ ἀσήμαντη ἀφορμή, ἀπουσιάζουν ἀπὸ τὴν εὐχαριστιακὴ σύναξη τῆς Ἐκκλησίας. Στεροῦν τὸν ἑαυτό τους ἀπὸ τὴν πραγματικὴ παρουσία τοῦ Χριστοῦ. Διότι ὁ Χριστὸς σὲ κάθε Θ. Λειτουργία εἰσέρχεται μυστηριακά –"τῶν θυρῶν κεκλεισμένων", χωρὶς νὰ ἐμποδίζεται ἀπὸ τίποτε τὸ αἰσθητό– καὶ μεταδίδεται μὲ τὴν μορφὴ τοῦ εὐχαριστιακοῦ Ἄρτου καὶ τοῦ Οἴνου στὸ λαὸ Τοῦ. Ὁ ἀπ. Θωμᾶς μακριὰ ἀπὸ τὴν σύναξη τῶν μαθητῶν, στερήθηκε τὴν παρουσία τοῦ Χριστοῦ καὶ ἔμεινε πνιγμένος στὶς ἀμφιβολίες καὶ τὶς ἀγωνίες του. Τὸ ἴδιο συμβαίνει μὲ ὅσους ζοῦν μιὰ "χριστιανικὴ" ζωὴ ποὺ δὲν ἔχει ὀργανικὴ σχέση μὲ τὴν σύναξη τῶν πιστῶν, τὴν Ἐνορία καὶ τὴν Θ. Εὐχαριστία. Οἱ λόγοι καὶ οἱ ἐμπειρίες τῶν Ἁγίων ἔχουν γι' αὐτοὺς ἐρωτηματικό. Δὲν μποροῦν νὰ πιστέψουν πράγματα ποὺ εἶναι ἔξω ἀπὸ τὴν λογικὴ καὶ τὴν ἐμπειρία τους. Οἱ Ἀπόστολοι καὶ ὅλοι οἱ Ἅγιοι ὁμολογοῦν μὲ τὴν διδασκαλία τους καὶ τὴν ζωή τους τὴν βασική τους ἐμπειρία, ἡ ὁποία συνοψίζεται στὴν φράση: "ἑωράκαμεν τὸν Κύριον".

Αὐτὸς ὁ λόγος τῶν Ἁγίων εἶναι "σημεῖον ἀντιλεγόμενον". Γιὰ κάποιους λίγους εἶναι ἐπιβεβαίωση καὶ τῆς δικῆς τους ἐμπειρίας. Ἀπὸ ἄλλους ἀπορρίπτεται ὡς ἐξωπραγματικός, ἐνῷ σὲ ἄλλους γεννᾶ τὴν ἐναγώνια ἀντίδραση: "Ἐὰν μὴ ἴδω... οὐ μὴ πιστεύσω". Αὐτοὶ οἱ τελευταῖοι –εἰλικρινεῖς, ἀλλὰ ἀκόμη πνευματικὰ ἀνώριμοι– ταλαιπωροῦνται στὶς μέρες μας πολὺ περισσότερο ἀπὸ ὅ,τι παλιότερα, διότι ἔχουν νὰ διανύσουν μακρύτερο καὶ δυσχερέστερο δρόμο, μέχρι νὰ φθάσουν στὴν ἐπιβεβαίωση τῆς πίστης. Πρέπει νὰ ξεπεράσουν τὶς ἀρνητικὲς ἐμπειρίες ποὺ τοὺς προσφέρουν ὁρισμένοι φορεῖς τοῦ μυστηρίου τῆς ἱερωσύνης, οἱ ὁποῖοι ξεχνοῦν ὅτι ἡ ἱερωσύνη δὲν εἶναι μιὰ δημοσιοϋπαλληλικὴ ὑπηρεσία, ἡ ὁποία ὀργανώνεται μὲ βάση κάποιον δημοσιοϋπαλληλικὸ κώδικα. Δὲν θεμελιώνεται σὲ κοσμικοὺς νόμους. Ἔχει θεμέλιό της τὸν Χριστό, στὸν ὁποῖο καὶ ἀνήκει. Εἶναι τὸ μυστήριο τῆς αἰσθητὴς παρουσίας Τοῦ στὸν κόσμο. Αὐτοί, λοιπόν, ποὺ μὲ τοὺς λόγους καὶ τὰ ἔργα τους "ἐμποδίζουν" την χάρη τοῦ μυστηρίου τῆς ἱερωσύνης νὰ βεβαιώση τὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων, ταλαιπωροῦν πολὺ ἐκείνους ποὺ διακατέχονται ἀπὸ τὴν ἐναγώνια ἀπαίτηση τοῦ ἀπ. Θωμᾶ: "Ἐὰν μὴ ἴδω... οὐ μὴ πιστεύσω".

Βέβαια, δὲν πρέπει ὁ καθένας νὰ μεταθέτη τὸ πρόβλημά του στοὺς ὤμους τῶν ἄλλων, οὔτε νὰ δικαιολογῇ τὸν ἑαυτό του ἀναφερόμενος στοὺς δύσκολους καιροὺς ποὺ περνᾶμε. Πρέπει νὰ ἀναλαμβάνη τὴν προσωπική του εὐθύνη, μὲ τὸ βάρος τῆς ὁποίας εἶναι ὠφέλιμο νὰ ταπεινώνη τὸν ἑαυτό του. Ἔχουμε τὴν εὐθύνη τῆς πνευματικῆς μας πορείας. Δὲν πρέπει νὰ τὰ περιμένουμε ὅλα ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Ἐμεῖς ἀποφασίζουμε σὲ ποιούς θὰ μαθητεύσουμε καὶ ποιούς θὰ καταστήσουμε πρότυπά μας. Στὰ θέματα τῆς πνευματικῆς ζωῆς καὶ τῆς πίστεως ὑπάρχουν συχνὲς ἀνατροπές, τὶς ὁποῖες συναντοῦμε καὶ στὶς ἱστορίες τῶν Ἁγίων. Μπορεῖ, γιὰ παράδειγμα, Ἀρχιερεῖς, Ἱερεῖς καὶ Μοναχοὶ νὰ ἀπομακρυνθοῦν ἀπὸ τὴν χάρη τοῦ Θεοῦ, νὰ χάσουν τὴν σωτηρία τους, νὰ σκανδαλίσουν τὸν κόσμο, ἐνῷ ἕνας ἀσήμαντος κοινωνικὰ καὶ μορφωτικὰ ἄνθρωπος, λαϊκός, βιοπαλαιστής, νὰ γίνη τόπος θεοφανείας, δηλαδή, ἄνθρωπος ποὺ νὰ συμβιώνη "ἐν αἰσθήσει καὶ πληροφορία" μὲ τὸν Θεό, ὥστε νὰ μᾶς βεβαιώνη, ὅπως οἱ Μαθητὲς τὸν ἀπ. Θωμᾶ, ὅτι "ἑωράκαμεν τὸν Κύριον".

Σύμφωνα μὲ μιὰ ἑρμηνεία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ὁ ἀπ. Θωμᾶς "οἰκονομικῶς" ἀπουσίαζε ἀπὸ τὸν κύκλο τῶν μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ, ὅταν γιὰ πρώτη φορά τους ἐπισκέφθηκε μετὰ τὴν Ἀνάσταση, ἐπειδὴ ἦταν ἀνέτοιμος νὰ δεχθῇ τὴν παρουσία Τοῦ. Εἶχε ἀνάγκη προπαρασκευῆς. Κάτι ποὺ ἔγινε στὶς ἡμέρες ποὺ μεσολάβησαν μέχρι τὴν νέα φανέρωση τοῦ Χριστοῦ. Τὸ "ἑωράκαμεν τὸν Κύριον", ποὺ τοῦ ἔλεγαν οἱ ἄλλοι μαθητές, καὶ οἱ συζητήσεις ποὺ ἔκανε μαζί τους, τὸν προετοίμασαν καὶ τὸν κατέστησαν ἱκανὸ νὰ γίνη μάρτυρας τῆς Ἀναστάσεως.

Ἐν κατακλεῖδι, ἡ μελέτη καὶ ἡ ἀκρόαση τοῦ λόγου τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Ἁγίων, ἡ σύνδεσή μας μὲ τὴν ἐνοριακή μας κοινότητα καὶ κυρίως ἡ συμμετοχή μας στὴν σύναξη τῆς Θ. Εὐχαριστίας, ἀπὸ ὅποιους κανονικοὺς Ἀρχιερεῖς ἢ Ἱερεῖς καὶ ἂν τελῆται, μᾶς δίνουν τὴν δυνατότητα νὰ συνδεθοῦμε μὲ ἀνθρώπους ποὺ μποροῦν νὰ μᾶς ἑλκύσουν στὰ βαθύτερα καὶ ὑψηλότερα τῆς εὐαγγελικῆς ζωῆς, καὶ νὰ μᾶς καταστήσουν ἀπρόσβλητους ἀπὸ ὅλους τοὺς λογισμοὺς τῆς ἀμφιβολίας καὶ τῆς ἀπιστίας, ἀπὸ ὅπου καὶ ἂν προέρχονται.