Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου: Τὸ Πάσχα ἡμῶν

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

(Δημοσιεύθηκε στὴν Ἐφημερίδα "Κυριακάτικη Ἐλευθεροτυπία", 30 Ἀπρ.-1 Μαΐου 2005)

Τὸ Πάσχα εἶναι ἑορτὴ τῆς ἀνοίξεως, ἀλλὰ ἑορτὴ καὶ τοῦ Χριστιανοῦ ποὺ ζῇ στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ἄνοιξη εἶναι τὸ πανηγύρι τῆς φύσεως, ἡ ὁποία ξυπνᾶ ἀπὸ τὸν λήθαργο τοῦ χειμῶνος καὶ προετοιμάζεται γιὰ τὴν καρποφορία. Καὶ τὸ Χριστιανικὸ Πάσχα εἶναι ἡ ἄνοιξη τῆς ζωῆς, ποὺ ξυπνᾶ ἀπὸ τὸ ἔρεβος τοῦ θανάτου καὶ προετοιμάζεται γιὰ τὴν ὑπέρβασή του. "Πάσχα, Κυρίου Πάσχα· ἐκ γὰρ θανάτου πρὸς ζωὴν καὶ ἐκ γῆς πρὸς οὐρανόν, Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμᾶς διεβίβασεν".

Τὸ ἀναστάσιμο ἦθος

Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι Ἐκκλησία τῆς Ἀναστάσεως, διότι δίνει προτεραιότητα στὸν θρίαμβο τοῦ Χριστοῦ ἐπὶ τοῦ θανάτου. Πρόκειται γιὰ Πάσχα, ὡς ὑπέρβαση τοῦ θανάτου, ὡς διάβαση τοῦ Λόγου στὸν ἀνθρώπινο νοῦ καὶ ὄχι ὡς διάχυση τοῦ νοῦ στὸν ἀνθρώπινο λόγο καὶ τὶς αἰσθήσεις.

Ὅταν ἐξετάση κανεὶς τὸ "ἦθος" τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, θὰ διαπιστώση ὅτι ἐκπέμπει στοὺς ἀνθρώπους τὸ "πνεῦμα" καὶ τὴν ζωὴ ποὺ ἐξέρχεται ἀπὸ τὸν Τάφο. Ἡ "ζωὴ ἐν τάφῳ" καὶ "ἐκ τάφου ἡ ζωή". Πρόκειται γιὰ ἕνα ξέσπασμα καὶ ἕναν ὀργασμὸ ζωῆς.

Καὶ ἐδῶ φαίνεται ἡ διαφορὰ μεταξὺ δυτικοῦ Χριστιανισμοῦ καὶ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὁ ἅγιος Φραγκίσκος, ὅπως τὸν βιογραφεῖ ὁ Καζαντζάκης, φθάνει στὸν ὕψιστο βαθμὸ τῆς πνευματικῆς ζωῆς νὰ αἰσθανθῇ στὸ σῶμα του τὸν "σταυρωμένο Θεό". Ἔλεγε: "Σταυρὸς εἶναι, Φράτε Λεόνε, σταυρὸς εἶναι τὸ κορμὶ τοῦ ἀνθρώπου· ἄνοιξε τὰ μπράτσα σου καὶ θὰ δῇς· κι ἀπάνω του εἶναι σταυρωμένος ὁ Θεός". Καὶ προσευχήθηκε: "Χριστέ μου, ἀγαπημένε μου, μιὰ χάρη σου ζητῶ· μιὰ χάρη νὰ μοῦ κάμεις, πρὶν πεθάνω. Στὸ κορμὶ καὶ στὴν ψυχή μου νὰ νιώσω, ὅσο εἶναι μπορετό, τὸν πόνο Σοῦ καὶ τ' ἅγιὰ Σοῦ Πάθη...". Ἔφθασε δὲ στὸ σημεῖο νὰ δὴ στὸ σῶμα του τὶς πληγὲς τοῦ Σταυροῦ. Καὶ ἐνῷ ἀναζητοῦσε καὶ ἄλλη μεγαλύτερη ἐμπειρία, ἄκουσε τὴν θεία φωνή: "Μὴ ζητᾶς παραπέρα· ἐδῶ σταματάει ὁ ἀνήφορος τοῦ ἀνθρώπου, στὴν Σταύρωση!".

Ἀντίθετα, ἕνας ὀρθόδοξος ἅγιος, ὁ ὅσιος Σιλουανὸς ὁ Ἀθωνίτης, εἶδε τὸν ἀναστάντα Χριστὸ καὶ ἔζησε τὸ Πάσχα μέσα στὴν ὕπαρξή του καὶ στὴν κτίση. Μετὰ τὴν θέα τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ "ἔζησε σ' ἕνα πασχαλινὸ πανηγύρι. Ὅλα ἦταν ὡραῖα· ὁ κόσμος μεγαλειώδης, οἱ ἄνθρωποι εὐχάριστοι, ἡ φύση ἀνείπωτα ὄμορφη, τὸ σῶμα ἄλλαξε κι ἔγινε ἀνάλαφρο, προστέθηκαν δυνάμεις... Ξέχειλη ἀπὸ χαρὰ ἡ ψυχή, σπλαχνιζόταν τοὺς ἀνθρώπους καὶ δεόταν γιὰ ὅλον τὸν κόσμο".

Αὐτὴ ἡ διαφορὰ μεταξὺ δυτικοῦ καὶ ἀνατολικοῦ ἀνθρώπου φαίνεται στὴν διαφορὰ μεταξὺ Σὰρτρ καὶ ἁγίου Σεραφεὶμ τοῦ Σάρωφ. Ὁ πρῶτος (Σὰρτρ) ἀπογοητευμένος ἀπὸ τὸν δυτικὸ Χριστιανισμό, ἔλεγε: "Οἱ ἄλλοι ἡ κόλασή μου". Ὁ δεύτερος (ἅγιος Σεραφεὶμ τοῦ Σάρωφ) ἀπηύθυνε στὸν καθένα ποὺ συναντοῦσε τὸν χαιρετισμό: "Χριστὸς ἀνέστη, χαρά μου". Ὁ κάθε ἄλλος δὲν εἶναι "ἄλλος", "ξένος", "πλάνος", ἀλλὰ ἀδελφός. Μὲ τὴν ἀναστάσιμη ἐμπειρία ὑπερβαίνεται ὁ θάνατος, ἐξουδετερώνεται ἡ φιλαυτία, καταργεῖται ὁ Ἅδης. Διαφορετικὰ ὁ ἄνθρωπος κλείνεται στὴν ἀτομική του κόλαση. Ἔγραφε ὁ Εὐδοκίμωφ: "Θὰ μπορούσαμε νὰ παραστήσουμε τὸν Ἅδη σὰν ἕνα κλουβὶ κατασκευασμένο ἀπὸ καθρέπτες· μέσα ἐκεῖ δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ ἰδῇ παρὰ τὸ δικό του πρόσωπο, ποὺ πολλαπλασιάζεται ἐπ' ἄπειρον καὶ κανένα ἄλλο βλέμμα δὲν ἔρχεται νὰ τὸ κοιτάξη. Τὸ νὰ μὴ βλέπης, παρὰ τὸν ἑαυτό σου σημαίνει νὰ χορταίνης ἀπὸ αὐτὸν μέχρι ναυτίας, μέχρι ποὺ νὰ παθαίνης ὀντολογικὸ λόξυγγα".

Τὰ θανατηφόρα προβλήματα

Γιορτάζοντας τὸ "Πάσχα ἡμῶν", ὡς "ἑορτὴ τῶν ἑορτῶν", ὡς "θανάτου νέκρωσιν, ἄλλης βιοτῆς τῆς αἰωνίου ἀπαρχήν", αἰσθανόμαστε μέσα μας καὶ γύρω μας τὴν ὀσμὴν τοῦ πνευματικοῦ θανάτου, τὴν πρὸ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ βιοτή. Ζοῦμε τὴν βιολογικὴ ζωὴ ὡς ἐπιβίωση καὶ μάλιστα θανατηφόρα. Ψάλλουμε τὸ "Χριστὸς Ἀνέστη", πανηγυρίζουμε ἐξωτερικά, ἀλλὰ ἡ πίκρα τοῦ Ἅδη κυριαρχεῖ μέσα μας, πολλὲς φορὲς καὶ στὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή. Φωνάζει θριαμβευτικὰ ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος, ἐπαναλαμβάνοντας τοὺς λόγους τοῦ Προφήτου Ἠσαΐου: "Ὁ ἅδης ἐπικράνθη" μὲ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Ἀλλ' ὅμως ταυτόχρονα γευόμαστε τὴν πίκρα του. Πικρὸν τὸ μνημόσυνο τοῦ θανάτου, πικρὴ ἡ ὀδύνη τῆς μοναξιᾶς, πικρὲς οἱ ἐμπαθεῖς συμπιέσεις στὸν "χῶρο" τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἀλλὰ καὶ τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ ὅμως ἐξακολουθεῖ νὰ εἶναι ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἀναστάσεως καὶ νὰ κηρύττη τὸ μυστήριο τῆς Ἀναστάσεως.

Τὰ ποικίλα πάθη μας κρατοῦν μακρυὰ ἀπὸ τὴν ὑπαρξιακὴ πανήγυρη τῆς ζωῆς. Οἱ ποικίλες πιέσεις δίνουν διαφορετικὴ αἴσθηση τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Χριστιανοὶ διαιρεμένοι μέσα ἀπὸ πολιτικὲς σκοπιμότητες, Ὀρθόδοξοι μὲ ἀνταγωνισμούς, ποὺ δὲν θυμίζουν τίποτε ἀπὸ Χριστὸν Ἀναστάντα.

Ἡ σταύρωση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας συνεχίζεται. Οἱ πληγὲς τοῦ Σταυροῦ στὴν Ἐκκλησία τῶν Ἱεροσολύμων, ἀπὸ ἐσωτερικὲς ἀδυναμίες καὶ ἔξωθεν ἐπιρροὲς ἀμαυρώνουν τὸ "ἱερὸ φῶς" ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὸν Τάφο τοῦ Χριστοῦ. Οἱ πολιτικὲς σκοπιμότητες, οἱ ἐθνοφυλετισμοὶ συνδυασμένοι μὲ τὰ ἀνθρώπινα πάθη δὲν ἀφήνουν τὴν χαρὰ τῆς Ἀναστάσεως νὰ λάμπη ὡς φῶς στοὺς γύρω ἀνθρώπους.

Οἱ ἐξουσιαστικὲς δυνάμεις ποὺ παρατηροῦνται σὲ ὅλες τὶς Χριστιανικὲς Ὁμολογίες φυγαδεύουν τὸ "Χαίρετε", τὸ "εἰρήνη ἡμῖν", τὸ "θαρσεῖτε", ἀφοῦ κυριαρχοῦνται ἀπὸ ἄλλες ἀλλότριες ἐξουσίες, ξένες μὲ τὸ "πνεῦμα" τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ. Δυστυχῶς ἡ πολιτική, ἐνδεδυμένη πολλὲς φορὲς μὲ ἐκκλησιαστικὰ ἐνδύματα (ἄμφια), εἶναι τὰ καρφιὰ τῆς σταυρωμένης Ἐκκλησίας, τῆς νύμφης τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ. Καὶ οἱ ἐγκοσμιοκρατικὲς πιέσεις γίνονται ἐν ὀνόματι τοῦ ὅρου "μητέρα Ἐκκλησία".

Σύμφωνα μὲ τὶς ἀποφάσεις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων καὶ τὶς μετέπειτα ἀποσχίσεις τῆς Παπικῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη ἀλήθεια, τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο εἶναι Πρωτόθρονη - μητέρα Ἐκκλησία. Ὅμως μερικὲς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες προσπαθοῦν νὰ ἐξυψώσουν τὴν Ἐκκλησία τῶν Ἱεροσολύμων στὴν θέση αὐτὴ καὶ τὴν ἀποκαλοῦν μητέρα Ἐκκλησία, σὲ βάρος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Καὶ ὁ νέος Πάπας, ὡς Πρόεδρος τῆς Ἐπιτροπῆς διδασκαλίας γιὰ τὴν πίστη, ποὺ εἶναι συνέχεια τῆς Ἱερᾶς Ἐξετάσεως, πρὶν μερικὰ χρόνια (τὸ 2000) εἶχε ἐκδώσει ἕνα κείμενο ποὺ ἑρμήνευε τὸν ὅρο "ἀδελφὲς Ἐκκλησίες", τὸν ὁποῖο εἶχαν χρησιμοποιήσει τόσο ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας, ὅσο καὶ ἡ Β΄ Βατικάνεια Σύνοδος. Καὶ ἐπεξηγοῦσε ὅτι "ἡ ἁγία, καθολικὴ καὶ ἀποστολικὴ παγκόσμια Ἐκκλησία (ἐννοεῖ τὴν Ρωμαιοκαθολικὴ) δὲν εἶναι ἀδελφή, ἀλλὰ μητέρα ὅλων τῶν συγκεκριμένων Ἐκκλησιῶν". Γι' αὐτὸ συνιστᾶ: "Θὰ πρέπει κάποιος νὰ ἀποφεύγει, ὡς αἰτία παρεξηγήσεως καὶ θεολογικῆς σύγχυσης, τὴ χρήση ἐκφράσεων ὅπως "οἱ δυό μας Ἐκκλησίες"...". Παρατηρεῖται μιὰ ὑπονόμευση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ μιὰ ἐγκοσμιοκρατικὴ ἔκφραση τῆς Ἐκκλησίας.

Τὸ ἀληθινὸ Πάσχα τῆς Ἐκκλησίας

Τὸ "Πάσχα ἡμῶν", ὡς νίκη στὸν θάνατο καὶ ὡς βίωση τῆς ζωῆς, βιώνεται καὶ σήμερα παρὰ τὶς ἐγκοσμιοκρατικὲς ἐξουσίες καὶ τάσεις. Βιώνεται ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ ζοῦν ταπεινὰ καὶ ὑπαρξιακὰ μέσα στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, μακρυὰ ἀπὸ ἐκκοσμικεύσεις, ἐθνοφυλετισμοὺς καὶ πολιτικὲς σκοπιμότητες καὶ φαίνεται καθαρὰ στὰ λείψανα τῶν ἁγίων. Κανονικὰ θὰ ἔπρεπε τὰ σώματα τῶν κεκοιμημένων ἁγίων, ποὺ εἶναι ἕνα σύνολο κυττάρων, μέσα στὰ ὁποῖα ὑπάρχουν καὶ τὰ κύτταρα τῆς γηράνσεως, νὰ ἀποσυντεθοῦν. Ὅμως ἡ δύναμη καὶ ἡ χαρὰ τῆς Ἀναστάσεως δὲν ἐπιτρέπουν τὴν διάλυση, πρᾶγμα ποὺ ἀποδεικνύει ὅτι νικήθηκε ὁ θάνατος, καὶ ὁ ἅγιος εἶναι κεκοιμημένος, ποὺ ἀναμένει τὸ ἐσχατολογικὸ ξύπνημα.

Αὐτὸ εἶναι "τὸ Πάσχα ἡμῶν", ὡς μυστήριο τῆς Ἀναστάσεως, καὶ ὄχι ὁ θρησκειοποιημένος Χριστιανισμὸς μὲ τὰ πάθη τῆς φιλοπρωτείας, τῆς διαίρεσης, τῆς ἀνταγωνιστικότητας. Τὸ "Πάσχα ἡμῶν" δὲν μπορεῖ νὰ ἀντικατασταθῆ ἀπὸ τὴν "θρησκεία ἡμῶν", ἡ ὁποία ζῇ κάτω ἀπὸ τὸ κράτος τοῦ θανάτου. Ὁ Ἀναστὰς Χριστὸς δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀναπληρωθῇ ἀπὸ πολιτικὲς ἐκφράσεις καὶ ἐκφάνσεις τοῦ Χριστιανισμοῦ, καὶ ἡ δύναμη τῆς Ἀναστάσεως δὲν μπορεῖ νὰ χωρέση σὲ "Χριστιανικὰ Κράτη". Βιοῦται ἀποφατικά, ἡσυχαστικά, ἐρωτικά, ταπεινά.