Κύριο θέμα: Ἀπὸ τὴν πρόσφατη ἐκδρομή μας στὴ Κωνσταντινούπολη - Ἀπὸ τὴν Πόλη

 Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Καὶ ἄλλες φορὲς ἐπισκέφθηκα τὴν Βασιλεύουσα, τὴν Νέα Ρώμη, τὴν Κωνσταντινούπολη, τὴν ἕδρα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἀλλὰ αὐτὴν τὴν φορὰ τὴν ἐπισκέφθηκα μὲ ὁμάδα Χριστιανῶν κυρίως ἀπὸ τὴν Ναύπακτο γιὰ προσκυνηματικοὺς λόγους. Ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς ἐκδρομῆς τέθηκε ἡ βασικὴ ἀρχὴ ὅτι αὐτὴ ἡ ἐκδρομὴ δὲν θὰ εἶναι ἕνας τουρισμός, οὔτε μιὰ ψυχαγωγία, ἀλλὰ ἕνα προσκύνημα στοὺς ἱεροὺς τόπους τοῦ Γένους μας καὶ σὲ αὐτοὺς ποὺ ἐξακολουθοῦν νὰ κρατοῦν ὅλη τὴν παράδοση τῆς ἔνδοξης καὶ πονεμένης Ρωμηοσύνης μας. Καὶ αἰσθάνθηκα ἰδιαίτερη χαρὰ γιατί ὅλα τὰ μέλη τῆς συντροφιᾶς μας ἀποδέχθηκαν αὐτὸν τὸν σκοπὸ καὶ ἔζησαν μέσα σὲ αὐτὸ τὸ "πνεῦμα".

Ἔτσι μᾶς δόθηκε ἡ δυνατότητα νὰ πλησιάσουμε τὰ μνημεῖα, ἀλλὰ καὶ τὴν ζωντανὴ ἱστορία τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου, νὰ αἰσθανθοῦμε τὴν ζωὴ καὶ τὴν παράδοση τῶν προγόνων μας, νὰ δοῦμε τὰ ἱερὰ σεβάσματα ποὺ διαφυλάσσονται στὴν Κωνσταντινούπολη. Ἀγγίξαμε νοερὰ καὶ πνευματικὰ τὴν Ἐκκλησία στὴν ὁποία συγκλήθηκαν ὅλες οἱ Οἰκουμενικὲς Σύνοδοι, οἱ ὁποῖες διαφύλαξαν τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀπὸ τὶς αἱρέσεις καὶ τὰ σχίσματα, μὲ τὴν θέσπιση τῶν δογμάτων τῆς πίστεως καὶ τῶν ἱερῶν Κανόνων. Συγχρόνως ἡ ἐκδρομή μας αὐτὴ καλλιέργησε τὴν μεταξύ μας ἐπικοινωνία, αὔξησε τὶς ἱστορικὲς καὶ ἐκκλησιαστικὲς γνώσεις μας, καθὼς ἐπίσης ἀνέπτυξε τὴν πνευματική μας ζωὴ μὲ τὴν συμμετοχή μας στὴν εὐχαριστιακὴ σύναξη στὸν Πατριαρχικὸ Ναό, μὲ τὰ ἀναγνώσματα καὶ τὶς προσευχὲς (πρωϊνὲς καὶ ἀπόδειπνο) μέσα στὸ λεωφορεῖο, κατὰ τὴν διάρκεια τῶν μετακινήσεών μας, καὶ μὲ τὴν συζήτηση γιὰ πνευματικά, θεολογικὰ καὶ ἐκκλησιαστικὰ ζητήματα, ὅποτε χρειαζόταν.

Μὲ τὰ ὅσα ἀκολουθήσουν δὲν θὰ γίνη περιγραφὴ αὐτῶν ποὺ ζήσαμε στὴν Πόλη, οὔτε θὰ καταγραφοῦν οἱ ἐμπειρίες ἀπὸ τὰ διάφορα μνημεῖα τῆς Πόλης, τὴν Ἀγια-Σοφιά, τὴν Μονὴ τῆς Χώρας, τὸ Βαλουκλή, τὸν Ναὸ τῶν Βλαχερνῶν καὶ τοὺς ἄλλους τόπους ποὺ ἐπισκεφθήκαμε, ἀλλὰ θὰ τονισθοῦν μερικὰ ἐνδιαφέροντα σημεῖα γιὰ νὰ περάσουν ἀπὸ τὴν μνήμη μας στὸ γραπτὸ κείμενο καὶ ἔτσι νὰ διασφαλισθοῦν ἀπὸ τὸν πανδαμάτορα χρόνο.

1. Ἡ συνάντηση μὲ τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη

Ὅταν ἐπισκέπτεται κανεὶς τὴν Πόλη, θέτει διάφορες προτεραιότητες γιὰ τὸ τί ἐπιθυμεῖ νὰ δὴ σὲ αὐτήν. Καὶ πράγματι ἡ Κωνσταντινούπολη, ὡς ἡ μεγάλη πρωτεύουσα τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας, ἀλλὰ καὶ ὡς μιὰ σύγχρονη μεγαλούπολη τῶν δεκαεπτὰ ἑκατομμυρίων ἀνθρώπων, μπορεῖ νὰ ἰκανοποιήση ὅλες τὶς ἐπιθυμίες τῶν ἀνθρώπων. Ἔτσι, ἄλλοι ἐνδιαφέρονται γιὰ τὰ μνημεῖα τοῦ παρελθόντος, ἄλλοι γιὰ τὶς μεγάλες ἀγορὲς τῆς ἀνατολῆς, ἄλλοι γιὰ τὴν ψυχαγωγία, ἄλλοι γιὰ ἕναν ἐθνικὸ ἀναβαπτισμὸ καὶ ἄλλοι γιὰ τὴν ἐπίσκεψη στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο. Ἔτσι, μερικοὶ ἐπισκέπτονται τὴν Πόλη γιὰ τοὺς πρώτους λόγους καὶ κατ΄ ἐπέκταση θέλουν νὰ δοῦν καὶ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο καὶ νὰ γνωρίσουν προσωπικὰ καὶ ἀπὸ κοντὰ τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη. Καὶ ἄλλοι πρωτίστως ἐπισκέπτονται τὴν Πόλη γιὰ νὰ ἔχουν μιὰ συνάντηση μὲ τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη καὶ νὰ λάβουν τὴν εὐλογία του καὶ δευτερευόντως ἐπισκέπτονται καὶ ἄλλα ἐνδιαφέροντα μνημεῖα. Σὲ αὐτοὺς τοὺς δευτέρους ἀνῆκε ὁ δικός μας ὅμιλος. Καὶ αὐτὸ τὸ καθορίσαμε ἀπὸ τὴν ἀρχή.

Κατ' ἀρχὰς ἡ ἐκδρομὴ αὐτὴ σχεδιάσθηκε γιὰ νὰ συμμετάσχουμε στὴν ἑορτή της Ἰνδίκτου, ποὺ εἶναι ἡ ἀρχὴ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους, ποὺ ὡς γνωστὸν ἀρχίζει τὴν 1η Σεπτεμβρίου κάθε ἔτους, ἀφοῦ ἡ 1η Ἰανουαρίου εἶναι ἡ ἀρχὴ τοῦ πολιτικοῦ ἔτους. Ἔτσι, τὴν 31 Αὐγούστου ἀμέσως μὲ τὴν εἴσοδό μας στὴν Πόλη ἐπισκεφθήκαμε τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο γιὰ νὰ συναντήσουμε τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη κ. Βαρθολομαῖο.

Ἡ συνάντηση μᾶς μὲ τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη ὁρίσθηκε νὰ γίνη πρὶν τὸν ἑσπερινό. Τὸν συναντήσαμε στὸ χρονικὸ διάστημα μεταξὺ τοῦ τέλους τῶν ἐργασιῶν τῆς Συνόδου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου καὶ τῆς ἔναρξης τῆς ἀκολουθίας τοῦ Ἑσπερινοῦ της Ἰνδίκτου.Μας δέχθηκε μὲ ἁπλότητα καὶ μετὰ τὴν προσφώνηση ποὺ τοῦ κάναμε, μᾶς μίλησε μέσα ἀπὸ τὴν καρδιά του καὶ μᾶς ἔδωσε τὶς Πατριαρχικές του εὐχές.

Πέρα ἀπὸ τὰ ἄλλα στὴν ἀντιφώνησή του μᾶς παρουσίασε συνοπτικὰ τὸ ἔργο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ὅπως ἐκφράσθηκε στὴν Σύνοδο τῶν ἡμερῶν ἐκείνων. Ὅπως μᾶς εἶπε τὶς ἡμέρες ἐκεῖνες ἀντιμετώπισαν συνοδικῶς θέματα ποὺ σχετίζονται μὲ πολλὲς ἐπαρχίες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, ὅπως τὴν Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀμερικῆς, τὴν Νέα Ζηλανδία, τὸ Μπουένος Ἄϊρες, τὸ Μεξικό, τὴν Νέα Ὑερσέη, τὸ Χόνγκ-Κόνγκ, τὸ Ἅγιον Ὅρος κλπ. Πέρασαν μέσα ἀπὸ τὴν Σύνοδο τὰ θέματα ποὺ ἀπασχολοῦν τὴν Ἐκκλησία σὲ ὁλόκληρο τὸν κόσμο. Αὐτὸ δείχνει ὅτι τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο εἶναι ἕνα ζωντανὸ Πατριαρχεῖο, εἶναι ἕνα ὀρθόδοξο παρατηρητήριο, ἕνα μάτι τῆς οἰκουμένης ποὺ βλέπει καὶ ἐξετάζει τὰ θέματα ποὺ ἀπασχολοῦν τοὺς ὀρθοδόξους Χριστιανοὺς καὶ γενικὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἀνθρωπότητας.

Τὸ σημαντικὸ εἶναι ὅτι ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς Πατριαρχείας τοῦ ἔχει ὅραμα καὶ σκοπὸ νὰ ἀναπτύξη ἀκόμη περισσότερο τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ὡς τὸ κατ' ἐξοχὴν συντονιστικὸ Κέντρο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ποὺ παίζει πρωταγωνιστικὸ ρόλο γιὰ τὴν ἑνότητα ὅλων τῶν κατὰ τόπους Ἐκκλησιῶν. Πρόκειται γιὰ μιὰ διακονία ἀγάπης καὶ ἑνότητας. Ἔτσι στὴν ἀρχὴ τῆς Πατριαρχείας τοῦ συνεκρότησε τὴν Σύνοδο τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στὴν ἕδρα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, καθιέρωσε τὶς Συνάξεις τῶν Ἱεραρχῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ποὺ ἐργάζονται σὲ ὅλο τὸν κόσμο, συνεκρότησε τὴν Πατριαρχικὴ Σύνοδο ποὺ ἀποτελεῖται καὶ ἀπὸ Ἀρχιερεῖς ποὺ ἐκπροσωποῦν τὰ θέματα τῆς Ἀμερικῆς, τῆς Εὐρώπης, τοῦ Καναδᾶ, τῆς Κρήτης, τῆς Δωδεκάνησου, τῆς Ἀνατολῆς, ἀντίθετα μὲ αὐτὸ ποὺ γινόταν ἕως τώρα, ὥστε οἱ ἀποφάσεις της νὰ εἶναι συλλογικές, καὶ τώρα προσπαθεῖ νὰ πραγματοποιηθῇ καὶ τὸ ἄλλο μεγάλο βῆμα, τὸ νὰ ἐκλέγεται Πατριάρχης ἀπὸ τοὺς Ἱεράρχας τοῦ Θρόνου ποὺ ποιμαίνουν τοὺς Χριστιανοὺς τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου στὴν οἰκουμένη, καὶ ἂν χρειασθῇ νὰ λαμβάνη τὴν Τουρκικὴ ὑπηκοότητα μετὰ τὴν ἐκλογή του σὲ Πατριάρχη.

Χαίρομαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν ὅραμα καὶ σκοπὸ καὶ προσπαθοῦν μὲ μεθοδικότητα, χωρὶς ἀμφιταλαντεύσεις, ἀλλὰ μὲ σύνεση καὶ διάκριση νὰ ἐπιτύχουν αὐτοὺς τοὺς σκοπούς. Καὶ στὴν κατηγορία αὐτὴ ἀνήκει ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος. Πρόκειται γιὰ μιὰ ἰσχυρὴ προσωπικότητα, ποὺ ἐκφράζεται μὲ σοφὸ καὶ ἁπλὸ λόγο, ποὺ εἶναι σοφὸς καὶ καρδιακὸς ἄνθρωπος, μεγαλόκαρδος καὶ μεγαλόψυχος, ἕτοιμος νὰ ἐπαινέση καὶ νὰ ἀνταμείψη αὐτοὺς ποὺ διαθέτουν ἐκκλησιαστικὸ φρόνημα, ἀλλὰ καὶ νὰ συγχωρήση ὁλοκάρδια αὐτοὺς ποὺ ἀλλάζουν διαγωγὴ καὶ νοοτροπία. Εἶναι ἕνας Πατριάρχης μὲ σοβαρὸ καὶ μετρημένο λόγο, μὲ ἰσχυρὰ λογική, ἀλλὰ καὶ μὲ καρδιακὸ χιοῦμορ, μὲ καρδιακὴ εὐαισθησία. Εἶναι ἕνας ἐκκλησιαστικὸς ἄνδρας ποὺ ἀγαπᾶ τοὺς ἁγίους. Εἶναι ἕνα ἐπαρχιωτόπουλο ποὺ θυμᾶται μὲ νοσταλγία τὰ παιδικά του χρόνια στὴν Ἴμβρο, ἀλλὰ καὶ ἕνας κοσμοπολίτης, καὶ γι΄ αὐτὸ γνωρίζει πολὺ καλὰ τοὺς κώδικες ἐπικοινωνίας μὲ τοὺς δύο αὐτοὺς τύπους ἀνθρώπων. Ἔτσι μπορεῖ νὰ ἐπικοινωνήση ἄνετα μὲ τὰ μικρὰ παιδιά, τοὺς ἁπλοὺς ἀνθρώπους, ἀλλὰ καὶ τοὺς μεγάλους ἡγέτες, ἀφοῦ διαθέτει τὸν ἀέρα τῆς ἐπαρχίας καὶ τὴν νοοτροπία τοῦ κοσμοπολίτη. Καὶ αὐτὸ εἶναι ἀπόσταγμα τῆς ζωῆς του στὸ ρωμαίϊκο - κοσμοπολίτικο περιβάλλον τῆς Κωνσταντινουπόλεως.

2. Ἡ θεία Λειτουργία στὸν Πατριαρχικὸ Ναό

Ὅπως γράφηκε προηγουμένως, μιὰ ἀπὸ τὶς βασικὲς προτεραιότητες τῆς προσκυνηματικῆς αὐτῆς ἐκδρομῆς ἦταν νὰ ἀπολαύσουμε μιὰ λειτουργία στὸν Πατριαρχικὸ Ναὸ καὶ μάλιστα στὴν ἀρχὴ τῆς Ἰνδίκτου. Ἡ ἐκδρομὴ αὐτὴ τὴν περίοδο ἔγινε γιὰ νὰ συμμετάσχουμε στὸν Πατριαρχικὸ Ναὸ κατὰ τὴν χοροστασία τὴν μεγάλη αὐτὴ ἡμέρα, ποὺ μᾶς ὑπενθυμίζει δοξασμένες στιγμὲς τῆς Ρωμηοσύνης μας.

Τὸ Τυπικὸ τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας προβλέπει χοροστασία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου καὶ συγχοροστασία ὅλων τῶν παρισταμένων Ἱεραρχῶν τοῦ Θρόνου, ἀλλὰ καὶ τῶν ἐνδημούντων Ἱεραρχῶν.

Μαθημένοι καὶ μάλιστα "κακομαθημένοι" ἀπὸ τὶς διάφορες λειτουργικὲς Συνάξεις, στὶς ὁποῖες ἐπικρατεῖ ἀταξία, ἀνησυχία καὶ ἐπιπόλαιες κινήσεις καὶ ἐνέργειες, ἀπολαύσαμε πραγματικὰ μιὰ θεία Λειτουργία, ποὺ ἦταν ἔκφραση ὅλης τῆς δυναμικότητας τῆς Παραδόσεώς μας.

Κατ' ἀρχὰς στὸν Σολέα τοῦ Πατριαρχικοῦ Ναοῦ δέσποζε ἡ Παναγία ἡ Παμμακάριστος, μιὰ ψηφιδωτὴ εἰκόνα τοῦ 11ου αἰῶνος ποὺ τιμᾶται τὴν 1ην Σεπτεμβρίου μὲ ἰδιαίτερη λαμπρότητα. Ἡ ψηφιδωτὴ αὐτὴ εἰκόνα ποὺ εἶναι ἕνα ἔργο τέχνης, καὶ τὰ μάτια τῆς Παναγίας βλέπουν τὸν ἄνθρωπο σὲ ὅποιο σημεῖο τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ κι ἂν βρίσκεται, ἀκολούθησε τὶς "τύχες" τοῦ Πατριαρχείου μετὰ τὴν ἅλωση. Οἱ Πατριάρχες ἔπαιρναν μαζί τους τὴν εἰκόνα της Παμμακαρίστου, κατὰ τὶς μετακινήσεις τους καὶ τὶς ἀλλαγὲς τοῦ Πατριαρχιακοῦ Ναοῦ, καὶ ἔτσι εἶχαν πάντοτε τὴν προστασία τῆς Παναγίας. Σ' αὐτὸ τὸ γεγονὸς ὀφείλεται ἡ ἀγάπη πρὸς τὴν ἱερὰ αὐτὴ εἰκόνα. Ἡ εἰκόνα φυλάσσεται στὸ δεξιὸ κλίτος τοῦ Πατριαρχικοῦ Ναοῦ καὶ κατὰ τὴν ἑορτὴ τῆς Παναγίας τὴν μεταφέρουν στὸν Σολέα τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ ἀπὸ τὴν ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ καὶ παραμένει καὶ στὴν θεία Λειτουργία τῆς κυριωνύμου ἡμέρας. Τὸ ἱλαρὸ πρόσωπο τῆς Παναγίας ἐνισχύει καὶ παρηγορεῖ τοὺς θλιμμένους Χριστιανούς.

Ἔπειτα, ἡ χοροστασία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου στὸν θρόνο καὶ τῶν Ἱεραρχῶν στὰ δεσποτικὰ στασίδια μας ἔδειχνε τὴν εἰκόνα τοῦ τυπικοῦ τοῦ Μεγάλου Μοναστηριοῦ, ὅπως εἶναι ἡ Μεγάλη τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία. Οἱ κινήσεις εἶναι ὅλες μετρημένες, κατὰ κάποιον τρόπο, ἂν μοῦ ἐπιτρέπεται ἡ ἔκφραση, εἶναι "σκηνοθητημένες" ἀπὸ τὸν μεγάλο σκηνοθέτη τῆς παράδοσης, μὲ σεβασμὸ καὶ ἀγάπη. Δὲν ἔβλεπε κανεὶς τίποτε τὸ ἄσκοπο στὶς λειτουργικὲς αὐτὲς κινήσεις. Στὸ Πατριαρχεῖο δὲν ἀλλάζουν εὔκολα ἀκόμη καὶ τὰ θεωρούμενα ὡς λεπτομερειακὰ καὶ δευτερεύοντα μικρὰ τυπικά. Ὅλα, καὶ αὐτὰ τὰ βήματα, ἀντέχουν στὸν χρόνο καὶ ἐκφράζουν τὴν διαχρονικότητα τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ Τυπικοῦ. Δὲν πρόκειται γιὰ μιὰ τυπικὴ προσκόλληση, ἀλλὰ γιὰ ἕνα σεβασμὸ στὸ τυπικὸ τῆς λατρευτικῆς καὶ εὐχαριστιακῆς Σύναξης καὶ σὲ αὐτοὺς ποὺ ἔζησαν μὲ αὐτὲς τὶς λειτουργικὲς κινήσεις.

Ἡ θεία Λειτουργία τελέσθηκε ἀπὸ ἕναν Πρεσβύτερο, τὸν Μέγα Ἀρχιμανδρίτη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου καὶ ἕνα διάκονο, χωρὶς νὰ χρησιμοποιηθοῦν δικεροτρίκερα. Αἰσθανόταν κανεὶς καὶ βίωνε τὴν ἐσωτερικὴ ὀμορφιὰ μιᾶς ἁγιορείτικης θείας Λειτουργίας, μὲ τὴν διαφορὰ ὅτι ἐδῶ στὰ στασίδια παρευρίσκονταν Ἱεράρχες καὶ ὄχι ἁπλοὶ μοναχοὶ καὶ στὸν δεσποτικὸ θρόνο ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης.

Ἀκόμη ἡ ψαλμωδία ἀπὸ τὸν ἄρχοντα πρωτοψάλτη κ. Λεωνίδα Ἀστέρη καὶ τὸν χορό του μετέδιδε τὸ κατανυκτικὸ ὕφος τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως. Ἐκεῖ ζήσαμε αὐτὸ ποὺ ὀνομάζουμε πατριαρχικὸ ὕφος στὴν ψαλμωδία, ποὺ σημαίνει ὀρθοφωνία, γεμάτη στρογγυλὴ φωνή, ἁπλὲς μουσικὲς γραμμὲς χωρὶς ἐπιτήδευση, κλασσικὰ κυρίως "μαθήματα" ποὺ ἔχουν καθιερωθῇ στὸν χρόνο καὶ γράφηκαν ἀπὸ μεγάλους Πρωτοψάλτες, μεγαλοπρέπεια μέσα στὴν ἁπλότητα, μετρημένες κινήσεις τοῦ σώματος, βλέμμα προσηλωμένο κλπ. Ὅλα ἀνέδιδαν ἕνα μοσχοθυμίαμα καὶ ὑπενθύμιζαν μεγάλους Πρωτοψάλτες ποὺ κόσμησαν τὸ στασίδι τοῦ Πατριαρχικοῦ Ναοῦ. Ἦταν κοινὴ ἡ ἐντύπωση σὲ ὅλους ὅτι δὲν ἀπήλαυσαν ἄλλη φορὰ μιὰ τέτοια πνευματικὴ πανδαισία καὶ δὲν μετεῖχαν σὲ μιὰ τέτοια μεγαλόπρεπη καὶ κατανυκτικὴ θεία Λειτουργία, καὶ δὲν ἄκουσαν τέτοια μεγαλόπρεπη, ἁπλὴ καὶ ἱλαρὴ ἐκκλησιαστικὴ μουσική. Πολλοὶ συμμετεῖχαν στὴν θεία Λειτουργία μὲ δάκρυα στὰ μάτια καὶ στὴν καρδιά.

Στὸ τέλος τῆς θείας Λειτουργίας ἐψάλη εἰδικὴ δέηση γιὰ τὴν ἀρχὴ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους καὶ διαβάστηκε ἀπὸ τὸν Πατριάρχη ὁ Κώδικας τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας γιὰ τὴν ἀρχὴ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους. Ἔπειτα, πρῶτος ὁ Πατριάρχης ὑπέγραψε τὸν Κώδικα μὲ τὸ ὠμοφόριό του καὶ στὴν συνέχεια τὸν ὑπέγραψαν ὅλοι οἱ παριστάμενοι Ἀρχιερεῖς. Καὶ ὁ τρόπος τῆς ὑπογραφῆς ἐξέφραζε ὅλο τὸ ἦθος καὶ τὸ ὕφος τοῦ ἐνδόξου καὶ μαρτυρικοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχικοῦ Θρόνου. Κάθε Ἱεράρχης πλησίαζε τὸν Πατριάρχη καὶ ἔκανε μιὰ ἐλαφρὰ ὑπόκλιση, ἀσπαζόταν τὴν εἰκόνα τῆς Παναγίας της Παμμακαρίστου, φοροῦσε τὸ πετραχήλι καὶ τὸ ὠμόφορο, ὑπέγραφε τὸν Κώδικα, στὴν συνέχεια ἔβγαζε τὸ πετραχήλι καὶ τὸ ὠμόφορο, λάμβανε τὴν εὐλογία τοῦ Πατριάρχου, ἔδιδε καὶ λάμβανε τὸν ἀσπασμὸ καὶ εἰσερχόταν στὸ Ἱερὸ Βῆμα. Ἀκολούθησε τὸ κέρασμα στὴν μεγάλη αἴθουσα τοῦ Θρόνου καὶ ἡ πατριαρχικὴ Τράπεζα.

Τὸ κείμενο τοῦ Κώδικος ποὺ διάβασε ὁ Πατριάρχης καὶ ὑπεγράφη ἀπὸ ἐκεῖνον καὶ τοὺς παρισταμένους Ἱεράρχας, ἀπετελεῖτο ἀπὸ δύο τμήματα. Τὸ πρῶτο ἀναφερόταν στὴν συνήθεια ποὺ ἐπικράτησε στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο νὰ καθαγιάζωνται "διὰ πομπῆς ἱερὰς καὶ φιλοθέως" καὶ νὰ ἑορτάζωνται "διὰ ἐπισήμου πράξεως" οἱ ἐνάρξεις τῶν ἰνδικτιώνων καὶ νὰ ἀναπέμπονται δεήσεις καὶ ἐντεύξεις πρὸς τὸν πανοικτίρμονα Θεὸ γιὰ ὅλο τὸ πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας. Τὸ δεύτερο τμῆμα ἦταν μιὰ δέηση στὸν Θεὸ γιὰ τὴν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, γιὰ τὴν ἐπευλόγηση τοῦ νέου ἐνιαυτοῦ, ὥστε ἡ ἀρχὴ τοῦ νέου χρόνου νὰ εἶναι "καθαρωτέρου βίου ἀπαρχή", γιὰ τὴν βοήθεια στοὺς πειρασμοὺς καὶ τὶς δοκιμασίες, γιὰ τὴν βίωση τῆς ἀρετῆς, γιὰ τὴν εὐκρασία τῶν ἀέρων καὶ τὴν καρποφορία τῆς γῆς, γιὰ τὴν εἰρήνη τοῦ κόσμου καὶ τὴν εὐστάθεια τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, γιὰ τὴν διαφύλαξη τῆς Πόλεως καὶ πάσης πόλεως καὶ χώρας "ἀπὸ λοιμοῦ, λιμοῦ, σεισμοῦ, πυρὸς μαχαίρας, ἐπιδρομῆς ἀλλοφύλων καὶ ἐμφυλίου πολέμου", γιὰ τὴν ἐπευλόγηση τῆς πνευματικῆς ἀμπέλου του, δηλαδὴ τῆς Ἐκκλησίας, γιὰ τὴν μέχρι τελευταίας ἀναπνοῆς μετάληψη τῶν ἁγιασμῶν του, γιὰ τὴν καλὴ ἀπολογία στὸ φοβερὸ Βῆμα Τοῦ, γιὰ τὴν εἴσοδο στὴν βασιλεία Τοῦ, γιὰ τὴν ἀνάπαυση τῶν ψυχῶν τῶν κεκοιμημένων ἀδελφῶν, συγγενῶν καὶ οἰκείων τῆς πίστεως. Μιὰ εὐχὴ γεμάτη πνευματικὸ περιεχόμενο.

Αἰσθάνθηκα ἰδιαίτερη εὐλογία ἀπὸ τὸν Θεὸ ποὺ παρευρέθηκα γιὰ πρώτη φορὰ στὴν ἑορτὴ τῆς Παναγίας της Παμμακαρίστου καὶ τὴν ἀρχὴ τοῦ νέου ἐνιαυτοῦ τῆς χρηστότητος τοῦ Κυρίου στὸν Πατριαρχικὸ Ναό, σὲ χοροστασία μὲ τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη καὶ τοὺς ἄλλους Ἱεράρχες. Τὸ ἴδιο αἰσθάνθηκαν καὶ ὅλα τὰ μέλη τῆς ἐκδρομῆς.

Ἀπ' ὅ,τι εἴδαμε τὶς ἑπόμενες ἡμέρες στὴν Κωνσταντινούπολη τίποτε δὲν μπόρεσε νὰ ἐπικρατήση περισσότερο καὶ νὰ καλύψη αὐτὴν τὴν καταπληκτικὴ καὶ κατανυκτικὴ θεία Λειτουργία στὸν Πατριαρχικὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου καὶ τὴν συνάντησή μας μὲ τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη. Ἦταν μιὰ συμπεπυκνωμένη βίωση ὅλης τῆς διαχρονικῆς παρουσίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου.

3. Ρωμηοὶ καὶ Τοῦρκοι

Κυκλοφορήσαμε ἄνετα μέσα στὴν Κωνταντινούπολη καὶ ἤλθαμε σὲ ἐπικοινωνία μὲ Ρωμηοὺς καὶ Τούρκους.

Βεβαια, ὅπως εἶναι γνωστόν, λίγοι Ρωμηοὶ ἀπέμειναν στὴν Πόλη μετά τα Σεπτεμβριανὰ τοῦ 1955 καὶ τὶς ἀπελάσεις τοῦ 1964. Πάντως ὑπάρχει ἀκόμη τὸ ρωμαίϊκο στοιχεῖο στὴν Πόλη, μὲ τὶς κοινότητες, τὰ Σχολεῖα, τὰ εὐαγῆ ἱδρύματα, ποὺ ποιμαίνονται ἀπὸ τοὺς Ἱεράρχες καὶ τοὺς Κληρικοὺς τοῦ Πατριαρχείου. Ἀπὸ πληροφορίες ποὺ μᾶς δίδει ὁ Ἄρης Ἀμπατζῆς, τὸ ἔτος ποὺ διανύουμε (2005) ἔμειναν ἑπτὰ Δημοτικὰ Σχολεῖα τῆς ὁμογένειας, ἤτοι ἁγίου Στεφάνου, Βλάγκας, Ζαππείου, Χαλκηδόνας, Μαρασλείου, Μεγάλου Ρεύματος καὶ Πριγκήπου, καθὼς ἐπίσης τρία Λύκεια (ἐννοεῖται καὶ Γυμνάσια), ἤτοι Ζάππειο, Ζωγράφειο, Μεγάλη τοῦ Γένους Σχολή. Τὰ ὁμογενειακὰ δὲ αὐτὰ Σχολεῖα ἔχουν μετατραπῆ σὲ "ἑστίες πολυγλωσσομάθειας", ἐπειδὴ σὲ αὐτὰ οἱ μαθητὲς διδάσκονται τὰ τουρκικά, τὰ ἀραβικά, τὰ ἑλληνικά, καὶ ὡς ξένες γλῶσσες διδάσκονται τὰ γαλλικὰ καὶ τὰ ἀγγλικά, συνολικὰ πέντε γλῶσσες.

Τὸ μεγάλο μειονέκτημα εἶναι ὅτι ἡ Θεολογικὴ Σχολὴ τῆς Χάλκης εἶναι κλειστὴ καὶ μεγάλες εἶναι οἱ προσπάθειες ποὺ καταβάλλει τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο γιὰ νὰ ἐπαναλειτουργήση, ὥστε νὰ γίνη ἕνα φυτώριο στελεχῶν τοῦ Πατριαρχείου. Στὴν κατεύθυνση αὐτὴ πρέπει νὰ στραφῆ τὸ ἐνδιαφέρον καὶ οἱ προσπάθειες ὅλων μας.

Ἀκούσαμε, μάθαμε καὶ ζήσαμε πολλά. Ὁ ξεναγός μας καὶ πράκτορας ποὺ διοργάνωσε τὴν ἐκδρομή, κ. Συμεῶν Σολταρίδης, ποὺ ἦταν γνώστης πολλῶν προσώπων, πραγμάτων, ἀπόφοιτος τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης καὶ ὁλοπρόθυμος σὲ κάθε ἐρώτηση νὰ ἀπαντήση καὶ σὲ κάθε αἴτημα νὰ ἐξυπηρετήση, τὰ βιβλία καὶ οἱ ὁδηγοὶ ποὺ εἴχαμε μαζί μας, οἱ Κληρικοί, οἱ μοναχοὶ καὶ οἱ λαϊκοὶ ποὺ συναντήσαμε, μᾶς δίδαξαν πολλὰ γιὰ τὸ πρόσφατο παρελθὸν καὶ τὴν σύγχρονη πραγματικότητα τῆς ὁμογένειάς μας στὴν Πόλη.

Ἐπίσης εἴδαμε μιὰ ἄλλη μορφὴ τῆς Τουρκίας, ὄχι ἐκείνη ποὺ παρουσιάζεται συχνὰ ἀπὸ τὰ Μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης, λόγῳ διαφόρων δηλώσεων καὶ γεγονότων. Σὲ αὐτὲς τὶς δηλώσεις καὶ πληροφορίες ἀντιλαμβανόμαστε ποιοὶ εἶναι οἱ σκοποὶ τῶν πολιτικῶν ἡγετῶν, ἐνῷ ἡ συναναστροφή μας μὲ τὸν λαό μας δίδαξε τὴν συναδελφικότητα τῶν λαῶν μας, ἐκτὸς ἀπὸ μερικὲς ἐξαιρέσεις.

Εἶναι γνωστὸν ὅτι ἡ τουρκικὴ κοινωνία ἀποτελεῖται ἀπὸ πολλὲς ἐθνότητες ἢ ἐθνοτικὲς μειονότητες. Παλαιότερα ὁ Πρόεδρος τοῦ κόμματος DYP Ντεμιρέλ, σύμφωνα μὲ δημοσίευμα τῆς Χουριέτ, ἔλεγε ὅτι "στὴν Τουρκία ὑπάρχουν 26 ἐθνικὲς ὁμάδες (etnik grubun), ἀλλὰ αὐτὸ δὲν εἶναι ἀδυναμία, εἶναι δύναμη γιὰ τὴν Τουρκία" (Περιοδ. Ἐλλοπία Νό. 5, Ἄνοιξις 1981). Μερικοὶ ὑποστηρίζουν ὅτι στὴν Τουρκία ὑπάρχουν περίπου 72 ἐθνοτικὲς μειονότητες. Ἐπίσης σὲ ἕνα παλαιότερο δημοσίευμα ἐφημερίδος (Βραδυνὴ 30 Ἰουλίου 1979) γράφηκε ὅτι ἐκτὸς ἀπὸ τὶς γνωστὲς μειονότητες τῶν Ἀρμενίων, τῶν Κούρδων καὶ τῶν Ρωμηῶν ὑπάρχουν καὶ ἄλλες μειονότητες, ὅπως οἱ Καζιλμπάς, οἱ Γιουρούκιδες, οἱ Λαζοί, οἱ Κρόμλοι, οἱ Ὀφλῆδες, οἱ Τσερκές, οἱ Γκιουρζῆδες, οἱ Βόσνιοι. Βεβαίως ἐπισήμως θεωροῦνται, ὅπως φαίνεται καὶ ἀπὸ τὴν Συνθήκη τῆς Λωζάνης, ὅτι στὴν Τουρκία ὑπάρχουν τρεῖς ἐθνοτικὲς μειονότητες, ἤτοι ἡ ρωμαίϊκη (2.500) ἡ ἀρμενικὴ (15.000) καὶ ἡ ἑβραϊκὴ (ἄγνωστος ἀριθμός).

Ἂν σκεφθοῦμε δὲ ὅτι περίπου τὸ 1/3 τῆς Τουρκίας εἶναι Ἀλεβίδες, ποὺ δὲν προσεύχονται στὰ τζαμιά, ἀλλὰ σὲ τεκέτες, καὶ εἶναι μορφωμένοι, καὶ τὸ ἄλλο 1/3 περίπου εἶναι Κοῦρδοι, τότε μποροῦμε νὰ ἀντιληφθοῦμε τὶς ἐθνικὲς καὶ θρησκευτικὲς διαστρωματώσεις ποὺ ὑπάρχουν στὴν τουρκικὴ κοινωνία.

Ἡ ἐπίσκεψή μας στὸ Μοναστῆρι τοῦ Ἁγίου Γεωργίου του Κουδουνᾶ στὴν Πρίγκηπο, ἦταν ἀποκαλυπτικὴ καὶ καθοριστική. Τὸ Μοναστῆρι αὐτὸ ἐξυπηρετεῖται ἀπὸ μιὰ ἀδελφότητα ποὺ διαμένει στὸ Ἅγιον Ὅρος, τὸν Γέροντα π. Ἐφραὶμ καὶ τοὺς Ἱερομονάχους π. Καλλίνικο καὶ π. Ἰεζεκιήλ.

Πρόκειται γιὰ ἕνα Μοναστῆρι ποὺ εἶναι ἀγαπητὸ στοὺς Μωαμεθανούς, οἱ ὁποῖοι προσέρχονται καὶ προσκυνοῦν τὴν εἰκόνα τοῦ ἁγίου Γεωργίου, τὰ λείψανα τῶν ἁγίων, ζητοῦν τὶς εὐχὲς τῶν ὀρθοδόξων ἱερέων καὶ βλέπουν πολλὰ θαύματα. Κατὰ τὴν ἑορτὴ τοῦ ἁγίου Γεωργίου χιλιάδες προσκυνητὲς (40.000 – 50.000) ἀνέρχονται στὸ Μοναστήρι, καὶ σχηματίζεται μιὰ "οὐρὰ" πολλῶν μέτρων, κάτω ἀπὸ τὶς πιὸ δύσκολες συνθῆκες, γιὰ νὰ προσκυνήσουν τὴν θαυματουργὸ εἰκόνα τοῦ ἁγίου Γεωργίου. Πολλὲς φορὲς παραμένουν γιὰ ὧρες στὴν "οὐρὰ" κάτω ἀπὸ δύσκολες συνθῆκες, κάποτε παραμένουν ὧρες κάτω ἀπὸ βροχή, καὶ ὅταν φθάνουν στὴν εἰκόνα τοῦ ἁγίου εἶναι μούσκεμα. Ἔτσι ἐκδηλώνουν τὴν πίστη τους στὸν ἅγιο Γεώργιο, τὸν Καβαλάρη καὶ δέχονται τὶς θαυματουργικές του ἐπεμβάσεις. Ὁ Ἱερομόναχος τῆς Μονῆς μας ἀφηγήθηκε πολλὲς ἱστορίες μὲ θαύματα ποὺ γίνονται ἀπὸ τὸν ἅγιο Γεώργιο στοὺς Μωαμεθανούς.

Μοῦ δόθηκε ἡ δυνατότητα νὰ συζητήσω καὶ μὲ Μουσουλμάνους καὶ ἀπὸ ἐκεῖ πληροφορήθηκα ὅτι αὐτὸ ποὺ συμβαίνει στὴν δική μας κοινωνία, σὲ σχέση μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὴν Ἐκκλησία, παρατηρεῖται καὶ στὴν τουρκικὴ κοινωνία. Ὑπάρχουν Μουσουλμᾶνοι ποὺ ἐκδηλώνουν τὴν εὐσέβειά τους μὲ ἁπλότητα καρδιᾶς, ὑπάρχουν φανατικοὶ καὶ ζηλωτές, ὑπάρχουν καὶ ἐκκοσμικευμένοι ποὺ ἐπισκέπτονται τὸ τζαμὶ μόνο στὴν ἑορτὴ τοῦ ραμαζανιοῦ, ὑπάρχουν ἀδιάφοροι γιὰ τὰ θρησκευτικὰ ποὺ διακρίνονται γιὰ ἕναν ἀνθρωπισμὸ καὶ ὑπάρχουν ἄθεοι ποὺ δὲν πιστεύουν στὸν Θεό. Ἡ διαστρωμάτωση τῆς κοινωνίας εἶναι σχεδὸν ἡ ἴδια ποὺ παρατηρεῖται καὶ στὴν δική μας κοινωνία. Βρίσκει κανεὶς καὶ ἐκεῖ ὅ,τι θὰ ἤθελε νὰ συναντήση.

Θὰ μποροῦσα νὰ καταγράψω ἀναλυτικὰ τὶς ἐντυπώσεις μου ἀπὸ τὴν ἐπίσκεψή μας στὴν Ἀγιὰ Σοφιά, τὴν Μονὴ τῆς Χώρας καὶ τὰ ἄλλα μνημεῖα τῆς Πόλης, ἀπὸ τὴν ἐπίσκεψη στὴν Χάλκη καὶ τὴν Θεολογικὴ Σχολή, ἀπὸ τὴν φυσικὴ ὀμορφιὰ τῆς περιοχῆς τοῦ Βοσπόρου, τοῦ Κεράτιου Κόλπου, τῆς Θάλασσας τοῦ Μαρμαρᾶ κλπ. Ὅμως παραμένω μόνον σὲ αὐτὰ ποὺ κατέγραψα πιὸ πάνω, ἀφ' ἑνὸς μὲν γιατί σὲ ἄλλες ἐπισκέψεις μου ἔκανα ἀναφορὰ σὲ αὐτά, ἀφ' ἑτέρου δὲ γιατί ἦταν οἱ πιὸ βαθειὲς ἐντυπώσεις ποὺ ἔμειναν στὸν νοῦ μου ἀπὸ τὴν πρόσφατη προσκυνηματικὴ αὐτὴ ἐπίσκεψη στὴν Πόλη –Βασιλεύουσα.

Μέσα μου ἑδραιώθηκε ἡ πεποίθηση ὅτι πρέπει νὰ ἀγαποῦμε, νὰ σεβόμαστε καὶ νὰ ὑποστηρίζουμε τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, γιατί συνιστᾶ τὴν διαχρονικὴ παράδοση τοῦ Γένους μας καὶ εἶναι αὐτὸ ποὺ ἐκφράζει τὴν οἰκουμενικότητα τοῦ ἑλληνισμοῦ καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας μας, εἶναι τὸ εὐλογημένο ἀπόσταγμα τῆς ἔνδοξης καὶ πονεμένης Ρωμηοσύνης μας.–