Βιβλιοπαρουσίαση: «Βιοηθικὴ καὶ Βιοθεολογία» - Πρόλογος

Πρόκειται νὰ κυκλοφορήση ἐντὸς τοῦ Ὀκτωβρίου τὸ νέο βιβλίο τοῦ Σεβασμιωτάτου μὲ τίτλο "Βιοηθικὴ καὶ Βιοθεολογία".  Στὸ νέο του βιβλίο ὁ Σεβασμιώτατος, μὲ σεβασμὸ στὴν σύγχρονη ἔρευνα, δίνει ἀπαντήσεις, ἐξ ἐπόψεως ὀρθοδόξου θεολογίας, στὰ διλήμματα ποὺ προκαλοῦνται ἀπὸ τὶς ἐπιστημονικὲς ἀνακαλύψεις καὶ τὶς προοπτικὲς ποὺ αὐτὲς ἀνοίγουν.

Ἡ βιοηθική, ὅταν ἐμπνέεται ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἀντιμετωπίζει τὸν πόνο, τὴν ἀγωνία καὶ ἀπαντᾶ στὰ πνευματικὰ καὶ ὑπαρξιακὰ ἐρωτήματα ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὴν ζωὴ καὶ τὸν θάνατο. Εἶναι ἕνα βιβλίο θὰ προκαλέση ἰδιαίτερη αἴσθηση.

Παραθέτουμε στὴν συνέχεια τὸν πρόλογο γιὰ τὸ νέο βιβλίο.

Περισσότερα στοιχεῖα θὰ παραθέσουμε μετὰ τὴν κυκλοφορία του.

***

Πρόλογος

Στὴν ἐποχή μας γίνεται μεγάλη συζήτηση γιὰ τὰ βιοηθικὰ προβλήματα, ποὺ εἶναι συνέπεια τῶν προβλημάτων ποὺ δημιουργοῦνται ἀπὸ τὶς ἀνακαλύψεις τῆς μοριακῆς βιολογίας καὶ τῆς γενετικῆς μηχανικῆς, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὶς βιοϊατρικὲς ἔρευνες καὶ τὶς ἐφαρμογές τους ποὺ εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς συνδέσεως τῆς ἰατρικῆς μὲ τὴν τεχνολογία. Καθημερινῶς διαβάζουμε, βλέπουμε καὶ ἀκοῦμε στὰ Μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης διάφορα γύρω ἀπὸ τὶς νέες ἀνακαλύψεις, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὰ προβλήματα ποὺ αὐτὲς δημιουργοῦν. Οἱ ἐρωτήσεις δὲ τῶν ἀνθρώπων πάνω στὰ θέματα αὐτὰ εἶναι πάμπολλες σὲ πληροφοριακό, ἀλλὰ καὶ σὲ ποιμαντικὸ ἐπίπεδο.

Στὸ παρὸν βιβλίο γίνεται μιὰ μικρὴ καὶ πενιχρὴ προσπάθεια ἀντιμετωπίσεως μερικῶν τέτοιων θεμάτων ἀπὸ πλευρᾶς Ὀρθοδόξου θεολογίας. Ἐκεῖνο ποὺ θὰ διαπιστώση ὁ ἀναγνώστης εἶναι ὅτι ὕστερα ἀπὸ μερικὰ ἀπαραίτητα συνοπτικὰ στοιχεῖα σχετικὰ μὲ τὰ ἀποτελέσματα τῆς σύγχρονης γενετικῆς μηχανικῆς καὶ μοριακῆς βιολογίας, καταγράφονται κυρίως οἱ θεολογικὲς θέσεις πάνω στὰ θέματα αὐτά. Ὅπως θὰ διαπιστώση ὁ ἀναγνώστης δίνω βαρύτητα σὲ τρία σημεῖα.

Τὸ πρῶτο ὅτι ἡ ἐπιστήμη ἐρευνᾶ τὰ κτιστὰ πράγματα, οἱ ἔρευνες τῶν ἐπιστημόνων κινοῦνται μὲ μιὰ ἐλευθερία, ἡ δὲ ὀρθόδοξη θεολογία δὲν πρέπει νὰ ἀντιταχθῆ στὴν ἐπιστήμη, γιατί εἶναι διαφορετικὰ τὰ ἐπίπεδα στὰ ὁποῖα κινοῦνται τόσο ἡ ἐπιστήμη ὅσο καὶ ἡ θεολογία. Δὲν πρέπει νὰ φθάσουμε σὲ μιὰ σύγκρουση θεολογίας καὶ ἐπιστήμης. Ὅμως ἡ ἴδια ἡ ἐπιστήμη πρέπει νὰ θέση τὰ πλαίσια καὶ τὰ ὅρια τῆς ἔρευνάς της. Αὐτὸ γίνεται μὲ τὴν ἐπιστήμη τῆς βιοηθικῆς.

Τὸ δεύτερο σημεῖο εἶναι ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μὲ τὴν θεολογία της θὰ πρέπη νὰ θέτη τὶς βασικὲς ἀρχὲς γιὰ τὸ τί εἶναι ζωὴ καὶ τί εἶναι θάνατος, ποιό εἶναι τὸ νόημα τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου, πῶς ὑπερβαίνεται ἡ φθαρτότητα καὶ ἡ θνητότητα κλπ., χωρὶς νὰ εἰσέρχεται σὲ λεπτομέρειες, οἱ ὁποῖες μποροῦν νὰ δημιουργήσουν σύγχυση. Δηλαδὴ ἡ ὀρθόδοξη θεολογία ἀσχολεῖται μὲ τὸν ἄνθρωπο περισσότερο ποιμαντικὰ καὶ ἐπιδιώκει νὰ τὸν ὀδηγήση στὴν θέωση. Ὅταν δὲ ἀντιμετωπίζη βιοηθικὰ θέματα, πρέπει νὰ ἐκφράζη τὶς θεολογικὲς "θέσεις", χωρὶς νὰ περιπίπτη στὸν σχολαστικισμό, καὶ νὰ τὰ ἐντάξη στὸν ἀπώτερο σκοπό της.

Τὸ τρίτο σημεῖο εἶναι ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία σέβεται τὴν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος ἔχει τὴν δυνατότητα νὰ κινῆται στὴν κατεύθυνση ποὺ ἐπιθυμεῖ, λόγῳ τοῦ αὐτεξουσίου, ἀλλὰ ἀφ' ἑνὸς μὲν τοῦ ἀποκαλύπτει τὸν ὀρθόδοξο τρόπο ζωῆς, ἀφ' ἑτέρου δὲ τὸν περιβάλλει μὲ τὴν ἀγάπη της, ὅταν ὁ ἄνθρωπος μὲ τὴν ἐλεύθερη ἐπιλογή του ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὴν προοπτικὴ τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας.

Μπορῶ νὰ ἐντοπίσω μερικὰ γεγονότα ποὺ μὲ προκάλεσαν νὰ ἀσχοληθῶ μὲ βιοηθικὰ θέματα.

Κατ' ἀρχὰς δίδαξα τὸ μάθημα τῆς βιοηθικῆς στοὺς τεταρτοετεῖς φοιτητὲς τῆς Μπελεμεντείου Θεολογικῆς Σχολῆς "Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς" στὸν Βόρειο Λίβανο, ποὺ ἀνήκει στὸ Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας. Οἱ συζητήσεις ποὺ γίνονταν μὲ τοὺς φοιτητὰς βοήθησαν νὰ διαμορφώσω τὸ τελικὸ βελτιωμένο καὶ ἐπηυξημένο κείμενο. Ὁ βασικὸς κορμὸς τῶν παραδόσεων αὐτῶν, μαζὶ μὲ τὰ ὅσα ἀκολούθησαν τὶς συζητήσεις, βρίσκεται στὴν πρώτη ἑνότητα τοῦ βιβλίου.

Ἔπειτα, κλήθηκα νὰ ἀναπτύξω κατὰ καιροὺς θέματα βιοηθικῆς σὲ διάφορα ἀκροατήρια, ὅπως στὴν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (μεταμοσχεύσεις καὶ ἐξωσωματικὴ γονιμοποίηση), στοὺς Ἰατρικοὺς Συλλόγους Πατρῶν καὶ Αἰτωλοακαρνανίας (εὐθανασία), στὴν Ἐπιστημονικὴ Ἑταιρεία τῶν Φοιτητῶν τῆς Ἰατρικῆς (βιοηθικὰ προβλήματα) καὶ σὲ διάφορες ἄλλες ἡμερίδες καὶ ἀκροατήρια.

Ἀκόμη, συμμετεῖχα ὡς ἐκπρόσωπος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στὸ Ἐθνικὸ Συμβούλιο Ἰατρικῆς Ἠθικῆς καὶ Δεοντολογίας τοῦ Ὑπουργείου Ὑγείας καὶ Πρόνοιας, στὸ ὁποῖο συντάξαμε καὶ τὸ Σχέδιο Κώδικα Ἄσκησης Ἰατρικοῦ Ἐπαγγέλματος καὶ Δεοντολογίας.

Ὅλα αὐτὰ μὲ ἐρέθισαν νὰ ἀσχοληθῶ γιὰ ὧρες καὶ ἡμέρες μὲ τὰ θέματα αὐτά, δίνοντας τὴν προσοχή μου στὴν θεολογικὴ ἀντιμετώπισή τους. Μελέτησα πολλὰ βιβλία, συζήτησα τὰ θέματα μὲ πολλοὺς ἰατροὺς καὶ εἰδικοὺς ἐπιστήμονες. Γι' αὐτὸ τὸ βιβλίο αὐτὸ τιτλοφορεῖται "βιοηθικὴ καὶ βιοθεολογία". Τὸν ὅρο "Βιοθεολογία" τὸν δανείσθηκα ἀπὸ ὁμιλία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου στὸ Διεθνὲς Ἐπιστημονικὸ Συνέδριο στὴν Κωνσταντινούπολη τὸ 2000.

Μερικὲς ἐπαναλήψεις ποὺ παρατηροῦνται στὴν δεύτερη ἑνότητα τοῦ βιβλίου ἦταν ἀναγκαῖες, ἀφοῦ ὀφείλονταν σὲ ὁμιλίες ποὺ ἔγιναν σὲ διαφορετικὰ ἀκροατήρια, ὅμως νομίζω ὅτι εἶναι ὠφέλιμες γιὰ τὸν ἀναγνώστη.

Πληροφορίες γιὰ θέματα ποὺ ἔχουν σχέση μὲ τὴν μηχανικὴ γενετική, τὴν μοριακὴ βιολογία καὶ τὴν βιοτεχνολογία, ἀντλήθηκαν ἀπὸ διάφορα βιβλία ποὺ κυκλοφοροῦν καὶ ἀπὸ κείμενα εἰδικῶν ποὺ ἔχουν δημοσιευθῇ σὲ περιοδικὰ καὶ ἐφημερίδες. Μελέτησα πολλὰ κείμενα καὶ χρησιμοποίησα ὅ,τι εἶχε σχέση μὲ τὸ θέμα μου. Χρήσιμες καὶ σύγχρονες πληροφορίες ἀντλήθηκαν ἀπὸ ἐπίσημες ἱστοσελίδες Ἰνστιτούτων. Σὲ αὐτὸ τὸ ἔργο βοήθησε σημαντικὰ ὁ πυρηνικὸς ἰατρὸς (ἐπιμελητὴς Β΄) τοῦ Ε.Σ.Υ. τοῦ Πανεπιστημιακοῦ Νοσοκομείου Ρίου Πατρῶν κ. Τρύφων Σπυριδωνίδης, τὸν ὁποῖο εὐχαριστῶ καὶ γιὰ τὸν ἐπιπρόσθετο λόγο ὅτι διάβασε ὅλο τὸ κείμενο, συνεργασθήκαμε γιὰ πολλὲς ὧρες καὶ ἔκανε σημαντικὲς παρατηρήσεις, ὥστε τὸ βιβλίο νὰ εἶναι, κατὰ τὸ δυνατόν, ἐνημερωμένο στὰ σύγχρονα γενετικὰ καὶ βιοηθικὰ προβλήματα. Ἐπίσης, εὐχαριστῶ καὶ διαφόρους ἰατροὺς καὶ νοσηλευτὲς ποὺ μοῦ ἔδωσαν χρήσιμες πληροφορίες, καθὼς ἐπίσης τὸν Ἀρχιμ. Καλλίνικο Γεωργάτο ποὺ βοήθησε στὴν τελικὴ παρουσίαση τῶν κειμένων καὶ τὴν Ἱερὰ Μονὴ Γενεθλίου Θεοτόκου (Πελαγίας) ποὺ ἀνέλαβε τὴν ὅλη εὐθύνη τῆς ἐκδόσεως καὶ αὐτοῦ τοῦ βιβλίου ἰδιαιτέρως τὴν ἀδελφὴ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Σωφρονία.

Ἐλπίζω καὶ προσεύχομαι νὰ βοηθηθοῦν μερικοὶ ἀπὸ τὰ κείμενα ποὺ ἀκολουθοῦν, τοὐλάχιστον ἐνημερωτικά. Ἂν παρατηρηθοῦν μερικὲς ἐλλείψεις, θὰ διορθωθοῦν σὲ ἐνδεχόμενες ἄλλες ἐκδόσεις. Ἀναφέρομαι σὲ ἐλλείψεις, γιὰ πολλοὺς λόγους, ὅπως γιὰ παράδειγμα ὅτι οἱ ἀνακαλύψεις γιὰ τὰ θέματα αὐτὰ τρέχουν μὲ ἰλιγγιώδη ταχύτητα καὶ παρατηροῦνται σὲ μερικὰ σημεῖα διαφορετικὲς ἀπόψεις μεταξὺ τῶν γενετιστῶν, ὅτι παρατηρεῖται διαφοροποίηση ὡς πρὸς τὴν ὁρολογία, ὅτι οἱ μεταφράσεις ξένων βιβλίων στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα πολλὲς φορὲς δὲν ἀποδίδουν πλήρως τὸ ἀρχικὸ κείμενο καὶ ὅτι δὲν ὑπάρχει πλήρης γνώση γιὰ θέματα βιοτεχνολογίας καὶ βιοηθικῆς.

Ἡ εὐχή μου εἶναι νὰ περάσουμε ἀπὸ τὴν βιοηθικὴ στὴν βιοθεολογία καὶ ἀπὸ ἐκεῖ νὰ φθάσουμε στὴν θέωση, στὴν ὁποία ὑπερβαίνεται ὁ θάνατος καὶ βιώνεται ἡ πρώτη ἀνάσταση μὲ τὴν νίκη πάνω στὸν πρῶτο θάνατο, ποὺ εἶναι ἡ ἁμαρτία, καὶ ἔτσι θὰ ἐλπίζεται ἡ ἀπόλαυση καὶ τῆς δεύτερης ἀναστάσεως, ποὺ εἶναι ἡ θριαμβευτικὴ νίκη πάνω στὸν δεύτερο θάνατο, ποὺ εἶναι ὁ τελικὸς χωρισμὸς τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸν Θεό. Δηλαδή, ἀπὸ τὴν ἕλικα τοῦ DNA, ποὺ μοιάζει μὲ μιὰ ἀνεμόσκαλα, νὰ ἀνεβοῦμε τὴν κλίμακα τοῦ Ἰακώβ, ποὺ ὁδηγεῖ στὸν Θεό.

Ἔγραφα τὴν 6η Ἀπριλίου 2005

στὸ Μητροπολιτικὸ Οἴκημα τῆς Ναυπάκτου

Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ