Στιγμιότυπα ἀπὸ τὴν ἐπίσκεψη στὴν Πόλη
Σταυροδρόμι
Εἶναι μεγάλη εὐλογία νὰ συμμετέχη κανεὶς σὲ θεία Λειτουργία, ἀφοῦ προσφέρεται πάντα τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Κυρίου. Ὅμως, ἡ Πατριαρχικὴ θεία Λειτουργία στὶς συγκεκριμένες, μάλιστα, συνθῆκες τῆς Πόλης εἶναι μοναδική.
Ὁ Ἱερὸς Ναὸς τῆς Ἁγίας Τριάδος Σταυροδρομίου εἶναι μεγαλοπρεπὴς καὶ ἐπιβλητικός. Ὡστόσο ἡ πρώτη ἐντύπωση τοῦ ἐπισκέπτη τὸ χειμωνιάτικο ἐκεῖνο πρωϊνὸ ἦταν ἀποκαρδιωτική: ἡ πρωϊνὴ παγωνιά, ἡ πεζοπορία ἀπὸ τὸ κατάλυμα μέχρι τὸν Ναὸ μέσα σὲ ἕνα ἄγνωστο περιβάλλον ἀλλοθρήσκων ποὺ δὲν ἔχουν συνηθίσει νὰ βλέπουν ράσο, ἡ ἐρημιὰ στὸν περίβολο τοῦ Ναοῦ, οἱ ἐλάχιστοι Ρωμηοὶ ποὺ ἔχουν ἀπομείνει στὴν Πόλη, οἱ ἐλάχιστοι πρωΐ-πρωΐ ἐκκλησιαζόμενοι ποὺ χάνονταν μέσα στὸν τεράστιο Ναό, ἡ ψυχρὴ αἴσθηση τοῦ μαρμάρου, ποὺ σὲ ἄλλες περιπτώσεις δίδει μιὰ μεγαλοπρέπεια, τώρα ὅμως θύμιζε κάτι ἀπὸ ταφόπλακα –τὴν ὁποία, δυστυχῶς, πολλοὶ χαιρέκακοι ἐχθροὶ τῆς Ρωμηοσύνης βιάζονται νὰ τοποθετήσουν... Μόνον τὰ γνωστὰ πλέον πρόσωπα τῶν Ἱερέων ποὺ περίμεναν τὸν Πατριάρχη καὶ οἱ φιγοῦρες τῶν ἀνθρώπων, ποὺ μὲ μεγάλο μεράκι καὶ ἀγάπη φροντίζουν τὸν Ἱερὸ Ναό, ἄλλαζαν τὴν διάθεση πρὸς τὸ καλύτερο.
Ἔπειτα, ἡ καμπάνα σήμανε μέσα στὴν πολύβοη ἀλλόθρησκη πολιτεία· ἔφθασε ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης. Εἰσῆλθε στὸν Ἱερὸ Ναό, ἐνδύθηκε τὸν μανδύα καὶ συνοδευόμενος ἀπὸ τοὺς Ἱερεῖς καὶ τοὺς Διακόνους στάθηκε στὸ μέσον. Ὁ ἄρχων Πρωτοψάλτης Λεωνίδας Ἀστέρης καὶ ὁ ἄρχων Λαμπαδάριος Ἰωάννης Χαριτιάδης –ἡ γραφικὴ αὐτὴ προσωποποίηση τοῦ Ρωμηοῦ ἱεροψάλτη– μὲ τοὺς χορούς τους εἶχαν κατέβη ἀπὸ τὰ ἀναλόγιά τους, ἔνθεν καὶ ἔνθεν τῆς Ὡραίας Πύλης, ἐνῷ ὁ ἀναγνώστης ἀνέγνωσε τὸ συναξάριο τῆς ἡμέρας. Ἀμέσως μετὰ τὸ Συναξάριο, ἀπὸ τὴν ἴδια θέση, ἄρχισαν νὰ ψάλουν τὶς θαυμάσιες καταβασίες τῶν Χριστουγέννων: «Χριστὸς γεννᾶται δοξάσατε...»· τὶς ἀκούσαμε γιὰ πρώτη φορὰ φέτος ἀπὸ τοὺς Ἱεροψάλτες τοῦ Πατριαρχείου καὶ τὸν Πατριάρχη!
Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης, οἱ Συνοδικοὶ Ἀρχιερεῖς, ὁ μεγαλοπρεπὴς Ἱερὸς Ναός, τὸ βυζαντινὸ μέλος, τὸ πατριαρχικὸ τυπικό, ἡ θεία Λειτουργία, οἱ γέροντες ρωμηοὶ τῆς Πόλης συνέθεταν ἕνα μοναδικὸ σύνολο μὲ παράδοση αἰώνων... Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς θείας Λειτουργίας εἰσῆλθαν καὶ οἱ μαθητὲς τοῦ Ζωγραφείου, ἡ ἐλπίδα τῆς Πόλης.
Παιδιά, ὅπως καὶ τὰ ἄλλα, ἀνέμελα καὶ φωτεινά, ποὺ ἴσως δὲν κατανοοῦν ποιά βαρειὰ κληρονομιὰ καλοῦνται νὰ σηκώσουν στοὺς νεανικοὺς τοὺς τώρα ὤμους, καθὼς μέρα μὲ τὴν ἡμέρα μεγαλώνουν μέσα στὴν Πόλη τῶν πόλεων...
Ὡς «ὄρνις τα νοσσία ἑαυτῆς»
Μέσα στὴν ἔρημο τῆς ξένης θρησκείας καὶ τῆς ἀφιλόξενης πολιτικῆς, ἔχουν ἀπομείνει στὴν Πόλη ἐλάχιστοι προσκυνητὲς τῆς Ἁγίας Τριάδος. Κατὰ τὴν σύντομη παραμονή μας ἄνοιξαν στὰ μάτια μας νέοι ὁρίζοντες γνώσης, ἡ καλύτερα, πήραμε μιὰ γεύση μερικῶν ἀληθειῶν ποὺ ἁπλῶς τὶς ἀκούγαμε, ὅπως: τὴν σύνεση καὶ τὴν μέριμνα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιὰ τὶς ἀνὰ τὸν κόσμο Ἐκκλησίες, τὴν ἀγωνία του γιὰ τὴν Ρωμηοσύνη, τὸ ἦθος καὶ τὴν εὐγένεια τῶν λεγομένων Πατριαρχικῶν, τὴν σταυρικὴ ζωή τους μέσα σὲ ἕνα καχύποπτο, ἂν μὴ τί ἄλλο, περιβάλλον, τὴν κοσμοπολίτικη νοοτροπία τους, τὴν ἀγάπη τους γιὰ τὴν παιδεία, τὸ ἄψογο λατρευτικὸ τυπικό τους, τὴν ἐργατικότητά τους κλπ. κλπ.
Μία ἀπὸ τὶς βαθειὰ χαραγμένες ἐντυπώσεις μας εἶναι καὶ ἡ μέριμνα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου γιὰ τὴν Ρωμηοσύνη τῆς Πόλης, ποὺ μοιάζει μὲ μέριμνα μάνας πρὸς τὰ παιδιά. Εἶναι ἔντονη ἡ ἐπιθυμία του καὶ τὸ ἐνδιαφέρον του καὶ οἱ προσπάθειές του νὰ ἐνθαρρύνη ὅσους ἔχουν ἐναπομείνει, νὰ τοὺς προστατεύση ἀπὸ τὶς αὐθαιρεσίες ἑνὸς ἀνασφαλοῦς καθεστῶτος, νὰ τοὺς δείξη τὴν ἀγάπη καὶ τὸ ἐνδιαφέρον του, νὰ προσκαλέση βοηθοὺς στὸ ἔργο τῆς διαποίμανσης τῶν ἐναπομεινάντων ἀπὸ ἄλλα μέρη τῆς δικαιοδοσίας του, ποὺ τελοῦν κάτω ἀπὸ ἄλλες πιὸ φιλελεύθερες συνθῆκες, νὰ στηρίξη τοὺς πλησίον του, νὰ δείξη τὴν ἀγάπη του καὶ τὸ ἐνδιαφέρον του γιὰ τὰ παιδιὰ καὶ τοὺς νέους. Καὶ ὅλα αὐτὰ δίχως καμμιὰ κίνηση ἀφέλειας ἡ ἐνδοτικότητας. Ἡ συνεχὴς αὐτὴ ἀγωνία παραμένει σχεδὸν πάντα μέσα στὸ βλέμμα τοῦ Πατριάρχου. Πιθανὸν νὰ κάνουμε λάθος, ἀλλὰ ἂν μᾶς ζητοῦσαν νὰ χαρακτηρίσουμε μὲ μιὰ λέξη τὸν Οἰκουμενικό μας Πατριάρχη, θὰ διαλέγαμε τὴν ἐκκλησιαστικὴ λέξη «μέριμνα».
Ὁ Πνευματικὸς τοῦ Πατριαρχείου
Ὑπάρχει ἕνας Ἀρχιερεὺς στὴν Πόλη, ζωντανὴ ἁγιογραφία, ἄκακος, πολιός, μὲ παιδικὰ καθαρὰ μάτια, λεπτὴ κρυστάλλινη φωνή, κυρτωμένος ἀπὸ τὸν χρόνο, ἀπὸ τοὺς καϋμοὺς τῶν Ρωμηῶν ποὺ τοὺς ἔζησε σὲ ὅλη τὴν ἔντασή τους, ἀπὸ τὰ βάρη τοῦ πετραχηλιοῦ ποὺ σηκώνει ὡς Πνευματικός.
Πρὶν ἀπὸ χρόνια εἶχα ἀκούσει γιὰ κάποιον ἄκακο Ἀρχιερέα τῆς Πόλης, ποὺ ὅταν ξέσπασαν οἱ ἀθλιότητες τῶν τουρκομάνων ἐναντίον τῶν Ρωμηῶν τὸ '55, ἐξέστη, ἔμεινε ἔκπληκτος, γιατί δὲν περίμενε τέτοια ἐπιθετικότητα ἀπὸ τοὺς Τούρκους ποὺ θεωροῦσε ἀδέλφια του, ἀφοῦ εἶχαν μεγαλώσει στὴν ἴδια Πόλη. Καὶ ἤθελε νὰ βγῇ ἔξω νὰ τοὺς σταματήση, νὰ τοὺς ζητήση νὰ ἡσυχάσουν, νὰ τοὺς φωνάξη νὰ ἀναλογιστοῦν τί ἁμαρτία κάνουν... Εὐτυχῶς, κάποιοι τὸν φυγάδευσαν καὶ γλίτωσε ἀπὸ τὴν μανία τοῦ τυφλοῦ ἀπὸ τὸ πάθος ὄχλου. Ὅταν ἄλλη φορά του ἔκλεψαν τὸ πορτοφόλι ποὺ περιεῖχε ὁλόκληρο τὸν μισθό του, εἶπε ἁπλά: «Ε, κάποιος φτωχὸς εἶχε ἀνάγκη καὶ τὸ πῆρε»!
Ἄλλες λεπτομέρειες δὲν γνωρίζω ἐγὼ προσωπικὰ γιὰ τὴν ζωή του. Ὅσοι τὸν ἔζησαν καὶ τὸν ζοῦν γνωρίζουν ἀσφαλῶς πολὺ περισσότερα. Ὁ Γέροντας Σωφρόνιος ἔλεγε ὅτι στὸ τέλος τῆς ζωῆς κάθε ἀνθρώπου θὰ φανῇ μὲ μιὰ ματιὰ τί ἔχει πράξει, ὅπως φαίνεται μὲ μιὰ ματιὰ ἂν εἰσῆλθε μέσα στὸ νερὸ ποὺ ὑπάρχει στὸ ποτήρι κάποια ἀκαθαρσία ἡ ἂν εἶναι διαυγές. Καὶ τὸ πρόσωπο τοῦ Γέροντα Ἀρχιερέως εἶναι διαυγέστατο, ἐπιεικές, χαρούμενο, ἱλαρό, καθάριο, μὲ μιὰ ἐλαφρὴ ἔκφραση πόνου ἡ καὶ ἀπορίας, ποὺ ὅμως δὲν σκιάζει τὸ πρόσωπο, ἀλλὰ ἐπισφραγίζει τὴν ἱλαρότητα, μαρτυρὰ σύνεση καὶ ἀποδιώχνει παντελῶς κάθε ἐπιπολαιότητα. Μέσα στὸ πανωκαλύμαυχό του φαντάζει ὡς ἄγγελος καὶ μέσα στὰ ροῦχα, ποὺ τὸ καθεστὼς ἀναγκάζει τοὺς Ἱερεῖς νὰ φοροῦν, μοιάζει ὡς μαθητὴς φρόνιμος καὶ συνετός...
Πόσες τέτοιες μορφές –μοναδικὲς ὡς πρόσωπα– δὲν ἔζησαν στὴν Πόλη; Πιστεύω ἀμέτρητες. Καὶ ἐλπίζω ἀμέτρητες νὰ εἶναι καὶ οἱ μελλοντικές...
«Ἐφέντη μ', μπαχτσίσι...»
Εἰσήλθαμε στὸ καθολικό της πάλαι ποτὲ Ἱερὰς Μονῆς Παντοκράτορος Κωνσταντινουπόλεως. Μιὰ φιγούρα νέας κοπῆς ἀνατολίτη μὲ ἕνα ἀνοικτοπράσινο πλεκτὸ σκουφάκι πετάχτηκε ἀπὸ τὸ ἐν εἴδει γραφείου παράπηγμά του καὶ μᾶς πρόσταξε νὰ σταθοῦμε στὸν νάρθηκα· ἔπρεπε νὰ βγάλουμε τὰ ὑποδήματά μας πρὶν ἀνασηκώση τὸ βαρὺ ὑφασμάτινο παραπέτασμα ποὺ ἔκρυβε τὴν εἴσοδο τοῦ κυρίως Ναοῦ.
Εἰσήλθαμε, λοιπόν, ἀνυπόδητοι Ἱερεῖς στὸ πάλαι ποτὲ Ἱερὸ τῶν Ὀρθοδόξων ποὺ τὸ 'στρωσαν οἱ ὄψιμοι καταπατητές του μὲ ἕνα χαλὶ χάλι –τὰ ὑποδήματα τοὺς πείραζαν!–, ὅπως χάλι καὶ παντελῶς ἀφρόντιστο καὶ ἀνοικοκύρευτο ἦταν καὶ τὸ ὅλο περιβάλλον. Τί νὰ πῇ κανείς; Νὰ καταφρονοῦν τόσο τὰ «ἱερά» τους, ἡ ἁπλῶς κατανοοῦν ὅτι δὲν τοὺς ἀνήκουν;
Ἡ συνεννόηση μὲ τὸν Ἰμάμη γινόταν διὰ νοημάτων. Ὅταν τὸν ρωτήσαμε τί σήμαινε ὁ σκοῦφος ποὺ φοροῦσε καὶ μᾶς εἶπε ὅτι εἶναι «Ἰμάμ», κάποιος ἀπὸ τὴν ὁμάδα του ἀπήντησε «Ἰμὰμ μπαϊλντί». Ε, τότε ὁ Ἰμάμης «ἔσκασε» στὰ γέλια. Ἤξερε καὶ κάτι ἀγγλικὰ· yes, no, normal, problem (ἑλληνικὸ αὐτὸ) νὰ μετράη μέχρι τὸ 3... Εἶχε τρομερὸ ἐνδιαφέρον ἡ σχεδὸν θεατρικὴ ἀναπαράσταση ἐκ μέρους τοῦ Ἰμάμη τῆς κατάρρευσης τῶν ἱδρυμάτων τῆς Μονῆς ἀπὸ τὸν σεισμό (;)...
Δὲν εἴχαμε ὄρεξη νὰ καθίσουμε περισσότερο· τὸ θέαμα ἦταν ἀποκαρδιωτικό. Κινήσαμε πρὸς τὴν ἔξοδο. Ὁ νέας κοπῆς Ἰμάμης πλησίασε ἕνα μέλος τῆς ὁμάδας μας καὶ τοῦ ψιθύρισε:
–Ἐφέντη μ', μπαχτσίσι!
Μπαχτσίσι, Ἰμάμη μου, γιὰ τήν ...γλωσσομάθειά σου καὶ γιὰ νὰ μᾶς δείχνης πὼς τὰ καταντήσατε!
Ἀγια-Σοφιά
Ὁ Ναός της τοῦ Θεοῦ Σοφίας δεσπόζει στὴν Πόλη, παρ' ὅλες τὶς προσπάθειες τῶν ἀλλοθρήσκων νὰ ξεπεράσουν τὸ πρωτότυπο κτίζοντας ἔνθεν καὶ ἔνθεν τῆς χερσονήσου τῆς παλαιᾶς Πόλης τζαμιὰ τεραστίων διαστάσεων.
Καὶ ἐνῷ τὸ πρωτότυπο, ἡ Ἀγια-Σοφιά, παραμένει ἀφρόντιστη καὶ ἀφώτιστη τὶς νύχτες –φωτίζονται μόνον τὰ σημάδια τῆς καταπάτησης, οἱ μιναρέδες–, ὅλα τὰ τζαμιά τους, ἀντίγραφα τῆς Μεγάλης Ἐκκλησιᾶς, καὶ φροντίζονται ἐξωτερικὰ καὶ φωτίζονται καὶ ἀναδεικνύονται γιὰ νὰ ξεπεράσουν τὸ πρωτότυπο! Μάταια ὅμως.
Γιατί, ἄραγε, ὁ Ναός της τοῦ Θεοῦ Σοφίας, τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ, τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, νὰ παραμένη «μουσεῖο», ἀλειτούργητος καὶ νεκρωμένος; Γιατί νὰ ἐπιτραπῇ αὐτὴ ἡ ἐγκατάλειψη τοῦ πλέον ζηλευτοῦ ναοῦ τῆς χριστιανοσύνης; Γιατί αὐτὴ ἡ ἀσέβεια; Ἄβυσσος οἱ βουλὲς τοῦ Θεοῦ.
Πιθανὸν γιὰ νὰ μᾶς θυμίζη ὅτι, τίποτε γήϊνο, οὔτε ἡ βασιλεία, οὔτε ἡ δύναμη, οὔτε ἡ ἐξωτερική-πολιτικὴ ἐλευθερία, οὔτε... οὔτε ἀκόμη οἱ ἱερὲς ἀναμνήσεις, οὔτε ἀκόμη-ἀκόμη καὶ αὐτὲς οἱ πέτρες καὶ τὰ μάρμαρα ἑνὸς Ναοῦ, περιορίζουν τὴν προσκύνηση τῆς Ἁγίας Τριάδος.
Πιθανὸν ἀκόμη νὰ μᾶς θυμίζη ὅτι ὅπως εἶναι ἐγκαταλελειμμένος, σχεδὸν ἐρειπωμένος, ἀφρόντιστος καὶ παραθεωρημένος ὁ Ναός της τοῦ Θεοῦ Σοφίας, ἔτσι παραμένουν ἐγκαταλειμμένοι καὶ ἐρειπωμένοι χιλιάδες, ἑκατομμύρια Ναοὶ τοῦ Θεοῦ: οἱ καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων-εἰκόνων τῆς Εἰκόνος, τῶν καθ' ὁμοίωση Θεοῦ πλασμένων, καρδιὲς ποὺ παραμένουν ψυχρές, φίλαυτες, φιλάργυρες, φιλήδονες, ἄφιλες, ἀλειτούργητες, δίχως θυσιαστήριο καὶ προσευχή, μακράν, κατὰ προαίρεση, ἀπὸ τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ. Καὶ ὅπως παραμελεῖται συστηματικῶς τὸ πρωτότυπο, ἡ Ἀγια-Σοφιά, καὶ ἐγείρονται ἐπαιρόμενα τὰ ἀντίγραφα τῆς πλάνης, ἔτσι συστηματικῶς παραμελεῖται ὁ ἀληθινὸς Θεός, ἡ καθαρὴ διδασκαλία, ἡ μοναδικὴ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἀνεγείρονται σὲ ὅλη τὴν γῆ, ἀλλὰ δυστυχῶς καὶ μέσα στὴν Ὀρθοδοξία, κακοδοξίες καὶ πλάνες καὶ βδελύγματα καὶ σχίσματα καὶ ἐγκοσμιοκρατικὰ σχήματα ποὺ προσπαθοῦν φθονερὰ νὰ ξεπεράσουν τὴν Ἐκκλησία καὶ νὰ κυριεύσουν καὶ νὰ τυραννήσουν τὶς συνειδήσεις τῶν ἀνθρώπων.
Βαρειὰ ἡ ἐρείπωση τῆς Ἀγια-Σοφιάς, τοῦ θαύματος αὐτοῦ τῆς ναοδομίας, τοῦ ναοῦ της τοῦ Θεοῦ Σοφίας, βαρειὰ καὶ ἡ ἐρείπωση τοῦ ναοῦ τοῦ σώματός μας, τοῦ ἐσωτέρου θυσιαστηρίου, δίχως εὐχή, δίχως λιβάνι, δίχως ὕμνους καὶ χαρά.
- Προβολές: 2800