«Ἱερὰ Μονὴ Παναγίας τῆς Κερᾶς»

Α) ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Ἕνα ἀπὸ τὰ σημαντικότερα ἐκκλησιαστικὰ μνημεῖα τῆς Ἀνατολικῆς Κρήτης εἶναι ἡ ἱστορικὴ Πατριαρχικὴ καὶ Σταυροπηγιακὴ Μονὴ τοῦ Γενεσίου τῆς Θεοτόκου, Παναγίας τῆς Καρδιωτίσσης, τῆς Κερᾶς. Ἔχει ἀναδειχθῇ διὰ μέσου τῶν αἰώνων ἕνας φάρος πολιτισμοῦ, ἐκπάγλου φωτεινότητος καὶ ὡραιότητος.

Πότε ἱδρύθηκε μᾶς εἶναι ἄγνωστο. Μᾶλλον εἶναι κτίσμα τῆς Β`Βυζαντινής περιόδου (961-1218), περίοδο στὴν ὁποία ἀνάγονται τὰ περισσότερα μονύδρια καὶ καμαροσκεπὴ ἐκκλησάκια. Ἡ ἀνακαίνιση τῆς Μονῆς ὀφείλεται στὴν οἰκογένεια τῶν Μαγγανάρηδων. Τὸ 1443 ἔχουμε τὴν πληροφορία ἀπὸ τὸν Baptista Zane, πληρεξούσιο τοῦ Λατίνου Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, ὅτι παρουσιάστηκε στὸν Δούκα τῆς Κρήτης καὶ κατήγγειλε τὸν παπα-Παῦλο Μαγγανάρη, γιατί κρατοῦσε παράνομα τὴ Μονὴ τῆς Κεράς. Τελικὰ ὁ παπα-Παῦλος δικαιώθηκε καὶ οἱ οἰκογένειες τῶν Μαγγανάρηδων παραχώρησαν μεγάλη περιουσία στὴ Μονὴ λίγο πρὶν ἀπὸ τὴν τουρκικὴ κυριαρχία. Τὸ 1780 ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Ἰερεμίας Γ`, κατέστησε τὸ μοναστήρι Σταυροπηγιακό.

Β) Ἡ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ.

Εἶναι ἡ Παναγία ἡ Καρδιώτισσα, ἡ εἰκόνα τῆς Βρεφοκρατούσης Παναγίας, ἡ ὁποία βαστάζει τὸ βρέφος τοῦ Ἰησοῦ στὴν ἀριστερὴ ἀγκαλιά της, πίσω ἀπὸ τὴν καρδιά. Ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας εἶναι ζωγραφισμένη ἀπὸ τὸν Ἅγιο Λάζαρο, μοναχό, ἁγιογράφο καὶ ὁμολογητή, ποὺ ἔζησε τὸν 9ο αἰῶνα, τὸν καιρὸ τῆς Εἰκονομαχίας, στὴν βασιλεία τοῦ εἰκονοκλάστου αὐτοκράτορα Θεοφίλου. Ἡ εἰκόνα ἦταν ὀνομαστὴ γιὰ τὰ θαύματά της στὴν Κρήτη. Πληροφορίες γιὰ τὴν θαυματουργικὴ αὐτὴ εἰκόνα ἔχουμε ἀπὸ τὸν Φλωρεντινὸ μοναχὸ Christoforo Buondelmonti, ποὺ ἐπισκέφθηκε τὴν Κρήτη τὸ 1415. «Βαδίζαμε ἀνάμεσα σὲ πυκνοδασωμένα πετρώδη βουνὰ μέχρι ποὺ φθάσαμε στὴν ἐκκλησία τῆς Καρδιώτισσας, ποὺ πολλὲς φορὲς εἶχε φανερωθῇ στοὺς πιστοὺς μὲ θαύματα».

Ὀνομαστῆ, λοιπόν, γιὰ τὰ θαύματά της κλάπηκε τὸ 1498 ἀπὸ ἕναν ἔμπορο κρασιοῦ, ποὺ θέλησε νὰ τὴν πουλήση. Φθάνοντας ὁ ἔμπορος στὴ Ρώμη ἀρρώστησε. Λίγο πρὶν πεθάνη ἐξομολογήθηκε στὸ φίλο του πὼς εἶχε κλέψει τὴν εἰκόνα καὶ τὸν παρεκάλεσε ἂν πεθάνη νὰ τὴν πάη σὲ κάποια ἐκκλησία. Μετὰ ἀπὸ πολλὰ θαύματά της ἐκεῖ μεταφέρθηκε στὸ ναὸ τοῦ ἁγίου Ματθαίου στὶς 27 μαρτίου 1499. Στὶς 3 Ἰουνίου τοῦ 1798 μεταφέρθηκε στὴ Μονὴ τοῦ ἁγίου Εὐσεβίου. Τέλος τὸ 1927 μεταφέρθηκε στὸν ἅγιο Ἀλφόνσο.

Ἡ εἰκόνα μὲ τὴν ἴδια προσωνυμία ποὺ βρίσκεται στὸ Τέμπλο τοῦ Καθολικοῦ τῆς Μονῆς εἶναι ἔργο τοῦ 1795 ἀπὸ ἄγνωστο ζωγράφο. Ἡ Παναγία εἶναι ἡ Κυρία ἡ «Κερὰ» τῶν Ὀρθοδόξων καὶ στὸ ὄνομά της ἔχουν ἀφιερωθῇ πολλὲς ἐκκλησίες: Παναγία ἡ Κερὰ στὴν Κριτσά, Παναγία ἡ Κεραπολίτισσα στὴ Φουρνή, Παναγία ἡ Κεραγωνιώτισσα στὴν Λατσίδα, Παναγία ἡ Κεραλιμνιώτισσα στὴν Ἐπισκοπῇ Πεδιάδος. Ἐπίσης ὁ Γάλλος καθηγητὴς Vict. Roulin τὸ 1843 βεβαιώνει ὅτι: «Στὰ Λασιθιώτικά βουνὰ λατρεύουν μία εἰκόνα, ποὺ πιστεύουν πὼς ἦρθε ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη. Αὐτή, λοιπόν, τὴν εἰκόνα οἱ Τοῦρκοι κατακτητὲς τὴν μετέφεραν στὴν Κωνσταντινούπολη. Ὅμως ἡ εἰκόνα ξαναγύρισε στὴ Μονή. Αὐτὸ ἔγινε τρεῖς φορές. Τότε τὴν ἔδεσαν σὲ μιὰ κολόνα στὴν αὐλὴ τῆς Μονῆς, ἡ ὁποία ὑπάρχει μέχρι σήμερα. Λέγεται ὅτι, ὅταν οἱ πιστοὶ παρακαλοῦν τὴν Παναγία τὴν Κερά, ἡ εἰκόνα δακρύζει. Στὸ Λασίθι εἶναι γνωστὴ ὡς Παναγία ἡ Κεραδιανή.

Γ) ΟΙ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ.

Οἱ τοιχογραφίες διατηροῦνται σὲ καλὴ κατάσταση καὶ ἀνήκουν στὸ Α' μισό τοῦ 14ου αἰῶνα. Ἡ ὡραία σχεδίαση τῶν μορφῶν καὶ ἡ καλὴ πλαστικότητα τῶν προσώπων ποὺ ἐπιτυγχάνεται μὲ ζωηρὰ συμπληρωματικὰ χρώματα, ἀποδεικνύουν ὅτι οἱ τοιχογραφίες ἀνάγονται στὴ ζωγραφικὴ τέχνη τῆς Παλαιολόγειας Ἀναγεννήσεως. Χαρακτηριστικὴ εἶναι ἡ ὁμοιότητα τῶν συλλειτουργούντων τῆς κόγχης πρὸς τοὺς ἀντιστοίχους Ἱεράρχας τοῦ ναοῦ τῆς Παναγίας ἁγίου Νικολάου Μεραμπέλου.

Θὰ ἤθελα νὰ κλείσω αὐτὸ τὸ νοερὸ προσκύνημα ποὺ τελέσαμε στὴν Παναγία τὴν «Κερά», τὴν μάνα μας, μὲ στίχους τοῦ Ν.Β.Τυπάλδου: «Σ' ἀψηλὸ βουνὸ σὲ δροσερὸ φαράγγι Παναγία Πανάχραντη, Παναγιὰ Καρδιώτισσα, μὲ γλυκοχαιρετάς. Θρασερὰ πλατάνια, σμύρνα, λυγαριὲς καὶ τὸ Δωδεκάορτο- θεῖα ἱστορημένο- Στιχηρὸ Προσόμοιο Φίλαγνης ψυχῆς».

Ἀπολυτίκιον

Ἦχος ἂ` Τῆς ἐρήμου πολίτης.

«Ἡ εἰκών σου ἐλθοῦσα παραδόξως Πανάχραντε, ὦσπερ οὐρανόπεμπτον δῶρον τῆ σῆ Μάνδρα πεφύλακται τιμῶντες γὰρ αὐτὴν πανευλαβῶς, βοήθειαν ἐν πᾶσι διαρκῆ, ἐκλαμβάνομεν καὶ πόθῳ ἀπὸ ψυχῆς, Κυρία, ἐκβοῶμεν σοὶ δόξα σοὶ καρδιώτισσα Ἁγνή, δόξα τὴ εὐσπλαγχνία σου, δόξα τὴ πρὸς ἡμᾶς σου ἀντιλήψει πάντοτε».