Ἀπὸ τὸ Ἁγιολόγιο τοῦ μηνός: Ἅγιος Ἀπόστολος Ζακχαῖος, 20 Απριλίου

Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Παπαβαρνάβα

Ὁ ἅγιος Ζακχαῖος, ὅπως εἶναι γνωστὸν ἀπὸ τὴν Εὐαγγελικὴ περικοπὴ ποὺ διαβάζεται κάθε χρόνο στοὺς Ἱεροὺς Ναοὺς καὶ εἶναι εἰλημμένη ἀπὸ τὸ κατὰ Λουκᾶν Εὐαγγέλιον (ἰθ 1-10), ἦταν ἀρχιτελώνης καὶ πλούσιος καὶ ζητοῦσε νὰ δὴ τὸν Χριστό. Ὅταν, λοιπόν, ἄκουσε ὅτι θὰ περάση ἀπὸ τὴν Ἰεριχὼ ἀνέβηκε σὲ μιὰ μουριά, ἐπειδὴ ἦταν μικροῦ σωματικοῦ ἀναστήματος, γιὰ νὰ τὸν δή. Ὁ Χριστὸς τὸν εἶδε καὶ τοῦ εἶπε: «κατέβα γρήγορα, διότι πρέπει νὰ μείνω στὸ σπίτι σου σήμερα». Μάλιστα, τὸν προσφώνησε μὲ τὸ ὄνομά του παρ’ ὅλο ποὺ ὡς ἄνθρωπος δὲν τὸν γνώριζε καὶ δὲν τὸν εἶχε δεὶ ποτέ. Ὁ Ζακχαῖος κατέβηκε ἀμέσως καὶ τὸν ὑποδέχθηκε μὲ χαρά, ἐνῷ οἱ παρόντες ἄρχισαν νὰ γκρινιάζουν καὶ νὰ παραπονοῦνται ἐπειδὴ πῆγε νὰ μείνη στὸ σπίτι ἑνὸς ἁμαρτωλοῦ, ὡσὰν αὐτοὶ νὰ ἦσαν ἀναμάρτητοι. Ἀλλὰ ὁ Χριστὸς πῆγε στὸ σπίτι τοῦ Ζακχαίου ἀφ’ ἑνὸς μὲν γιατί ἐπισκέπτεται, χωρὶς διακρίσεις, ὅλους ἐκείνους οἱ ὁποῖοι Τὸν θέλουν καὶ Τὸν ἀναζητοῦν μὲ πόθο, ἀφ’ ἑτέρου δὲ γιατί εἶδε τὴν καρδιὰ τοῦ ἀρχιτελώνη νὰ φλέγεται ἀπὸ τὴν ἀληθινὴ μετάνοια καὶ τὴν ἐπιθυμία γιὰ διόρθωση. Πράγματι ὁ Ζακχαῖος ἔδειξε ἔμπρακτα τὴν μετάνοιά του, ἀφοῦ διεκήρυξε δημοσίως ὅτι τὴν μισὴ περιουσία του τὴν δίνει στοὺς φτωχοὺς καὶ σὲ ἐκεῖνον ποὺ τυχὸν ἀδίκησε θὰ τοῦ τὸ ἀποδώση στὸ τετραπλάσιο. Γι’ αὐτὸ καὶ ἀξιώθηκε νὰ ἀκούση ἀπὸ τὸ στόμα τοῦ Χριστοῦ τὸν γλυκύτατον ἐκεῖνο λόγο, «ὅτι σήμερον σωτηρία τῷ οἴκῳ τούτῳ ἐγένετο».

Σύμφωνα μὲ τὴν Παράδοση, ὁ Ζακχαῖος, μετὰ τὴν Ἀνάληψη τοῦ Χριστοῦ, ἀκολούθησε τὸν Ἀπόστολο Πέτρο, ἀπὸ τὸν ὁποῖο χειροτονήθηκε Ἐπίσκοπος Καισαρείας. Τὰ τέλη του δὲν εἶναι γνωστά, σίγουρα ὅμως ὑπῆρξαν ὁσιακά, ὅπως ὁσιακὴ ὑπῆρξε καὶ ἡ ζωή του μετὰ τὴν σωτήρια συνάντησή του μὲ τὸν Χριστό. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς λέγει ὅτι ὁ Ζακχαῖος «μοίρασε τὰ ὑπάρχοντά του στοὺς πτωχοὺς καὶ αὐτὸς ὁ πρώην φιλάργυρος ἔγινε φιλόπτωχος, μᾶλλον δὲ πτωχὸς μὲ τὴν θέλησή του, ἀφοῦ ἄλλα τὰ ἔδωσε καὶ ἄλλα τὰ ἀνταπέδωσε».

Ἐὰν κάποιος ἐπιθυμῇ εἰλικρινὰ νὰ γνωρίση τὸν Χριστό, τότε θὰ βρὴ τὸν τρόπο νὰ πραγματοποιήση τὴν ἐπιθυμία του χωρὶς πολλὲς σκέψεις καὶ λογικὲς διεργασίες. Ἀρκεῖ νὰ ἔχη πάρει τὴν γενναία ἀπόφαση νὰ ἀπαρνηθῇ τὸ ἁμαρτωλὸ παρελθόν του καὶ νὰ κάνη καινούργια ἀρχή. Ὅταν ὑπάρχη ἀληθινὴ μετάνοια, τότε ὁ πόθος τῆς συνάντησης γίνεται σὰν τὸ ὁρμητικὸ ποτάμι ποὺ παρασύρει μπροστά του τὰ πάντα. Ἀνεβαίνει, κατεβαίνει καὶ δὲν διστάζει μπροστὰ σὲ κανένα ἐμπόδιο. Δὲν ἔχει πρόβλημα ὁ ἄνθρωπος νὰ ταπεινωθῇ, νὰ κουρελιάση τὴν ἀξιοπρέπειά του καὶ δὲν τὸν ἐνδιαφέρει τί θὰ ποὺν οἱ ἄλλοι. Ὁ Ζακχαῖος δὲν σκέφθηκε ὅτι μπορεῖ νὰ τὸν κοροϊδεύσουν ποὺ ἀνέβηκε ἐπάνω στὸ δένδρο σὰν τὸ μικρὸ παιδάκι, ἀλλὰ καὶ δὲν τὸν ἐνδιέφερε. Ὅταν κανεὶς θέλη πραγματικὰ νὰ ἀλλάξη τρόπον ζωῆς καὶ νὰ ζήση τὸν ὑπόλοιπο χρόνο τῆς ζωῆς του «ἐν εἰρήνῃ καὶ μετανοία», ἀπαλλαγμένος ἀπὸ τὸ βάρος τῆς ἁμαρτίας, δὲν ἀσχολεῖται μὲ τὸ τί θέλουν καὶ τί θὰ ποὺν οἱ ἄλλοι, ἀλλὰ μὲ τὸ τί θέλει καὶ τί λέγει ὁ Θεός.

Ἑπομένως, δὲν ὑπάρχει ἄλλος τρόπος συνάντησης καὶ γνωριμίας μὲ τὸν Χριστὸ ἀπὸ ἐκεῖνον τῆς ταπείνωσης καὶ τῆς ἔμπρακτης μετάνοιας. Αὐτὴ ἡ συνάντηση πραγματοποιεῖται μέσα στὴν καρδιά, τὴν πνευματικὴ καρδιά, «ποὺ εἶναι τὸ κέντρο τῶν πνευματικῶν λειτουργιῶν τοῦ ἀνθρώπου καὶ ὁ χῶρος ἐκεῖνος μέσα στὸν ὁποῖο ἀποκαλύπτεται ὁ Θεὸς» (Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ἰερόθεος). Ἡ καθαρότητα τῆς καρδιᾶς, ποὺ εἶναι ἡ ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιὰ τὴν γνώση τοῦ Θεοῦ, ἐπιτυγχάνεται μὲ τὴν ταπείνωση, τὴν ἔμπρακτη μετάνοια, τὴν μυστηριακὴ ζωὴ καὶ τὴν ἄσκηση, ἤτοι τὴν ἐφαρμογὴ ὅλων τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ.

Ὁ Ζακχαῖος ὑποδέχθηκε τὸν Χριστὸ γεμᾶτος χαρά. Καὶ αὐτὸ εἶναι πολὺ φυσικό, ἐπειδή, ὅταν ἡ καρδιὰ ταπεινώνεται, τότε μαλακώνει, ἀλλὰ καὶ ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ τὴν μαλακώνει ἀκόμα περισσότερο καὶ τὴν πλημμυρίζει μὲ χαρά. Ἀντίθετα ἡ ὑπερηφάνεια σκληραίνει τὴν καρδιὰ μὲ ἀποτέλεσμα νὰ μὴ μπορῇ νὰ μετανοήση καὶ γι’ αὐτὸ δὲν ἀνέχεται τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία τῆς προκαλεῖ ἀφόρητο πόνο καὶ θλίψη καὶ τὴν σκληραίνει ἀκόμη περισσότερο. Δηλαδή, συμβαίνει ὅ,τι καὶ μὲ τὴν παρουσία τοῦ ἥλιου, ὁ ὁποῖος μὲ τὴν θερμότητά του ἄλλα ἀντικείμενα τὰ σκληραίνει καὶ ἄλλα τὰ μαλακώνει, ἀνάλογα μὲ τὸ ὑλικὸ ἀπὸ τὸ ὁποῖο ἀποτελοῦνται. Π. χ. ὅταν ὁ ἥλιος «πέφτη» ἐπάνω στὸν πηλὸ τὸν σκληραίνει, ἐνῷ, ἀντίθετα, τὸ κερὶ τὸ μαλακώνει καὶ τὸ λιώνει.

Ὁ Ζακχαῖος γεύθηκε καὶ τὴν γλυκύτητα τῆς ἀληθινῆς ἐλευθερίας, ἀφοῦ ἐλευθερώθηκε ἀπὸ τὸ πάθος τῆς φιλαργυρίας, τὸ ὁποῖο εἶναι τυραννικότατο καὶ δὲν ἀφήνει τὸν ἄνθρωπο στιγμὴ νὰ ἠσυχάση. Γιατί «ἡ φιλαργυρία εἶναι αἰτία ὅλων τῶν κακῶν, τῆς αἰσχροκέρδιας, τῆς τσιγκουνιᾶς, τῆς ἀστοργίας, τῆς μισανθρωπίας, τῆς ἁρπαγῆς, τῆς ἀδικίας, τῆς πλεονεξίας, τοῦ τόκου, τοῦ δόλου, τοῦ ψεύδους, τῆς ἐπιορκίας καὶ ὅλων τῶν ὁμοίων μὲ αὐτὰ» (Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς).  Ὁ ὑλικὸς πλοῦτος ἔχει τὴν συνήθεια νὰ ἀπομακρύνη τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ νὰ τὸν σταθεροποιῆ στὴν κακία. «Τὸ ὅτι ἐμαρτύρησε (ὁ Εὐαγγελιστὴς) ὅτι ὁ Ζακχαῖος δὲν ἦταν μόνον τελώνης, ἀλλὰ καὶ ἀρχιτελώνης καὶ πλούσιος, ἔδειξε ὅτι ἦταν διακεκριμένος σὲ κακία» (Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς). Ὅταν κανεὶς κατέχη σημαντικὴ θέση στὴν κοινωνία ἡ εἶναι πλούσιος σὲ ὑλικὰ ἀγαθὰ ἡ ἀκόμη ὅταν ὀρέγεται τοῦ πλούτου (ἐπειδὴ ὑπάρχουν καὶ πτωχοὶ ποὺ εἶναι φιλάργυροι καὶ προσπαθοῦν μὲ κάθε μέσον νὰ πλουτήσουν) χρειάζεται νὰ διαθέτη μεγάλα ἀποθέματα πνευματικῆς ἀνδρείας γιὰ νὰ ταπεινωθῇ καὶ νὰ μετανοήση ἔμπρακτα.

Ὁ Ἀπόστολος Ζακχαῖος μᾶς ὑποδεικνύει τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἀποκτᾶται ἡ κοινωνία μὲ τὸν Θεὸ καὶ κατὰ συνέπεια ἡ χαρὰ καὶ ἡ ἐλευθερία στὴν αὐθεντική τους μορφή. Ἂς τὸν μιμηθοῦμε.–