Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου: Ὁ κώδικας καὶ ὁ δεῖπνος ἐπικοινωνίας

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

(δημοσιεύθηκε στὴν Ἐλευθεροτυπία, 22-5-2006)

Αὐτὲς τὶς ἡμέρες ἔγινε πολὺς λόγος γιὰ τὸν Κώδικα Ντὰ Βίντσι ποὺ ἀναφέρεται στὴν ἑρμηνεία τοῦ γνωστοῦ πίνακα τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου ποὺ ζωγράφησε ὁ πολυτάλαντος ζωγράφος τῆς Ἀναγέννησης Λεονάρδο Ντὰ Βίντσι. Καὶ ἡ ἀφορμὴ δόθηκε τόσο ἀπὸ τὸ μυθιστόρημα τοῦ Μπράουν, ὅσο καὶ ἀπὸ τὴν ὁμώνυμη κινηματογραφικὴ ταινία ποὺ προβλήθηκε τελευταῖα καὶ προκάλεσε ποικιλοτρόπως τὸ κοινό.

Μὲ τὴν ἀφορμὴ αὐτὴ κληθήκαμε νὰ ἀπαντήσουμε στὸ ἐρώτημα ἂν θὰ πρέπη ὁ Χριστιανὸς νὰ δὴ τὴν ταινία ἡ νὰ διαβάση τὸ σχετικὸ βιβλίο ἡ ὄχι. Θεωρῶ ὅτι αὐτὸ στὴν πραγματικότητα εἶναι ψευτοπρόβλημα καὶ ψευτοδίλημμα, γιατί οὔτε ἡ πίστη αὐξάνεται ἡ μειώνεται ἀπὸ τέτοια κείμενα καὶ ἔργα, οὔτε καὶ ἐμεῖς οἱ Κληρικοὶ ἔχουμε πρωταρχικὸ ρόλο νὰ ὑποδεικνύουμε στοὺς ἀνθρώπους πὼς θὰ πρέπη νὰ ἐνεργοῦν σὲ κάθε περίσταση στὴν ζωή τους, καὶ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο νὰ τοὺς θεωροῦμε ὅτι βρίσκονται σὲ μιὰ πνευματικὴ καὶ ψυχολογικὴ ἀνωριμότητα. Τὸ ἔργο τῶν Κληρικῶν καὶ γενικότερα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νὰ θεραπεύουν τὴν νοσοῦσα προσωπικότητα τῶν ἀνθρώπων, νὰ τοὺς ἐλευθερώνουν ἀπὸ κάθε εἴδους ἐξαρτήσεις, ὥστε αὐτοὶ στὴν συνέχεια νὰ ἐνεργοῦν ἐλεύθερα. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι θὰ πρέπει νὰ ἐνισχύουμε τὸ πνευματικὸ ἀνοσολογικὸ σύστημα τοῦ ὀργανισμοῦ τους, ὥστε νὰ ἀντιδρᾶ σὲ κάθε πειρασμικὴ κατάσταση. Ἄλλωστε παρουσιάσθηκαν πολλοὶ τέτοιοι πειρασμοὶ μέσα στὴν διαδρομὴ τοῦ χρόνου, χωρὶς νὰ βλαβῆ ἡ Ἐκκλησία. Βεβαίως ἡ Ἱερὰ Σύνοδος πρέπει νὰ ἐνημερώνη τοὺς Χριστιανούς, ὅπως τὸ ἔκανε, μὲ ὑπευθυνότητα καὶ σοβαρότητα στὸ θέμα ποὺ ἀνέκυψε.

Σχετικὰ μὲ τὸν «Μυστικὸ Δεῖπνο» (πίνακα) τοῦ Ντὰ Βίντσι, ἔχουν γραφῆ πολλὲς ἀναλύσεις –ὁ Φρόϋντ ἔδωσε τὴν δική του ψυχαναλυτικὴ ἑρμηνεία γιὰ τὰ ἔργα τοῦ Λεονάρντο Ντὰ Βίντσι– ἀλλὰ τὸ βασικὸ συμπέρασμα τῶν περισσοτέρων κριτῶν εἶναι ὅτι ὁ συγκεκριμένος πίνακας δὲν εἶναι οὔτε πρέπει νὰ ἐκληφθῇ ὡς χριστιανικὸ ἔργο, πολὺ περισσότερο ὀρθόδοξο. Πρόκειται γιὰ ἕναν πίνακα, ὅπως καὶ τὰ ἄλλα ἔργα του, μέσα ἀπὸ τὸν ὁποῖο φαίνονται οἱ πεποιθήσεις καὶ ἡ προσωπικότητα τοῦ δημιουργοῦ του, ποὺ ἦταν συνάρτηση τῶν προσωπικῶν, κοινωνικῶν καὶ θρησκευτικῶν γεγονότων τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, ποὺ συνδέονται μὲ σταυροφορίες, ἱερὰ ἐξέταση, ἀστυνόμευση τῆς πίστης, μαγεῖες, σατανισμοὺς καὶ ποικίλους κατατρεγμούς. Ἔπειτα, σχετικὰ μὲ τὸ βιβλίο «Κώδικας Ντὰ Βίντσι» ὅλοι ὅσοι ἀσχολήθηκαν μὲ αὐτὸ λένε ὅτι πρόκειται γιὰ ἕνα μυθιστόρημα, ποὺ χρησιμοποιεῖ μερικὰ ἱστορικὰ στοιχεῖα καὶ τὰ πλέκει μὲ προσωπικοὺς στοχασμούς. Καὶ βεβαίως εἶναι ἀφελὲς νὰ πιστεύη κανένας ὅτι ἕνα μυθιστόρημα, ποὺ χρησιμοποιεῖ μερικὰ ἱστορικὰ γεγονότα, τὰ ὁποῖα ὁ συγγραφεὺς φορτίζει μὲ τὸν δικό του φανταστικὸ τρόπο, μπορεῖ νὰ κλονίση τὴν ἱστορία εἴκοσι αἰώνων χριστιανικῆς ζωῆς. Ἴσως κλονίζει τὸ ψεύτικο, τὸ ὁποῖο οὕτως ἡ ἄλλως εἶναι ἀπὸ μόνο του προβληματικό.

Τὸ πρόβλημα, λοιπόν, δὲν εἶναι οὔτε ὁ πίνακας –Μυστικὸς Δεῖπνος τοῦ Ντὰ Βίντσι– οὔτε ὁ «Κώδικας Ντὰ Βίντσι», ἀλλὰ ἡ πραγματικὴ σχέση τῶν Χριστιανῶν μὲ τὸν Μυστικὸ Δεῖπνο, ποὺ εἶναι ἡ θεία Εὐχαριστία καὶ ὁ κώδικας ἐπικοινωνίας τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό. Ὅσοι ἔχουν πραγματικὴ σχέση μὲ τὸν Μυστικὸ Δεῖπνο, τὴν θεία Εὐχαριστία, καὶ κοινωνοῦν τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ αἰσθάνονται τὶς πνευματικὲς ἀλλοιώσεις ποὺ προξενεῖ ὁ Χριστός. Συναντοῦν τὸν Χριστό, ἀποκτοῦν νόημα ζωῆς, ὑπερβαίνουν τὸν θάνατο. Βεβαιώνονται ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι Θεάνθρωπος καὶ διαλαλοῦν: «εἴδομεν τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν» καὶ ὁμολογοῦν: «γεύσασθε καὶ ἴδετε ὅτι χρηστὸς ὁ Κύριος».

Ὅλα αὐτὰ δὲν εἶναι ἁπλὲς συναισθηματικὲς φορτίσεις καὶ ἠθικολογικὲς ἐπιδερμικὲς ἀλλαγές, ἄλλα ὑπαρξιακὲς μεταμορφώσεις. Ἀπὸ αὐτὴν τὴν μυστηριακὴ σχέση μὲ τὸν Θεάνθρωπο Χριστὸ «μέθυσαν» οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι, οἱ ἅγιοι Μάρτυρες, οἱ ἅγιοι Πατέρες, οἱ ὅσιοι ἀσκητὲς καὶ ἑκατομμύρια Χριστιανοὶ ποὺ ἔδωσαν ὁμολογία ὅτι Αὐτὸς εἶναι ὁ ἀληθινὸς Θεός, δέχθηκαν τὸ μαρτύριο γιὰ τὴν δόξα Τοῦ, ὑπερέβησαν τὸν θάνατο καὶ ἀντιμετώπισαν ὅλα τὰ δύσκολα προβλήματα τῆς ζωῆς τους.

Κατὰ τὴν πατερικὴ παράδοση ἄθεος δὲν λέγεται ἁπλῶς ἐκεῖνος ποὺ πολεμᾶ τὸν Θεό, ἄλλα καὶ ἐκεῖνος ποὺ δὲν ἔχει προσωπικὴ γνώση τοῦ Θεοῦ. Ὁπότε γιὰ τὴν Ἐκκλησία δὲν εἶναι πρόβλημα οἱ δεδηλωμένοι «ἐχθροί» της, ποὺ πολλὲς φορὲς λαμβάνουν ἀφορμὴ ἀπὸ ἱστορικὰ λάθη τῶν ἐκπροσώπων της, ἀλλὰ καὶ τὰ μέλη της ποὺ δὲν γνωρίζουν τὸν Θεὸ ὑπαρξιακὰ καὶ μάλιστα ἐκεῖνοι ποὺ ἐν ὀνόματι αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ τὸν ὁποῖον πρεσβεύουν κάνουν σταυροφορίες, πολέμους, ἀδικίες, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖνοι, ποὺ πιστεύουν στὸν Θεὸ ἡ καὶ κλονίζονται στὴν πίστη, ἀνάλογα μὲ τὸ τί λένε οἱ ἄλλοι γι’ Αὐτόν. Γιὰ τὴν Ἐκκλησία πρόβλημα εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ δὲν μετέχουν πραγματικὰ καὶ οὐσιαστικὰ στὸν Μυστικὸ Δεῖπνο, καὶ μάλιστα ἐκεῖνοι ποὺ μετατρέπουν αὐτὸ τὸ γεγονὸς ἁπλῶς σὲ ἕναν πίνακα γιὰ νὰ στολίσουν τὰ σαλόνια τους, καθὼς ἐπίσης καὶ ἐκεῖνοι ποὺ δὲν γνωρίζουν τὸν πραγματικὸ καὶ ὀρθόδοξο κώδικα ἐπικοινωνίας μὲ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀνθρώπους.

Μᾶς χρειάζεται, λοιπόν, μιὰ ζωντανὴ σχέση μὲ τὸν Μυστικὸ Δεῖπνο καὶ ἕνας οὐσιαστικὸς κώδικας ἐπικοινωνίας καὶ κοινωνίας μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὸν σύγχρονο ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος βασανίζεται καὶ ὑποφέρει ποικιλοτρόπως καὶ παντοιοτρόπως.