Γεγονός καὶ Σχόλιο: Εγγύτητα και σχέση

Οι άνθρωποι της εποχής μας αναζητούν ουσιαστικές σχέσεις με τον εαυτό τους και τους άλλους, παρά την δυνατότητα της πολυπλοκότητας των σχέσεων που προσφέρουν οι σύγχρονες συνθήκες ζωής.

Πολλοί άνθρωποι της εποχής μας ζουν μόνοι τους, ακόμη και τότε που διαμένουν η εργάζονται η και ψυχαγωγούνται με πολλούς συνανθρώπους τους. Και το πιο τραγικό είναι το φαινόμενο της «κοινωνικής μοναξιάς» η της «δυαδικής μοναξιάς», δηλαδή της «μοναξιάς του πλήθους» και της μοναξιάς των συζύγων.

Ο Λάμπρος Κουλουμπαρίτσης, Καθηγητής Φιλοσοφίας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών ULB και τακτικό μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας του Βελγίου, αναφέρθηκε σε μια πρόσφατη συνέντευξή του και στο θέμα της εγγύτητας μεταξύ των ανθρώπων και είπε ουσιαστικά πράγματα γύρω από το θέμα αυτό.

Η εγγύτητα μπορεί να είναι πάντοτε διαφορετικής υφής και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Είπε μεταξύ των άλλων:

«Πρώτος ο Χάϊντεγκερ έκανε τη διάκριση της χωρο-χρονικής και της σχετικής εγγύτητας. Δηλαδή μπορεί να είμαστε κοντά χωρίς να έχουμε σχέσεις μεταξύ μας. Η με κάποιον να με χωρίζει απόσταση και να έχω μεγαλύτερη σχέση. Τι θέλω να υποστηρίξω; Ότι η εγγύτητα δεν είναι ζήτημα απόστασης, είναι ζήτημα σχέσης. Έχω, παραδείγματος χάριν, μεγαλύτερη σχέση με τον Αριστοτέλη, γιατί ασχολήθηκα με το έργο του επί τριάντα πέντε χρόνια, παρά με το ενενήντα εννέα τοις εκατό των κατοίκων του πλανήτη μας, διότι δεν τους είδα ποτέ».

Αυτή είναι μεγάλη αλήθεια. Με κάποιον άνθρωπο μπορεί να είμαστε όλη την ημέρα μαζί και να μη αισθανόμαστε εγγύτητα - σχέση μαζί του, ενώ αντίθετα με κάποιον άλλον μπορεί να μας χωρίζη απόσταση τοπική και χρονική και όμως να έχουμε μεγάλη επικοινωνία και αληθινή σχέση. Για παράδειγμα, ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός ονόμαζε πνευματικό πατέρα του τον άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο που έζησε τέσσερεις αιώνες πριν από αυτόν, επειδή διαβάζοντας τα κείμενά του ωφελήθηκε πολύ από αυτά και αισθάνθηκε κοινωνία μαζί του.

Πέρα από αυτό, πολλές φορές δεν αισθανόμαστε σχέση και εγγύτητα με τον ίδιό μας τον εαυτό. Λέγει πάλι ο Kαθηγητής: «Η εγγύτητα με τον εαυτό μας παρουσιάζει ένα παράδοξο: ενώ νομίζουμε ότι τον γνωρίζουμε, στην πραγματικότητα ακόμα και το προσωπό μας μέσα από τον καθρέπτη το βλέπουμε. Συνεπώς, ο ψυχικός μας κόσμος μας διαφεύγει και η πολυπλοκότητα που εκλύεται δημιουργεί αποστάσεις μέσα μας».

Μέσα στην ύπαρξή μας, την καρδιά μας, κατά την νηπτική παράδοση, υπάρχει μια πολυπλοκότητα, δηλαδή υπάρχουν τα πάθη και θα μπορούσα ακόμη να πω υπάρχουν «συνάψεις παθών», που δεν αφήνουν να φανή η εσωτερική ομορφιά του κατ εικόνα, όπως δημιουργήθηκε από τον Θεό. Οπότε, πρέπει να καθαρισθή το εσωτερικό, να απαλλαγούμε από την πολυμορφία και να αποκτήσουμε μια ενοειδή φωτεινή μορφή. Τότε αποκτούμε πραγματική σχέση με τον εαυτό μας.

Αλλά και ενώ ζούμε σε μια εποχή που τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης μας φέρουν σε μια εγγύτητα μεταξύ μας και εκμηδενίζουν τις χρονικές και τοπικές αποστάσεις, εν τούτοις και πάλι δεν βιώνουμε την πραγματική σχέση, αλλά ζούμε σε μια υπαρξιακή μοναξιά.

Αισθάνομαι ότι μέσα στην Εκκλησία με την νηπτική παράδοση, και με την μέθοδο αγωγής, αλλά και με την μυστηριακή κοινωνία με τον Χριστό και τους αγίους, ζώντας και κεκοιμημένους, μπορούμε να αποκτήσουμε μεγάλη σχέση και κοινωνία με τα άλλα πρόσωπα, ακόμη και με τον ίδιό μας τον εαυτό.

Πρέπει να το καταλάβουμε καλά, και μάλιστα τα ίδια τα γεγονότα της ζωής μας έχουν κάνει να το αντιληφθούμε καλύτερα, ότι άλλο είναι η χρονική και τοπική εγγύτητα και άλλο η σχετική εγγύτητα, η η σχέση. Είπε κάποιος αγιορείτης με την σοφία της ορθόδοξης βιοτής. Το αληθινό και όταν είναι χωρισμένο (σωματικά και χρονικά) είναι ενωμένο, ενώ το ψεύτικο και όταν είναι ενωμένο (σωματικά και χρονικά) είναι χωρισμένο.

Ν.Ι.