Γραπτά Κηρύγματα: Κυριακή, 13 Αὐγούστου, Ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ

Σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας, ἑορτάζει τὴν ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, ἐνῷ ἡ μνήμη του ἑορτάζεται τὴν εἰκοστὴ πρώτη (21) Ἰανουαρίου.

Ὁ ἅγιος Μάξιμος εἶναι ἕνας μεγάλος Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ ὁποῖος γεννήθηκε στὸ τέλος τοῦ 6ου αἰῶνος στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ ἔδρασε μέχρι τα μέσα τοῦ 7ου αἰῶνος. Καταγόταν ἀπὸ ἐπιφανῆ οἰκογένεια, διακρινόταν γιὰ τὰ μεγάλα καὶ ἔκτακτα διανοητικὰ χαρίσματα καὶ κατέλαβε μεγάλη θέση στὰ ἀνάκτορα, ἀφοῦ προσλήφθηκε ἀπὸ τὸν Αὐτοκράτορα Ἡράκλειο ὡς ἀρχιγραμματεύς. Ὅμως, πολὺ γρήγορα παραιτήθηκε ἀπὸ τὸ ἀξίωμα αὐτὸ καὶ ἔγινε μοναχός, κατ’ ἀρχὰς μὲν σὲ Ἱερὰ Μονὴ στὴν ἀνατολικὴ ἀκτὴ τοῦ Βοσπόρου καὶ ἀργότερα, λόγῳ ἐπιδρομῶν, μετακινήθηκε σὲ ἄλλες Ἱερὲς Μονές.

Ἡ ζωὴ τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ ὑπῆρξε περιπετειώδης, διότι ὑπερασπίσθηκε τὴν ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας σχετικὰ μὲ τὶς δύο θελήσεις στὸν Χριστό. Στὴν ἐποχή του ἐμφανίσθηκε μία αἵρεση, ὁ λεγόμενος μονοθελητισμὸς καὶ μονοενεργητισμός, ποὺ ἦταν προέκταση τῆς μονοφυσιτικῆς αἱρέσεως καὶ ὑπεστήριζε ὅτι ὁ Χριστὸς μετὰ τὴν ἕνωση τῶν δύο φύσεων εἶχε μόνον μία θέληση, τὴν θεία. Ὁ ἅγιος Μάξιμος διέβλεψε τὸν κίνδυνο γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, γι’ αὐτὸ ὑπεστήριξε τὴν ὀρθόδοξη διδασκαλία ὅτι ὁ Χριστὸς ὅπως εἶχε δυὸ φύσεις, τὴν θεία καὶ τὴν ἀνθρωπίνη, ἔτσι εἶχε καὶ δύο φυσικὰ θελήματα, τὸ θεῖο καὶ τὸ ἀνθρώπινο, γιατί ἡ θέληση καὶ ἡ ἐνέργεια εἶναι ἡ ἱκανότητα τῆς φύσεως.

Τὸ σημαντικὸ εἶναι νὰ δοῦμε τὸν λόγο γιὰ τὸν ὁποῖον ἐπεκτάθηκε ἡ αἵρεση τοῦ μονοθελητισμοῦ. Ὅταν ὁ Αὐτοκράτορας Ἡράκλειος ἐλευθέρωσε ἀπὸ τοὺς Ἄραβες τὶς χῶρες στὶς ὁποῖες κατοικοῦσαν οἱ μονοφυσίτες, προσπάθησε νὰ ἐντάξη τους μονοφυσίτες μέσα στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, χρησιμοποιῶντας ἕναν πολιτικὸ συμβιβασμό. Σύμφωνα μὲ αὐτὸ τὸ σχέδιο οἱ μονοφυσίτες θὰ δέχονταν ὅτι στὸν Χριστὸ ὑπάρχουν δύο φύσεις μετὰ τὴν ἕνωση θείας καὶ ἀνθρωπίνης φύσεως, καὶ οἱ Ὀρθόδοξοι θὰ δέχονταν ὅτι στὸν Χριστὸ ὑπάρχει μία θέληση καὶ ἐνέργεια, μετὰ τὴν ἕνωση τῶν δύο φύσεων.

Ὁ ἅγιος Μάξιμος, ὅμως, δὲν μποροῦσε νὰ δεχθῇ ἀλλοίωση τῆς πίστεως καὶ μάλιστα γιὰ πολιτικοὺς λόγους καὶ μὲ πολιτικὲς σκοπιμότητες, γι’ αὐτὸ ἔγραψε πολλὰ κείμενα καὶ ἔκανε πολλοὺς ἀγῶνες γιὰ τὴν διαφύλαξη τῆς ἀληθείας. Ὑπέστη πολλὲς κακώσεις καὶ μαρτύρια, ἀλλὰ δὲν ὑπεχώρησε. Τὸ θέμα αὐτὸ δὲν εἶναι μόνον θεολογικὸ καὶ χριστολογικό, ἀλλὰ καὶ ἀνθρωπολογικό, γιατί ἂν ὁ Χριστὸς ἔχη μόνο μία θέληση καὶ ἐνέργεια, δηλαδὴ τὴν θεία θέληση καὶ ἐνέργεια, τότε δὲν εἶναι πραγματικὸς ἄνθρωπος, καθὼς ἐπίσης δὲν θὰ μποροῦσε νὰ σωθῇ ὁ ἄνθρωπος.

Ἡ ΣΤ’ (ἕκτη) Οἰκουμενικὴ Σύνοδος ἀπεφάσισε ὅτι ἀφοῦ στὸν Χριστὸ ὑπάρχουν δύο φύσεις, ἡ θεία καὶ ἡ ἀνθρωπίνη, ὑπάρχουν καὶ δύο φυσικὲς θελήσεις καὶ δύο φυσικὲς ἐνέργειες, ἡ θεία καὶ ἡ ἀνθρωπίνη, ποὺ ἐνεργοῦσαν «ἀδιαιρέτως, ἀτρέπτως, ἀμερίστως, ἀσυγχύτως», χωρὶς νὰ ἐπικρατὴ ἀντιπαλότητα μεταξύ τους. Ὅπως ἑρμηνεύει καὶ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, ἡ ἀνθρώπινη θέληση δὲν ἐκινεῖτο ἀπὸ τὴν δική της γνώμη, ἀλλὰ ὑποτασσόταν στὴν θεία θέληση, στὴν ὑπόσταση τοῦ Λόγου, καὶ ἔπασχε τὰ δικά της, κατὰ τρόπον φυσικό, ὅταν ἡ θεία θελήση τὸ παραχωροῦσε σὲ αὐτήν. Ἔτσι, ὁ Χριστὸς παρέδωκε τὸν ἑαυτὸ Τοῦ ἑκούσια στὸν θάνατο ὡς Θεός, ἀλλὰ καὶ ὡς ἄνθρωπος.

Βέβαια, μερικοὶ ἰσχυρίζονται ὅτι αὐτὰ εἶναι φιλοσοφικὰ ζητήματα, ποὺ δὲν ἀφοροῦν τοὺς Χριστιανοὺς καὶ δὲν τὰ καταλαβαίνουν. Αὐτὸ εἶναι λάθος, γιατί αὐτὰ εἶναι θεολογικὰ ζητήματα καὶ ἡ ἀλλοίωση τῆς διδασκαλίας περὶ τοῦ Χριστοῦ συνιστᾶ καὶ ἀλλοίωση τοῦ τρόπου τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου. Ἀκόμη, ὁ ἅγιος Μάξιμος καὶ οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ὅταν μιλοῦσαν γιὰ τὸν Χριστό, δὲν ἔκαναν φιλοσοφία, ἀλλὰ προσπαθοῦσαν νὰ ἐκφράσουν μὲ λόγια αὐτὸ ποὺ γνώριζαν ἀπὸ προσωπικὴ πείρα. Ὅταν ἔβλεπαν τὸν Χριστὸ στὸ φῶς τῆς δόξης Τοῦ, τότε ἔβλεπαν τὴν θεωθεῖσα ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ, καθὼς ἐπίσης καταλάβαιναν ὅτι δὲν χανόταν καὶ ἡ δική τους θέληση καὶ ἐλευθερία.

Πρέπει νὰ γνωρίζουμε ὅτι ἡ διαφορὰ Ἀνατολῆς καὶ Δύσεως, μεταξὺ τῶν ἄλλων, βρίσκεται καὶ στὸ γεγονὸς ὅτι στὴν Δύση ἐπικράτησε μὲ ποικίλους τρόπους, ἡ θεωρία τοῦ ἀπολύτου προορισμοῦ τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου, ἡ ὁποία καταργοῦσε τὴν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου, ἐνῷ στὴν Ἀνατολὴ κυριάρχησε ἡ διδασκαλία τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, ἡ ὁποία διασώζει τὴν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου.

Ὑπάρχει καὶ ἕνας ἄλλος λόγος γιὰ τὸν ὁποῖο ἀναφερθήκαμε σήμερα στὸ θέμα αὐτό. Ὅπως εἴδαμε προηγουμένως, ὁ μονοθελητισμὸς ἦταν ἀποτέλεσμα τῶν ἐνεργειῶν τῆς πολιτικῆς ἐξουσίας νὰ ἐνώση τοὺς ὀρθοδόξους καὶ τοὺς μονοφυσίτας, ἀλλὰ τελικὰ αὐτὸ ἀπέτυχε. Γι’ αὐτὸ πρέπει νὰ γίνη κατανοητὸ ὅτι δὲν εἶναι δυνατὸν στὰ θεολογικὰ καὶ ἐκκλησιαστικὰ θέματα νὰ χρησιμοποιῆται ἡ πολιτικὴ σκοπιμότητα καὶ ἡ διπλωματία.

Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητὴς μὲ τὴν διδασκαλία του καὶ τοὺς ἀγῶνες του μᾶς ἔδειξε ὅτι καὶ ὡς πραγματικοὶ Ὀρθόδοξοι πρέπει νὰ ζοῦμε τὴν ἀλήθεια καὶ νὰ τὴν ὁμολογοῦμε μὲ ὅλη τὴν δύναμη τῆς ψυχῆς μας.

Ὁ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ ΙΕΡΟΘΕΟΣ