Σχολεῖα καὶ Ἐξομολόγηση

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἡ ἐγκύκλιος τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας ποὺ συνιστᾶ νὰ μὴ γίνεται ἐξομολόγηση στὰ Σχολεῖα δημιούργησε καὶ δημιουργεῖ πολλὲς συζητήσεις καὶ ἀκούγονται πολλὲς ἀπόψεις.

Ἐκ πρώτης ὄψεως ὅταν διαβάση κανεὶς τὴν ἐγκύκλιο μπορεῖ νὰ συμφωνήση μὲ τὸ περιεχόμενό της. Πράγματι τὸ μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως συνδέεται μὲ τὴν ἐλευθερία τῶν ἀνθρώπων, τὴν σχετικὴ ἠρεμία, τὴν ἀπαραίτητη προετοιμασία, τὸν κατάλληλο χῶρο καὶ τοὺς εἰδικοὺς Κληρικούς.

Κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ ἀρνηθῇ –οὔτε καὶ ἡ συγκεκριμένη ἐγκύκλιος– ὅτι τὸ μυστήριο τῆς ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως βοηθᾶ πάρα πολὺ τοὺς ἀνθρώπους, ἰδιαιτέρως τοὺς νέους, ποὺ ἔχουν τόσα ὑπαρξιακὰ προβλήματα καὶ μάλιστα βιώνουν τὸ λεγόμενο ὑπαρξιακὸ κενό, τὶς «νοογενεῖς νευρώσεις», ὅπως θὰ ἔλεγε ὁ Victor Frankl. Θὰ μποροῦσα νὰ πῶ ὅτι αὐτὸ τὸ μυστήριο, ὅταν ἐξασκεῖται ὀρθά, ἐπιδρᾶ ἄμεσα καὶ ἀποτελεσματικὰ στὸν ἄνθρωπο, κυρίως στὸν σύγχρονο ἄνθρωπο, ἀφοῦ μάλιστα ἀπὸ διάφορες ἔρευνες φαίνεται ὅτι τὸ 33% τῶν Ἑλλήνων ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ ψυχολογική - ψυχιατρικὴ ὑποστήριξη.

Ὅμως, ἐὰν διαβάση κανεὶς προσεκτικὰ τὴν ἐγκύκλιο, θὰ διαπιστώση ὅτι δημιουργεῖ διάφορα προβλήματα.

Τὸ πρῶτον εἶναι τὸ λεγόμενο παιδαγωγικό. Ἡ «παιδαγώγηση» δὲν εἶναι ἁπλῶς ὑπόθεση «γνωστικῆς διαδικασίας», διότι τὴν διανοητικὴ γνώση μπορεῖ νὰ τὴν ἰκανοποιήση καὶ τὸ φροντιστήριο. Τὸ Σχολεῖο προσφέρει διανοητικὴ γνώση, ἀλλὰ ταυτόχρονα πρέπει νὰ προσφέρη καὶ ἐμπειρία, κοινωνική, ἱστορική, θρησκευτική, ἐκκλησιαστική, καὶ αὐτὸ λέγεται παιδεία. Ἐὰν παραμένουμε μόνον στὴν ξηρὰ λογικοκρατούμενη γνώση καὶ ἀρνηθοῦμε τὴν ἐμπειρικὴ γνώση, τότε δημιουργεῖται στοὺς νέους μιὰ ψυχολογική, συναισθηματικὴ καὶ ὑπαρξιακὴ ἀναπηρία. Ἔτσι, τὸ θέμα δὲν εἶναι νὰ μὴ γίνεται τὸ μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως στὰ Σχολεῖα, ἀλλὰ νὰ μείνουν τὰ Σχολεῖα ἀνοικτὰ καὶ στὴν εἴσοδο τοῦ Ἱερέως ποὺ θὰ ἐκτελῇ τὸ ἔργο τοῦ ὡς «πνευματικὸς σύμβουλος» μὲ σοβαρότητα, ἐλευθερία καὶ κάτω ἀπὸ ὁρισμένες προϋποθέσεις, ἀλλὰ ἐνδεχομένως καὶ στὴν εἴσοδο τοῦ ψυχολόγου καὶ μάλιστα τοῦ παιδοψυχολόγου, ὅπως γίνεται στὰ δυτικὰ Σχολεῖα, κυρίως στὴν Ἀμερική. Γιατί νὰ ἐπικρατὴ μιὰ μονομέρεια στὴν προσφορὰ παιδείας;

Τὸ δεύτερο πρόβλημα ποὺ δημουργεῖται εἶναι τὸ νομικό. Πράγματι ὁ ὑφιστάμενος Νόμος 590/1977 στὸ ἄρθρο 2 διαγορεύει: «Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος συνεργάζεται μετὰ τῆς Πολιτείας, προκειμένου περὶ θεμάτων κοινοῦ ἐνδιαφέροντος, ὡς τὰ τῆς χριστιανικῆς ἀγωγῆς τῆς νεότητος...». Στὸ σοβαρὸ αὐτὸ θέμα τῆς ἀγωγῆς τῶν νέων θὰ πρέπη νὰ ὑπάρχη συνεργασία τῆς Πολιτείας μὲ τὴν Ἐκκλησία, ὥστε τὸ ἔργο τῆς πνευματικῆς καθοδήγησης νὰ γίνεται μὲ ἐλευθερία, εὐπρέπεια καὶ ἀποτελεσματικότητα. Ἐὰν ὅμως ἡ Πολιτεία δὲν ἐπιθυμῇ συνεργασία μὲ τὴν Ἐκκλησία, θὰ πρέπη νὰ καταργήση τὸν συγκεκριμένο νόμο.

Τὸ τρίτο πρόβλημα ποὺ δημιουργεῖται εἶναι τὸ ἠθικό. Δόθηκε μεγάλη ἔμφαση στὴν ἀπαγόρευση τῆς Ἐξομολόγησης στὰ Σχολεῖα, ἂν καὶ ἡ Ἐξομολόγηση γινόταν σὲ περιορισμένα Σχολεῖα καὶ μέσα στὰ πλαίσια ποὺ καθόριζε ἡ προηγούμενη Ἐγκύκλιος τῆς Κυβέρνησης τοῦ ΠΑΣΟΚ. Τὸ σημαντικὸ εἶναι ὅτι καταργήθηκε ἡ Ἐγκύκλιος αὐτή, χωρὶς προηγούμενη συζήτηση μὲ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο καὶ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο, ἀπὸ ἀνθρώπους ποὺ θέλουν νὰ τοὺς σέβονται.

Πέραν τούτου, νομίζω ὅτι ἡ Ἐγκύκλιος, ἔστω καὶ μὲ αὐτὸν τὸν σκοπό, θὰ μποροῦσε νὰ γραφῆ μὲ θετικὸ τρόπο. Ἀντὶ νὰ ἀπαγορεύη τὴν Ἐξομολόγηση στὰ Σχολεῖα, θὰ μποροῦσε νὰ ἐπιτρέψη στοὺς Καθηγητὲς Θεολόγους νὰ συστήσουν, σὲ ὅσους θέλουν, νὰ ἐξομολογηθοῦν σὲ Πνευματικοὺς στοὺς Ἱεροὺς Ναοὺς τῶν Ἐνοριῶν τους.

Ἡ προσωπική μου ἐμπειρία ὡς πρὸς τὸ θέμα τῆς ἐξομολογήσεως στὰ Σχολεῖα, καίτοι σὲ μερικὰ σημεῖα εἶναι θετική, στὰ περισσότερα εἶναι ἀρνητική, γι' αὐτὸ προτιμοῦσα ὡς Ἱεροκήρυκας νὰ κάνω ὁμιλία στὰ παιδιὰ γιὰ τὴν ἀξία τῆς ἐξομολογήσεως καὶ νὰ συνιστῶ σὲ ὅσους θέλουν νὰ ἐξομολογηθοῦν, νὰ τὸ κάνουν σὲ ἀπογευματινὲς ὧρες στοὺς καθορισμένους Ἱεροὺς Ναούς. Ἀλλ' ὅμως δὲν μπορῶ νὰ συμφωνήσω καὶ μὲ τὸν τρόπο καὶ τὸ βαθύτερο περιεχόμενο τῆς Ἐγκυκλίου ποὺ προϋποθέτει τὸ Σχολεῖο ὡς χῶρο διανοητικῆς-νοησιαρχικῆς γνώσης καὶ ἀποκλείει τὴν ψυχολογικὴ καὶ ὑπαρξιακὴ γνώση. Μιὰ τέτοια νοοτροπία ἀφ' ἑνὸς μὲν δημιουργεῖ στὸ παιδὶ ἕνα ὑπαρξιακὸ κενό, μιὰ «ὑπαρξιακὴ ἀναπηρία», ἀφ' ἑτέρου δὲ ἀφήνει τὸν χῶρο ἀνοικτὸ σὲ κάθε ἐπιτήδειο νὰ ἐκμεταλλεύεται τὸ «θρησκευτικὸ συναίσθημα» τοῦ νέου, ποὺ οὕτως ἡ ἄλλως ὑπάρχει, μὲ τραγικὲς συνέπειες καὶ γιὰ τὸν ἴδιο καὶ γιὰ τὴν κοινωνία.–