Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου: Προβλήματα ψυχικῆς ὑγείας τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου (Α)

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου.

Διάλεξη στὴν συνάντηση μὲ τοὺς Ἰατρούς, Νομικοὺς καὶ Μηχανικούς της Ναυπάκτου

Ἕνα ἀπὸ τὰ μεγάλα προβλήματα ποὺ ἀπασχολοῦν τοὺς ἀνθρώπους τῆς σημερινῆς ἐποχῆς εἶναι τὰ θέματα τὰ ὁποῖα σχετίζονται μὲ τὴν ψυχικὴ ὑγεία. Μὲ τὸ θέμα αὐτὸ ἀσχολοῦνται διάφοροι διεθνεῖς καὶ εὐρωπαϊκοὶ Ὀργανισμοὶ οἱ ὁποῖοι βλέπουν τὴν ἐπίδραση τὴν ὁποία ἔχουν οἱ κοινωνικοὶ καὶ περιβαλλοντολογικοὶ παράγοντες στὴν ψυχικὴ ὑγεία τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ καὶ τὶς ἐπιπτώσεις ποὺ ἔχουν οἱ ψυχικὲς ἀσθένειες στὴν κοινωνία καὶ τὸ περιβάλλον.

Ὅταν κάνουμε λόγο γιὰ ψυχικὴ ὑγεία, ὑφίσταται ἕνα πρόβλημα ὡς πρὸς τὸν ὁρισμὸ τῆς ψυχῆς. Ἄλλοι μὲ τὸν ὅρο ψυχὴ ἐννοοῦν τὴν νευρολογικὴ καὶ ψυχολογικὴ κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου, ἄλλοι ἐννοοῦν ἁπλῶς μιὰ ἐνέργεια τοῦ σώματος, ὅπως τὸ συναντοῦμε καὶ στοὺς ἀρχαίους ὑλιστὲς φιλοσόφους, ἄλλοι ὡς τὴν ἀγέννητη ἰδέα ποὺ βρισκόταν στὸν κόσμο τῶν ἰδεῶν καὶ περικλείσθηκε στὸ σῶμα, ὅπως τὸ ἔκαναν οἱ κλασσικοὶ μεταφυσικοί-ἰδεαλιστές, καὶ ἄλλοι ὡς τὸ πνευματικὸ στοιχεῖο τῆς ὑπάρξεως τοῦ ἀνθρώπου τὸ ὁποῖο δημιουργήθηκε ἀπὸ τὸν Θεό, ὅπως τὸ θεωροῦμε στὴν διδασκαλία τῶν Πατέρων.

Ἐπίσης θὰ πρέπη νὰ σημειωθῇ ὅτι ὅταν ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι κάνουμε λόγο γιὰ ψυχικὴ ὑγεία δὲν ἐννοοῦμε μόνον τὴν ψυχολογικὴ συγκρότηση τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ αὐτὸ ποὺ ἀναφέρεται στὴν ὅλη ψυχοσωματικὴ κατάστασή του. Ἑπομένως ἡ ψυχικὴ ὑγεία ἐπηρεάζει καὶ τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχή.

1. Τὸ Εὐρωπαϊκὸ Κοινοβούλιο γιὰ τὴν ψυχικὴ ὑγεία

Τὸ ἔτος ποὺ διανύουμε ἀπὸ τὸ Εὐρωπαϊκὸ Κοινοβούλιο ἐξεδόθη μιὰ Ἔκθεση «Σχετικὰ μὲ τὴν βελτίωση τῆς ψυχικῆς ὑγείας τοῦ πληθυσμοῦ-πρὸς μία στρατηγικὴ σχετικὰ μὲ τὴν ψυχικὴ ὑγεία γιὰ τὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση (2006/2058)».

Ἡ Ἔκθεση αὐτὴ περιλαμβάνει: τὴν Πρόταση ψηφίσματος τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου, τὴν Αἰτιολογικὴ ἔκθεση, τὴν Γνωμοδότηση τῆς Ἐπιτροπῆς Ἀπασχόλησης καὶ Κοινωνικῶν Ὑποθέσεων, τὴν Γνωμοδότηση τῆς Ἐπιτροπῆς Δικαιωμάτων τῶν Γυναικῶν καὶ Ἰσότητας τῶν Φύλων, καὶ τὴν Διαδικασία τῆς ψηφίσεως ἀπὸ τὸ Εὐρωπαϊκὸ Κοινοβούλιο.

Ἡ πρόταση ἔγινε ἀπὸ τὴν Ἐπιτροπὴ Περιβάλλοντος, Δημόσιας Ὑγείας καὶ Ἀσφάλειας τῶν Τροφίμων, εἰσηγητὴς ἦταν ὁ John Bowis, ἡ ἀναγγελία στὴν Ὁλομέλεια ἔγινε τὴν 16-3-2006, ἡ ἐξέταση στὴν Ἐπιτροπὴ τὴν 3-5-2006 καὶ 22-6-2006 καὶ ἡ ἔγκρισή της ἔγινε τὴν 22-6-2006.

Στὴν πρόταση τοῦ ψηφίσματος τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου καὶ στὴν αἰτιολογικὴ ἔκθεση βρίσκουμε μερικὰ ἐνδιαφέροντα σημεῖα σχετικὰ μὲ τὴν ψυχικὴ ὑγεία τῶν Εὐρωπαίων. Κυρίως στὴν παροῦσα δήλωση θὰ τονισθοῦν τρία σημεῖα, ἤτοι τὰ στοιχεῖα τὰ ὁποῖα προσφέρονται στὴν πρόταση, τὶς διαπιστώσεις ποὺ γίνονται καὶ τὶς προτάσεις οἱ ὁποῖες ἔγιναν ἀποδεκτές.

Στὴν πρόταση τοῦ ψηφίσματος γίνεται ἐπίκληση ἄρθρων τῆς Συνθήκης τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου, τοῦ Χάρτη Θεμελιωδῶν Δικαιωμάτων τῆς Ἕνωσης, τῆς ὁδηγίας καὶ τοῦ ψηφίσματος τοῦ Συμβουλίου, τῆς διακήρυξης τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ὑπουργικῆς Διάσκεψης τῆς Παγκοσμίου Ὀργάνωσης Ὑγείας τῆς 15 Ἰανουρίου 2005, τοῦ ψηφίσματος τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου, τοῦ ψηφίσματος καὶ κανονισμοῦ τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου κλπ.

Α) ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Κατ' ἀρχὰς θὰ πρέπη νὰ ὑπογραμμισθῇ τί ἀκριβῶς εἶναι αὐτὸ ποὺ ὀνομάζεται ψυχικὴ ὑγεία στὸ συγκεκριμένο ψήφισμα καὶ γενικὰ σὲ ὅλους τοὺς Εὐρωπαϊκοὺς καὶ Παγκόσμιους Ὀργανισμούς.

Μὲ τὸν ὅρο ψυχικὴ ὑγεία δὲν ἐννοεῖται ἡ ὑγεία τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ θρησκευτικῆς, ἐκκλησιαστικῆς ἀπόψεως, ἀλλὰ ἀπὸ νευρολογικῆς καὶ ψυχολογικῆς καταστάσεως τοῦ ἀνθρώπου. Ὑφίσταται σύνδεσμος μεταξὺ ψυχολογικῶν καὶ νευρολογικῶν καταστάσεων. Ὅταν ἐπικρατῆ ψυχολογικὴ ἰσορροπία, αὐτὸ λέγεται καλὴ ψυχικὴ ὑγεία. Ἀντίθετα, ὅταν δὲν ὑφίσταται κακὴ ψυχολογικὴ καὶ νευρολογικὴ ἰσορροπία αὐτὸ χαρακτηρίζεται κακὴ ψυχικὴ ὑγεία. Ἐνδεικτικὰ ὡς κακὴ ψυχικὴ ὑγεία ἀναφέρουμε τὴν κατάθλιψη, τὴν τάση γιὰ αὐτοκτονία, τὶς φοβίες, τὸ ἄγχος, τοὺς ψυχαναγκασμούς, τὶς ἐνδοψυχικὲς συγκρούσεις, τὰ συμπτώματα τῶν ψυχολογικῶν συγκρούσεων στὸ σῶμα καὶ τὴν ἐμφάνιση σωματικῶν ἀσθενειῶν καὶ γενικὰ τὴν διαταραχὴ τῆς συμπεριφορᾶς τοῦ ἀνθρώπου (νεύρωση) καὶ τὴν ἀποδιοργάνωση τῆς προσωπικότητος τοῦ ἀνθρώπου, τὴν ἀποκοπὴ τῆς ἐπικοινωνίας του μὲ τὴν πραγματικότητα, ποὺ ἐκδηλώνεται μὲ τὶς παραισθήσεις καὶ τὶς ψευδαισθήσεις (ψύχωση).

Στὴν πρόταση τοῦ ψηφίσματος τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου παρουσιάζονται διάφορα στοιχεῖα σχετικὰ μὲ τὴν κακὴ ψυχικὴ ὑγεία τῶν κατοίκων τῆς Εὐρώπης. Γιὰ παράδειγμα:

Γράφεται ὅτι «ἕνα στὰ τέσσερα ἄτομα στὴν Εὐρώπη ἐκδηλώνει τοὐλάχιστον ἕνα σημαντικὸ ἐπεισόδιο κακῆς ψυχικῆς ὑγείας κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ζωῆς του, καθὼς ἐπίσης ὅτι ἡ κακὴ ψυχικὴ ὑγεία ἐπηρεάζει τοὺς πάντες στὴν ΕΕ, εἴτε ἄμεσα εἴτε ἔμμεσα». Ἐπίσης ἐπισημαίνεται ὅτι «κατὰ τὴ διάρκεια ὁποιουδήποτε ἔτους, 18,4 ἑκατομμύρια ἄτομα στὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση ἡλικίας 18 ἕως 65 ἐτῶν ὑπολογίζεται ὅτι ὑποφέρουν ἀπὸ σοβαρὴ κατάθλιψη».

Ἕνα ἄλλο στοιχεῖο ἀναφέρεται στὸ θέμα τῆς αὐτοκτονίας. Γράφεται ὅτι «περίπου 58.000 πολῖτες τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης αὐτοκτονοῦν ἐτησίως, ἀριθμὸς ποὺ ξεπερνᾶ τοὺς ἐτήσιους θανάτους ἀπὸ τροχαία ἀτυχήματα ἡ HIV/AIDS, καὶ ὅτι ὁ ἀριθμὸς τῶν ἀτόμων ποὺ ἀποπειρῶνται νὰ αὐτοκτονήσουν εἶναι δεκαπλάσιος».

Ἄλλο στοιχεῖο ἀναφέρεται στὴν ψυχικὴ κατάσταση τῶν φυλακισμένων: «περίπου 40% τῶν φυλακισμένων ἔχουν κάποια μορφὴ ψυχικῆς διαταραχῆς» οἱ ὁποῖοι «ἔχουν ἑπτὰ φορὲς περισσότερες πιθανότητες νὰ κάνουν ἀπόπειρα αὐτοκτονίας ἀπὸ ὅ,τι τὰ ἄτομα ποὺ ζοῦν ὡς μέλη τῆς κοινότητας», καθὼς ἐπίσης λέγεται ὅτι «ἡ ἀνάρμοστη φυλάκιση μπορεῖ νὰ ἐπιδεινώσει τὴ διαταραχὴ καὶ νὰ ἐμποδίσει τὴν ἀποκατάσταση».

Ἀκόμη γράφεται ὅτι «σὲ ὁρισμένες εὐρωπαϊκὲς χῶρες ἕως καὶ τὸ 85% τῶν κονδυλίων ποὺ διατίθενται γιὰ τὴν ψυχικὴ ὑγεία, δαπανῶνται γιὰ τὴ διατήρηση μεγάλων ἱδρυμάτων».

Ἐπίσης, τὸ οἰκονομικὸ κόστος τὸ ὁποῖο ἀπαιτεῖται γιὰ τὴν θεραπεία τῆς κακῆς ψυχικῆς ὑγείας εἶναι τεράστιο, «κάποιες δὲ ἐκτιμήσεις τὸ τοποθετοῦν μεταξὺ τοῦ 3% καὶ τοῦ 4% του ΑΕΠ τῶν κρατῶν μελῶν τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης».

Στὴν αἰτιολογία τῆς πρότασης αὐτῆς τὰ στοιχεῖα, ὅσον ἀφορᾶ στὴν Εὐρώπη καὶ ὁλόκληρο τὸν κόσμο, εἶναι ἐκφραστικότερα:

«Οἱ ψυχικὲς διαταραχὲς εἶναι ἡ ταχύτερα ἀναπτυσσόμενη ἐπιβάρυνση τῆς ὑγείας μὲ τὴ μονοπολικὴ κατάθλιψη νὰ ἀποτελεῖ τὴν κύρια διαταραχή.

450 ἑκατομμύρια ἄτομα στὸν κόσμο πάσχουν ἀπὸ μιὰ νευρολογικὴ ἡ ψυχικὴ διαταραχή.

1 στοὺς 4 ἀπὸ ἐμᾶς θὰ προσβληθεῖ στὴ διάρκεια τῆς ζωῆς του.

121 ἑκατομμύρια ἄτομα ἀπὸ ἐμᾶς πάσχουν ἀπὸ κατάθλιψη – 3 στοὺς 100 κάθε χρόνο.

1 ἑκατομμύριο ἄτομα στὸν κόσμο αὐτοκτονοῦν (ἐτησίως). 10 ἑκατομμύρια κάνουν ἀπόπειρα αὐτοκτονίας κάθε χρόνο.

Στὶς νευροψυχιατρικὲς διαταραχὲς ὀφείλεται τὸ ἕνα τρίτο τῶν ἀναπηριῶν, τὸ 15% τῶν ἐνδονοσοκομειακὼν ἐξόδων, τοὐλάχιστον τὸ ἕνα τέταρτο τοῦ κόστους τῶν φαρμάκων, οἱ μισὲς περιπτώσεις μὲ τὶς ὁποῖες ἀσχολοῦνται οἱ κοινωνικοὶ λειτουργοὶ• καὶ στὸ Ἡνωμένο Βασίλειο μόνο, κάθε χρόνο χάνονται 90 ἑκατομμύρια ἡμέρες ἐργασίας.

Τὰ ἄτομα ζοῦν περισσότερο καί, γενικά, ἔχουν ὑγιέστερη ζωή, ἀλλὰ τὰ τελευταῖα χρόνια τῆς ζωῆς τους, ὅλο καὶ περισσότεροι ἐξασθενοῦν ὡς πρὸς τὸ σῶμα καὶ τὸ πνεῦμα.

Οἱ φροντιστὲς παιδιῶν, ἐνηλίκων ἡ ἡλικιωμένων συγγενῶν δὲν λαμβάνουν βοήθεια προκειμένου νὰ προσαρμοστοῦν στὴν νέα περίθαλψη τῶν ἀτόμων μὲ προβλήματα ψυχικῆς ὑγείας στὴν κοινότητα.

Ὁ ἐθισμὸς στὰ ναρκωτικὰ καὶ τὸ ἔγκλημα, ὁ ἀλκοολισμός, τὰ ἀτυχήματα, ἡ συστηματικὴ ἀπουσία ἀπὸ τὴν ἐργασία, ὁ βανδαλισμός, οἱ προβληματικοὶ μαθητές, οἱ ἄστεγοι καὶ πολλὰ ἀπὸ τὰ προβλήματα τῆς κοινωνίας στὴν πραγματικότητα συνδέονται μὲ προβλήματα ψυχικῆς ὑγείας».

Τὰ στοιχεῖα αὐτὰ εἶναι ἐνδεικτικὰ τῆς κακῆς ψυχικῆς ὑγείας ποὺ παρατηρεῖται στὶς Χῶρες τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης καὶ σὲ ὁλόκληρο τὸν κόσμο. Τὰ ψυχολογικὰ προβλήματα αὐξάνονται, ἡ κατάθλιψη δημιουργεῖ προβλήματα σὲ πολλοὺς ἀνθρώπους καὶ ἀπαιτοῦνται πολλὰ χρηματικὰ ποσὰ γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῶν προβλημάτων αὐτῶν.

Β) ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

Ὅταν διαβάση κανεὶς τὴν πρόταση τοῦ ψηφίσματος καὶ τὴν τελικὴ ἀπόφαση τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου, παρατηρεῖ ἐνδιαφέρουσες διαπιστώσεις γύρω ἀπὸ τὸ θέμα τῆς ψυχικῆς ὑγείας. Θὰ μεταφέρω μερικὲς ἀπὸ αὐτὲς τὶς διαπιστώσεις, ποὺ συνδέονται μὲ τὰ ὅσα προηγουμένως εἴπαμε.

Κατ' ἀρχὰς ἡ στρατηγικὴ δίνει πολὺ μεγάλη σημασία στὴν πρόληψη (ΣΤ) καί, ὅπως γράφεται, «ἡ πρόληψη, ἡ ἔγκαιρη ἀναγνώριση, ἡ παρέμβαση καὶ ἡ ἀντιμετώπιση τῶν ψυχικῶν διαταραχῶν περιορίζει σημαντικὰ τὶς ἀτομικές, οἰκονομικὲς καὶ κοινωνικὲς συνέπειες» (ΙΓ).

Ἔπειτα διαπιστώνεται ὅτι «σὲ ὅλη τὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση δὲν δίδεται ἀρκετὴ προσοχὴ ἡ πόροι στὴν ψυχικὴ ὑγεία τῶν παιδιῶν καὶ τῶν νέων, ἂν καὶ ἡ ψυχικὴ νοσηρότητα αὐξάνεται σημαντικὰ μεταξὺ τῶν ἀτόμων νεαρῆς ἡλικίας» (Ι). Καὶ ἐπειδὴ γίνεται λόγος γιὰ τὴν πρόληψη, τονίζεται ὅτι «προϋπόθεση γιὰ τὴν ψυχικὴ ὑγεία εἶναι ἡ ἀνατροφὴ σὲ ἕνα ὑγιὲς οἰκογενειακὸ περιβάλλον τὸ ὁποῖο παρέχει τόσο ὑλική, ὅσο καὶ ψυχολογικὴ ἀσφάλεια καὶ ἀγάπη ἀπὸ τοὺς γονεῖς» (ΙΖ).

Ἀναγνωρίζεται ὅτι οἱ γυναῖκες σὲ σχέση μὲ τοὺς ἄνδρες ἔχουν μεγαλύτερα προβλήματα ὡς πρὸς τὶς ψυχικὲς ἀσθένειες. Στὴν πρόταση γράφεται ὅτι «οἱ γυναῖκες τείνουν νὰ ἀπευθύνονται στὶς ὑπηρεσίες ἀρωγῆς σὲ μεγαλύτερο βαθμὸ ἀπὸ ὅ,τι οἱ ἄνδρες καὶ ὅτι ἡ συνταγογράφηση ψυχοφαρμάκων σὲ γυναῖκες εἶναι διπλάσια ἀπὸ ὅ,τι γιὰ τοὺς ἄνδρες, καθὼς καὶ ὅτι οἱ φαρμακοκινητικὲς μελέτες καταδεικνύουν ὅτι οἱ γυναῖκες ἔχουν μικρότερη ἀνοχὴ στὰ φάρμακα αὐτὰ» (ΙΒ). Ἐπίσης, προβλήματα ψυχικῆς ὑγείας «ποὺ συνδέονται μὲ τὴ βία ἔναντι τῶν γυναικῶν καὶ τῶν νεαρῶν κοριτσιῶν ἐντοπίζονται δύσκολα, οἱ μαρτυρίες γιὰ βασανισμοὺς δὲν λαμβάνονται συχνὰ ὑπόψη καὶ πολλὲς γυναῖκες καὶ νεαρὰ κορίτσια δὲν εἶναι πρόθυμες νὰ ἀναφέρουν περιστατικὰ κακοποίησης, τῶν ὁποίων ἐνδεχομένως εἶναι θύματα, ἐὰν δὲν ἐρωτηθοῦν εὐθέως ἀπὸ τοὺς ἰατροὺς καὶ τὸ ἰατρικὸ προσωπικὸ» (ΙΣΤ).

Μιὰ ἄλλη διαπίστωση εἶναι ὅτι «οἱ συνθῆκες ψυχικῆς ὑγείας ἔχουν ἤδη πολὺ σημαντικὲς οἰκονομικές, ὑγειονομικὲς καὶ κοινωνικὲς ἐπιπτώσεις, οἱ ὁποῖες πρόκειται νὰ ὀξυνθοῦν περαιτέρω καθὼς αὐξάνεται τὸ ποσοστὸ τῶν περιστατικῶν, λόγῳ τοῦ γηράσκοντος πληθυσμοῦ καὶ τῶν μεταβολῶν στὸ κοινωνικὸ σύνολο». (Δ). Αὐτὸ συνδέεται καὶ μὲ τὸ ὅτι «μεγάλος ἀριθμὸς προσώπων πάσχουν ἀπὸ νευροεκφυλιστικὲς διαταραχὲς καὶ ὅτι αὐτὸς ὁ ἀριθμὸς ἀναμένεται νὰ αὐξηθεῖ λόγῳ, μεταξὺ ἄλλων, τῆς μακροζωίας καὶ τῆς συνακόλουθης αὔξησης τοῦ πληθυσμοῦ τῶν ἡλικιωμένων» (ΙΔ).

Στὸ ψήφισμα ἀναγνωρίζεται ὁ ρόλος τῶν διαφόρων κοινωνικῶν ἑταίρων καὶ τῶν περιβαλλοντολογικῶν παραγόντων στὴν ψυχικὴ ὑγεία τοῦ πληθυσμοῦ. Γράφεται: Τὸ Εὐρωπαϊκὸ Κοινοβούλιο «ἀναγνωρίζει ὅτι κοινωνικοὶ ἑταῖροι καὶ περιβαλλοντικοὶ παράγοντες, ὅπως εἶναι τὰ προσωπικὰ βιώματα, ἡ οἰκογένεια καὶ ἡ κοινωνικὴ ὑποστήριξη, οἱ συνθῆκες διαβίωσης, ὅπως ἡ φτώχεια, ἡ ζωὴ στὶς μεγάλες πόλεις καὶ ἡ ἀπομόνωση τῆς ὑπαίθρου, καθὼς καὶ οἱ ἐργασιακὲς συνθῆκες, ὅπως εἶναι ἡ ἐργασιακὴ ἀνασφάλεια, ἡ ἀνεργία καὶ τὸ μακρὺ ὡράριο, διαδραματίζουν ρόλο στὴν ψυχικὴ ὑγεία τοῦ πληθυσμοῦ» (24).

Μιὰ ἐνδιαφέρουσα διαπίστωση εἶναι ὁ ἐντοπισμὸς μεταξὺ ψυχικῶν διαταραχῶν καὶ περιβάλλοντος, καθὼς ἐπίσης καὶ ὅτι μερικὰ ψυχιατρικὰ φάρμακα μπορεῖ νὰ ἐπιδεινώσουν τὴν ὑποβόσκουσα βιολογικὴ κατάσταση (42).

Ἐπίσης ἐντοπίζονται διάφορες καταστάσεις ὡς πρὸς τὴν χρήση ἡ κατάχρηση τῆς ψυχιατρικῆς, τὴν ἔννοια τοῦ ἀσύλου, τὴν ὑπερβολικὴ ἐξάρτηση ἀπὸ φάρμακα καὶ τὴν χρήση φυλακῶν ἀντὶ νοσοκομείων. Γράφεται: «Ἡ πρόκληση ποὺ θέτει ἡ ψυχικὴ ὑγεία εἶναι ἡ μετατροπὴ τῶν συστημάτων, τῶν νοοτροπιῶν καὶ τῶν εὐκαιριῶν. Τὰ τελευταῖα σαράντα χρόνια, ἀναδυόμαστε ἀπὸ μιὰ σκοτεινὴ ἐποχὴ ὅσον ἀφορᾶ τὶς πρακτικὲς ἀντιμετώπισης τῶν ψυχικῶν διαταραχῶν. Σὲ ὁρισμένα μέρη τῆς Εὐρώπης, παρατηρεῖται κατάχρηση τῆς ψυχιατρικῆς• σὲ ἄλλα, ἡ ἔννοια τοῦ ἀσύλου ὡς χώρου ἐγκλεισμοῦ, ποὺ πολὺ συχνὰ καθησύχαζε τὶς εὐαισθησίες τοῦ κοινοῦ μὲ τὴν ἀσυλοποίηση τῶν ἀσθενῶν, οἱ ὁποῖοι γίνονταν "ἀόρατοι" γιὰ τὴν κοινωνία μέσα στὰ ἄσυλα ὅπου δὲν καταβάλλονταν ἀρκετὲς προσπάθειες γιὰ τὴν ἀνάρρωση καὶ τὴν ἀποκατάσταση τῶν ἀσθενῶν• σὲ ἄλλα μέρη, παρατηρεῖται ὑπερβολικὴ ἐξάρτηση ἀπὸ τὰ φάρμακα• σὲ πολλὰ μέρη, ἡ χρήση φυλακῶν ἀντὶ νοσοκομείων• σὲ κανένα μέρος τῆς Εὐρώπης δὲν παρατηρεῖται πραγματικὴ κατανόηση τῆς προαγωγῆς τῆς ψυχικῆς ὑγείας».

Ἐπίσης τονίζεται ἰδιαίτερα ὁ τρόπος καὶ ὁ τόπος τῆς ἀναρρώσεως ἑνὸς ἀνθρώπου ποὺ πάσχει ἀπὸ κάποια ψυχικὴ ἀσθένεια. Γράφεται: «Ἕνα ἄτομο μὲ προβλήματα ψυχικῆς ὑγείας χρειάζεται ἕναν ἑνιαῖο ὀργανισμὸ ποὺ θὰ διασφαλίζει τὴν ἐπαφὴ μὲ τὸν πάσχοντα, τὴν πρόσβασή του στὴν ἰατρικὴ περίθαλψη, τὴ στέγασή του καὶ ἄλλες ἀνάγκες κοινωνικῆς μέριμνας, τὸ εἰσόδημά του, νομικὲς ὑπηρεσίες καὶ τὴν ἀποκατάστασή του. Μὲ ἄλλα λόγια, ἕναν ἑνιαῖο φορέα γιὰ ὅλες τὶς ἀνάγκες τοῦ ἀτόμου καὶ ἕναν ἔμπιστο φίλο ὁ ὁποῖος θὰ εἶναι ἐξοικειωμένος μὲ τοὺς ὀργανισμοὺς παροχῆς ὑπηρεσιῶν. Παράλληλα, ἀπαιτοῦνται οἱ δεξιότητες καὶ ἡ ἀφοσίωση ἰατρῶν, θεραπευτῶν καὶ νοσηλευτῶν, ἐρευνητικῶν ἐπιστημόνων, διευθυντῶν νοσοκομείων, κλινικῶν καὶ ὁμάδων τῆς κοινότητας καὶ ἡ ὑποστήριξη τῶν ΜΚΟ ὑπεράσπισης τῶν δικαιωμάτων τῶν ἀσθενῶν. Ἀλλά, ἐὰν κάποιος πάσχει ἡ ἀναρρώνει ἀπὸ κάποια ἀσθένεια, χρειάζεται τὴν ἀσφάλεια ἑνὸς σπιτιοῦ, ὄχι στὴν ἀπομόνωση πολυόροφων διαμερισμάτων ἡ κακοδιατηρημένων κτιρίων, ἀλλὰ στὴν κοινότητα, ὅπου τὸ περιβάλλον διαβίωσης θὰ ἀποτελεῖ μέρος τῆς ὑποστήριξης καὶ τῆς σταθερότητας ποὺ χρειάζεται. Τὰ ἄτομα χρειάζονται πρόσβαση σὲ δραστηριότητες οἱ ὁποῖες βοηθοῦν στὴν ἀνάρρωση, καθὼς καὶ στήριξη ἀπὸ τὴν οἰκογένεια καὶ τοὺς γείτονες. Ὅλα τὰ παραπάνω εἶναι ἐξίσου σημαντικὰ μὲ τὴ φαρμακευτικὴ ἀγωγὴ ἡ τὶς θεραπευτικὲς συνεδρίες, ἀλλὰ ἡ ὀργάνωση αὐτοῦ τοῦ φάσματος στήριξης μπορεῖ νὰ ὑπερβαίνει τὶς δυνάμεις τους, τοὐλάχιστον πρὸς τὸ παρὸν» (σελ. 16).

Γενικῶς, θὰ πρέπη νὰ κατανοηθῇ ὅτι, ὅπως γράφεται στὸ ψήφισμα, «ἡ καλὴ ψυχικὴ ὑγεία ἐπιτρέπει στοὺς πολῖτες νὰ ἀναπτυχθοῦν πνευματικὰ καὶ ψυχικὰ καὶ νὰ ἐνταχθοῦν στὸν κοινωνικό, σχολικὸ καὶ ἐπαγγελματικὸ βίο, ἐνῷ, ἀντιθέτως, ἡ κακὴ ψυχικὴ ὑγεία ἀποτελεῖ πηγὴ ἐξόδων, κοινωνικοῦ ἀποκλεισμοῦ καὶ στιγματισμοῦ».

Ἀντίθετα παρατηρεῖται ὅτι δὲν δίνεται μεγάλη σημασία στὴν ἀντιμετώπιση τῶν ψυχικῶν ἀσθενειῶν σὲ σχέση μὲ ἄλλες σωματικὲς ἀρρώστιες. Γράφεται: «Οἱ κυβερνήσεις, οἱ πολιτικοὶ ἡ ἀκόμα καὶ οἱ ὑπεύθυνοι σχεδιασμοῦ τῶν ὑγειονομικῶν ὑπηρεσιῶν δὲν καταλαβαίνουν τί σημαίνει αὐτό. Ὁ βασικὸς λόγος εἶναι ὅτι δὲν ἔχουν ἰδέα περὶ τίνος πρόκειται καὶ γιατί θὰ πρέπει νὰ ἐνδιαφέρονται. Ἡ ψυχικὴ ὑγεία ἔχει ὑποστεῖ ἕνα τετραπλὸ θανάσιμο χτύπημα. Τὸ κοινό, οἱ ἐπαγγελματίες καὶ τὰ ΜΜΕ δὲν ἀσκοῦν σταθερὴ πίεση στὴν κυβέρνηση καὶ στοὺς ἁρμόδιους γιὰ τὴ διαχείριση ὑγειονομικῶν ὑπηρεσιῶν νὰ καταβάλουν μεγαλύτερες προσπάθειες, νὰ διαθέσουν περισσότερα χρήματα, νὰ ἐπιτύχουν καλύτερα ἀποτελέσματα. Σὲ ἀντίθεση μὲ τὴν καρδιακὴ νόσο ἡ τὸ AIDS καὶ τὸν καρκίνο, δὲν ἀντιλαμβάνονται ἰδιαίτερα τί μπορεῖ νὰ γίνει γιὰ τὴν ἀγωγή, τὴ θεραπεία καὶ τὴν ἀποκατάσταση τῶν ἀσθενῶν. Καὶ ἀκόμα λιγότερο ἀντιλαμβάνονται τί μπορεῖ νὰ γίνει γιὰ τὴν πρόληψη τῆς ψυχικῆς ἀσθένειας καὶ τὴν προαγωγὴ τῆς ψυχικῆς ὑγείας. Ἐπίσης, λίγες εἶναι οἱ ἀξιολογήσεις ἀποτελεσμάτων ποὺ μποροῦν νὰ γίνουν κατανοητὲς ἀπὸ τὰ ὑπουργεῖα Ὑγείας καὶ τοὺς διευθυντές τους, καὶ πόσο μᾶλλον ἀπὸ τὸ κοινὸ καὶ τοὺς πολιτικούς. Οἱ κυβερνήσεις, οἱ ἐργοδότες, τὰ συνδικᾶτα, τὰ σχολεῖα, τὰ πανεπιστήμια, τὰ τοπικὰ συμβούλια καὶ οἱ κοινότητες, οἱ οἰκογένειες καὶ τὰ ἄτομα χρειάζονται ὅλοι βοήθεια, προκειμένου νὰ κατανοήσουν τὸν ρόλο ποὺ μποροῦν νὰ διαδραματίσουν γιὰ τὴ διασφάλιση τῆς ψυχικῆς εὐεξίας καί, ἑπομένως, τὴν πρόληψη, τὴ μείωση ἡ τὸν κατευνασμὸ τῶν προβλημάτων τῆς ψυχικῆς ὑγείας» (σελ. 17).

Γ) ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μετὰ τὰ ἐνδιαφέροντα αὐτὰ στοιχεῖα καὶ τὶς διαπιστώσεις, στὸ ψήφισμα καταγράφονται πολλὲς προτάσεις γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῶν ψυχικῶν ἀσθενειῶν καὶ τὴν ἀπόκτηση καλῆς ψυχικῆς ὑγείας. Συνολικὰ παρατίθενται 60 προτάσεις ποὺ ἀναφέρονται σὲ ἐπὶ μέρους θέματα καὶ ἀφοροῦν τὴν τακτικὴ τὴν ὁποία θὰ πρέπη νὰ ἀκολουθήση ἡ Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση, ὥστε οἱ πολῖτες νὰ ἔχουν καλὴ ψυχικὴ ὑγεία.

Στὴν συνέχεια θὰ δοῦμε μερικὲς ἀπὸ αὐτὲς τὶς προτάσεις.

Βλέπει κανεὶς ὅτι τονίζεται ἡ ἀνάγκη γιὰ τὴν προσεκτικὴ χρήση τῶν ὅρων: «τονίζει τὴν ἀνάγκη γιὰ τὴν προσεκτικὴ χρήση ὅρων ὅπως "κακὴ ψυχικὴ ὑγεία", "διαταραχὲς τῆς ψυχικῆς ὑγείας", "σοβαρὴ ψυχικὴ ἀσθένεια" καὶ "διαταραχὴ τῆς προσωπικότητας"» (9).

Σὲ κάποιο σημεῖο παρατίθενται οἱ τρεῖς στόχοι τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης σχετικὰ μὲ τὴν ὑγεία τῶν κατοίκων της. Πρόκειται γιὰ τὴν α) προαγωγὴ τῆς ψυχικῆς ὑγείας β) τὴν βελτίωση τῆς ψυχικῆς ὑγείας, καὶ γ) τὴν πρόληψη τῶν ψυχικῶν διαταραχῶν.

Δίνεται μεγάλη σημασία στὴν διάγνωση. Γράφεται: τὸ Εὐρωπαϊκὸ Κοινοβούλιο «τονίζει τὴ σημασία τῆς ἀνάγκης ἔγκαιρης ἐξέτασης, ἀνίχνευσης καὶ διάγνωσης καὶ ὁλοκληρωμένης, κατὰ περίπτωση θεραπείας» (10).

Προτείνονται νὰ γίνωνται περισσότερες ἔρευνες σχετικὰ μὲ τὶς διαφορετικὲς ἀνάγκες ψυχικῆς ὑγείας στοὺς ἄνδρες καὶ τὶς γυναῖκες (16)• νὰ ὑποστηρίζωνται οἱ μητέρες: «ζητεῖ τὴν ὑποστήριξη τῶν μητέρων κατὰ τὴν προγεννητικὴ καὶ μεταγεννητικὴ περίοδο, μὲ σκοπὸ τὴν προφύλαξη ἀπὸ τὴν κατάθλιψη ἡ ἄλλες ψυχοπαθολογικὲς ἐκδηλώσεις ποὺ παρατηροῦνται σὲ σημαντικὰ ποσοστὰ στὶς καταστάσεις αὐτὲς» (18)• «θεωρεῖ ὅτι ἡ καλὴ ψυχικὴ ὑγεία τῶν μητέρων καὶ τῶν γονέων συμβάλλει στὴν ἀπρόσκοπτη ἀνάπτυξη τῶν παιδιῶν καὶ στὴν ἐξέλιξή τους σὲ ὑγιεῖς ἐνήλικες» (19)• νὰ περιληφθοῦν «τὰ ἄτομα μὲ μαθησιακὲς δυσκολίες σὲ ὁποιαδήποτε μελλοντικὴ στρατηγική, καθὼς ἀντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα μὲ τὰ ἄτομα μὲ ψυχικὲς διαταραχές, ὅπως κοινωνικὸ ἀποκλεισμό, ἰδρυματοποίηση, παραβίαση τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων, διακρίσεις, στίγμα καὶ ἔλλειψη ὑποστήριξης γιὰ τὰ ἴδια, τὶς οἰκογένειές τους καὶ τοὺς φροντιστές τους• ζητεῖ, συγχρόνως, μεγαλύτερες προσπάθειες γιὰ τὴν ἀναγνώριση τῶν διανοητικὰ προικισμένων παιδιῶν καὶ νέων καὶ τὴ μέριμνα γιὰ τὴν καλύτερη στήριξή τους» (12)• νὰ ἐργασθοῦν ἀπὸ κοινοῦ, γιατί «μία ἀπὸ τὶς μεγαλύτερες προκλήσεις στὸν τομέα τῆς ψυχικῆς ὑγείας εἶναι ἡ γήρανση τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Εὐρώπης καὶ προτρέπει νὰ δοθεῖ μεγαλύτερη ἔμφαση στὴν ἔρευνα τῶν μηχανισμῶν καὶ τῶν αἰτίων τῶν νευροεκφυλιστικῶν νόσων ἡ ἄλλων ψυχιατρικῶν παθήσεων μεταξὺ τῶν ἡλικιωμένων καὶ τῆς πρόληψής τους, καθὼς καὶ τῆς ἀντίστοιχης περίθαλψης, περιλαμβανομένης τῆς ἀνάπτυξης νέων θεραπευτικῶν μεθόδων» κλπ.

Δίνεται ἔμφαση σὲ μερικὰ προβλήματα ποὺ ἀπασχολοῦν τοὺς κατοίκους τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης.

Ὡς πρὸς τὰ ναρκωτικὰ προτείνεται «νὰ δοθεῖ ἔμφαση στὴ σχέση μεταξὺ τῆς κατανάλωσης ἀλκοὸλ καὶ παράνομων ναρκωτικῶν καὶ τῶν ψυχικῶν διαταραχῶν• θεωρεῖ ὅτι ὁ ἐθισμὸς στὸ ἀλκοὸλ καὶ τὰ ναρκωτικὰ προκαλοῦν σοβαρὰ προβλήματα ψυχικῆς καὶ σωματικῆς ὑγείας στὸ κοινωνικὸ σύνολο ἐν γένει• καλεῖ τὴν Ἐπιτροπὴ νὰ ἐλέγξει χωρὶς καθυστέρηση ποιά προγράμματα ἀποτοξίνωσης καὶ μέθοδοι θεραπευτικῆς ἀγωγῆς εἶναι τὰ πιὸ ἀποτελεσματικὰ» (31).

Τὸ ψήφισμα ἐπειδὴ διεπίστωσε τὴν ἀλληλεξάρτηση μεταξὺ ψυχικῶν καὶ σωματικῶν πτυχῶν τῆς ὑγείας «ὅτι οἱ ψυχικὲς καὶ σωματικὲς πτυχὲς τῆς ὑγείας εἶναι ἀλληλένδετες• ζητεῖ νὰ δοθεῖ περισσότερη προσοχὴ στὶς ψυχολογικὲς ἐπιπτώσεις καὶ συμπτώματα τῶν σωματικῶν ἀσθενειῶν• ἐπιμένει στὴν ἀναγκαιότητα νὰ ἀποδοθεῖ ἴση σημασία στὴν ψυχικὴ καὶ σωματικὴ εὐημερία στὸ πλαίσιο τῆς παροχῆς γενικῆς νοσοκομειακῆς περίθαλψης, κυρίως γιὰ τὴ θεραπεία σοβαρῶν ἡ/καὶ ἀνίατων ἀσθενειῶν» (43).

Καὶ γιὰ τὶς αὐτοκτονίες, οἱ ὁποῖες συνεχῶς αὐξάνονται, τὸ Εὐρωπαϊκὸ Κοινοβούλιο θεωρεῖ «ὅτι τὰ κράτη μέλη πρέπει νὰ ἐργαστοῦν ἀπὸ κοινοῦ προκειμένου νὰ ἐξεύρουν καὶ νὰ ἐφαρμόσουν ἀποτελεσματικὲς στρατηγικὲς γιὰ τὴ μείωση τῶν αὐτοκτονιῶν, ἰδίως τῶν νέων καὶ ἄλλων ὁμάδων ποὺ διατρέχουν κίνδυνο» (28).

Δηλαδή, μελετῶντας κανεὶς ὅλο αὐτὸ τὸ ψήφισμα διαπιστώνει ὅτι τὸ Εὐρωπαϊκὸ Κοινοβούλιο προτείνει στὰ Κράτη Μέλη νὰ ἐντείνουν τὶς προσπάθειές τους γιὰ τὴν βελτίωση τῶν συνθηκῶν στὶς ὁποῖες ζῆ, ἐργάζεται καὶ κινεῖται ὁ ἄνθρωπος, καθὼς ἐπίσης καὶ νὰ γίνουν ἔρευνες γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση διαφόρων προβλημάτων ἀσθενειῶν. Ἐπίσης δίνεται μεγάλη βαρύτητα στὴν συνεχῆ ἐκπαίδευση: «τονίζει τὴν ἀνάγκη συνεχοῦς ἐκπαίδευσης τῶν γενικῶν παθολόγων ἡ τῶν οἰκογενειακῶν ἰατρῶν καὶ τῶν ἄλλων ἐπαγγελματιῶν στὶς ὑπηρεσίες πρωτοβάθμιας ὑγειονομικῆς μέριμνας, σὲ θέματα ψυχικῆς ὑγείας» (39).

Κυρίως θὰ ἤθελα νὰ τονίσω τρία σημεῖα, ὡς πρὸς τὶς διαπιστώσεις, ποὺ κατὰ τὴν γνώμη μου εἶναι σημαντικά.

Τὸ ἕνα ἔχει σχέση μὲ τὴν θεραπευτικὴ ἀγωγή. Γράφεται στὸ ψήφισμα: «ὁ ὅρος "θεραπευτικὴ ἀγωγὴ" θὰ πρέπει νὰ ἑρμηνεύεται εὐρέως μὲ ἔμφαση στὸν ἐντοπισμὸ καὶ τὴν ἐξάλειψη τῶν κοινωνικῶν καὶ περιβαλλοντικῶν παραγόντων, ἐνῷ ἡ χορήγηση φαρμάκων θὰ πρέπει νὰ ἀποτελεῖ λύση ἀνάγκης, ἰδίως στὴν περίπτωση παιδιῶν καὶ νέων• ἐπικρίνει τὴν αὐξανόμενη "ἰατρικοποίηση" καὶ "παθολογικοποίηση" τῶν σταδίων τῆς ζωῆς, χωρὶς διεξοδικὴ διερεύνηση τῶν αἰτίων• ζητεῖ νὰ λαμβάνονται ὑπόψη παράγοντες ὅπως ἡ προσωπικὴ ἐμπειρία, ἡ οἰκογένεια, ἡ κοινωνικὴ στήριξη καὶ οἱ συνθῆκες διαβίωσης καὶ ἐργασίας ποὺ διαδραματίζουν ρόλο στὴν ψυχικὴ ὑγεία, καθὼς καὶ οἱ γενετικοὶ παράγοντες» (28).

Τὸ δεύτερο ἔχει σχέση μὲ τὶς καταχρήσεις τῆς ψυχιατρικῆς, ὅπως καὶ τὴν ὑπερβολικὴ χορήγηση φαρμάκων. Γράφεται στὸ ψήφισμα: «προτρέπει τὴν Ἐπιτροπὴ νὰ ὑποστηρίξει τὴ συνέχιση τῶν μεταρρυθμίσεων σὲ ὅποιο κράτος μέλος καταγράφονται καταχρήσεις τῆς ψυχιατρικῆς, ὑπερβολικὴ χορήγηση φαρμάκων ἡ ἐγκλεισμὸς ἡ ἀπάνθρωπες πρακτικὲς ὅπως τὰ κρεβάτια-κλουβιά, ἡ ἡ ὑπερβολικὴ χρήση τῶν θαλάμων ἀπομόνωσης, ἰδίως στὰ νέα κράτη μέλη• καλεῖ τὴν Ἐπιτροπὴ νὰ θέσει τὴ μεταρρύθμιση τῆς ψυχιατρικῆς στὴν ἀτζέντα τῶν ἐνταξιακῶν διαπραγματεύσεων τῆς ΕΕ• θεωρεῖ ὅτι ἡ φυλακὴ δὲν ἀποτελεῖ κατάλληλο περιβάλλον γιὰ ὅσους πάσχουν ἀπὸ ψυχικὲς διαταραχὲς καὶ ὅτι πρέπει νὰ ἀναζητοῦνται ἐνεργὰ ἐναλλακτικὲς λύσεις» (50).

Τὸ τρίτο σημεῖο εἶναι ὅτι ἀναγνωρίζει τὴν συνδρομὴ πολλῶν παραγόντων γιὰ τὴν καλὴ ψυχικὴ ὑγεία. Γράφεται στὸ ψήφισμα: «ἀναγνωρίζει τὴν πολύτιμη συμβολὴ τῶν μελῶν τῶν οἰκογενειῶν καὶ τῶν ἀνεπίσημων φροντιστῶν σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ τὴν ὑποστήριξη ἀτόμων μὲ προβλήματα ψυχικῆς ὑγείας, καὶ ἀναγνωρίζει, ἐξίσου, ὅτι πολλοὶ ἐξ αὐτῶν θὰ ἔχουν τὶς δικές τους ἀνάγκες περίθαλψης καὶ θὰ χρειαστοῦν ἐνημέρωση καὶ ὑποστήριξη ἀπὸ ἐπαγγελματίες, προκειμένου νὰ ἐξακολουθήσουν νὰ παρέχουν τὶς φροντίδες τους• ἀναγνωρίζει ἐπίσης τὴν πολύτιμη συμβολὴ τῶν χρηστῶν ὑπηρεσιῶν στὴν ἀμοιβαία στήριξή τους».

Συμπερασματικὰ μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι τὸ ψήφισμα τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου ἐντοπίζει τὰ προβλήματα, ἐπισημαίνει ἐνδιαφέροντα σημεῖα καὶ προτείνει λύσεις. Βεβαίως τὸ πρόβλημα εἶναι το πὼς αὐτὲς οἱ προτάσεις ὑλοποιοῦνται ἀπὸ τὰ Κράτη – Μέλη καὶ βεβαίως πὼς μποροῦν νὰ ἀνταποκριθοῦν σὲ τέτοιες ἀποφάσεις τὰ μέλη τῆς κοινωνίας. Γιατί τελικὰ τὸ πρόβλημα δὲν εἶναι πρόβλημα διαπιστώσεων καὶ νομοθεσίας ἀλλὰ ἀνθρώπινης εὐαισθησίας.

2. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία γιὰ τὴν ὑγεία τοῦ ἀνθρώπου

Στὸ ψήφισμα τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου δὲν γίνεται λόγος γιὰ τὴν Ἐκκλησία ἡ τὶς Θρησκευτικὲς Κοινότητες καὶ τὴν προσφορά τους στὴν θεραπεία τῶν ἀνθρώπων ἀπὸ τὶς ψυχικὲς ἀσθένειες, ἐνῷ εἶναι πολὺ μεγάλη ἡ συμμετοχή τους στὴν ἐπίλυση τῶν προβλημάτων ὑγείας, ἰδίως ἡ προσφορὰ τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Κάνει ὅμως λόγο γιὰ τὴν συνδρομὴ πολλῶν παραγόντων στὴν κοινωνία γιὰ τὴν πρόληψη καὶ τὴν θεραπεία τῆς κακῆς ψυχικῆς ὑγείας. Μεταξὺ αὐτῶν συμπεριλαμβάνεται ὁπωσδήποτε καὶ ἡ Ἐκκλησία.

Εἶναι γνωστὸν ὅτι σημαντικὸ ρόλο στὴν διατήρηση καὶ τὴν αὔξηση τῆς ψυχικῆς ὑγείας διαδραματίζει ἡ πρόληψη, ἡ ὁποία εἶναι πρωτογενής, δευτερογενὴς καὶ τριτογενής. Πρωτογενὴς πρόληψη εἶναι ὅταν δημιουργοῦνται καλὲς κοινωνικὲς καὶ οἰκογενειακὲς συνθῆκες γιὰ νὰ μὴν ἐμφανισθοῦν ψυχικὲς ἀσθένειες. Δευτερογενὴς πρόληψη εἶναι ἡ ἀντιμετώπιση τῆς ἀρχόμενης ψυχικῆς ἡ ψυχολογικῆς ἀσθενείας στὸν κάθε ἄνθρωπο. Καὶ ἡ τριτογενὴς πρόληψη εἶναι ἡ ἐπανένταξη τοῦ ἀνθρώπου στὴν κοινωνία μετὰ τὴν παρέλευση τῆς κρίσης.

Σὲ αὐτὸ βοηθᾶ πολὺ τὸ θρησκευτικὸ στοιχεῖο στὴν ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου. Θὰ πρέπη νὰ σημειωθῇ ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ τὴν φύση του ἔχει μεταφυσικὲς ἀναζητήσεις καὶ αὐτὸ συνδέεται μὲ τὸ λεγόμενο θρησκευτικὸ συναίσθημα. Ἔχει διαπιστωθῇ ἀπὸ πολλοὺς ὅτι ἡ ἔρευνα, οἱ ἀνακαλύψεις, οἱ φιλοσοφικὲς ἀναζητήσεις ἀκόμη καὶ οἱ θρησκευτικὲς ἔχουν σχέση μὲ τὸν νευροβιολογικὸ στοιχεῖο τῆς ὑπάρξεως τοῦ ἀνθρώπου. Ἑπομένως, ὅταν τὸ λεγόμενο θρησκευτικὸ συναίσθημα καὶ οἱ μεταφυσικὲς ἀναζητήσεις δὲν διευθετοῦνται ἀπὸ τοὺς ὑπευθύνους τῆς ἀγωγῆς, ἡ ἀγνοοῦνται, τότε ἀφήνεται ὁ ἄνθρωπος ἕρμαιο σὲ διάφορους τυχοδιῶκτες, οἱ ὁποῖοι το ἐκμεταλλεύονται καὶ δημιουργοῦν φανατισμοὺς καὶ τρομοκρατικὲς ἐνέργειες.

Πάντως ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ὁ «χῶρος» ἐκεῖνος στὸν ὁποῖον ὁ ἄνθρωπος θεραπεύεται πρωτίστως ψυχικὰ καὶ αὐτὸ ἔχει συνέπεια στὸ σῶμα καὶ τὸ οἰκογενειακὸ καὶ κοινωνικὸ περιβάλλον. Μὲ αὐτὴν τὴν ἔννοια λέγεται ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι πνευματικὸ νοσοκομεῖο.

Α) Ἡ ΕΝΟΡΙΑ ΩΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

Ἡ κάθε Ἱερὰ Μητρόπολη εἶναι ἐν σμικρογραφίᾳ ὁλόκληρη ἡ Ἐκκλησία στὴν ὁποία ἀσκεῖται μιὰ θεραπευτικὴ ἀγωγή. Ἡ ἐξάσκηση αὐτοῦ τοῦ θεραπευτικοῦ ἔργου γίνεται μέσα στὶς Ἐνορίες, στὶς ὁποῖες κέντρο εἶναι ὁ Ἱερὸς Ναός, κέντρο τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ εἶναι τὸ μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας, ποὺ συνδέεται μὲ τὰ ἄλλα μυστήρια, ὅπως τοῦ βαπτίσματος, τῆς ἱερᾶς ἐξομολογήσεως τοῦ εὐχελαίου, τοῦ γάμου κλπ. καί, βεβαίως, σημαντικὸ ρόλο διαδραματίζει ὁ Κληρικός, ὁ ὁποῖος εἶναι Πνευματικὸς Πατέρας καὶ θεραπευτὴς τῶν ἀνθρώπων.

Κάθε Ἐνορία πρέπει νὰ διοργανώνεται στὸν τύπο τῆς θεραπευτικῆς κοινότητος ποὺ δίνει νόημα στὴν ὕπαρξη καὶ τὴν ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου.

(συνεχίζεται στὸ ἑπόμενο)