Παναγιώτη Μελικίδη: Κρῆτες καὶ ἀπελευθέρωση τοῦ Ἄθωνος

Παναγιώτη Μελικίδη

Τὸ Ἅγιον Ὅρος ἀπελευθερώθηκε στὴ διάρκεια τῶν Βαλκανικῶν πολέμων καὶ συγκεκριμένα τὸν Νοέμβριο τοῦ 1912. Στὸ σημείωμα αὐτὸ θὰ ἀναφερθοῦμε σὲ κάποιες πτυχές, ἀρκετὰ ἐνδιαφέρουσες πιστεύω, ποὺ ἀφοροῦν τὴν ἀπελευθέρωση τοῦ Ἄθωνα ἀπὸ τὸν τουρκικὸ ζυγό, βασισμένοι κυρίως στὸ πόνημα τοῦ ἱστορικοῦ Α. Στιβακτάκη «Τὸ Ἅγιον Ὅρος καὶ ἡ Κρήτη».

Ἡ διαταγὴ γιὰ τὴν κατάληψη τοῦ Ἁγίου Ὅρους ἀπευθυνόταν στὸ Πρῶτο Ἀνεξάρτητο Τάγμα Κρητών-Τάγμα Κολοκοτρώνη- ἐπί κεφαλῆς τοῦ ὁποίου ἦταν ὁ στρατηγὸς Ἰωάννης Σ. Ἀλεξάκης. Τὸ Τάγμα αὐτὸ εἶχε ὡς πεδίο ἐπιχειρήσεων τὴν περιοχὴ τῆς Χαλκιδικῆς καὶ πῆρε ἐντολὴ νὰ κινηθῇ πρὸς τὴν Ἰερισσό, τὴν πύλη τοῦ Ἁγίου Ὅρους στὴν ἀνατολικὴ πλευρὰ τῆς χερσονήσου τοῦ Ἄθω. Ἀποστολὴ τῶν Κρητικῶν ἦταν νὰ ἀποτραπῇ πιθανὴ προσπάθεια τῶν βουλγαρικῶν στρατευμάτων νὰ καταλάβουν τὸ Περιβόλι τῆς Παναγίας μὲ τὴν πρόφαση ὅτι ἡ Ι.Μ. Ζωγράφου ἀνήκει στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Βουλγαρίας. Πράγματι ἡ παρουσία ἑλληνικοῦ στρατοῦ στὴν πόλη της Ἰερισσοῦ ἔπαιξε ἀποτρεπτικὸ ρόλο ἀκόμα καὶ στὴ σκέψη τῶν Βουλγάρων νὰ «ἐλευθερώσουν» πρῶτοι τον Ἄθωνα ἀπὸ τοὺς Τούρκους.

Γιὰ τὴν ἐπίτευξη τοῦ δεύτερου στόχου ὁ λόχος των Κρητὼν ξεκίνησε τὴν Κυριακὴ 4 Νοεμβρίου 1912 καὶ στὶς 10, περίπου, ἡ ὥρα γιὰ νὰ πραγματοποιήση τὴ δεύτερη φάση τοῦ σχεδίου ποὺ ἦταν ἡ ἀπελευθέρωση τοῦ Ὅρους, χωρὶς ὅμως νὰ γνωρίζη ὅτι δυὸ μέρες πρὶν τμήματα τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ κατέλαβαν τὴ μοναστικὴ πολιτεία. Ἀφοῦ, λοιπόν, προχώρησαν καὶ φτάσανε στὸν λεγόμενο Ἰσθμό του Ξέρξη, πληροφορήθηκαν ὅτι τὸ Ὅρος καταλήφθηκε ἤδη ἀπὸ ἑλληνικὲς δυνάμεις καὶ δίνονταν ἐντολὴ νὰ μὴν προχωρήσουν ἄλλο ἀφοῦ δὲν ὑπῆρχε πλέον λόγος.

Ἡ μεταφορὰ τῆς διαταγῆς στενοχώρησε τοὺς Κρῆτες, οἱ ὁποῖοι ἐκεῖνες τὶς ἡμέρες ζοῦσαν μὲ τὴν ἐλπίδα, τὴν χαρὰ καὶ τὸ ὅραμα ὅτι αὐτοὶ πρῶτοι θὰ ἀπελευθέρωναν τὸ Ἅγιον Ὅρος. Ἔτσι συγκεντρώθηκαν οἱ στρατιῶτες ἀνὰ ὁμάδες καὶ ἄρχισαν νὰ ἐκδηλώνουν τὰ συναισθήματά τους. Οἱ ζωηρότεροι, κατὰ τὴ μαρτρυρία τοῦ στρατηγοῦ Ἀλεξάκη, ἔλεγαν: «Ἴσαμε ἐπαὲ ναρθοῦμε, στὸ κατώφλι τοῦ Ἁγίου Ὅρους, καὶ νὰ μὴν πᾶμε παραμέσα, νὰ ἴδωμεν ἔστω μίαν Μονήν, ποιός Θεὸς τὸ θέλει;». Μάλιστα στὴν ἀναφορὰ τοῦ Λόχου (6 Νοεμβρίου 1912) παρουσιάστηκαν μερικοὶ στρατιῶτες ποὺ ζητοῦσαν νὰ μεταβοῦν στὴν Ἀθωνικὴ πολιτεία, ἀλλὰ ὁ λοχαγός τους ἐξήγησε ὅτι βάσει τῶν διαταγῶν κάτι τέτοιο ἦταν ἀδύνατον.

Πὼς ὅμως ἐξηγεῖται ἡ ἀγάπη τῶν Κρητικῶν γιὰ τὸ Ἅγιον Ὅρος; Πέρα ἀπὸ τὴν αἴγλη ποὺ ἔχει σ' ὅλη τὴν Χριστιανωσύνη, οἱ Ἁγιορεῖτες πατέρες συχνὰ ἔφερναν στὴ Κρήτη ἱερὰ ἄμφια, θαυματουργὲς εἰκόνες, ἱερὰ λείψανα κατὰ τὴ διάρκεια κυρίως τῶν συχνῶν καὶ αἱματηρῶν κρητικῶν ἐπαναστάσεων ἐναντίον τοῦ τουρκικοῦ ζυγοῦ, προκειμένου νὰ ἀνυψώσουν τὸ ἠθικὸ τῶν Κρητικῶν. Ἐπίσης Ἁγιορεῖτες ἔφερναν τὸ ἐργόχειρά τους γιὰ νὰ τὰ πουλήσουν στὸ νησί. Ἀκόμη οἱ στρατιῶτες τοῦ λόχου εἶχαν ἀκούσει γιὰ τὴν ζωὴ ἁγιασμένων μοναχῶν τοῦ Ἄθω, γιὰ τὰ κειμήλια ποὺ φυλάσσει κάθε Μονή, γιὰ τὶς θαυματουργὲς εἰκόνες καὶ γιὰ τὰ ἅγια λείψανα, ὅπως ἐπίσης ξέρανε καὶ γιὰ τὸ μοναδικὸ φυσικὸ περιβάλλον τῆς περιοχῆς αὐτῆς.

Στὶς 4 Νοεμβρίου 1912 ἡ Ἱερὰ Κοινότητα ἀποστέλλει εὐχαριστήριο τηλεγράφημα γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τοῦ Ἁγίου Ὅρους στὸν πρωθυπουργὸ Ἐλευθέριο Βενιζέλο, ὁ ὁποῖος καὶ ἀπάντησε ὡς ἑξῆς:

«Ὁ Πρόεδρος τοῦ Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου

Ἐν Ἀθήναις τῇ 25ῃ Νοεμβρίου 1912

Πανοσιολογιώτατοι,

Μετὰ βαθυτάτης συγκινήσεως ἀποδεχόμενος τὸν φιλόστοργον ὑμῶν ἀσπασμὸν εὐχαριστῶ ἀπὸ μέσης καρδίας ἐπὶ ταῖς τιμητικαῖς ἐκφράσεσι, δι' ὤν μὲ περιβάλλουσι αἱ ὑμέτεραι Ἁγιότητες.

Ἀντισυγχαίρων δὲ ἐπὶ ταὶς νίκαις, αἵτινες θεῖα συνάρσει στέψασαι τὰ ἑλληνικὰ ὅπλα ἀπελύτρωσαν καὶ τοὺς τῆς Ἀθωνιάδος τόπους, ἐπικαλοῦμαι τὰς πρὸς τὸν Ὕψιστον ὑμετέρας δεήσεις ὑπὲρ τῆς κατὰ τοὺς κοινοὺς πόθους περατώσεως τοῦ Ἱεροῦ ἀγῶνος.

Ἐλευθέριος Κ.Βενιζέλος».–