Φραγκίσκα Κεφαλλωνίτου: Ἕνας νέος «πολίτης» στὴν Πόλη μας

Ἕνας νέος «πολίτης» στὴν Πόλη μας

22α Ἐφορεία Βυζαντινῶν Ἀρχαιοτήτων Ναυπάκτου

Ἡ Ε.Π. ἔχει ἀναφερθῇ ἤδη (τ. 120) στὰ σχετικὰ μὲ τὴν ἵδρυση καὶ λειτουργία Ἐφορείας Βυζαντινῶν Ἀρχαιοτήτων στὴν Ναύπακτο. Ἤδη ἡ 22α Ἐφορεία μὲ τὴν Προϊσταμένη της, κ. Φραγκίσκα Κεφαλλωνίτου καὶ τοὺς ὑπαλλήλους της, ἔχει γίνει κομμάτι τῆς τοπικῆς μας κοινωνίας. Κατὰ τὴν πρόσφατη ἀρχιερατικὴ θεία Λειτουργία στὸ σπήλαιο τοῦ Ἁγίου Νικολάου στὴν Βαράσοβα, ἐκκλησιάσθηκε καὶ ἡ κ. Κεφαλλωνίτου, ἡ ὁποία ἐνημερώθηκε ἀπὸ κοντὰ γιὰ τὸ ἀρχαῖο ἀσκηταριὸ καὶ τὶς ἀνασκαφὲς ἀπὸ τὸν Καθηγητὴ κ. Ἀθανάσιο Παλιούρα. Τότε σκεφθήκαμε τὸ πρῶτον νὰ τῆς θέσουμε μερικὲς βασικὲς ἐρωτήσεις γιὰ τὴν ἐνημέρωση καὶ τὴν γνωριμία μας μὲ τὴν νέα Ὑπηρεσία. Τὶς ὑπεύθυνες ἀπαντήσεις της δημοσιεύουμε στὸ παρὸν τεῦχος.

Α.Κ.

Μὲ πολλὴ χαρὰ θὰ ἀπαντήσω στὶς ἐρωτήσεις σας, ποὺ ἔχουν σκοπὸ τὴν ἐνημέρωση τῶν πολιτῶν μέσῳ τῆς ἐκδόσεώς σας. Στὸν ἐλάχιστο χρόνο δημιουργίας τῆς νέας Ὑπηρεσίας τοῦ Ὑπουργείου Πολιτισμοῦ, στὴν ὁποία ἔχω τὴν τιμὴ νὰ ὑπηρετῶ, διοργανώνοντάς την, ἐπιτρέψτε μου τὴν ταπεινὴ διαπίστωση ὅτι ἡ Ἱερὰ Μητρόπολη, ἡ Ἐκκλησία τῆς Ναυπάκτου, εἶναι βασικὸς μοχλὸς τῆς πνευματικῆς ζωῆς τῆς πόλης, γεγονὸς ἐξαιρετικὰ παρήγορο.

Ὀφείλω νὰ εὐχαριστήσω τὸν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη γιὰ τὴν ἠθικὴ στήριξη στὸ δύσκολο ἔργο μας.

1. –Μᾶς δίνετε, παρακαλῶ, τὸ στίγμα τῆς Ὑπηρεσίας σας (ἱεραρχία, ἀντικείμενο, ἁρμοδιότητες);

Ἡ Ὑπηρεσία μας στεγάζεται στὸ ἀρχοντικὸ Τζαβέλλα στὸ Κάστρο, ποὺ ἀναστηλώθηκε ἀπὸ τὸ ΥΠ.ΠΟ. Ὑπάγεται στὴν Ἀρχαιολογικὴ Ὑπηρεσία, ποὺ ἀποτελεῖ τὸν βασικότερο τομέα τοῦ Ὑπουργείου Πολιτισμοῦ. Εἶναι διανομαρχιακὴ Ὑπηρεσία καὶ ὡς ἐκ τούτου ὑπάγεται ἀπ’ εὐθείας στὸν Ὑπουργὸ Πολιτισμοῦ. Ὁ Γέν. Γραμματέας τοῦ ΥΠ.ΠΟ. ἔχει ἁρμοδιότητα Διοικητικοῦ Προϊσταμένου. Ἡ Κεντρικὴ ὀργάνωση τῆς Ἀρχαιολογικῆς Ὑπηρεσίας ἀποτελεῖται ἀπὸ τὴν Γενικὴ Διεύθυνση Ἀρχαιοτήτων, στὴν ὁποία ὑπαγόμαστε ἀπ’ εὐθείας, τὴν Γέν. Διεύθυνση Ἀναστηλώσεων καὶ Τεχνικῶν Ἔργων, τὴν Γενικὴ Δ/νσὴ Διοικητικοῦ τοῦ ΥΠ.ΠΟ.

Σὲ κεντρικὸ πάντα ἐπίπεδο τῆς Γενικῆς Δ/νσὴς ὑπάγονται ἡ Δ/νσὴ Κλασσικῶν Ἀρχαιοτήτων, ἡ Δ/νσὴ Βυζαντινῶν Ἀρχαιοτήτων, ἡ Δ/νσὴ Μουσείων, ἡ Δ/νσὴ Συντήρησης Ἀρχαιοτήτων, ἡ Δ/νσὴ Ἀρχαίων Μνημείων, ἡ Δ/νσὴ Διοικητικοῦ, ἡ Δ/νσὴ Οἰκονομικῶν, ἡ Δ/νσὴ Νεωτέρων Μνημείων, οἱ περιφερειακὲς Ἐφορεῖες καὶ τὰ Μουσεῖα. Τὸ ἀντικείμενο τῆς 22ης Ἐφορείας Βυζαντινῶν Ἀρχαιοτήτων, ἡ ὁποία δημιουργήθηκε μὲ τὸν νέο Ὀργανισμὸ τοῦ ΥΠ.ΠΟ. τὸ 2002 καὶ ἐφαρμόσθηκε ἡ ἵδρυσή της τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 2006 εἶναι:

Ἡ καταγραφή, ἡ ἔρευνα, ἡ προστασία (ἄμεση ἡ ἔμμεση) τῶν βυζαντινῶν καὶ μεταβυζαντινῶν Μνημείων καὶ κινητῶν εὑρημάτων τῶν Νομῶν Αἰτωλοακαρνανίας καὶ Λευκάδος. Ἐπίσης ἡ φύλαξη, ἡ προβολὴ καὶ ἀνάδειξή τους, μέσῳ Μουσείων καὶ διαμορφώσεων, ἡ ἐποπτεία τῶν ἐκκλησιαστικῶν Μουσείων καὶ τῶν ἔργων τρίτων σὲ βυζαντινὰ Μνημεῖα. Ἡ χρονολογικὴ περίοδος τὴν ὁποία ἐξετάζουμε ἀρχίζει περίπου ἀπὸ τὸ ἔτος 330 μ.Χ, ἔτος ἵδρυσης τῆς Κωνσταντινούπολης, ὡς πρωτεύουσας τοῦ τότε Ἀνατολικοῦ Ρωμαϊκοῦ κράτους. Κατ’ ἐξαίρεση γιὰ τὰ ἐκκλησιαστικὰ κτίσματα ἡ χρονολογία αὐτὴ φθάνει ἕως τὸ τέλος τοῦ 19ου αἰῶνα (1900).

2. –Ποιό εἶναι τὸ προσωπικὸ ποὺ ὑπηρετεῖ ἡ χρειάζεται νὰ ὑπηρετῇ στὴν Ἐφορεία;

Σήμερα τὸ προσωπικὸ ποὺ ὑπηρετεῖ ἀποτελεῖται ἀπὸ μία μόνο ἀρχαιολόγο, τὴν ὑποφαινομένη, τρεῖς διοικητικοὺς ὑπαλλήλους, ἕξι φύλακες, ἕναν συμβασιοῦχο ἀορίστου χρόνου λογιστὴ καὶ μία συμβασιοῦχο ἀορίστου χρόνου συντηρήτρια πέτρας. Ὅπως εἶναι κατανοητό, ὑπάρχει παντελὴς ἔλλειψη ἐπιστημονικοῦ προσωπικοῦ. Ἀπαιτοῦνται πρὸς τὸ παρὸν τέσσερις ἐπὶ πλέον ἀρχαιολόγοι, δύο ἀρχιτέκτονες, δύο ἕως τέσσερις συντηρητὲς ἔργων τέχνης, ἕνας ὁδηγὸς ὑπηρεσιακοῦ ὀχήματος, μία καθαρίστρια καὶ ἕξι ἐργατοτεχνῖτες. Μετὰ τὴν ὀργάνωση ἐπισκέψιμων ἀρχαιολογικῶν χώρων καὶ συλλογῶν (Φρούριο Βόνιτσας, Ἀντιρρίου, Ναυπάκτου, Βυζαντινὴ Συλλογὴ Ναυπάκτου) θὰ ἀπαιτηθῇ καὶ ἕνας ἀριθμὸς δέκα φυλάκων γιὰ τὴν λειτουργία τῶν χώρων καὶ τὴν ἐπιτήρηση τῶν μνημείων τῆς ὑπαίθρου.

3. –Ἡ καλὴ φήμη σας προέτρεξε τοῦ ἐρχομοῦ σας στὴν Ναύπακτο. Πέστε μας κάτι γιὰ τὴν προσωπική σας πορεία στὴν ὑπηρεσία τῆς ἀρχαιολογικῆς ἐπιστήμης.

Σᾶς εὐχαριστῶ γιὰ τὰ καλά σας λόγια.  Ἡ «καλὴ φήμη», ὅπως ἐσεῖς ἀναφέρετε, ἐὰν ὄντως ὑπάρχη, ὀφείλεται ἴσως μόνον στὸ γεγονὸς ὅτι ὑπηρετῶντας ἐπὶ μακρὸν στὴν 8η Ἐφορεία (29 συναπτὰ ἔτη), τὰ περισσότερα ὡς Προϊσταμένη, εἶχα καὶ ἔχω τὴν ἄποψη ὅτι πρέπει κάποιος νὰ ὑπηρετῇ τὴν θέση ποὺ κατέχει διοικητικὰ καὶ ὄχι νὰ ὑπηρετῆται ὁ ἴδιος ἀπὸ τὴν θέση αὐτή.

Μιὰ ἄλλη ἄποψή μου εἶναι ὅτι στὴν ἐφαρμογὴ τῶν γνώσεών μας γιὰ τὴν ὑλοποίηση τοῦ ἔργου τῶν ἁρμοδιοτήτων μας ἀπαιτεῖται πολὺ καλὴ κατάρτιση ἐπιστημονικὴ σὲ συνδυασμὸ μὲ πολλὴ ΑΓΑΠΗ. Ἀγάπη γιὰ τὸ ἀντικείμενο τῆς ἐπιστήμης μας, ἀλλὰ κυρίως ἀγάπη γιὰ τὸν ἄνθρωπο καὶ γιὰ τὸν σύγχρονο πολιτισμό, ἔτσι ὥστε τὰ μνημειακὰ κατάλοιπα τοῦ πολιτισμοῦ τοῦ παρελθόντος νὰ ἔχουν ζῶντα καὶ δυναμικὸ ρόλο στὴ σημερινὴ πνευματικὴ ζωὴ καὶ τὴν σημερινὴ καθημερινὴ ζωή, τὴν παιδεία καὶ τὴν οἰκονομία.

Ἐπίσης ἀπαιτεῖται πολλὴ δουλειά, ποὺ πολλὲς φορὲς ὑπερβαίνει τὰ καθορισμένα ὡράρια ἐργασίας. Τέλος, ἀπαιτεῖται ἔλλειψη στενῆς γραφειοκρατικῆς ἀντίληψης, καθὼς καὶ διεπιστημονικὴ συλλογικὴ ἐργασία. Τελειώνοντας τὸ Πανεπιστήμιο Ἰωαννίνων, σᾶς ὁμολογῶ ὅτι ἡ Βυζαντινὴ Ἀρχαιολογία δὲν ἦταν ἡ προτεραιότητά μου. Ἤθελα νὰ ἀσχοληθῶ μὲ περισσότερο «μοντέρνα» ἀντικείμενα.

Ἡ ἐπαφή μου μὲ τὸν τότε Ἔφορο Βυζαντινῶν Ἀρχαιοτήτων Ἰωαννίνων, Δημήτρη Τριανταφυλλόπουλο, σήμερα καθηγητὴ τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Κύπρου, εἶχε σὰν ἀποτέλεσμα τὴν ἀπότομη μεταστροφή μου καὶ τὴν ἀνάγνωση μὲ ἄλλη ὀπτικὴ τῆς βυζαντινῆς λεγόμενης περιόδου καὶ τὴν σημασία της στὴ συνέχεια τοῦ Ἑλληνικοῦ Πολιτισμοῦ, μία περίοδο παραγνωρισμένη γιὰ πολλοὺς λόγους ἀπὸ τὴν ἐπιστήμη καὶ τὴν παιδεία μέχρι τα μέσα τοῦ 20ου αἰῶνα. Τὸ γεγονὸς ὅτι εἶχα τὴν εὐθύνη ἑπτὰ νομῶν ἐπὶ 19 ἔτη, ἀλλὰ καὶ οἱ παραπάνω ἀντιλήψεις μου, δὲν μοῦ ἐπέτρεψαν νὰ ἔχω συνθετικὸ θεωρητικὸ ἔργο, ἀλλὰ μόνον ἀποσπασματικό, μὲ ἐπὶ μέρους ἐπιστημονικὲς ἐργασίες. Ἄλλωστε ὁ χαρακτῆρας τῆς Ἀρχαιολογικῆς Ὑπηρεσίας εἶναι ἐπιστημονικὸς μὲ μελέτες ποὺ ἔχουν ἐφαρμογή. Τὸ ἀναστηλωτικό, μουσειακό, καταγραφικό, ὀργανωτικὸ ἔργο στὴν 8η Ἐφορεία ἦταν πράγματι μεγάλο (Μουσεῖα Κέρκυρας-Ιωαννίνων, φωτογραφικὴ συλλογὴ Κόνιτσας, πολυάριθμες περιοδικὲς ἐκθέσεις καὶ συνέδρια). Εἰδικὰ τὸ ἀνασκαφικὸ καὶ κυρίως τὸ ἀναστηλωτικὸ ἔργο εἶναι ἀδύνατον νὰ ἀναφερθῇ παρὰ μόνον σὲ βασικὰ σημεῖα (Νικόπολη, νησὶ Ἰωαννίνων, βυζαντινοὶ ναοὶ τοῦ Δεσποτάτου, κάστρα καὶ μνημεῖα ὑπαίθρου) ἔργα σὲ ὅλη τὴν ἔκταση τῆς Ἐφορείας.

Εἰδικὰ στὸ Κάστρο Ἰωαννίνων, ποὺ μετατράπηκε σὲ ζωντανὸ πολιτιστικὸ χῶρο, ἔχω ἀφήσει ἕνα μεγάλο κομμάτι τῆς ψυχῆς μου, στὰ Γιάννενα, ποὺ ταυτίζονται μὲ τὸ μεγαλύτερο μέρος τῆς ζωῆς μου καὶ ποὺ τὰ ἀγάπησα πραγματικά.

4. –Ἰωάννινα-Ναύπακτος• ποιά ἡ διαφορά;

Ἰωάννινα-Ναύπακτος. Τὰ Γιάννενα εἶναι πιὰ μιὰ μεγάλη πόλη μὲ πολλὲς δυνατότητες καὶ ὑποδομές. Εἶναι πανέμορφη μὲ νεότητα καὶ ζωὴ (Πανεπιστήμιο-Νοσοκομεία, Ὑπηρεσίες, Σχολεῖα, πολιτιστικοὶ καὶ ἄλλοι φορεῖς). Ἡ πόλη περιφρουρεῖται ἀπὸ βουνὰ καὶ σοῦ δίνει τὴ δυνατότητα μιᾶς ἐσωτερικῆς ὀργάνωσης, ποὺ φτάνει μέχρι τὴν ἐσωστρέφεια καὶ ἴσως τὴν ἐπιφυλακτικότητα. Ἡ Ναύπακτος εἶναι πανέμορφη μικρὴ πόλη μὲ θάλασσα, καὶ ὡς νησιώτισσα ποὺ εἶμαι, μοῦ ταιριάζει. Βρίσκεται κοντὰ στὴν Ἀθήνα καὶ τὴν Πάτρα. Ἡ θάλασσα κάνει τοὺς ἀνθρώπους πιὸ κινητικοὺς καὶ χαρούμενους καὶ ἀπαιτεῖται γερὸ ἀντιστάθμισμα, ἕνας στόχος, ἀλλὰ καὶ ἄλλες δυνατότητες, προκειμένου νὰ μὴν διασπᾶται ἡ νὰ πλανεύεται κανείς. Μᾶς χρειάζεται ἐδῶ λίγη ὀργάνωση.

5. –Ποιά εἶναι τὰ ἰδιαίτερα χαρακτηριστικὰ τῆς Ναυπάκτου ποὺ τὴν κατέστησαν ἕδρα τῆς Ἐφορείας;

Ἡ εἰσήγησή μας νὰ γίνη ἡ Ναύπακτος ἕδρα τῆς Ἐφορείας Βυζαντινῶν Ἀρχαιοτήτων πηγάζει ἀπὸ τὴν σκέψη ὅτι ἡ πόλη αὐτὴ στοὺς βυζαντινοὺς χρόνους εἶχε πρωτεύοντα ρόλο στὴν περιοχή. Ἔπειτα ὁ νομὸς Αἰτωλοακαρνανίας εἶναι ἐξαιρετικὰ μεγάλος μὲ τρεῖς κύριες πόλεις. Ἡ δημιουργία Ὑπηρεσιῶν καὶ στὶς τρεῖς θὰ συνέβαλε σὲ ἰσόρροπη ἀνάπτυξη. Ἕνα πρόβλημα τῆς ἀπόστασης τῆς ἕδρας ἀπὸ τὴν Λευκάδα μπορεῖ νὰ καλυφθῇ μὲ τὴν δημιουργία ὀργανωμένου Γραφείου στὴν Λευκάδα ἡ μὲ ἐπανεξέταση σὲ μελλοντικὸ ὀργανισμὸ μὲ τὴν 18η Ἐφορεία Ἄρτα-Πρέβεζα.

6. –Ποιές εἶναι οἱ πρῶτες ἐντυπώσεις σας;

Ἡ Ναύπακτος δὲν μοῦ ἦταν ἄγνωστη. Παρ’ ὅ,τι βρισκόταν στὸ ἔσχατο ὅριο τῆς 8ης Ἐφορείας, τὴν ἐπισκεπτόμουν συχνὰ ἐκτελῶντας ἔργο. Μὲ γοήτευε πάντοτε καὶ γνώριζα τοὺς φορεῖς της καὶ ὁρισμένους ἀπὸ τοὺς κατοίκους της, ἰδίως μηχανικούς, ἱερεῖς καὶ ἐκπροσώπους φορέων. Βεβαίως εἶναι διαφορετικὸ νὰ ζῆ κανεὶς μόνιμα σὲ ἕναν τόπο. Χρειάζεται προσαρμογή. Μοῦ ἔκανε πάντως ἐντύπωση ἡ προσωπικότητα τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου, τὸ πνευματικό του εὗρος, ἡ διαρκὴς παρουσία του, καὶ ὄχι παρέμβαση, στὴ ζωὴ τῆς πόλης. Ἡ παρουσία ἀνθρώπων ποὺ ἐκπροσωποῦν φορεῖς καὶ ἀγαποῦν τὸν τόπο τους. Ἡ προθυμία καὶ συνεργασία τῶν ὑπαλλήλων ποὺ συγκρότησαν τὸν πρῶτο πυρῆνα τῆς Ὑπηρεσίας, τέσσερις ἐκ τῶν ὁποίων ἐπέστρεψαν ἀπὸ τὴν Ἀθήνα, ὁ κόσμος ποὺ εἶναι ἁπλὸς καὶ προσιτὸς μὲ χαρακτηριστικὰ νοικοκύρη. Στὴν Ναύπακτο μποροῦν νὰ γίνουν πολλὰ πράγματα ποὺ θὰ ἔδιναν ἕναν δυναμικότερο χαρακτῆρα στὴν εἰκόνα ἀλλὰ καὶ τὴν πολιτιστικὴ καὶ οἰκονομικὴ ζωὴ τῆς πόλης.

7. –Τί μπορεῖ νὰ σημαίνη γιὰ τὴν Ναύπακτο ἡ κατάκτηση τῆς ἕδρας τῆς Ἐφορείας;

Ἐμεῖς ὡς Ὑπηρεσία εἴμαστε ὑποχρεωμένοι νὰ λειτουργοῦμε ἐξίσου πρὸς τοὺς πολῖτες καὶ τῶν δύο νομῶν καὶ αὐτὸ θὰ κάνουμε. Εἶναι ὅμως ἐκ τῶν πράγμάτών εὔλογο ὅτι ὠφελεῖται πάντοτε περισσότερο ἡ ἕδρα τῆς Ἐφορείας, ὅταν βεβαίως ὑπάρχουν οἱ συνθῆκες (ταχύτερη ἐξυπηρέτηση πολιτῶν, κάποια ἔργα ὑποδομῆς γιὰ τὴν ἀνάδειξη μνημείων) ἡ συνεργασία μὲ πολιτιστικοὺς φορεῖς γιὰ τὴν ὀργάνωση ἐκδηλώσεων.

8. –Τί νομίζετε ὅτι λείπει ἀπὸ τὴν Ναύπακτο ὡς πρὸς τὴν ὑποδομὴ καὶ ποιές εἶναι οἱ πρῶτες προτεραιότητές σας;

Ἡ Ναύπακτος, ὅπως γνωρίζετε, στὸ κεντρικό, ἱστορικό της τμῆμα, ἀποτελεῖ παραδοσιακὸ οἰκισμὸ καὶ ἱστορικὸ τόπο. Ἀπαιτεῖται, λοιπόν, μεγάλη καὶ σοβαρὴ συνεργασία μὲ τὸν Δῆμο Ναυπάκτου, προκειμένου νὰ βελτιωθῇ ἡ εἰκόνα καὶ οἱ κοινόχρηστοι χῶροι τοῦ ἄνω τμήματος οἰκισμοῦ καὶ τοῦ Κάστρου. Ἐπίσης τὰ οἰκόπεδα ποὺ ἔχουν ἀπαλλοτριωθῇ ὡς τώρα γιὰ τὴν ἀνάδειξη τοῦ Κάστρου βρίσκονται σὲ ἐγκατάλειψη, ἐφόσον κατ’ οὐσίαν ἀποτελοῦν δημόσιους χώρους. Ἡ συμβολὴ τοῦ Δήμου Ναυπάκτου εἶναι ἐπιβεβλημένη. Ἀπὸ πλευρᾶς Ὑπουργείου λείπει ἡ ὑποδομή, τὴν ὁποία ὅμως εἴχαμε ἤδη δρομολογήσει. Στὸ κλειστὸ μέχρι τώρα τζαμὶ τοῦ λιμανιοῦ προβλέπεται νὰ ἐκτεθῇ ἕνα μέρος ἀπὸ τὰ εὑρήματα τῶν ἀνασκαφῶν της Ναυπάκτου. Ἡ ἔκθεση προτείνεται στὸ Δ Κοὶ¬νο¬τι¬κό Πλαίσιο. Μέσῳ τοῦ Ταμείου Ἀρχαιολογικῶν Πόρων, μετὰ ἀπὸ εἰσήγησή μας, αὐτὴ τὴν στιγμὴ ἐκτελοῦνται στερεωτικὰ ἔργα σὲ κτίρια τοῦ Φρουρίου, στὰ τρία ἄνω διαζώματα, ὥστε τὸ τμῆμα αὐτὸ τοῦ Κάστρου, ποὺ εἶναι ἀδόμητο, νὰ μετατραπῇ σὲ ὀργανωμένο ζωντανὸ ἀρχαιολογικὸ χῶρο μὲ εὐρύτερες πολιτιστικὲς λειτουργίες (Φυλάκια, πωλητήριο-ἀναψυκτήριο, W.C, αἴθουσες ἐκθέσεων, ναὸς Προφήτη Ἠλία, χῶροι ὑπαίθριων ἐκδηλώσεων). Σᾶς ἀνακοινώνω γιὰ πρώτη φορὰ δημοσίως ὅτι στὶς πρόσφατες ἔρευνες στὸ κτίριο δίπλα στὸν Προφήτη Ἠλία, ποὺ ἀποτελοῦν τεκμήρια τῆς ὕπαρξης τοῦ Βυζαντινοῦ Ναοῦ ποὺ ὑποθέτουμε, ὁ ὁποῖος μετατράπηκε σὲ Τζαμὶ καὶ στὸν ὁποῖο κτίσθηκε ὁ σημερινὸς ναός, ἀπαιτεῖται στὸ χῶρο γύρω ἀπὸ τὸν ναὸ μία ἀνασκαφικὴ ἔρευνα, ποὺ θὰ φέρη στὸ φῶς περισσότερα στοιχεῖα.

9. –Πὼς μποροῦν νὰ «ἐκμεταλλευθοῦν» οἱ Ναυπάκτιοι (ὡς ἐκκλησιαστικὴ ἐφημερίδα μας ἐνδιαφέρει κυρίως ἡ Μητρόπολη μὲ τὶς Ἐνορίες καὶ τὰ Μοναστήρια της, καὶ δευτερευόντως οἱ Δῆμοι, Φορεῖς, Σύλλογοι, ἰδιῶτες κλπ.) τὴν 22α Ἐφορεία; Πὼς μποροῦν νὰ τὴν βοηθήσουν στὸ ἔργο της; Τί πρέπει νὰ κάνουν, τί νὰ ζητοῦν ἀπὸ τὴν Ἐφορεία; 

Μὲ τὴν διαρκῆ ἐνημέρωση καὶ τὴν συνεργασία οἱ πολῖτες καὶ οἱ φορεῖς μποροῦν στὸ πλαίσιο τοῦ ἐφικτοῦ νὰ ἀποσπάσουν ὅ,τι εἶναι δυνατὸν ἡ νέα Ὑπηρεσία νὰ προσφέρη τὴν ταχύτατη διεκπεραίωση αἰτημάτων, τὴν ἀποκατάσταση μνημείων, τὴν συμμετοχὴ στὴν πολιτιστικὴ ζωή. Συγκεκριμένα, οἱ ἐφημέριοι μποροῦν διὰ τῆς Μητροπόλεως νὰ ἀποστέλλουν τὰ αἰτήματα ἐπισκευῆς ναῶν κλπ., νὰ πληροφοροῦνται ἄμεσα γιὰ τὶς προδιαγραφὲς μελετῶν, ὥστε νὰ μὴν ὑπάρχουν ἄσκοπες καθυστερήσεις. Ἐπίσης, μπορεῖ ἡ Ὑπηρεσία, ὅταν στελεχωθῇ, νὰ συμβάλη στὴν καταγραφὴ εἰκόνων καὶ κειμηλίων γιὰ τὴν διάσωσή τους. Οἱ φορεῖς βεβαίως μποροῦν νὰ βοηθήσουν μὲ τὴν σύνταξη μελετῶν καὶ τὴν χρηματοδότηση ἔργων μέσῳ αὐτῆς τῆς συνεργασίας. Γιατί εἶναι γνωστὸν ὅτι τὸ Ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ ἐλέγχει τὰ ἔργα στὰ Μνημεῖα, χρηματοδοτεῖ ὅμως κατὰ προτεραιότητα ὅσα ἔχουν παγκόσμια ἐμβέλεια, ἐθνικὴ ἐμβέλεια, μεγάλη περιφερειακὴ καὶ τοπικὴ ἱστορικὴ ἡ ἀρχαιολογικὴ σημασία. Τὸ πλῆθος τῶν παραδοσιακῶν ναῶν ἀπαιτεῖ τὴν ἴδια χρηματοδότηση τῶν κοινοτήτων. Ἕνα μέρος μπορεῖ νὰ καλυφθῇ μὲ τὴν συμβολὴ τῆς Νομαρχίας καὶ τῶν Δήμων.

10. –Ποιά ἡ σημασία τῆς Ἐφορείας γιὰ τὰ ἐνεργὰ ἱστορικὰ Μοναστήρια τῆς Ἐπαρχίας Ναυπάκτου (Ἀμπελακιώτισσας, Βομβοκούς);

Οἱ Κρατικὲς Ὑπηρεσίες δὲν δημιουργοῦν πολιτισμό. Δείχνουν τὸ ἐπίπεδο τῆς Κρατικῆς Διοίκησης. Ὁ Πολιτισμὸς δημιουργεῖται ἀπὸ τὸ εἶδος τῶν ἀξιῶν τῶν ἀνθρώπων μιᾶς κοινωνίας καὶ μόνον ὅτι τὰ μοναστήρια αὐτὰ εἶναι ἐνεργὰ μέχρι σήμερα ἀποτελεῖ μορφὴ πολιτισμοῦ ὡς μέρος τῆς θρησκευτικῆς ἔκφρασης τῶν μοναχῶν. Αὐτὰ τὰ μοναστήρια μποροῦν νὰ εἶναι φυτώρια πνευματικῆς ζωῆς γιὰ ἀσκητὲς καὶ λαϊκούς. Στὴν διατήρηση τοῦ ἱστορικοῦ τους χαρακτῆρα, τὴν ἀρχιτεκτονική τους, τῶν τοιχογραφιῶν τοῦ ἐσωτερικοῦ, ποὺ ἔχουν λειτουργία, ἀλλὰ εἶναι ἔργα τέχνης, ἡ Ἐφορεία μπορεῖ νὰ συμβάλη, μὲ προϋπόθεση πάντοτε τὴν στελέχωση, τὴν χρηματοδότησή της ἡ ἀκόμη μὲ τὴν ἁπλὴ ἐπίβλεψη.

11. –Ποιά ἡ σημασία τῆς Ἐφορείας γιὰ τὰ μνημεῖα της Παναξιώτισσας, τῆς Βαράσοβας;

Ἡ Παναξιώτισσα καὶ τὰ Ἀσκητήρια τῆς Βαράσοβας εἶναι μερικὰ ἀπὸ τὰ σημαντικότερα μνημεῖα τῆς περιοχῆς Ναυπακτίας. Ἡ Παναξιώτισσα στερεώθηκε τὸ 1992. Διασώζει ἐλάχιστα σπαράγματα βυζαντινῶν τοιχογραφιῶν δύο στρωμάτων, ποὺ ἀπαιτοῦν συντήρηση. Στὸ ἐσωτερικὸ μποροῦν νὰ γίνουν μὲ μεγάλη προσοχὴ ἡ ἐπίβλεψη ἐργασίας ἐφαρμογῆς κονιαμάτων. Μία μελλοντικὴ ἀνασκαφῇ θὰ φέρη στὸ φῶς παλαιοχριστιανικὴ βασιλικὴ καὶ ἴσως κάποιο οἰκισμὸ στὴ θέση τοῦ σημερινοῦ ναοῦ. Στὰ Ἀσκητήρια τῆς Βαράσοβας ἀποτυπώνεται ἡ ἀνάγκη προστασίας τῶν μοναχῶν σὲ δύσκολους χρόνους. Λόγῳ τῆς ἱστορικῆς τους σημασίας θὰ ἔπρεπε νὰ δημιουργηθοῦν ἤπιες, ἀλλὰ καλύτερες προσβάσεις, ὥστε σὲ ἕνα συνολικὸ πρόγραμμα νὰ ἐνταχθῇ ἡ ἀποκατάσταση καὶ ἀνάδειξή τους.  Ὅλα τὰ παραπάνω μνημεῖα μαζὶ μὲ ἄλλα σημαντικότατα στὸ νομὸ μποροῦν νὰ ἀναδειχθοῦν ὡς προσκυνηματικοὶ τόποι, ὅπου συνενώνονται ἡ θρησκευτικὴ ἀνάταση, ἡ φύση καὶ ἡ τέχνη. Θὰ πρέπη ἡ Ἐκκλησία, οἱ Δῆμοι, οἱ Πολιτιστικοὶ Σύλλογοι μαζὶ μὲ τὴν Ἐφορεία νὰ βροῦμε λύσεις διατήρησης καὶ ἀνάδειξής τους. Εἴμαστε στὴ διάθεση ὅλων.

12. –Ποιά ἡ σημασία τῆς Ἐφορείας γιὰ τὰ διαλελυμένα Μοναστήρια (Φιλοθέου, Ἀμώρανης, Ἀραχώβης, Κρυονερίων, Καβαδιώτισσας);

Τὰ μοναστήρια αὐτά, δυστυχῶς, δὲν τὰ ἔχω ἐπισκεφθῇ. Μὲ πρωτοβουλία τῶν ἱερέων ἡ τῶν Δήμων θὰ μποροῦσε νὰ καταγραφῆ ἡ σημερινὴ κατάστασή τους, γιὰ νὰ ἀξιολογηθῇ ἡ δυνατότητα κάποιας παρέμβασης.

13. –Πὼς βλέπετε τὸ ἄμεσο καὶ τὸ ἀπώτερο μέλλον τῆς 22ας Ἐφορείας Β.Α. στὴν Ναύπακτο;

Τὸ ἄμεσο μέλλον τῆς 22ης Ἐφορείας Βυζαντινῶν Ἀρχαιοτήτων ἐπιτάσσει τὴν στελέχωσή της καὶ τὴν ἀξιολόγηση προγράμματος σὲ κάποια μνημεῖα μὲ τὴν ἀξιολογικὴ κλίμακα ποὺ σᾶς προανέφερα. Τὸ ἀπώτερο μέλλον μόνο ὁ καλὸς Θεὸς τὸ γνωρίζει. Ἀπαιτεῖται νὰ δουλέψουν ἐπιστήμονες καὶ ὑπάλληλοι ποὺ ἀγαποῦν τὸν τόπο, ἀπαιτεῖται οἱ ἱερεῖς νὰ θεωροῦν σύμμαχο τὴν Ὑπηρεσία αὐτὴ καὶ ὄχι ἐμπόδιο. Ἀπαιτεῖται καλὴ συνεργασία μὲ τοὺς Δήμους καὶ τοὺς φορεῖς, ὥστε ἡ Ὑπηρεσία αὐτὴ νὰ συμβάλη στὸ σύγχρονο πολιτισμό. Ἀπαιτεῖται ἀπὸ κεντρικῆς πλευρᾶς ἕνας σχεδιασμὸς μὲ προοπτική, στὸν ὁποῖο νὰ ἐντάσσονται τὰ ἐπὶ μέρους προγράμματα μὲ δυνατότητα ἐκμετάλλευσης τῶν χρηματοδοτήσεων καὶ μὲ δυνατότητα λειτουργίας τῶν μνημείων καὶ χώρων ποὺ ἀποκαθίστανται. Κυρίως ὅμως, νομίζω, ἀπαιτεῖται ἀλλαγὴ νοοτροπίας ἀπὸ ὅλους μας γιὰ τὴν ἐπαναξιολόγηση τῆς ἔννοιας τοῦ πολιτισμοῦ, σὲ κάθε ἔκφραση τῆς ζωῆς, τὴν καλύτερη διαχείριση τοῦ ἐλεύθερου χρόνου. Ἡ Ναύπακτος ποὺ εἶναι ἀκόμη μικρὴ καὶ μὲ συνεκτικὸ κοινωνικὸ ἱστὸ πράγματι ἔχει μεγάλες δυνατότητες νὰ εἶναι καὶ νὰ γίνεται εὐχάριστος τόπος διαβίωσης τῶν κατοίκων καὶ μπορεῖ μέσῳ τῶν φορέων καὶ τῶν πολιτῶν καὶ μὲ τὴν συνδρομὴ τοῦ Ὑπουργείου Πολιτισμοῦ νὰ ἀναδείξη τὴν πολιτιστική της ταυτότητα.–