Skip to main content

Κύριο θέμα: Μνημειώδης ἔκδοση - Τὰ ἔργα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ στὴν ἰταλικὴ γλῶσσα

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Τὸ νὰ συμμετάσχη κανεὶς σὲ ἕνα Συνέδριο στὴν Βενετία, καὶ μάλιστα ὡς εἰσηγητὴς σὲ θέμα ποὺ συνδέεται μὲ τὴν θεολογία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ εἶναι ἕνα πολὺ σημαντικὸ καὶ ἐλπιδοφόρο γεγονός. Αὐτὸ μὲ κάνει νὰ καταγράψω μὲ πολλὴ συντομία μερικὲς ἐντυπώσεις μου ἀπὸ τὸ Συνέδριο καὶ τὴν Βενετία χάριν τῆς ἐνημερώσεως τῶν ἀναγνωστῶν.

1. Ἡ διοργάνωση τοῦ Συνεδρίου

Μνημειώδης έκδοση - Τα έργα του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά στην ιταλική γλώσσα

Τὸ Συνέδριο διοργανώθηκε ἀπὸ τὸ «Εὐρωπαϊκὸ Δίκτυο Ἐρευνῶν» ποὺ ἐνδιαφέρεται γενικὰ γιὰ «τὴν ἀλληλεπίδραση ἐπιστήμης καὶ θρησκείας στὸν 21ο αἰῶνα». Ὁ διευθυντὴς τοῦ προγράμματος Καθηγητὴς Φυσικῆς τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Ἀργύρης Νικολαΐδης ἀνέλυσε διεξοδικὰ στὸ Συνέδριο τὸν σκοπὸ καὶ τὸ ἔργο τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Δικτύου Ἐρευνῶν.

Ὅπως ἀνέφερε, σὲ αὐτὴν τὴν σημαντικὴ κίνηση συμμετέχουν μαθηματικοί, φυσικοί, βιολόγοι, φιλόσοφοι, θεολόγοι, ψυχαναλυτές, βιοτεχνολόγοι κλπ. ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα, τὴν Γερμανία, τὴν Ἰταλία καὶ τὴν Ἀγγλία. Ἡ ραγδαία αὔξηση τῆς γνώσεως σ' ὅλους τοὺς τομεῖς, ἡ ἐπανάσταση στὴν πληροφόρηση δημιουργοῦν πολλὰ ἐρωτηματικὰ καὶ ἀπορίες. Εἶναι ἑπόμενο ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος νὰ ἐπιδιώκη τὴν ἐπίλυση τῶν προβλημάτων αὐτῶν.

Μέσα στὰ πλαίσια τοῦ ἐρευνητικοῦ αὐτοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Δικτύου Ἐρευνῶν ἔχουν προγραμματισθῇ γιὰ φέτος συμπόσια-συζητήσεις μὲ θέματα: «Ψυχανάλυση καὶ θεολογία», «Ἀνθρώπινο πρόσωπο στὸν 21ο αἰῶνα», «Ὁ χρόνος στὴν ἐπιστήμη, στὴν ἀνθρωπολογία καὶ τὴν θεολογία». Ἐπίσης διοργανώνονται καὶ δύο ἡμερίδες, ἡ μία στὴν Βενετία, γιὰ τὴν ὁποία θὰ ἀναφερθοῦμε πιὸ κάτω, καὶ ἡ ἄλλη στὴν Ἑλλάδα μὲ θέμα «Ἔχει ἡ Εὐρώπη ψυχή;». Πράγματι ζοῦμε σὲ μιὰ ἐποχὴ πολλὴ περίεργη, μὲ πολλὰ ρεύματα καὶ ἀντιφατικότητες καὶ ὅσοι εἶναι ὑποψιασμένοι καὶ ἀνήσυχοι ἐπιδιώκουν νὰ συζητήσουν τὰ θέματα αὐτὰ καὶ νὰ ἐντοπίσουν τὰ προβλήματα. Οἱ συζητήσεις ποὺ γίνονται πρέπει νὰ εἶναι ἀνοικτὲς καὶ νὰ γίνωνται ἀποδεκτὲς ἀπ' ὅλους διάφορες κριτικὲς παρεμβάσεις μὲ πνεῦμα ἀγάπης καὶ μαθητείας, γιατί μόνον ἔτσι μπορεῖ κανεὶς νὰ ἀντιμετωπίση τὰ κρίσιμα ὑπαρξιακὰ προβλήματα ποὺ ἀπασχολοῦν τὸν σύγχρονο ἄνθρωπο.

2. Τὸ Συνέδριο στὴν Βενετία

Τὸ Συνέδριο αὐτὸ διοργανώθηκε ἀπὸ τὸ Εὐρωπαϊκὸ Δίκτυο Ἐρευνῶν μὲ θέμα «Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς καὶ ἡ ἀναζήτηση μιᾶς νέας ἐπιστημολογίας» στὴν Βενετία τὴν 8η Φεβρουαρίου ε.ε. καὶ ἦταν μέσα στὰ πλαίσια τοῦ προγράμματος τοῦ Κέντρου αὐτοῦ. Βέβαια τὸ θέμα εἶναι λίγο παράξενο, ἀλλὰ προκαλεῖ τὸ ἐνδιαφέρον. Θὰ πρέπη νὰ σημειωθῇ ὅτι γενικὰ τὸ Εὐρωπαϊκὸ Δίκτυο Ἐρευνῶν στὴν ἐπιτυχία τοῦ σκοποῦ του βοηθεῖται ἀπὸ Καθηγητὰς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Θεσσαλονίκης καὶ ἀπὸ μοναχοὺς τοῦ Ἁγίου Ὅρους.

Μνημειώδης έκδοση - Τα έργα του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά στην ιταλική γλώσσα

Τὸ θέμα τοῦ Συνεδρίου, καθὼς ἐπίσης καὶ ὁ τόπος τοῦ Συνεδρίου, ἔγινε μὲ ἀφορμὴ τὴν μετάφραση καὶ ἔκδοση στὴν ἰταλικὴ γλῶσσα ὅλων τῶν ἔργων τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Πρόκειται γιὰ ἕνα μνημειῶδες ἔργο, τὸ ὁποῖο καθυστέρησε ἕξι σχεδὸν αἰῶνες, δηλαδὴ ἀπὸ τὸν 14ο αἰῶνα ποὺ ἔζησε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς μεταφράσθηκαν τὰ ἔργα του στὰ ἰταλικὰ τὸν 21ο αἰῶνα. Ἂν σκεφθῇ μάλιστα κανεὶς ὅτι ἐπειδὴ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἀντιμετώπισε μὲ ἐπάρκεια τὸν δυτικὸ σχολαστικισμὸ καὶ ἠθικισμό, ὅπως ἐκφράζεται στὸν Θωμᾶ τον Ἀκινάτη καὶ τοὺς οὐμανιστὲς καὶ δέχθηκε τὴν ἀντίδραση τῶν ἐκπροσώπων τοῦ δυτικοῦ πνεύματος, τότε ἀντιλαμβάνεται τὴν μεγάλη ἀξία τῆς ἐκδόσεως τῶν ἔργων του. Γιὰ πρώτη φορὰ οἱ Ἰταλοὶ θὰ μπορέσουν νὰ διαβάσουν τὴν ὅλη διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ὄχι μέσα ἀπὸ ἄλλες ἀρνητικὲς κριτικές, ἀλλὰ μέσα ἀπὸ τὰ ἔργα του.

Ἡ ἔκδοση αὐτὴ ἔγινε ἀποδεκτὴ μὲ πολὺ μεγάλο ἐνδιαφέρον καὶ ὁλοκληρώθηκε σὲ τρεῖς ὀγκώδεις τόμους. Ἡ ἀξία τοῦ ἔργου φαίνεται καὶ ἀπὸ τὸ ὅτι ἀπὸ τὴν μιὰ σελίδα παρουσιάζονται τὰ ἔργα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη στὴν ἰταλικὴ γλῶσσα, ὁπότε ἕνας ἑλληνιστὴς Ἰταλὸς ἔχει τὴν δυνατότητα νὰ ἐλέγξη τὴν μετάφραση. Ἐπίσης, ὅπως μοῦ εἶπαν οἱ μεταφραστές, προσπάθησαν νὰ μεταφέρουν τὴν ἰταλικὴ γλῶσσα στὸ ἑλληνικὸ πρωτότυπο, παρὰ νὰ χαθῇ τὸ πνεῦμα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ μὲ τὴν μεταφορὰ στὴν σύγχρονη ἰταλικὴ ὁρολογία. Ὁ πρῶτος τόμος ποὺ κυκλοφόρησε σὲ 5.000 ἀντίτυπα ἔχει ἐξαντληθῇ καὶ ἔγινε δεύτερη ἔκδοση, καθὼς ἐπίσης τὸ τρίτομο αὐτὸ ἔργο προωθήθηκε κυρίως σὲ βιβλιοθῆκες, σὲ Πανεπιστήμια, σὲ Ἱερὲς Μονὲς καὶ ἀγοράσθηκε ἀπὸ μεμονωμένα πρόσωπα.

Τὸ ὅλο ἔργο προλογίζει ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος καὶ ὁ πρ. Ἀρχιεπίσκοπος Μιλάνου Κάρλο Μαρτίνι, ὁ ὁποῖος πρόσφατα ἦταν καὶ ὑποψήφιος γιὰ νὰ ἐκλεγῇ Πάπας, πρώην πρύτανης τοῦ Γρηγοριανοῦ Πανεπιστημίου καὶ προσωπικότητα ἀναγνωρισμένη ἀπ' ὅλους. Τώρα, μετὰ τὴν παραίτησή του ἀπὸ τὸ ἀξίωμά του, ἐφησυχάζει στὰ Ἱεροσόλυμα. Ἐργάσθηκε σκληρὰ μιὰ ὁμάδα μεταφραστῶν ποὺ γνωρίζει ἑλληνικὴ καὶ ἰταλικὴ γλῶσσα, μεταξὺ τῶν ὁποίων δύο ψυχαναλυτές, ὁ Μελέτης Μελετιάδης καὶ ὁ Καθηγητὴς Ε. Perrella. Τὴν ἔκδοση αὐτὴ ἐπιχορήγησε τὸ Ἵδρυμα Ἀριστοτέλη Ὠνάση ποὺ ἔπαιξε σημαντικὸ ρόλο στὴν ἐκδοτικὴ αὐτὴ προσπάθεια. Πρέπει δὲ νὰ σημειωθῇ ὅτι ἡ παρουσίαση τοῦ πρώτου τόμου ἔγινε πρὶν ἀπὸ λίγο καιρὸ στὴν Πάδοβα, στὴν Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τῶν Βενεδικτίνων καὶ ὅπως εἶναι φυσικὸ προσήλκυσε τὸ ἐνδιαφέρον πολλῶν Ἰταλῶν οἱ ὁποῖοι ἄρχισαν νὰ μελετοῦν γιὰ πρώτη φορὰ τὰ ἔργα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ στὴν δική τους γλῶσσα.

Μνημειώδης έκδοση - Τα έργα του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά στην ιταλική γλώσσα

Ἡ σημαντικότητα τῆς ἐκδόσεως αὐτῆς φαίνεται ἀπὸ τὸ ὅτι ἡ ἡσυχαστική-νηπτικὴ παράδοση (ἡσυχασμὸς) ὅπως ἐκφράσθηκε ἀπὸ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ, ἔρχεται νὰ ἰσορροπήση τὸ οἰκουμενιστικὸ ρεῦμα τὸ ὁποῖο ἐπικρατεῖ στὴν ἐποχή μας. Δηλαδή, ἀπὸ τὴν μεριὰ ὑπάρχει μιὰ οἰκουμενιστικὴ νοοτροπία ποὺ προσπαθεῖ νὰ παρουσιάση τὴν ἄποψη ὅτι δὲν ὑπάρχουν οὐσιαστικὲς διαφορὲς μεταξὺ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ τῆς Παπικῆς Ἐκκλησίας, ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ ὅμως ἡ ἔκδοση τῶν ἔργων τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ θὰ ἀποδείξη τὴν σημαντικὴ διαφορὰ στὴν σχέση μεταξὺ σχολαστικισμοῦ-ἠθικισμοῦ καὶ νηπτικὴς παραδόσεως. Ὁπότε, ὅπως πιστεύω, ὁ θεολογικὸς διάλογος θὰ τεθῇ στὴν πραγματική του διάσταση, ἂν ὄχι ἀπὸ τοὺς θεολόγους ποὺ διαλέγονται, τοὐλάχιστον ἀπὸ τὸν λαό. Καὶ αὐτὸ ἔχει μεγάλη σημασία.

Ἡ θεματολογία τοῦ Συνεδρίου κινήθηκε μέσα στὴν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ σὲ σχέση μὲ τὴν σύγχρονη ἀντίληψη τῶν πραγμάτων. Στὴν Ἡμερίδα, ἡ ὁποία πραγματοποιήθηκε στὴν κεντρικὴ αἴθουσα τοῦ Πανεπιστημίου της Βενετίας, ἀναπτύχθηκαν συνολικὰ πέντε εἰσηγήσεις.

Ἡ πρώτη ἔγινε ἀπὸ τὸν ὑπογράφοντα μὲ θέμα: «Ὁ ἡσυχασμὸς καὶ ἡ γνώση τοῦ Θεοῦ». Μὲ τὴν εἰσήγησή μου προσπάθησα νὰ δείξω ὅτι ἡ γνώση τοῦ Θεοῦ κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ δὲν εἶναι ἀποτέλεσμα διανοητικῆς ἐπεξεργασίας, ἀλλὰ ἀποκαλύψεως τοῦ Θεὺ στὸν νοῦ - καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου. Στὴν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ γίνεται ἀναφορὰ στὴν διπλῆ γνωσιολογικὴ μεθοδολογία, ἤτοι ἄλλη εἶναι ἡ μέθοδος γνώσεως τοῦ Θεοῦ καὶ ἄλλη ἡ μέθοδος γνώσεως τῶν κτιστῶν πραγμάτων. Ἀπαραίτητη προϋπόθεση γνώσεως τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἱερὰ ἡσυχία ποὺ συνδέεται στενὰ μὲ τὴν μυστηριακὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ εἰσήγηση δημοσιεύεται σὲ ἄλλη σελίδα.

Ἡ δεύτερη εἰσήγηση ἔγινε ἀπὸ τὸν Καθηγητὴ p. Giuseppe Pirola μὲ θέμα: «Ἡ εἰσφορὰ τοῦ Παλαμᾶ στὸν ἐπιστημολογικὸ στοχασμὸ σχετικὰ μὲ μιὰ ἠθικὴ τῆς διαπροσωπικῆς σχέσεως». Ὁ Καθηγητὴς Pirola ἔχει μεγάλο κῦρος στὴν Δυτικὴ Ἐκκλησία καὶ μελέτησε τὰ ἔργα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Ἡ εἰσήγησή του εἶχε ἐνδιαφέρον καὶ ἐπικεντρώθηκε σὲ δύο σημεῖα, τὸ ἕνα ὅτι ὑπάρχει μιὰ ἱστορικὴ ἀντίληψη τῆς ἐπιστήμης μὲ ἡμερομηνία, καθὼς ἐπίσης καὶ μιὰ ἀντίληψη τῆς ἐπιστήμης τῆς ἔρευνας, τὸ ἄλλο σημεῖο ὅτι ἡ ἠθικὴ στηρίζεται στὴν σχέση τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ μὲ τὸν ἄνθρωπο. Τὸ σημαντικὸ εἶναι ὅτι ὁ Καθηγητὴς Pirola μὲ τὴν εἰσήγησή του, ἀναλύοντας τὴν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ἔκανε πολλὲς ὑπερβάσεις σὲ σχέση μὲ τὴν δυτικὴ θεολογία, κλονίζοντας τὴν μεταφυσική, δημιουργῶντας ρίξη μὲ τὴν πλατωνικὴ καὶ νεοπλατωνικὴ φιλοσοφία, λέγοντας μάλιστα ὅτι κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ ἡ πρώτη φιλοσοφία δὲν εἶναι ἡ μεταφυσική, ἀλλὰ ἡ σχέση τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό, κάνοντας λόγο γιὰ ἐμπειρία ὄχι τοῦ νοητικοῦ κενοῦ, ἀλλὰ τοῦ προσώπου, γιὰ τὴν ἀξία τοῦ ὀρθοδόξου ἡσυχασμοῦ καὶ τῆς νοερᾶς προσευχῆς ποὺ εἶναι ἀντίθετες πρὸς τὸν Νεοπλατωνισμό, γιὰ τὴν θέωση τοῦ σώματος μὲ τὰ μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας κλπ.

Ἡ τρίτη εἰσήγηση ἔγινε ἀπὸ τὸν Καθηγητὴ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν Μάριο Μπέγζο μὲ θέμα «Ἡ προτεραιότητα τῆς ἐνέργειας στὸν Γρηγόριο Παλαμᾶ καὶ τὴν σύγχρονη φυσική». Ἀναπτύσσοντας τὸ θέμα τῆς προτεραιότητος τῆς ἐνέργειας ἔναντι τῆς οὐσίας, ἐννοοῦσε τὴν μέθεξη ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο τῆς ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ διὰ τῆς ὁποίας ἀποκτᾶ τὴν γνώση Του. Ὕστερα ἀπὸ αὐτὴν τὴν θεολογικὴ ἀνάλυση προχώρησε στὸν «ἐπιστημολογικὸ ἐνεργετισμὸ τοῦ 20ου αἰῶνα» παρουσιάζοντας τὴν εἰδικὴ θεωρία τῆς σχετικότητος ποὺ ἀρνεῖται τον δυαλισμὸ ὕλης καὶ ἐνέργειας καὶ τὴν κβαντοθεωρία ποὺ ἀνατρέπει τὴν κλασσικὴ φυσικὴ καὶ τὸν νευτόνιο μηχανικισμὸ ποὺ στηρίζονται στὸν δυαλισμὸ ὕλης καὶ ἐνέργειας. Τόνισε μάλιστα ὅτι παρ' ὅλο ποὺ τὰ ἐλατήρια αὐτῶν τῶν παραδόσεων εἶναι διαφορετικὰ καὶ ἐργάζονται σὲ διαφορετικὰ πεδία τοῦ ἀνθρώπινου ἐπιστητοῦ, συγκλίνουν σὲ θεμελιώδεις διαπιστώσεις τους.

Ἡ τέταρτη εἰσήγηση ἔγινε ἀπὸ τὸν Καθηγητὴ Natafino Valentini ποὺ εἶχε ὡς θέμα: «Γρηγόριος Παλαμᾶς στὴν ρωσσικὴ παράδοση. Τὸ πέρασμα ἀπὸ τὴν ἡσυχαστικὴ παράδοση στὴν φιλοσοφία τοῦ ὀνόματος». Ὁ Καθηγητὴς Valentini ἀνέλυσε διεξοδικά το πὼς ἡ ἡσυχαστικὴ παράδοση πέρασε στοὺς Σλαύους, μέσα ἀπὸ τοὺς μαθητὲς καὶ τὰ ἔργα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, καθὼς ἐπίσης καὶ ἀπὸ τὴν μετάφραση τῆς Φιλοκαλίας ποὺ ἔγινε ἀπὸ τὸν Παΐσιο Βελικόφτσκι, ἀλλὰ καὶ τὸ βιβλίο: «Οἱ περιπέτειες ἑνὸς προσκυνητοῦ». Ἀνέφερε τὶς ἀπόψεις τῶν διαφόρων Ρώσσων φιλοσόφων καὶ θεολόγων καὶ κυρίως τοῦ Παύλου Ἀλεξάνδροβιτς Φλορένσκυ. Πρόκειται γιὰ ἕναν Ρῶσσο Ἱερέα, θεολόγο καὶ φιλόσοφο, Καθηγητὴ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Μόσχας, ποὺ ἀσχολήθηκε καὶ μὲ ἄλλες θετικὲς ἐπιστῆμες. Ἐπίσης ἀναφέρθηκε στὸ κίνημα τῶν ὀνοματολατρών.

Ἡ πέμπτη εἰσήγηση ἔγινε ἀπὸ τὸν Καθηγητὴ καὶ Ψυχαναλυτὴ Ettore Perrella, ὁ ὁποῖος ἦταν καὶ ἕνας ἀπὸ τοὺς βασικοὺς μεταφραστὲς τοῦ ἔργου τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ μὲ θέμα: «Πρὸς μία τριαδικὴ ἐπιστημολογία». Ἀνέλυσε διεξοδικὰ τὴν ἀνάγκη νὰ γίνη ὑπέρβαση τῆς δυτικῆς δυαδικῆς ἐπιστημολογίας ποὺ στηρίζεται σὲ μιὰ ἀντιστοιχία λογικῆς καὶ ὄντος, μὲ τὸ νὰ ἐκφρασθῇ μιὰ τριαδικὴ θεολογία ποὺ νὰ θεμελιώνεται στὴν ἀντιστοιχία μεταξὺ ὄντος, λογικῆς καὶ ἐνέργειας. Στὴν πραγματικότητα τόνισε ὅτι πρέπει νὰ γίνη μιὰ ὑπέρβαση τῆς μεταφυσικῆς-ὀντολογίας καὶ τῆς ἠθικολογίας μὲ τὴν μέθεξη τοῦ ὄντος διὰ τῶν ἐνεργειῶν.

Στὸ τέλος τῆς Ἡμερίδας, δηλαδὴ στὶς ἀπογευματινὲς ὧρες ἔγινε καὶ μία στρογγυλὴ τράπεζα συνομιλιῶν, ὅπου οἱ ἀκροατὲς εἶχαν τὴν δυνατότητα νὰ ὑποβάλουν ἐρωτήσεις, ἐκτὸς ἀπὸ τὶς ἐρωτήσεις ποὺ ὑπέβαλαν μετὰ τὸ τέλος κάθε ἑνότητος τῶν εἰσηγήσεων, καθὼς ἐπίσης ἔγινε καὶ συζήτηση μεταξὺ τῶν εἰσηγητῶν γιὰ τὴν διαλεύκανση διαφόρων θεμάτων ποὺ παρουσιάσθηκαν. Ἐτέθησαν πολὺ σοβαρὰ ζητήματα καὶ ἐδόθησαν ἀπαντήσεις σημαντικές.

Πρέπει νὰ σημειωθῇ ὅτι σημαντικὴ προσφορὰ στὸ Συνέδριο εἶχε καὶ ὁ Καθηγητὴς τῆς Φιλοσοφίας τοῦ Πανεπιστημίου Βενετίας Vero Tarka ὁ ὁποῖος ἦταν ὁ συντονιστὴς καὶ τοῦ Συνεδρίου καὶ τῶν συζητήσεων. Τὴν σημαντικότερη καὶ πιὸ δύσκολη προσφορὰ εἶχε ὁ ψυχαναλυτὴς Μελέτιος Μελετιάδης, ὁ ὁποῖος μὲ τὴν ἄριστη γνώση τῆς ἰταλικῆς γλώσσης, ἔκανε τὴν μετάφραση στὰ ἰταλικὰ καὶ τὰ ἑλληνικά.

3. Συζητήσεις ἐντὸς καὶ ἐκτὸς τῆς Αἰθούσης τοῦ Πανεπιστημίου

Ὅσοι συμμετέχουν σὲ Συνέδρια καὶ μάλιστα ἐπιστημονικοῦ ἐπιπέδου, ὅπου παρουσιάζονται πρωτότυπες εἰσηγήσεις ποὺ προκαλοῦν τοὺς παρευρισκομένους, γνωρίζουν ὅτι ὄχι μόνον γίνονται συζητήσεις, μερικὲς φορὲς δὲ ἔντονες μεταξὺ εἰσηγητῶν καὶ ἀκροατῶν, ἀλλὰ καὶ μεταξὺ τῶν ἰδίων τῶν εἰσηγητῶν, γιατί παρουσιάζονται διάφορα ρεύματα πολλὲς φορὲς ἀντίθετα, ἀλλὰ γίνονται ἔντονες συζητήσεις καὶ στὰ διαλείμματα, καθὼς ἐπίσης κατὰ τὴν ὥρα τῆς τραπέζης. Τὸ ἴδιο ἀκριβῶς ἔγινε καὶ στὸ Συνέδριο αὐτὸ στὴν Βενετία. Οἱ ὑψηλότερες συζητήσεις ἔγιναν κατὰ τὴν διάρκεια τῆς μεσημβρινῆς καὶ βραδινὴς τράπεζας. Δὲν ὑπάρχει δυνατότητα στὴν μικρὴ αὐτὴ ἐνημέρωση νὰ γίνη πλήρης ἀνάλυση τῶν θεμάτων ποὺ ἐθίγησαν, ἀλλὰ ἁπλῶς θὰ ἀπαριθμήσω τὰ θέματα.

Μεταξὺ τῶν ἄλλων συζητήθηκαν ἄλλοτε ἐπακριβῶς καὶ ἄλλοτε συντόμως θέματα ὅπως: Θεολογία καὶ μεταφυσική, ἐπιστήμη καὶ πίστη, ψυχανάλυση καὶ ἡσυχασμός, ἡ οὐσία καὶ οἱ ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ σὲ σχέση μὲ τὸ πρόσωπο-ὑπόσταση, ἀποφατισμὸς καὶ καταφατισμός, πλατωνισμὸς καὶ ἀριστοτελισμὸς σὲ σχέση μὲ τὴν θεολογία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ἡσυχαστικὴ παράδοση καὶ νεοπλατωνισμός, ἡ θεολογία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ καὶ ἡ σύγχρονη δυτικὴ παράδοση, ὀρθόδοξη θεολογία καὶ σύγχρονη θετικὴ ἐπιστήμη, ὁ ὅρος ἐπιστημολογία καὶ ἀναζήτηση μιᾶς νέας ἐπιστημολογίας σὲ σχέση μὲ τὴν θεολογία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ κλπ. Σὲ ἕνα τέτοιο ἑτερόκλητο Συνέδριο ἀκούγονται πολλὲς καί, μερικὲς φορές, ἀντίθετες ἀπόψεις, ἀλλὰ εἶναι σημαντικὸ ὅτι γίνεται διάλογος, ὁ ὁποῖος ὅταν εἶναι ψύχραιμος καὶ καλόπιστος, παράγει θετικὰ ἀποτελέσματα.

Βεβαίως, ὅλοι γνωρίζουμε ὅτι οἱ συζητήσεις αὐτὲς προκαλοῦν τοὺς παρευρισκομένους καὶ τοὺς εἰσηγητές, καὶ ἡ γονιμοποίηση συνεχίζεται καὶ μετὰ τὸ Συνέδριο. Μάλιστα ὅταν συμμετέχουν ἄνθρωποι ποὺ ἐνδιαφέρονται γιὰ παρόμοια θέματα, ἡ συμμετέχουν σὲ ἐρευνητικὰ προγράμματα ἡ ἐκπονοῦν διατριβές, ὅπως παρατηρήθηκε στὸ Συνέδριο τῆς Βενετίας, τότε ἀντιλαμβάνεται ὅτι κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Ἡμερίδος ρίχθηκαν πολλοὶ πνευματικοὶ σπόροι οἱ ὁποῖοι θὰ καλλιεργηθοῦν καὶ θὰ ἀναπτυχθοῦν. Εἶναι σημαντικὴ μιὰ παρέμβαση ποὺ ἔκανε μετὰ τὸ τέλος τῆς ὁμιλίας μου ὁ ψυχαναλυτὴς Perrella, ὁ ὁποῖος εἶπε: «εἶμαι ψυχαναλυτής, δὲν ἔχω σχέση μὲ τὴν θρησκεία, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ βάπτισμα ποὺ ἔλαβα, ἀλλὰ μεταφράζω τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ καὶ ἐνθουσιάζομαι μὲ τὴν διδασκαλία του, ἡ ὁποία γονιμοποίησε καὶ τὸν τρόπο ψυχανάλυσης ποὺ ἐξασκῶ».

4. Ἡ πόλη της Βενετίας

Ἡ ἐπιλογὴ τῆς πόλης της Βενετίας γιὰ νὰ γίνη αὐτὴ ἡ Ἡμερίδα ποὺ μὲ συντομία παρουσιάσαμε, μὲ ἀφορμὴ τὴν ἔκδοση τῶν ἔργων τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ στὴν ἰταλικὴ γλῶσσα, δὲν εἶναι τυχαῖα γιὰ δύο βασικοὺς λόγους.

Ὁ πρῶτος γιατί ἡ Βενετία θεωρήθηκε ἀπὸ πολλοὺς «τὸ δεύτερο Βυζάντιο» ἡ «τὸ ἄλλο Βυζάντιο», ἐπειδὴ συνδεόταν μὲ πολλοὺς τρόπους μὲ τὴν Ρωμαϊκὴ Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία. Κατ' ἀρχὰς ἡ Βενετία δημιουργήθηκε ἀπὸ τὴν προσπάθεια τῶν κατοίκων της Ἀκουαληνίας της Πάδοβας καὶ τῆς Ἀλτίνα νὰ προστατευθοῦν ἀπὸ τὴν εἰσβολή των Λομβαρδών, στὸ τέλος τοῦ 6ου αἰῶνος, ποὺ κατέρχονταν ἀπὸ βορρᾶ καὶ κατέστρεφαν τὰ πάντα. Ἔπειτα ὁ Δόγης τῆς Βενετίας εἶχε ἐξάρτηση, συνήθως χαλαρή, ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα τῆς Ρωμαϊκῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Ἄλλωστε, ὁ Καρλομάγνος «σταθεροποίησε στὰ ὅρια τῆς Βενετίας, τὰ σύνορα Ἀνατολῆς καὶ Δύσης», γι' αὐτὸ ἐθεωρεῖτο ὡς ἡ Ἀνατολὴ τῆς Δύσης. Ἡ πόλη τῆς Βενετίας θυμίζει πράγματι τὸ Βυζάντιο, ὄχι μόνον ἀπὸ πλευρᾶς ἱστορίας, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ πλευρᾶς τῶν ἐκθεμάτων τὰ ὁποῖα οἱ Βενετοὶ μετέφεραν ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη, ἰδίως μετὰ τὴν ἅλωση τοῦ Ἀπριλίου τοῦ 1204, καὶ τὰ ἐκθέτουν κυρίως στὸν Ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Μάρκου.

Ἡ γνωστὴ Καθηγήτρια Ἑλένη Ἀρβελὲρ μιλῶντας γιὰ τὴν Βενετία εἶπε σὲ κάποια ὁμιλία της:

«Εἰπώθηκε, σωστὰ ἴσως, ὅτι εἶναι ἡ Βενετία τὸ δεύτερο Βυζάντιο, χωρὶς ὡστόσο νὰ λησμονηθεῖ ἡ καθοριστικὴ σύμπραξή της στὴ λεηλασία τοῦ Βυζαντίου κατὰ τὴν ἀλήστου μνήμης 4η Σταυροφορία τοῦ 1204. Τὰ σεβάσμια κειμήλια ποὺ κοσμοῦν σήμερα τὸ θησαυροφυλάκιο τοῦ Ἁγίου Μάρκου (νὰ ἀναφέρω ἐνδεικτικὰ τὴν Pala d' Oro καὶ τὴν Παναγία την Νικοποιό), ἀλλὰ καὶ τὰ ἄλογα ποὺ καλπάζουν στὸ ἐκκλησιαστικὸ διάζωμα τῆς βενετσιάνικης μητρόπολης, προέρχονται ὅλα ἀπὸ τὴν σύληση τῆς Βασιλεύουσας καὶ δηλώνουν τὴν ἐπιτυχία τῶν στόχων της Γαληνοτάτης στὰ πεπρωμένα ποὺ καθόρισαν τὶς τύχες τοῦ ἑλληνισμοῦ. "Κύριος τοῦ ἑνὸς τετάρτου καὶ μισοῦ ὁλόκληρης τῆς αὐτοκρατορίας της Ρωμανίας", τοῦ Βυζαντίου δηλαδή, ὁ Δόγης θὰ ἑδραιώσει τὴν κυριαρχία τοῦ σὲ Κυκλάδες, Σποράδες, Μεθώνη, Κορώνη, Κρήτη, Εὔβοια, θὰ σημάνει ἀργότερα τὴν παρουσία τοῦ σὲ Τένεδο, Κύπρο, Κέρκυρα, ἀλλὰ καὶ στὴν Ἀθήνα γιὰ λίγο, ὅπως καὶ στὴν Πάτρα καὶ στὴ Θεσσαλονίκη, γιὰ νὰ κάμει, χάρη ἀκριβῶς στὴν ὄσμωση μὲ τὸν πολιτισμὸ τοῦ Βυζαντίου, τὴ χώρα του τὸ κατοπινὸ ἀσφαλὲς καταφύγιο τῶν κατατρεγμένων ἀπὸ τοὺς ἀλλοπίστους Ρωμηῶν».

Ὁ δεύτερος λόγος γιὰ τὸν ὁποῖον ἦταν καθοριστικὴ ἡ ἐπιλογὴ τῆς διεξαγωγῆς τῆς Ἡμερίδος ἦταν ἡ πάλαι ποτὲ ἀκμάζουσα ἑλληνικὴ παροικία, τῆς ὁποίας τὰ ζωντανὰ ἴχνη διακριβώνονται μέχρι σήμερα. Πρόκειται γιὰ τὸν ἑλληνικὸ Ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου καὶ τὸ ὅλο συγκρότημα ποὺ τὸν περιβάλλει. Εἶναι ἕνα λαμπρὸ μνημεῖο ποὺ πρὶν μερικὰ χρόνια ἑόρτασε τὰ πεντακόσια χρόνια τῆς ἀνοικοδομήσεώς του, μὲ πλούσια ἱστορικὴ παράδοση καὶ ζωή, ἀφοῦ ἐκεῖ εἶχε ἕδρα ἡ παλαίφατη κοινότητα τῶν Ἑλλήνων ἀπὸ τὸ 1498.

Στὸν περίβολο τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ ἔχει τὰ Γραφεῖα της ἡ Ὀρθόδοξη Ἱερὰ Μητρόπολη Ἰταλίας, μὲ ἕδρα την Βενετία, ἡ ὁποία ἱδρύθηκε μὲ Πατριαρχικὸ καὶ Συνοδικὸ Τόμο τὴν 5η Νοεμβρίου 1991 καὶ ἀναγνωρίσθηκε ὡς Νομικὸ Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου τοῦ ἰταλικοῦ Κράτους μὲ Προεδρικὸ Διάταγμα τὴν 16 Ἰουλίου 1998. Ὁ σημερινὸς Μητροπολίτης Ἰταλίας κ. Γεννάδιος, ὑπὸ τὴν ἐπίβλεψη καὶ καθοδήγηση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἐπιτελεῖ ἕνα σημαντικὸ ἔργο μὲ δημιουργία νέων Ἐνοριῶν σ' ὅλην τὴν Ἰταλία, μοναστικῶν κέντρων κλπ. Συζητήσαμε μαζί του καὶ διαπιστώσαμε τὰ ὁράματά του καὶ τὶς ἀγωνίες του. Στὴν προσπάθεια τὴν ὁποία καταβάλει τὸν βοηθᾶ σημαντικὰ ὁ Ἀρχιμανδρίτης Πολύκαρπος Σταυρόπουλος ὡς Πρωτοσύγκελλος, ποὺ κατάγεται ἀπὸ τὴν Ναύπακτο. Ἐπίσης, στὸν αὐλόγυρο τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου λειτουργοῦν τὰ Γραφεῖα τῆς ἑλληνικῆς κοινότητος τῆς Βενετίας, ἡ ὁποία θυμίζει παλιὲς ἐποχές, ἀλλὰ καὶ προσπαθεῖ νὰ συντονίση τοὺς λίγους Ἕλληνες ποὺ βρίσκονται στὴν Βενετία. Ξεναγηθήκαμε στὸ Ἰνστιτοῦτο, τὸ Μουσεῖο καὶ τὸν Ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου ἀπὸ τὴν Διευθύντρια τοῦ Ἰνστιτούτου Καθηγήτρια Χρ. Μαλτέζου.

Στὸ ἀριστερὸ μέρος τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ λειτουργεῖ τὸ «Ἑλληνικὸ Ἰνστιτοῦτο Βυζαντιὼν καὶ Μεταβυζαντινῶν Σπουδῶν Βενετίας» μὲ ἕνα ἀξιόλογο ἔργο. Τὸ Ἰνστιτοῦτο αὐτό, ὅπως γράφει ἡ σημερινὴ διευθύντριά του Καθηγήτρια κ. Χρύσα Μαλτέζου, «εἶναι τὸ μόνο κέντρο ἐπιστημονικῆς ἔρευνας ποὺ διαθέτει ἡ Ἑλλάδα ἐκτὸς τῶν συνόρων της». Στὸν Ἰνστιτοῦτο μπορεῖ κανεὶς νὰ θαυμάση τὴν ἀξιόλογη βιβλιοθήκη, στὴν ὁποία πολλοὶ ἐπιστήμονες ἐκπονοῦν τὶς διατριβές τους, καθὼς ἐπίσης καὶ τὸ μουσεῖο στὸ ὁποῖο ἐκτίθενται βυζαντινὲς εἰκόνες καὶ ἄλλα εἴδη μεγάλης ἀξίας. Ἀκόμη στὸ Ἰνστιτοῦτο ὑπάρχει καὶ αἴθουσα ἐκδηλώσεων, ποὺ ἦταν ὁ χῶρος συνεδριάσεως τῆς ἑλληνικῆς κοινότητος. Ἡ ὅλη παρουσία τοῦ Ἰνστιτούτου θεωρεῖται ἕνα «παράθυρο σήμερα τῆς ἑλληνικῆς ἐπιστήμης στὴν Εὐρώπη», καὶ ἕνας χῶρος «γόνιμης συνάντησης τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος μὲ δυτικὲς πηγὲς ἔμπνευσης καὶ τῆς εὐτυχοῦς συναίρεσης τῆς βυζαντινῆς καὶ δυτικῆς παράδοσης» (Μαλτέζου), καθὼς ἐπίσης εἶναι ἕνα «φυτώριο ἐπιδόξων διδασκάλων τῆς ἱστορίας μιᾶς ἀνεξερεύνητης ἀκόμη πτυχῆς τῆς ἑλληνικῆς συνοχῆς καὶ συνέχειας» (Ἀρβελέρ).

Ἀκόμη εἴχαμε τὴν δυνατότητα νὰ βαδίσουμε μέσα στὴν Βενετία καὶ νὰ θαυμάσουμε αὐτὴν τὴν πανέμορφη πόλη ποὺ συνδυάζει πολλὰ καὶ πρωτότυπα στοιχεῖα, ἀφοῦ «βρίσκεται στὸ κέντρο μιᾶς ἡμισεληνοειδοῦς λιμνοθάλασσας». Κατ' ἀρχὰς εἶναι μιὰ πόλη, ἡ ὁποία εἶναι κτισμένη πάνω σὲ 118 ἀρχικὰ νησιὰ καὶ ἡ ἐπικοινωνία μεταξύ τους γίνεται μὲ 400 περίπου γέφυρες, ἡ πιὸ γνωστὴ εἶναι ἡ γέφυρα τῶν στεναγμῶν, ποὺ συνδέει τὰ Δικαστήρια μὲ τὶς φυλακές, καὶ περνοῦσαν οἱ κατάδικοι μετὰ τὴν καταδίκη τους πορευόμενοι πρὸς τὴν φυλακή. Τὰ 180 κανάλια, μήκους 50 περίπου χιλιομέτρων, διασχίζουν ὅλη τὴν πόλη καὶ ὁ ἐπισκέπτης μπορεῖ νὰ θαυμάση πάρα πολλὲς ὡραῖες πλατεῖες, στενὰ δρομάκια καὶ γέφυρες.

Ἐκεῖνο ποὺ ἐντυπωσιάζει εἶναι ὅτι μέσα στὴν Βενετία δὲν συναντᾶ κανεὶς κανένα τροχοφόρο, οὔτε καὶ ποδήλατο, οἱ δὲ μετακινήσεις τῶν κατοίκων καὶ τῶν ἐπισκεπτῶν της γίνονται μὲ τὰ πόδια. Φυσικὸ ἑπόμενο εἶναι ὅλες οἱ ἐξυπηρετήσεις νὰ γίνωνται μέσα ἀπὸ τὰ κανάλια. Ἔτσι τὰ πάντα ἔχουν ἀντικατασταθῇ μὲ τὶς βάρκες καὶ τὰ πλοῖα. Ἡ συγκοινωνία γίνεται μὲ πλοῖα-λεωφορεῖα, βλέπει κανεὶς βάρκες διαμορφωμένες σὲ ταξί, ἀσθενοφόρα, ἀστυνομικὰ περιπολικά, ἀπορριματοφόρα (σκουπιδιάρικα), νεκροφόρες, μεταφορὰ προϊόντων, λαϊκὴ ἀγορὰ κλπ. Γνωστὲς εἶναι καὶ οἱ γόνδολες μὲ τὶς ὁποῖες γίνεται ἡ περιήγηση στὰ ἀξιοθέατα τῆς πόλης καί, φυσικά, ὅπως ἀλλοῦ ὑπάρχουν σχολὲς ὀδήγησεις, ἐδῶ ὑπάρχουν γραφεῖα ἐκμαθήσεως πλοήγησης γιὰ γόνδολες. Τὰ πολυδαίδαλα στενὰ δρομάκια μὲ τὰ παραδοσιακὰ καταστήματα βενετσιάνικης τέχνης ἀπὸ ἀσήμι καὶ γυαλὶ καὶ μὲ ἄλλα παραδοσιακὰ ἀντικείμενα, πολλὲς φορὲς στενεύουν ἑνάμιση μὲ δύο μέτρα καὶ καταλήγουν σὲ μικρὰ ἡ μεγάλα κανάλια καὶ δημιουργοῦν μιὰ καταπληκτικὴ ἀτμόσφαιρα. Ἡ περιήγηση στὴν πόλη μέσα ἀπὸ τὰ κανάλια, καθὼς ἐπίσης καὶ ἡ θέα τῶν παραδοσιακῶν οἰκημάτων κτισμένων πάνω σὲ ξύλα-παλούκια ποὺ τὰ πηγνύουν μέσα στὴν ἄμμο εἶναι ἕνα θέαμα ποὺ δὲν τὸ συναντᾶ κανεὶς ἀλλοῦ.

Σὲ ἄλλες περιπτώσεις τὰ στενὰ δρομάκια καταλήγουν σὲ μικρὲς ἡ μεγάλες πλατεῖες ποὺ δίνουν ἄλλη νότα στὴν βυζαντινὴ μεσαιωνικὴ αὐτὴ πόλη. Πάνω ἀπὸ ὅλα ὁ Ἱερὸς Ναὸς τοῦ Ἁγίου Μάρκου μὲ τὴν πλατεῖα μπροστὰ ἀπὸ αὐτόν, τὸ παλάτι των Δόγηδων καὶ τὰ ἄλλα κτίρια εἶναι ἄξια θαυμασμοῦ. Ὅταν εἰσέρχεται κανεὶς στὸν Ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Μάρκου θαυμάζει τὸν πλοῦτο καὶ τὴν ὀμορφιὰ τῶν ψηφιδωτῶν καὶ τῶν δαπέδων ποὺ κατασκευάσθηκαν κυρίως ἀπὸ τεχνῖτες τοῦ Βυζαντίου, ἀλλὰ καὶ θλίβεται διότι βλέπει πολλὰ κλεμμένα ἀντικείμενα ποὺ λεηλάτησαν οἱ Βενετοὶ ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1204 κατὰ τὴν Δ Σταυροφορία. Ὡς γνωστὸν αὐτὴ ἦταν ἡ πρώτη ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἡ ὁποία συνετέλεσε στὴν ἀποδυνάμωση τῆς Πόλεως καὶ τὴν τελικὴ πτώση τὸ 1453. Ὅταν βλέπη κανεὶς τὰ ἀντικείμενα τὰ ὁποῖα ἐκτίθενται στὸν Ναὸ τοῦ Ἁγίου Μάρκου, ὄχι μόνον λυπᾶται γιὰ τὴν λεηλασία, ἀλλὰ καὶ θαυμάζει τὸ τί πλοῦτος πρέπει νὰ ὑπῆρχε στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ ὀνειροπολῇ πὼς θὰ ἦταν αὐτὴ ἡ Πόλη τῶν θρύλων. Ἐκεῖ στὸν Ναὸ τοῦ Ἁγίου Μάρκου βλέπει κανεὶς καὶ τὴν εἰκόνα τῆς Παναγίας της Νικοποιοῦ, ἡ ὁποία πάντοτε προηγεῖτο τοῦ στρατοῦ κατὰ τὴν διάρκεια τῶν πολεμικῶν συρράξεων. Μπροστὰ σὲ αὐτὴ βλέπει κανεὶς νὰ κάθωνται οἱ Χριστιανοὶ σὲ καρέκλες καὶ νὰ προσεύχωνται.

Φυσικά, ὡς Ἐπίσκοπος τῆς Ναυπάκτου ἐπισκέφθηκα καὶ τὴν Σάντα Μαρία Φορμόζα, ὅπου διασώζεται ἡ Μαντόντα Ντὶ Λεπάντο, μιὰ εἰκόνα τῆς Παναγίας δαλματικὴς προελεύσεως, τὴν ὁποία εἶχε ὁ Σεμπαστιὰν Ρενιὲρ κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Ναυμαχίας της Ναυπάκτου καὶ ἡ ὁποία πῆρε τὸ ὄνομα ἀπὸ τὴν Ναυμαχία ποὺ ἔγινε κοντὰ στὴν Ναύπακτο. Στὴν πλατεῖα τοῦ Ναοῦ αὐτοῦ ἀπέναντι ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία βλέπει κανεὶς καὶ τὸ ἀρχοντικό του Σεβαστιανοῦ Ρενιέρ. Δημοσίως θὰ ἤθελα νὰ εὐχαριστήσω τὸν Ναυπάκτιο Ἀρχιμανδρίτη Πολύκαρπο Σταυρόπουλο γιὰ τὴν βοήθεια τὴν ὁποία μᾶς προσέφερε καὶ τὴν ξενάγηση ποὺ μᾶς ἔκανε στὰ σημαντικὰ μνημεῖα τῆς Βυζαντινῆς Βενετίας.

Κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ Συνεδρίου καὶ κατὰ τὴν περιήγησή μου στὴν πόλη της Βενετίας, ποὺ πολλὲς φορές μου θύμιζε τὸν Βόσπορο, προσευχόμουν στὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ νὰ ἐμπνεύση τοὺς Ἰταλοὺς καὶ γενικότερα τοὺς δυτικοὺς νὰ αἰσθανθοῦν αὐτὴν τὴν μυστικὴ ζωὴ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, νὰ ἀποδεχθοῦν αὐτὴν τὴν ὀρθόδοξη ἡσυχαστικὴ παράδοση, διότι μέσα ἀπὸ τὸν τρόπο αὐτὸ θὰ δοῦν καὶ τὴν διαφορὰ τῶν παραδόσεων καὶ τῆς δογματικῆς διδασκαλίας. Διότι εἶναι γνωστὸν ὅτι ὁ ἡσυχασμὸς ποὺ ἐξέφρασε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς εἶναι ἡ βάση τῶν δογμάτων καὶ τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων.

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ, ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΛΑΜΑΣ

  • Προβολές: 3178