Γεγονός καὶ Σχόλιο: Ἐκκλησία καὶ 1821

Μὲ ἀφορμὴ τὸ βιβλίο τῆς ἱστορίας τῆς ΣΤ Δημοτικοῦ ἔγιναν πολλὲς συζητήσεις στὰ ΜΜΕ καὶ ἐξετάσθηκαν τὰ θέματα ποὺ θίγονται στὸ βιβλίο αὐτὸ ἀπὸ ἐπιστημονικῆς, πολιτικῆς καὶ παιδαγωγικῆς πλευρᾶς. Διατυπώθηκαν πολλὲς ἀπόψεις θετικὲς καὶ ἀρνητικές.

Μὲ τὸ σχόλιο αὐτὸ ἁπλῶς θὰ ἤθελα νὰ κάνω μιὰ μικρὴ ἀναφορὰ στὶς ἀπόψεις ποὺ ἀκούσθηκαν σχετικὰ μὲ τὴν συμμετοχὴ ἡ μὴ τῶν Ἀρχιερέων στὴν Ἐπανάσταση τοῦ 1821 καὶ τὸν λεγόμενο «μῦθο» τοῦ Κρυφοῦ Σχολειοῦ.

Ὡς πρὸς τὸ πρῶτο θέμα θὰ πρέπη νὰ θυμίσω μιὰ σημαντικὴ μελέτη του δρ. Πέτρου Γεωργαντζῆ μὲ τίτλο «Οἱ Ἀρχιερεῖς καὶ τὸ Εἰκοσιένα». Ὁ συγγραφεύς, μὲ βάση τὶς ἱστορικὲς πηγὲς καὶ τὶς μαρτυρίες, ἐξέτασε τὴν ζωὴ καὶ τὴν πολιτεία τῶν Ἀρχιερέων τῆς ἐποχῆς ἐκείνης στὸν χῶρο τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, μελέτησε τὴν δράση τους κατὰ τὴν Ἐπανάσταση τοῦ '21. Καὶ μετὰ ἀπὸ διεξοδικὴ ἀνάλυση κατέληξε στὸ συμπέρασμα ὅτι τὸ συνολικὸ ποσοστὸ τῶν Ἀρχιερέων, ποὺ συμμετεῖχαν κατὰ ποικίλους τρόπους στὸν Ἀγῶνα τοῦ '21 καὶ ὑπέστησαν δοκιμασίες, ἀνέρχεται στὸ 80%. Ἂν δὲ σκεφθῇ κανεὶς ὅτι ὑπῆρχαν περιοχὲς ὅπου οἱ κάτοικοι δὲν ἔλαβαν μέρος στὸν Ἀγῶνα, τότε τὸ ποσοστὸ τῶν Ἀρχιερέων ποὺ ἀγωνίστηκαν ἀνέρχεται στὸ 90% τοῦ συνολικοῦ ἀριθμοῦ.

Ὡς πρὸς τὸ δεύτερο θέμα, δηλαδὴ τοῦ Κρυφοῦ Σχολειοῦ, θὰ πρέπη νὰ θυμήσω μιὰ παλαιότερη δήλωση τοῦ Σαράντη Καργάκου ὅτι κάθε θρῦλος δὲν εἶναι ψέμμα, διότι «δὲν εἶναι δυνατὸν ἕνας ὁλόκληρος λαὸς νὰ ψεύδεται». Οἱ θρῦλοι παραπέμπουν σὲ μιὰ ἀλήθεια. Ἔπειτα, κάθε μῦθος δὲν εἶναι ἀνυπόστατος, ἀλλὰ παραπέμπει σὲ μιὰ πραγματικότητα. Γιὰ παράδειγμα, οἱ μῦθοι τοῦ Αἰσώπου μεταδίδουν κάποιες ἀλήθειες. Τὸ ἴδιο συμβαίνει μὲ τὸ Δωδεκάθεο ἡ τὶς ἰδέες τοῦ Πλάτωνα. Δὲν εἶναι ὅπως τὰ περιγράφουν, ἀλλὰ ὑπονοοῦν τὴν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ. Ἂν θελήσουμε νὰ κάνουμε καθάρσεις στοὺς θρύλους τοῦ λαοῦ καὶ στοὺς μύθους-παραμύθια, τότε καταργοῦμε ἕνα μεγάλο μέρος τῆς ζωῆς μας καὶ τῆς ἀλήθειας.

Τὸ Κρυφὸ Σχολειὸ κινεῖται μέσα στοὺς θρύλους τοῦ λαοῦ. Αὐτὸ δείχνει καὶ ὁ γνωστὸς πίνακας τοῦ Γκύζη, τὸ ποίημα τοῦ Πολέμη ἀλλὰ καὶ πολλὲς ἄλλες ἱστορικὲς μαρτυρίες. Ἀρκοῦμαι νὰ ὑπενθυμίσω τὶς ἀπόψεις τοῦ Γάλλου δημοσιογράφου Πυώ, ποὺ περιηγήθηκε τὴν Βόρεια Ἤπειρο, ἀμέσως μετὰ τὴν ἀπελευθέρωσή της καὶ κατέγραψε πληροφορίες Κρυφῶν Σχολειῶν, καὶ τοῦ πρώτου Ἀμερικανοῦ Προξένου στὴν Ἀθήνα Τάρκεμαν, ὁ ὁποῖος καταγράφει καὶ τὸ γνωστὸ ποίημα «Φεγγαράκι μου λαμπρό...».

Τὸ γεγονὸς εἶναι ὅτι καὶ ὅταν ὑπῆρχε δυνατότητα λειτουργίας ἀνοικτῶν Σχολείων, μὲ τὸν ἔλεγχο ποὺ ὑπῆρχε ἐκ μέρους τῶν Ὀθωμανῶν, ὑπῆρχε ἀναγκαιότητα νὰ λαμβάνωνται ἰδιαίτερα μαθήματα-κρυφὰ γιὰ τὴν ἱστορία τοῦ τόπου, τὴν γλῶσσα, τὴν θρησκεία κλπ. Ἄλλωστε, αὐτὸ γίνεται καὶ σήμερα, μὲ τὰ ἰδιαίτερα μαθήματα καὶ μὲ τὸ ὅτι στὶς διάφορες Ἐνορίες λειτουργοῦν μαθήματα ἐκμαθήσεως τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης κλπ.

Τὸ μικρὸ αὐτὸ σχόλιο δὲν μπορεῖ νὰ καλύψη ὅλο τὸ θέμα, ἀλλὰ ἡ παράδοση τοῦ τόπου, οἱ θρῦλοι τοῦ λαοῦ, οἱ ἱστορικὲς μαρτυρίες δὲν μποροῦν νὰ ἐξοβελιστοῦν ἀπὸ μιὰ ἀριστερὴ ἰδεολογία, ἡ ὁποία ἄλλωστε εἶναι ξεπερασμένη στὴν ἐποχή μας, καὶ ἀπὸ μιὰ ἔμμονη ἐπιθετικότητα ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας, οὔτε ἀπὸ μιὰ παγκοσμιοποιημένη νοοτροπία ποὺ θέλει νὰ ἰσοπεδώση τὰ πάντα.

Ν.Ι.