Κύριο ἄρθρο: Ἡ φωτιὰ καὶ οἱ βιαστές

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Οἱ σκέψεις ποὺ ἀκολουθοῦν γράφηκαν κάτω ἀπὸ τὴν ἐπήρεια τῶν ὀπτικῶν καὶ ἀκουστικῶν ἐρεθισμάτων, κατὰ τὶς μεγάλες πρόσφατες πυρκαγιὲς ποὺ προξένησαν καὶ ἀνθρώπινα θύματα καὶ μᾶς προκάλεσαν βαθύτατο πόνο. Ἡ φωτιά, ὁ ἀέρας καὶ ὁ βιασμὸς τῶν ἀνθρώπων πάνω στὸ φυσικὸ περιβάλλον προξένησαν ὀδύνη στὴν καρδιά μας καὶ προσευχηθήκαμε θερμὰ γιὰ τὴν κατάπαυση αὐτῆς τῆς λαίλαπας.

Τὸ «ἀείζωον πῦρ»

Στὴν ἑλληνικὴ καὶ τὴν προσωκρατικὴ φιλοσοφία γινόταν λόγος γιὰ τὰ τέσσερα στοιχεῖα ποὺ συγκροτοῦν τὴν φύση, ἤτοι τὴν γῆ, τὸ ὕδωρ, τὸν ἀέρα καὶ τὸ πῦρ. Διάφοροι φιλόσοφοι ἐξέθεσαν τὶς ἀπόψεις τους πάνω στὴν δύναμη τῶν στοιχείων αὐτῶν.

Ὁ Ἡράκλειτος, δίδασκε ὅτι τὸ «ἀείζωον πῦρ» εἶναι τὸ βασικὸ στοιχεῖο ποὺ συντελεῖ στὴν περιοδικὴ καταστροφὴ τοῦ κόσμου καὶ τὴν ἀναγέννησή του. Τὰ πάντα εἶναι μεταβολὲς τοῦ πυρός, ἀφοῦ «πυρὸς γὰρ ἀμοιβὴν εἶναι πάντα». Θεωροῦσε δὲ ὡς «ἀρχὴν τῶν πάντων πῦρ», διότι τὰ πάντα «ἐκ πυρὸς γίνεσθαι καὶ εἰς πῦρ τὰ πάντα τελευτᾶν» καὶ ὅταν σβήση τὸ πῦρ, τότε δημιουργεῖται ὁ κόσμος. Ὅταν τὸ παχυμερὲς στοιχεῖο τοῦ πυρὸς συστέλλεται γίνεται χῶμα, καὶ ὅταν τὸ χῶμα χαλαρώνη ἀπὸ τὸ πῦρ γίνεται ὕδωρ, καὶ ὅταν τὸ ὕδωρ ἐξατμίζεται γίνεται ἀέρας. Ἀλλὰ καὶ ὁ κόσμος καὶ τὰ σώματα «ὑπὸ τοῦ πυρὸς ἀναλοῦσθαι ἐν τῇ ἐκπυρώσει». Τὸ πῦρ, κατὰ τὸν Ἡράκλειτο, δὲν εἶναι κάτι τὸ σταθερὸ καὶ ἤρεμο, ἀλλὰ τὸ προϊὸν κάποιας διεργασίας, κάποιας καύσης, στὴν ὁποία συνεργοῦν πολλὰ στοιχεῖα, εἶναι τὸ «ἀεὶ γίνεσθαι».

Ἡ φωτιστικὴ καὶ καυστικὴ ἰδιότητα τοῦ πυρός

Τὁ πῦρ ἔχει δύο ἰδιότητες, τὶς ὁποῖες γνωρίζουμε ἀπὸ τὴν καθημερινή μας πεῖρα, ἤτοι τὴν φωτιστικὴ καὶ τὴν καυστικὴ ἰδιότητα. Καὶ οἱ δύο εἶναι εὐεργετικές, γιατί μᾶς δίνουν τὴν δυνατότητα νὰ βλέπουμε καὶ νὰ θερμαινόμαστε. Φυσικά, αὐτὸ γίνεται ὅταν κάνουμε λελογισμένη χρήση τοῦ πυρός, γιατί στὴν ἄλογη χρήση τὸ πῦρ καὶ τυφλώνει καὶ κατακαίει.

Μπορεῖ κανεὶς νὰ φαντασθῇ τὴν ζωή του χωρὶς τὶς φωτιστικὲς ἀκτῖνες τοῦ ἡλίου καὶ τὴν ἐνέργεια τῆς καύσεως τοῦ πυρός; Δὲν θὰ μποροῦσε νὰ προκληθῇ τὸ ὀπτικὸ νεῦρο γιὰ νὰ βλέπουμε, δὲν θὰ εἴχαμε τὴν δυνατότητα ποὺ ἔχουμε σήμερα, μὲ τὰ ἐργοστάσια, τὰ μεταφορικὰ μέσα καὶ ὅλες τὶς ἄλλες δυνατότητες ποὺ προσφέρει ἡ ἐποχή μας μὲ τὴν λελογισμένη χρήση τῆς ἐνεργείας τοῦ πυρός.

Αὐτὲς τὶς δύο ἰδιότητες τοῦ πυρός, τὴν φωτιστικὴ καὶ τὴν καυστική, οἱ ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας τὶς ἀπέδωσαν καὶ στὴν ἄκτιστη ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, ποὺ φωτίζει τὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν κατακαίει. Μάλιστα ὁ Μ. Βασίλειος, ἑρμηνεύοντας τὴν φράση τοῦ Προφητάνακτος Δαβὶδ «φωνὴ Κυρίου διακόπτοντος φλόγα πυρός», λέγει ὅτι στὴν ἄλλη ζωὴ ἡ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ θὰ διακόψη τὴν φλόγα τοῦ πυρός, ὥστε τὸ φῶς ποὺ θὰ βλέπουν οἱ δίκαιοι νὰ εἶναι ἄκαυστον –νὰ μὴ ἔχη τὴν καυστικὴ ἰδιότητα– καὶ τὸ πῦρ ποὺ θὰ βιώνουν οἱ ἄδικοι νὰ εἶναι ἀλαμπές –νὰ μὴν ἔχη τὴν φωτιστικὴ ἰδιότητα. Ὁπότε, ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι ἡ Κόλαση καὶ ὁ Παράδεισος δὲν ὑφίσταται ἐξ ἐπόψεως τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ ἐξ ἐπόψεως τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδὴ σχετίζεται μὲ τὸ πὼς θὰ ἔχη προετοιμασθῇ ὁ ἄνθρωπος νὰ μετέχη τῆς φωτιστικῆς ἡ τῆς καυστικῆς ἰδιότητος τοῦ ἀκτίστου Φωτος.

Θεομηνία καὶ ἀνθρωπομανία

Κατὰ τὴν διάρκεια τῶν πυρκαγιῶν γινόταν λόγος γιὰ τὴν θεομηνία ποὺ ἔπληξε τὴν χώρα μας καὶ τὴν πύρινη κόλαση, ποὺ εἶναι ὀργὴ τοῦ Θεοῦ. Ὅμως, δὲν πρέπει νὰ ἀποδίδουμε εὐθύνες στὸν Θεό, ὅταν ἐμεῖς δὲν κάνουμε καλὴ χρήση τῶν στοιχείων τῆς φύσεως. Δὲν εἶναι θεομηνία, ἀλλὰ ἀνθρωπομανία.

Πρόκειται, λοιπόν, γιὰ ἀνθρωπομανία, γιὰ ἐπιθετικότητα ποὺ βρίσκεται μέσα στὸ μυαλὸ καὶ τὴν καρδιὰ τῶν ἀνθρώπων. Ὅποια κι ἂν ἦταν τὰ αἴτια τῆς πύρινης αὐτῆς λαίλαπας, εἴτε ἡ ἀμέλεια καὶ ἡ ἀδιαφορία, εἴτε ἡ ἐπιθετικότητα καὶ ἡ καταστροφικὴ μανία, εἴτε ὄ τιδήποτε ἄλλο, τὸ γεγονὸς εἶναι ὅτι πρόκειται γιὰ βιασμὸ ποὺ ἐξήσκησαν οἱ ἄνθρωποι πάνω στὴν φύση.

Πολλὲς φορὲς θεωροῦμε τὸν βιασμὸ μόνον σὲ σωματικὸ καὶ ψυχολογικὸ ἐπίπεδο, πάνω σὲ ἀνθρώπους, ὡς ἔκφραση μιᾶς ἀρρωστημένης ἀγάπης, ἡ ὁποία ἐκφράζεται ὡς ζήλεια, μῖσος καὶ ἐπιθετικότητα, ἀλλὰ πρέπει νὰ δοῦμε τὸν βιασμὸ καὶ πρὸς τὸ φυσικὸ περιβάλλον. Ἡ φύση βιάζεται ποικιλοτρόπως ἀπὸ τὸν ἐμπαθῆ ἄνθρωπο καὶ στὴν συνέχεια ὁ ἄνθρωπος δέχεται τὶς ἐπιπτώσεις αὐτοῦ τοῦ βιασμοῦ. Ἡ ἁμαρτία δὲν πρέπει νὰ θεωρῆται μόνον σὲ ἕνα ἠθικὸ καὶ ἀνθρωπολογικὸ ἐπίπεδο, ἀλλὰ καὶ σὲ περιβαλλοντολογικό. Ἡ καταστροφὴ τῆς δημιουργίας τοῦ Θεοῦ εἶναι ἔγκλημα βαθύτατο, μεγάλη ἁμαρτία. Γι’ αὐτὸ καὶ παλαιότερα ἡ Ἐκκλησία ἀφόριζε τοὺς ἐμπρηστές.

Οἱ ἀναστεναγμοὶ τῆς φύσεως καὶ τὸ «ὑγρὸν πῦρ» τῆς καρδίας

Αἰσθανθήκαμε βαθύτατο πόνο ἀπὸ τὴν καταστροφὴ τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος, ἀπὸ τὶς κραυγὲς τῶν δένδρων καὶ τῶν δασῶν. Ὁ θόρυβος ποὺ ἐδημιουργεῖτο ἀπὸ τὴν καύση τῶν δένδρων ἦταν ὁ ἀναστεναγμός, τὰ «οὐρλιαχτὰ» τῆς φύσεως καὶ τῶν δένδρων ἀπὸ τὴν μανία τῶν βιαστῶν ἀνθρώπων. Αὐτὸ αἰσθάνονται ὅσοι ἔχουν μιὰ ἐσωτερικὴ εὐαισθησία. Κλαῖνε καὶ τὰ δένδρα, καὶ ἡ φύση ἀναστενάζει ἀπὸ τὴν μανία τῶν ἀνθρώπων, ἀφοῦ μέσα στὴν φύση ὑπάρχει ἡ οὐσιοποιὸς καὶ ζωοποιὸς ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ.

Ἀλλὰ πονέσαμε πολὺ καὶ γιὰ τὸν θάνατο τῶν συνανθρώπων μας, μέσα σὲ ἀφόρητους πόνους καὶ σὲ θανατηφόρα ἀγωνία. Ἡ φωτιὰ ποὺ τοὺς πλησίαζε δὲν προερχόταν ἁπλῶς ἀπὸ τὰ καιόμενα δένδρα, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν μανία τῶν ἐμπαθῶν ἀνθρώπων. Οἱ κραυγές τους, ἐνῷ ξεψυχοῦσαν αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι –μικρὰ παιδιὰ καὶ μεγάλοι– ἀπηύθυναν στοὺς ἐμπρηστὲς ἕνα: «Γιατί;». Ἄραγε οἱ ἐμπρηστὲς θὰ συνειδητοποιήσουν τὸ φρικτὸ ἔγκλημά τους καὶ θὰ ἀκούσουν τὸν ἀναστεναγμὸ τῶν δένδρων καὶ τὴν κραυγὴ τῶν καμένων ἀδελφῶν μας;

Πάντως, αὐτὴν τὴν περίοδο μᾶς δίνεται ἡ εὐκαιρία νὰ δείξουμε τὴν ἀξία τοῦ πνευματικοῦ πυρός, ποὺ ἐκφράζεται ὡς ἀγάπη, μὲ τὴν ἱλαρὴ φωτιστικὴ καὶ θερμαντική του ἰδιότητα, ποὺ φωτίζει καὶ θερμαίνει τὶς ψυχρὲς καρδιές. Ἕνας ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας, μιλῶντας γιὰ τὴν ἀγάπη ἔλεγε ὅτι ἡ ἀγάπη εἶναι «πηγὴ πυρός». Τὸ ζητούμενο εἶναι νὰ καοῦμε ἀπὸ αὐτὸ τὸ ὑγρὸ καὶ ζωογόνο πῦρ τῆς ἀγάπης γιὰ τοὺς ἀδελφούς μας, ποὺ πονᾶνε καὶ βασανίζονται ἀπὸ τὶς συνέπειες τῆς ἀλόγιστης χρήσης τῆς φωτιᾶς.

Ὅταν κάποτε συμμετεῖχα σὲ κατάσβεση φωτιᾶς, εἶχα ἀκούσει ἀπὸ ἕναν εἰδικὸ τὸν κανόνα: «Ἡ φωτιὰ σβύνεται διὰ τῆς φωτιᾶς». Καίει κανεὶς μιὰ ἐλεγχόμενη περιοχὴ καὶ ὅταν ἔρχεται ἡ φωτιὰ σταματᾶ. Αὐτὸ κάναμε τότε καὶ σώσαμε μιὰ ὁλόκληρη περιοχή. Ἔχοντας ὑπ' ὄψη αὐτὴν τὴν ἀρχή, μπορῶ νὰ πῶ ὅτι οἱ συνέπειες τῆς ἀλόγιστης φωτιᾶς, ποὺ προῆλθε ἀπὸ τὸ πῦρ τῆς κακίας τῶν ἀνθρώπων, μπορεῖ νὰ σβυσθὴ ἀπὸ τὴν φωτιὰ τῆς ἀγάπης ποὺ προέρχεται ἀπὸ πυρπολούμενη καρδιὰ γιὰ ὅλη τὴν κτίση. Ὁ ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Σῦρος, ρωτῶντας γιὰ τὸ ποιά εἶναι ἡ ἐλεήμων καρδία, ἀπήντησε ὁ ἴδιος: ἐλεήμων καρδία εἶναι «καῦσις καρδίας ὑπὲρ πάσης τῆς κτίσεως, ὑπὲρ ἀνθρώπων καὶ τῶν ὀρνέων καὶ τῶν ζώων καὶ τῶν δαιμόνων καὶ ὑπὲρ παντὸς κτίσματος».–