Ἐπίκαιροι Σχολιασμοί: Αφυπνιστική βία

του Πρωτ. Θωμά Βαμβίνη

Τον τελευταίο καιρό απασχολεί έντονα (και στην Ελλάδα) γονείς, εκπαιδευτικούς και τις αρμόδιες υπηρεσίες του Κράτους η «μαθητική παραβατικότητα», η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις φθάνει στα όρια της «μαθητικής εγκληματικότητας». Βέβαια, δεν έχουμε φθάσει ακόμη στα επίπεδα άλλων «προηγμένων» χωρών. Όμως, το φαινόμενο σαν λοιμική νόσος εξαπλώνεται συνεχώς και στην «καθ’ ημάς ανατολή», με ηλεκτρονικές μάλιστα ταχύτητες, αφού σημαντικά εργαλεία στα χέρια των παραβατών είναι το διαδίκτυο, τα e-mails, τα sms και άλλα παρόμοια μέσα, τα οποία ως άβουλα που είναι μαζί με τις πολλές καλές τους υπηρεσίες εξυπηρετούν και την παραβατικότητα.

Για να χαρακτηρισθή η συνήθης μαθητική παραβατικότητα χρησιμοποιείται ο αγγλικός όρος «μπούλιγκ» (bullying), που σημαίνει ψευτοπαλικαριά. Την Κυριακή 14.10.2007 η εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής έκανε εκτενή αναφορά στο φαινόμενο, με βάση στοιχεία έρευνας που παρουσιάστηκε πρόσφατα στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής. Αυτό το δημοσίευμα στάθηκε η αφορμή για όσα θα σημειώσουμε στην συνέχεια.

Σύμφωνα με τους μελετητές το φαινόμενο της μαθητικής βίας παρουσιάζει διάφορες μορφές και διαβαθμίσεις. Εκφοβισμοί, μικροκλοπές, ξυλοδαρμοί με συνέπεια μικροτραυματισμούς, αποτελούν τις συνήθεις σωματικές επιπτώσεις του μαθητικού ψευτοπαλικαρισμού. Παράλληλα, όμως, με τη σωματική εμφανίζεται και η ψυχολογική βία, που εξασκείται με τον αποκλεισμό από την μαθητική παρέα, την κοινωνική απομόνωση των θυμάτων, τα προσβλητικά λόγια, την επιδεικτική αδιαφορία κι ακόμη με τα υβριστικά η απειλητικά ηλεκτρονικά μηνύματα, τα οποία κάποιες φορές έχουν φωτογραφίες η video των θυμάτων με σκοπό την διαπόμπευσή τους.

Μέσα σ’ αυτές τις δραστηριότητες φαίνεται το σκληρό πρόσωπο της ανθρώπινης κοινωνίας, και μάλιστα σε μια από τις πιο σημαντικές και ευαίσθητες φάσεις της ανάπτυξης του ανθρώπου.

Οι ειδικοί ανησυχούν, μελετούν το φαινόμενο και συμβουλεύουν. Απευθύνονται κυρίως στους γονείς (των θυμάτων και των θυτών), αλλά και στους εκπαιδευτικούς, επισημαίνοντας παράλληλα και την ευθύνη της Πολιτείας, η οποία πρέπει να σκύψη με σοβαρότητα πάνω στο θέμα. Προτείνουν μάλιστα την θεσμοθέτηση του σχολικού ψυχολόγου και στην χώρα μας, γιατί ο «ψευτοπαλικαρισμός» της εφηβείας μπορεί να αποτελέση «πρόδρομο άλλων παραβατικών συμπεριφορών κατά την ενηλικίωση».

Δεν χρειάζεται να πούμε περισσότερα για να γίνη κατανοητό ότι η αύξηση της μαθητικής βίας είναι ένα αφυπνιστικό καμπανάκι για όλους τους παράγοντες αγωγής, τους γονείς, την Πολιτεία, τα Μ.Μ.Ε., αλλά και την Εκκλησία.

Στην συνέχεια θα δούμε πως το καμπανάκι αυτό κτυπά για την Πολιτεία και πως για τους ανθρώπους της Εκκλησίας, ειδικά τους κήρυκες του θείου λόγου, κληρικούς και λαϊκούς.

Το «μπούλιγκ», ο ψευτοπαλικαρισμός, ο οποίος ενσκύπτει σαν κοινωνική λοιμική νόσος μέσα στους χώρους και των ελληνικών σχολείων, μας βοηθά να κατονοήσουμε λίγο καλύτερα το τι σημαίνει «εθνική παιδεία»• να υποψιασθούμε το εύρος και την ποιότητα που πρέπει αυτή να διαθέτη, γιατί τα τελευταία χρόνια χάσαμε, όπως φαίνεται, την δυνατότητα να βλέπουμε το θέμα αυτό με ευρύτητα. Όσοι πάντως μελετούν με αμεροληψία και σοβαρότητα τα θέματα της παιδείας, κατανοούν ότι το περιεχόμενό της δεν μπορεί και δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στα μαθήματα του αναλυτικού προγράμματος. Σκοπός της δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι μόνο το να «μαθαίνη» στους μαθητές το «πως να μαθαίνουν» τα αντικείμενα των διαφόρων επιστημονικών κλάδων, αλλά να βλέπη τον άνθρωπο-μαθητή σε όλο το εύρος των αναζητήσεων και αναγκών του (των ψυχικών, διανοητικών και πνευματικών). Άλλωστε το ισχύον (αλλά υπό αναθεώρηση) άρθρο 16 του Συντάγματος επιτάσσει την ευρύτητα της «εθνικής παιδείας», όταν λέη: «Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες». Αυτή η ευρύτητα, όμως, η οποία δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη απ’ όλους, συρρικνώνεται δραστικά μέσα στην εκπαιδευτική πράξη κάτω από την πίεση του άγχους για την εξάντληση της ύλης που πρέπει να διδαχθή.

Πάντως είναι πολύ σημαντικά αυτά που διαλαμβάνει το συγκεκριμένο άρθρο. Δίνει γόνιμες κατευθύνσεις στην κρατική παιδεία, οι οποίες γίνονται φανερές κυρίως όταν μελετά κανείς το πως συνδέονται μεταξύ τους οι όροι που χρησιμοποιεί. Για παράδειγμα, αληθινά ελεύθερος πολίτης είναι ο υπεύθυνος. Για να συνδέεται, όμως, η ελευθερία με την υπευθυνότητα και όχι με την ασυδοσία, χρειάζεται ο πολίτης να διαθέτη ψυχική και πνευματική ωριμότητα, πράγματα που απαιτούν διαφορετικής μορφής μαθήματα από τα συνήθη του αναλυτικού προγράμματος. Ιδιαίτερα, η πνευματική ωριμότητα, για μας τους ορθοδόξους, εξαρτάται από «την ανάπτυξη της... θρησκευτικής συνείδησης», η, πιο σωστά, από την ανάπτυξη της πνευματικής ζωής, η οποία είναι δυνατή μέσα στο χώρο της Εκκλησίας με τα μυστήρια, την τήρηση των ευαγγελικών εντολών, κάτω από την καθοδήγηση πνευματικού πατέρα.

Κάποια ιδιωτικά σχολεία προσπαθώντας να καλύψουν την αναγκαιότητα των «διαφορετικών» μαθημάτων, προσέλαβαν ψυχολόγους, για την ψυχολογική υποστήριξη των μαθητών τους (των θυμάτων και των θυτών του μαθητικού ψευτοπαλικαρισμού), αλλά και για την βοήθεια των γονέων τους, καθώς και για την αντιμετώπιση άλλων προβλημάτων, που απαιτούν παρόμοιας μορφής παρεμβάσεις. Το ίδιο, όπως είδαμε, προτείνεται και για τα δημόσια σχολεία. Προτείνεται από πολλούς η είσοδος σ’ αυτά ψυχολόγων προκειμένου να αντιμετωπίζονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο άρρωστες συμπεριφορές, και γενικά καταστάσεις που οδηγούν τους μαθητές στην παραβατικότητα.

Είναι φανερό, λοιπόν, ότι οι εκάστοτε διοικούντες την Πολιτεία, αν θέλουν να έχουν υγιείς πολίτες, θα πρέπη να απεγκλωβίσουν την εκπαίδευση από τον μονοδιάστατο χαρακτήρα της μαθησιακής διαδικασίας. Πρέπει να βρουν τρόπους για να ικανοποιούν όχι μόνο τις διανοητικές και επαγγελματικές ανάγκες των μαθητών, αλλά και τις ψυχικές και πνευματικές τους ανάγκες, ώστε να «διαπλασθούν» σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες, σύμφωνα με την συνταγματική επιταγή.

Σ’ αυτό το σημείο ακούγεται ηχηρότερο το καμπανάκι που αφορά εμάς, που θέλουμε να ανήκουμε στο σώμα της Εκκλησίας του Χριστού.

Μέσα στην αγωνία των «ειδικών» για την ψυχική υγεία των μαθητών κανείς τους δεν σκέφθηκε τον θεραπευτικό χαρακτήρα της ορθόδοξης θεολογίας, την δυνατότητα της Εκκλησίας να κάνη υγιείς και ανιδιοτελείς πολίτες. Κανένας μέσα στους σχεδιασμούς του δεν διανοήθηκε να εντάξη την παρουσία του πνευματικού πατέρα στα σχολεία, παράλληλα με τον ψυχολόγο, εννοείται για τα παιδιά που έχουν λάβει το ορθόδοξο Βάπτισμα. Παντού προβάλλεται ο ψυχολόγος ως ο ειδικός για τα ψυχικά νοσήματα, σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, ως ο μόνος αρμόδιος.

Αυτή η παρατήρηση εύκολα μπορεί να σηκώση σ’ εμάς τους Χριστιανούς την έντονη επίκριση αυτών που δεν λαμβάνουν υπόψη τους τον ρόλο της Εκκλησίας στην Ορθόδοξη Ελλάδα.

Όμως, την επίκριση αυτή μάλλον αλλού θα πρέπη να την κατευθύνουμε, διότι είναι καυτά τα ακόλουθα απλά ερωτήματα: Πως φθάσαμε στο σημείο να ξεχασθή το καθαυτό έργο της Εκκλησίας, που είναι η θεραπεία του ανθρώπου ως πλάσματος «κατ’ εικόνα Θεού»; Κι αν στο παρελθόν έγιναν λάθη, σήμερα τι κάνουμε; Ζούμε και κηρύττουμε τον θεραπευτικό χαρακτήρα της Εκκλησίας; Ζούμε μέσα στο πνεύμα της πατερικής μας παραδόσεως; Μήπως μεριμνούμε και τυρβάζουμε περί πολλά άλλα, ανούσια και περιττά, και χάνουμε το βάθος και την ομορφιά της ζωής των Πατέρων μας; Μήπως ζηλέψαμε, και εν πολλοίς μιμηθήκαμε, τα «καλά» των παπικών και των προτεσταντών κι αφήσαμε, όπως εκείνοι, τις ψυχές των ανθρώπων στα χέρια των ψυχολόγων;

Πως μπορούμε να πείσουμε τους άλλους για κάτι που αγνοούμε η θεωρούμε παρωχημένο; Πως να ελκύσουμε τους ανθρώπους σε κάτι που εμείς δεν αγαπήσαμε ποτέ αληθινά και δεν το αφήσαμε να εμποτίση και να μεταμορφώση την ζωή μας;

Ευτυχώς, βέβαια, που η Εκκλησία υπάρχει διαρκώς ενεργούσα, έστω κι αν αυτό φαίνεται σε λίγα μεμονωμένα πρόσωπα.–