Ἀφιέρωμα: ἐκλογὴ νέου Ἀρχιεπισκόπου - Ἡ ψῆφος τῶν Ἀρχιερέων γιὰ ἐκλογὴ Ἀρχιεπισκόπου

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

(Δημοσιεύθηκε στὴν Ἐφημερίδα «Ἀγγελιοφόρος» Θεσσαλονίκης, Κυριακὴ 3-2-2008)

Ἡ ἐκλογὴ τοῦ νέου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν προβάλλει πολλὲς πλευρὲς γιὰ συζήτηση. Ἀλλὰ μὲ τὸ παρὸν μικρὸ κείμενό μου θὰ τονίσω δύο ἀπὸ αὐτές, ποὺ ἀφοροῦν τὴν προβληματικὴ τῶν ἐκλεκτόρων Ἀρχιερέων καὶ ἔχει σχέση μὲ τὴν ψῆφο τους.

1. Ἐκλογὴ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν

Τὸ πρῶτο εἶναι ὅτι τὸ ἔργο τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν εἶναι διττό, ἤτοι ἡ ποιμαντικὴ Κληρικῶν καὶ λαϊκῶν μιᾶς ἀπὸ τὶς μεγαλύτερες –ἡ μεγαλύτερη– ἐκκλησιαστικὲς περιφέρειες ποὺ ἀνήκουν στὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος καὶ λέγεται Ἱερὰ Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀθηνῶν καὶ ἡ Προεδρία τῶν βασικῶν Συνοδικῶν Ὀργάνων, τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου καὶ τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Ὁ ἑκάστοτε Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν, ἐπειδὴ στὴν περιφέρειά του ἑδρεύει ἡ Ἱερὰ Σύνοδος, προεδρεύει τῶν Συνοδικῶν Ὀργάνων.

Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ ψῆφος τῶν Ἀρχιερέων θὰ δοθῇ κυρίως γιὰ ἐκλογὴ ὑπευθύνου Ποιμενάρχου τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν, ὑπὸ τὴν ἔννοια, βεβαίως, ὅτι θὰ προεδρεύη καὶ στὰ Συνοδικὰ Ὄργανα τῆς Ἐκκλησίας.

Ἂν σκεφθῇ κανεὶς ὅτι στὴν Ἱερὰ Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀθηνῶν λειτουργοῦν πολλὲς καὶ μεγάλες Ἐνορίες, μὲ ἀξιόλογη ποιμαντικὴ διακονία σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς, στὴν λατρευτικὴ ζωή, τὴν νεότητα, τοὺς ἡλικιωμένους, τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο κλπ., τότε ἀντιλαμβάνεται τὴν σοβαρότητα τῆς ψηφοφορίας. Ὅλοι τονίζουν τὴν εὐθύνη τοῦ Ἀρχιεπισκόπου στὴν διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ὡς Προέδρου τῶν Συνοδικῶν Ὀργάνων, ποὺ εἶναι ὁπωσδήποτε σημαντικὸ ἔργο, καὶ παραβλέπουν τὴν ποιμαντική του εὐθύνη στὴν Ἱερὰ Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀθηνῶν. Νομίζω ὅτι καμμία Ἱερὰ Μητρόπολη δὲν μπορεῖ νὰ συγκριθῇ μὲ τὸ μέγεθος τῆς ποιμαντικῆς ἐργασίας ποὺ ἐπιτελεῖ καὶ μπορεῖ νὰ ἐπιτελέση ἡ Ἱερὰ Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀθηνῶν. Καὶ τὸ ὅτι σὲ αὐτὴν τὴν περιφέρεια ἑδρεύουν ὅλες οἱ Ἀρχὲς τοῦ Κράτους δείχνει τὴν σημασία τῆς ἐκλογῆς ἱκανοῦ Ποιμενάρχου μὲ χαρίσματα, κυρίως θεολογικὴ ἐπάρκεια.

Ἑπομένως, ἀπαιτεῖται Ἱεράρχης ποὺ νὰ γνωρίζη ἀπὸ ποιμαντικὴ διακονία, νὰ ἔχη δυνάμεις καὶ δυνατότητες γιὰ τὸν σκοπὸ αὐτό. Γι' αὐτὸ ἡ ἐκλογὴ ἀναφέρεται στὴν ἐκλογὴ Ποιμενάρχου τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν καὶ κατ' ἐπέκταση Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου. Μιὰ τέτοια ἀντιμετώπιση τῶν πραγμάτων θὰ βοηθήση νὰ ἐπικρατήση τὸ συνοδικὸ σύστημα καὶ ἀπὸ ἀρχιεπισκοποκεντρικὸ νὰ ὁδηγηθοῦμε στὸ συνοδικοκεντρικό. Ἄν, δηλαδή, ὁ μελλοντικὸς Ἀρχιεπίσκοπος δώση βαρύτητα στὴν ποιμαντικὴ τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς, τότε θὰ λειτουργήση καλύτερα ὁ ἴδιος καὶ ὡς Πρόεδρος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου.

Κανονικὰ μιὰ τέτοια προοπτικὴ θὰ ἔπρεπε νὰ προβληματίση σοβαρὰ τοὺς ὑποψηφίους ποὺ ἐπιδιώκουν μιὰ τέτοια θέση, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐκλέκτορας ποὺ μὲ τὴν ψῆφο τους θὰ κληθοῦν νὰ ἐκλέξουν τὸ κατάλληλο πρόσωπο. Ἀποτελεῖ δὲ ὕψιστο βαθμὸ ἀλαζονείας νὰ ἐπιδιώκουν τέτοιες θέσεις ἄνθρωποι ποὺ δὲν μποροῦν νὰ ἀξιολογήσουν τὴν προσωπικότητά τους καὶ δὲν ἔχουν αἴσθηση τῆς ὑπευθύνου αὐτῆς θέσεως. Ἅγιοι Πατέρες στὴν περίπτωση αὐτή, ὅπως διασώζει ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία, ἐδέχθησαν τέτοια εὐθύνη «ἄκοντες καὶ βία ἑλκυσθέντες».

2. Ἡ ἀξία τῆς ψήφου

Τὸ δεύτερο σημεῖο εἶναι ἡ ἀξία τῆς ψήφου κάθε Ἀρχιερέως. Σὲ ὅλες τὶς ἐκλογικὲς ἀναμετρήσεις καὶ τὶς βουλευτικὲς ἡ ψῆφος εἶναι καὶ θεωρεῖται «ἱερά», εἶναι δὲ ἕνα ἀπὸ τὰ βασικὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα καὶ πάντοτε εἶναι φορτισμένη μὲ διαφορετικὴ ἀτμόσφαιρα. Ἄλλοτε ἡ ψῆφος εἶναι ἀρνητικὴ καὶ ἐκφράζει αἰσθήματα ἀντιπαθείας πρὸς ἀντίθετους ὑποψηφίους, ἄλλοτε εἶναι θετική, ἄλλοτε κρύβει μιὰ ἰδιοτέλεια. Τὸ ζητούμενο εἶναι ἡ ψῆφος νὰ εἶναι ἐλεύθερη καὶ νὰ ἐκφράζεται μὲ ὥριμο τρόπο, μὲ ἐπίγνωση καὶ σωστὴ προοπτικὴ καὶ ὄχι ἀπὸ ἀντίδραση καὶ ὕστερα ἀπὸ ποικίλες πιέσεις.

Αὐτὸ πρέπει νὰ συμβαίνη περισσότερο σὲ ἐκκλησιαστικὲς ἐκλογὲς καὶ μάλιστα σὲ ἐκλογὴ Ἀρχιεπισκόπου ποὺ θὰ ποιμάνη μιὰ μεγάλη περιφέρεια, ἀλλὰ θὰ προΐσταται καὶ τῶν Συνοδικῶν Ὀργάνων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Ἡ ψῆφος γιὰ τὴν ἀνάδειξη Ἀρχιεπισκόπου πρέπει νὰ εἶναι ἀποδεσμευμένη ἀπὸ ἰδιοτέλειες καὶ συμφέροντα, ἀπὸ πάθη καὶ σκοπιμότητες, ἀλλὰ νὰ εἶναι ἀφ' ἑνὸς μὲν ἐλεύθερη ἀφ' ἑτέρου δὲ ἐντεταγμένη μέσα στὴν θεολογικὴ καὶ ἐκκλησιολογικὴ προοπτική. Ἡ ψῆφος σὲ τέτοιες περιπτώσεις δίνεται ὕστερα ἀπὸ προσευχὴ καὶ ὑπευθυνότητα, ὕστερα ἀπὸ σοβαρὴ ἀναζήτηση γιὰ τὸ ποιός ὑποψήφιος μπορεῖ νὰ ἀνταποκριθῇ θεάρεστα σὲ αὐτὸ τὸ ὑπεύθυνο ἐκκλησιαστικὸ ἔργο. Ἡ ψῆφος πρέπει νὰ εἶναι ἀποτέλεσμα μιᾶς θεολογικῆς κυοφορίας. Μπορεῖ αὐτὸ νὰ φαίνεται ἀνεδαφικό, ἐπιπόλαιο, πνευματικό, ποὺ μερικοὶ τὸ ἀποκαλοῦν ἀφέλεια, ἀλλὰ αὐτὴ εἶναι ἡ πεποίθησή μου. Ψῆφοι ποὺ δίνονται ὕστερα ἀπὸ πιέσεις καὶ ἐκβιασμούς, σκοπιμότητες καὶ δοσοληψίες, ἀποδοκιμάζονται ἀπὸ τὸν Θεόν, συνιστοῦν σοβαρὰ πνευματικὰ λάθη ποὺ πληρώνονται ἀκριβά.

Κατὰ τὸν Ζωναρά, «πάλαι δὲ καὶ αὐτὴ ἡ ψῆφος χειροτονία ὠνόμαστο», γι' αὐτὸ καὶ οἱ Πατέρες τῶν Συνόδων «καὶ τὴν ψῆφον χειροτονίαν» ἐκάλεσαν. Ὁ ἰθ Κανόνας τῆς Ἀντιοχείας ὀνομάζει τοὺς Ἀρχιερεῖς ποὺ συμμετέχουν στὴν Σύνοδο γιὰ ἐκλογὴ Ἐπισκόπων «συλλειτουργοὺς» καὶ ὁρίζουν νὰ γίνεται ἡ χειροτονία μὲ τὴν παρουσία τῶν περισσοτέρων ἡ τὴν ψῆφο τους, διαφορετικὰ «μηδὲν ἰσχύειν τὴν χειροτονίαν». Κατὰ τὸν Ζωναρὰν «χειροτονίαν ὁ κανὼν ἐνταῦθα τὴν ψῆφον λέγει». Αὐτὸ δείχνει τὴν ἱερότητα τῆς ψήφου καὶ ἀναδεικνύει ὡς ἱεροτελεστία τὴν ψηφοφορία, ἀφοῦ ἡ ψῆφος ὁμοιάζει μὲ χειροτονία. Πρόκειται, δηλαδή, γιὰ ἕνα σοβαρὸ ἔργο.

Τὸ συμπέρασμα εἶναι ὅτι ἡ ἐκλογὴ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν εἶναι σοβαρὴ ὑπόθεση καὶ βαρύνει κατ' ἐξοχὴν τοὺς ἐκλέκτορας Ἀρχιερεῖς. Πολλοὶ κάνουν λόγο γιὰ ποικίλες πιέσεις ποὺ ἐξασκοῦνται στοὺς Ἀρχιερεῖς. Ὅμως τείνω νὰ πιστεύω ὅτι τὸ πρόβλημα εἶναι τῶν Ἀρχιερέων, γι' αὐτὸ οἱ Ἀρχιερεῖς-ἐκλέκτορες πρέπει νὰ διακρίνωνται ἀπὸ ὑπευθυνότητα, ἐλευθερία καί, πρὸ παντός, αἴσθηση τῆς ἐκκλησιολογικῆς προοπτικῆς καὶ δὲν πρέπει νὰ «διαπραγματεύωνται» τὴν ψῆφο τους. Ὡς Κληρικοὶ καὶ ὡς Χριστιανοὶ πιστεύουμε ὅτι καὶ αὐτὴ ἡ πράξη, ἡ ἀνάδειξη μὲ τὴν ψῆφο μας μερικῶν σὲ ὑψηλὲς θέσεις, εἶναι θέμα ἀπολογίας στὸν Ἀρχιποίμενα Χριστό.