Παναγιώτη Μελικίδη: Περὶ τῆς συχνότητος τῆς θείας Μεταλήψεως

Παναγιώτη Μελικίδη, Θεολόγου

Κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἀλλὰ κυρίως τὴν Μεγάλη Πέμπτη καὶ τὸ βράδυ τῆς Ἀνάστασης, οἱ περισσότεροι πιστοὶ μεταλαμβάνουν τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων. Μελετῶντας κανεὶς τὸ βιβλίο τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου «Περὶ τῆς συνεχοῦς θείας Μεταλήψεως» ἀντιλαμβάνεται ὅτι τὴν ἐποχὴ ποὺ ὁ ἅγιος Νικόδημος τὸ ἔγραφε (18ος αἱ.) ὑπῆρχε ἡ ἀντίληψη τόσο στοὺς περισσοτέρους Κληρικοὺς ὅσο καὶ στοὺς λαϊκούς, ὅτι ὄχι μόνον δὲν ἐπιτρέπεται ἡ συχνὴ θεία Μετάληψη, ἀλλὰ καὶ ὅτι ἡ συνήθεια αὐτὴ ἀποτελεῖ μεγάλο ἁμάρτημα καὶ αἵρεση. Τὴν ἐσφαλμένη αὐτὴ θεώρηση ἀνασκευάζει στὸ ἐν λόγῳ πόνημα ὁ ἁγιορείτης ἅγιος.

Αὐτοὶ ποὺ ἀντιτάσσονταν στὴν συχνὴ θεία Μετάληψη ἔλεγαν ὅτι οἱ Χριστιανοὶ πρέπει νὰ μεταλαμβάνουν ἀνὰ σαράντα μέρες, ἐπικαλούμενοι τὸ χωρίο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου: «Τίνος οὗν ἕνεκεν νηστεύομεν τὰς τεσσαράκοντα ταύτας ἡμέρας; Πολλοὶ τὸ παλαιὸν τοῖς Μυστηρίοις προσίεσαν ἁπλῶς καὶ ὡς ἔτυχε καὶ μάλιστα κατὰ τὸν καιρὸν τοῦτον καθ’ ὀν ὁ Χριστὸς αὐτὸ παρέδωκε. Συνειδότες οὗν οἱ Πατέρες τὴν βλάβην τὴν γινομένην ἐκ τῆς ἠμελημένης προσόδου, συνελθόντες ἐτύπωσαν ἡμέρας τεσσαράκοντα νηστείας, εὐχῶν, ἀκροάσεων, συνόδων, ἵνα ἐν ταῖς ἡμέραις ταύταις καθαρθέντες, μετ’ ἀκριβείας ἅπαντες καὶ δι’ εὐχῶν, καὶ διὰ ἐλεημοσύνης, διὰ νηστείας καὶ διὰ παννυχίδων, καὶ διὰ δακρύων, καὶ δι’ ἐξομολογήσεως καὶ διὰ τῶν ἄλλων ἁπάντων, οὕτω κατὰ δύναμιν τὴν ἡμετέραν μετὰ καθαροῦ συνειδότος προσίωμεν» (λόγ. 28, τόμ. 6, Πρὸς τοὺς τὰ πρῶτα πάσχα νήστ.).

Ὁ ἅγιος Νικόδημος ἀπορρίπτει τὴν ἐπιχειρηματολογία, τονίζοντας ὅτι οἱ κατήγοροι τῆς συχνῆς θείας Μεταλήψεως ἀπομονώνουν τὸ χωρίο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου ἀπὸ τὴν συνάφεια τοῦ κειμένου χωρὶς ἐπιπλέον νὰ λαμβάνουν ὑπόψη τους τὰ κίνητρα τῆς ὁμιλίας καὶ σὲ ποιούς ἀνθρώπους ἀπευθύνεται, δημιουργῶντας ἐσφαλμένες ἐντυπώσεις. Γιατί ὁ ἅγιος Ἰωάννης τόσο στὴν ὁμιλία αὐτή, ὅσο καὶ σὲ ἄλλες ὁμιλίες καὶ κείμενα, προτρέπει τὸ πλήρωμα τῶν πιστῶν νὰ μεταλαμβάνουν συχνὰ τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Κυρίου. Ἀκολουθοῦν, δηλαδή, κατὰ τὸν ἅγιο Νικόδημο, τὴν τακτικὴ τῶν αἱρετικῶν ποὺ παρερμηνεύουν χωρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἀφοῦ τὰ ἀπομονώσουν ἀπὸ τὴν ὅλη συνάφεια, προκειμένου νὰ τεκμηριώσουν τὶς πλάνες τους.

Ἐπιπλέον, φαίνεται ὅτι τὴν ἐποχὴ ποὺ ἡ γραφίδα τοῦ ἁγίου Νικοδήμου προέτρεπε σὲ συχνὴ Μετάληψη, ὑπῆρχε στὶς ἐκδόσεις τοῦ Ὡρολογίου κολοβωμένη ἡ Πράξη τῆς Συνόδου τοῦ 992 μ.Χ., ποὺ εἶναι γνωστὴ ὡς «Τόμος Ἑνώσεως», ἡ ὁποία ἔλεγε ὅτι οἱ τρίγαμοι τῶν 40 ἐτῶν θὰ πρέπη νὰ ἀπέχουν πέντε χρόνια τῆς θείας Μεταλήψεως, ἀπὸ τὴν ἡμέρα τῆς τέλεσης τοῦ τρίτου γάμου, καὶ μετὰ τὴν πάροδο τῆς διορίας αὐτῆς νὰ κοινωνοῦν μόνον τὸ Πάσχα, ἐνῷ στοὺς τρίγαμους τῶν 30 ἐτῶν ὁ ἀποκλεισμὸς μειώνεται στὰ τέσσερα χρόνια μετὰ τὴν τέλεση τοῦ τρίτου γάμου, ἐνῷ μποροῦν νὰ μεταλαμβάνουν ἐκτὸς τοῦ Πάσχα, τὰ Χριστούγεννα καὶ στὴν ἑορτὴ τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου. Αὐτός, λοιπόν, ποὺ μετέφερε τὸν Κανόνα στὸ βιβλίο τοῦ Ὡρολογίου, πιθανότατα ἐσκεμμένα καὶ γιὰ νὰ στηρίξη τὴν ἄποψη περὶ μὴ συχνῆς θείας Μεταλήψεως, κολόβωσε τὸν Κανόνα αὐτόν, ἀποσιωπῶντας ὅτι ἀφορᾶ συγκεκριμένες κατηγορίες πιστῶν καὶ γενικεύοντάς τον σὲ ὅλους τοὺς πιστούς.

Ἡ οὐσία βρίσκεται στὸ γεγονός, σύμφωνα μὲ τὸν ἅγιο Νικόδημο, ὅτι βάσει τῶν Γραφῶν, τῶν ἀποφάσεων τῶν Τοπικῶν καὶ Οἰκουμενικῶν Συνόδων καὶ τῶν συγγραμμάτων τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ἡ προσέλευση στὸ Ποτήριο μὲ τὴν κατάλληλη προετοιμασία ἀποτελεῖ ρητὴ ἐντολὴ τοῦ Κυρίου. Ἐπισημαίνει μάλιστα ἕναν λόγο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ὅτι Πάσχα γιὰ τοὺς Χριστιανοὺς δὲν εἶναι τὸ ἡμερολογιακὸ Πάσχα, ἀλλὰ ἡ ἡμέρα ἐκείνη ποὺ θὰ μεταλάβουν, προετοιμασμένοι κατάλληλα, τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Κυρίου, ἐνῷ ἡ συχνὴ Μετάληψη, μὲ τὴν κατάλληλη προετοιμασία, εἶναι ἀπαραίτητη γιὰ τὴν εὐόδωση τοῦ πνευματικοῦ ἀγῶνα στὴν πορεία πρὸς τὸ καθ’ ὁμοίωσιν, δηλαδὴ τὴν θέωση.–