Ἐπίκαιροι Σχολιασμοί: Ἀποτροπὴ καὶ ἐνοχές

Πρωτοπρεσβύτερου π. Θωμᾶ Βαμβίνη

Ὑπάρχει ἄνθρωπος ὑγιὴς διανοητικὰ καὶ ψυχολογικὰ ποὺ νὰ ἐπιθυμῇ νὰ εἶναι μέλος μιᾶς ἐκκλησίας ἡ ὁποία διακατέχεται ἀπὸ ἐνοχές; Μπορεῖ μιὰ «ἐκκλησία» –μὲ τὴν ἔννοια τῆς ἱεραρχικὰ διαρθρωμένης συνάθροισης πιστῶν μὲ κοινὴ δογματικὴ διδασκαλία– νὰ θεωρῇ τὸν ἑαυτό της «σῶμα Χριστοῦ», ὅταν αἰσθάνεται ὅτι ὑπάρχει ἀνάγκη νὰ σταθῇ ἀπέναντι στὶς ἐνοχές της καὶ νὰ τὶς ἀντιμετωπίση;

Ὁ πάπας Βενέδικτος, κατὰ τὴν διάρκεια πρόσφατου ταξιδιοῦ του στὴν Αὐστραλία μίλησε μὲ τοὺς δημοσιογράφους ποὺ τὸν συνόδευαν γιὰ τὰ σκάνδαλα τῆς σεξουαλικῆς κακοποίησης ἀνηλίκων ἀπὸ παπικοὺς ἱερεῖς σὲ διάφορα μέρη τοῦ κόσμου. Μεταξὺ ἄλλων δήλωσε: «Θὰ κάνω ὅ,τι μπορῶ, ὥστε νὰ μὴν ξανασυμβοῦν τέτοια δυσάρεστα περιστατικά, ἀλλὰ καὶ νὰ γίνη ἡ ἀποκατάσταση τῶν κακοποιημένων σεξουαλικῶς θυμάτων, ὅπως ἔκανα καὶ κατὰ τὴν περιοδεία μου στὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες». Ἡ πολὺ ἀνθρώπινη καὶ συνετὴ αὐτὴ δήλωση τοῦ Πάπα συμπληρώθηκε ἀπὸ μιὰ καταληκτικὴ πρόταση ἡ ὁποία δείχνει μὲ συνοπτικὸ τρόπο τὴν ἐκκλησιολογικὴ καὶ θεολογικὴ ἀρρώστια τοῦ παπισμοῦ. Ὁ Πάπας τόνισε ὅτι «εἶναι βασικὸ γιὰ τὴν Ἐκκλησία νὰ μπορῇ νὰ ἀποτρέπη, νὰ βοηθᾶ καὶ νὰ ἔρχεται ἀντιμέτωπη μὲ τὶς ἐνοχές της».

Ἡ πρόταση αὐτὴ χρειάζεται ἕναν σύντομο σχολιασμό, γιὰ νὰ φανῆ καθαρότερα τὸ ἀποκαλυπτικὸ γιὰ τὴν ἐκκλησιολογικὴ συνείδηση τοῦ παπισμοῦ περιεχόμενό της.

Μιὰ πρώτη παρατήρηση εἶναι ὅτι ἡ δήλωση τοῦ Πάπα μοιάζει μὲ δήλωση πολιτικοῦ ἀρχηγοῦ ποὺ ἐπιθυμεῖ ἡ κυβέρνησή του ἡ τὸ κόμμα του νὰ βγῇ μὲ τὰ ὅσο δυνατὸν λιγότερα τραύματα ἀπὸ τὴν δίνη τῶν σκανδάλων ποὺ δημιούργησαν κάποια μέλη του. Σ’ αὐτὴν τὴν προσπάθεια παρουσιάζει τὴν Ἐκκλησία σὰν μιὰ ἀνθρώπινη ὀργάνωση ποὺ ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ μηχανισμοὺς ἀποτροπῆς σκανδάλων, ἀπὸ «φιλανθρωπικὴ» μέριμνα γιὰ τὰ τυχὸν θύματά τους καὶ ἀπὸ ψυχολογικὴ μέθοδο ἀντιμετώπισης τῶν ἐνοχῶν της. Ὅλα αὐτά, βέβαια, μπορεῖ κανεὶς νὰ τὰ δὴ καὶ μὲ «καλὸ λογισμὸ» ἀπὸ μιὰ «πνευματικὴ» σκοπιά, ἀλλὰ ἡ δογματικὴ διδασκαλία καὶ ἡ ἐκκλησιολογία τοῦ παπισμοῦ δὲν δίνουν τέτοιον ἀέρα, δὲν τὸ ἐπιτρέπουν.

Θὰ σταθοῦμε σὲ δύο σημεῖα τῆς παπικῆς δήλωσης. Πρῶτον, στὴν ἀποτροπὴ τῶν σκανδάλων καὶ δεύτερον, στὴν ἀντιμετώπιση τῶν ἐνοχῶν. Καὶ στὰ δύο ὑποκρύπτεται ἡ σκληρὴ μορφὴ τοῦ παπισμοῦ καὶ τὸ μέγα χάσμα ποὺ τὸν χωρίζει ἀπὸ τὴν μία, ἁγία, καθολικὴ καὶ ἀποστολικὴ Ἐκκλησία, τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ.

Ἡ ἀποτροπὴ τῶν σκανδάλων, στὴν συνάφεια ποὺ τὴν ἀναφέρει ὁ Πάπας, ὑποδηλώνει τὴν ἀνάγκη ἀνάπτυξης μηχανισμῶν συγκάλυψης τῶν σκανδαλιστικῶν γεγονότων ἡ ἀστυνόμευσης τῶν παπικῶν κληρικῶν. Ἀπὸ τὴν δήλωσή του ἀπουσιάζει τὸ πνεῦμα τῆς ἐλευθερίας, μέσα στὸ ὁποῖο ἀναπτύσσεται ἡ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι περιττὸ νὰ ποῦμε ὅτι ὁποιασδήποτε μορφῆς ἀστυνόμευση τοῦ ἤθους τῶν πιστῶν εἶναι τελείως ἄσχετη μὲ τὸ πνεῦμα τῆς ἀποστολικῆς καὶ πατερικῆς παραδόσεως. Ὁ πιστὸς μετέχει στὴν ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας μὲ ἐλευθερία. Δὲν νοεῖται πιστὸς χωρὶς ἐλευθερία. Πίστη σημαίνει ἐμπιστοσύνη, ἡ ὁποία δὲν ἐπιβάλλεται μὲ ἀστυνομικὰ μέτρα, ἀλλὰ ἐμπνέεται ἀπὸ τὸν ἐνεργὸ λόγο τῶν ποιμένων τῆς Ἐκκλησίας, ἀπὸ τοὺς βίους τῶν ἁγίων καὶ ἀπὸ τὰ κείμενα τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ τῶν Πατέρων. Προϋπόθεση, βέβαια, τῆς ἐμπνευσμένης μελέτης εἶναι ἀφ' ἑνὸς μὲν τὸ ταπεινὸ καὶ συντετριμμένο πνεῦμα, τὸ ὁποῖο συνδέεται μὲ τὴν αἴσθηση τοῦ κακοῦ ποὺ διαβρώνει τὴν ὕπαρξή μας, ἀφ' ἑτέρου δὲ ἡ εἰλικρινὴς διάθεση ἀναζήτησης τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος μὲ τὸ ἔλεός Του μᾶς θεραπεύει.

Στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἡ μόνη μέθοδος ἀποτροπῆς τῶν σκανδάλων εἶναι ἡ ποιμαντικὴ καθοδήγηση τῶν πιστῶν, ὥστε νὰ ἐνηλικιωθοῦν πνευματικὰ καὶ νὰ φθάσουν «εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ». Ἀπὸ τὴν διαδικασία αὐτή, βέβαια, δὲν ἀπουσιάζουν οἱ ἀδυναμίες, οἱ μικροψυχίες, οἱ πτώσεις καὶ οἱ ἀναστάσεις. Ὑπάρχουν ἄνθρωποι ποὺ ἀγαποῦν τὸν «νῦν αἰῶνα» καὶ φεύγουν ἀπὸ τὴν ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Ὑπάρχουν ἄλλοι ποὺ ἀνοίγεται ὁ νοῦς τους στὴν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ καὶ εἰσέρχονται ἐνεργὰ στὸ σῶμα της. Γενικά, οἱ ἄνθρωποι ποὺ μετέχουν στὴν ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας ἀνήκουν σὲ διάφορες πνευματικὲς ἡλικίες. Δὲν εἶναι ὅλοι τέλειοι. Δὲν εἶναι «ἀκίνητοι» πρὸς τὸ κακό. Πρὶν ἀπὸ τὸν θάνατο τοῦ σώματος εἶναι πιθανὸν ἀκόμη καὶ κάποιος ποὺ ἔφθασε σὲ ὑψηλὲς πνευματικὲς ἐμπειρίες νὰ πέση, ἂν δὲν προσέξη. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι καὶ ἕνας κληρικὸς ὁποιουδήποτε βαθμοῦ μπορεῖ νὰ πλανηθῇ καὶ νὰ ἀμαρτήση. Ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία εἶναι γεμάτη ἀπὸ τέτοια παραδείγματα.

Ἔτσι εἶναι ἀναπόφευκτα τὰ σκάνδαλα. Κανεὶς δὲν τὰ ἐπιθυμεῖ. Κανείς, ὅμως, δὲν μπορεῖ νὰ τὰ ἀποκλείση. Οὔτε ὁ Χριστὸς τὰ ἀπέτρεψε ἀπὸ τὸν κύκλο τῶν δώδεκα μαθητῶν Του. Γιὰ παράδειγμα: Δὲν ἦταν οἰκονομικὸ σκάνδαλο τὸ ὅτι ὁ Ἰούδας, ἐνῷ ἦταν κλέφτης, συνέχιζε νὰ ἔχη τὸ «γλωσσόκομον» (τὸ ταμεῖο), ἀπὸ τὸ ὁποῖο «τὰ βαλλόμενα ἐβάσταζεν»; Δὲν ἦταν ἀκόμη σκάνδαλο ἡ ἐπὶ χρήμασι προδοσία τοῦ Χριστοῦ; Δὲν ἦταν, ἐπίσης, σκάνδαλο ἡ μικροψυχία καὶ ἡ ἄρνηση τοῦ Πέτρου; Ὁ Χριστὸς δὲν ἀπέτρεψε τὰ σκάνδαλα ἀπὸ τὸν κύκλο τῶν δώδεκα μαθητῶν Του, ὥστε νὰ τοὺς παρουσιάση πρότυπα τελείων ἀνθρώπων. Τοὺς δίδασκε καὶ τοὺς ἄφηνε νὰ κινοῦνται ἐλεύθερα. Δὲν τοὺς ἐπέβαλε νὰ Τὸν ἀκολουθοῦν. Ἐκεῖνοι τὸ ἤθελαν. Ὅταν ἀργότερα ἔλαβαν τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ἔγιναν ἄλλοι ἄνθρωποι• ὅμως καὶ τότε δὲν ἔπαψαν τελείως οἱ μεταξύ τους «παροξυσμοί», ὅπως μᾶς πληροφοροῦν οἱ Πράξεις τῶν Ἀποστόλων (15, 39). Ὁ Πάπας, ὅμως, θέλει μηχανισμοὺς ἀποτροπῆς σκανδάλων. Θέλει καὶ σ’ αὐτὸ τὸ σημεῖο –ὅπως ὁ Μεγάλος Ἱεροεξεταστής του Ντοστογιέφσκι– νὰ διορθώση τὸ ἔργο τοῦ Χριστοῦ. Ἄλλωστε αὐτοθεωρεῖται Βικάριός Του (ὁ τοποτηρητής Του) στὸν κόσμο. Ὁ Χριστὸς δὲν εἶναι κεφαλὴ τῆς παπικῆς ἐκκλησίας. Κεφαλὴ εἶναι ὁ Πάπας. Γι’ αὐτὸ ὁ παπισμὸς χρειάζεται ἀποτρεπτικοὺς μηχανισμούς, γι’ αὐτὸ διακατέχεται καὶ ἀπὸ ἐνοχές.

Σύμφωνα μὲ τὸν πάπα Βενέδικτο, τὴν κεφαλὴ τῆς παπικῆς ἐκκλησίας, «εἶναι βασικὸ γιὰ τὴν ἐκκλησία... νὰ ἔρχεται ἀντιμέτωπη μὲ τὶς ἐνοχές της». Πὼς συμβιβάζεται, ὅμως, ἡ ἁγιότητα τῆς Ἐκκλησίας μὲ τὶς ἐνοχές; Στὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως ὁμολογοῦμε πίστη «εἰς μίαν, ἁγίαν, καθολικὴν καὶ ἀποστολικὴν Ἐκκλησίαν». Ὁμολογοῦμε ὅτι ἡ μία Ἐκκλησία ποὺ διέσπειρε στὸν κόσμο ὁ Χριστὸς μὲ τοὺς ἀποστόλους Του εἶναι ἁγία. Πώς, λοιπόν, αὐτὴ ἡ ἁγία Ἐκκλησία αἰσθάνεται ἐνοχὲς γιὰ τὰ ἁμαρτήματα κάποιων μελῶν της; Ἀλλὰ καὶ τί σημαίνει ἐνοχὴ τῆς Ἐκκλησίας;

Γι’ αὐτὰ τὰ ἐρωτήματα μποροῦμε νὰ ποῦμε δυὸ πράγματα. Πρῶτον, οἱ ἐνοχὲς τῆς ἐκκλησίας μποροῦν νὰ ἔχουν νόημα μόνο ἂν ἡ ἴδια μὲ τὴν διδασκαλία της καὶ τὸ πνεῦμα ποὺ μεταδίδει στὰ μέλη της τὰ ἐξωθῇ σὲ ἄθεσμες πράξεις. Καὶ δεύτερον, οἱ ἐνοχὲς ἐνεργοποιοῦνται σὲ πρόσωπα καὶ ὄχι σὲ θεσμούς. Ἔχουν σχέση μὲ τὶς πράξεις, τὴν συνείδηση καὶ τὴν πίστη καθενὸς ἀνθρώπου ξεχωριστὰ καὶ ὄχι κάποιου συνόλου ἀνθρώπων. Μιλῶντας, λοιπόν, ὁ Πάπας γιὰ ἐνοχὲς τῆς Ἐκκλησίας τὴν ταυτίζει οὐσιαστικὰ μὲ τὸ πρόσωπό του, γι’ αὐτὸ ἄλλωστε ζητᾶ καὶ συγγνώμη ἐκ μέρους της.

Στὴν παράδοσή μας, ὅμως, τὰ πράγματα εἶναι διαφορετικά. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἁγία ὡς τὸ πραγματικὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ. «Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἁγία ὄχι ἀπὸ τὰ μέλη της, ἀλλὰ γιατί ἁγία εἶναι ἡ Κεφαλή της, ὁ Χριστός. Ἡ ἁγιότητα τῶν Χριστιανῶν ἀπορρέει ἀπὸ τὴν ἁγιότητα τοῦ Χριστοῦ, εἶναι στὴν πραγματικότητα μέθεξη τῆς ἁγιαστικῆς Χάριτος τοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι, ἅγιοι δὲν εἶναι οἱ καλοὶ ἄνθρωποι, ἀλλὰ ὅσοι μετέχουν τῆς θεοποιοῦ ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ» (Μήτρ. Ναυπάκτου Ἱεροθέου, Ἐκκλησία καὶ ἐκκλησιαστικὸ φρόνημα, σ. 64).

Ἐφόσον, λοιπόν, ὁ Πάπας (ἕνας ἄνθρωπος) εἶναι ἡ κεφαλὴ τῆς παπικῆς ἐκκλησίας (μιᾶς ἐκκλησίας μὲ ἐνοχὲς) καὶ ὄχι ὁ Χριστός, ἀφοῦ, ἐπιπλέον, ἡ δογματικὴ θεολογία τοῦ παπισμοῦ δὲν δέχεται θεοποιὸ ἄκτιστη ἐνέργεια στὸν Θεό, ἡ ὁποία διὰ τῆς Ἐκκλησίας ἁγιάζει καὶ θεώνει τοὺς ἀνθρώπους, αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ Ἐκκλησία ποὺ περιγράφεται στὸ σύμβολο τῆς πίστεως δὲν εἶναι ἡ παπικὴ ἐκκλησία.

Ἡ Ἐκκλησία ποὺ περιγράφεται στὸ σύμβολο τῆς πίστεως εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, τὸ πραγματικὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ.–