Κύριο ἄρθρο: Τὸ ἰδεολόγημα τοῦ «χωρισμοῦ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας»

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

(δημοσιεύθηκε στὴν Ἐφημερίδα «Ἐλεύθερος Τύπος», τὴν Κυριακὴ 5-10-2008)

Κατὰ καιροὺς ἔχω γράψει γιὰ τὸν «μῦθο τοῦ χωρισμοῦ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας», γιατί πολλοὶ ποῦ ἀσχολοῦνται μὲ αὐτὸ τὸ θέμα δὲν ξέρουν τί εἶναι ὁ «χωρισμός», ἀλλὰ ἐδῶ θὰ καταθέσω μερικὲς σύντομες καὶ τηλεγραφικὲς σκέψεις σχετικὰ μὲ τὸ «ἰδεολόγημα» τοῦ λεγόμενου «χωρισμοῦ».

Κατ' ἀρχὰς ἡ φράση «χωρισμὸς Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας» εἶναι παντελῶς ἀδόκιμη καὶ ἀπὸ ἐννοιολογικὴ καὶ ἀπὸ νομικὴ πλευρά. Ἀπὸ ἐννοιολογική, γιατί ἡ Ἐκκλησία εἶναι κάτι εὐρύτερο ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο, τὶς Μητροπόλεις, τὶς Ἐνορίες, τὰ Μοναστήρια, καὶ τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι πολῖτες αὐτῆς τῆς Χώρας, ποῦ δὲν χωρίζονται ἀπὸ αὐτήν, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ νομικὴ πλευρά, γιατί κανένας Ὀργανισμὸς δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι χωρισμένος ἀπὸ τὴν κάθε εὐνομούμενη Πολιτεία. Ὅλοι οἱ Ὀργανισμοί, Σωματεῖα κλπ. κάποια σχέση πρέπει νὰ ἔχουν μὲ τὴν Πολιτεία, ὅπως τὸ Βατικανό, ποῦ εἶναι Κράτος, κάποια σχέση ἔχει (Κογκορδάτο) μὲ τὴν Ἰταλικὴ Πολιτεία. Ὁπότε, ἡ ἀκριβέστερη διατύπωση θὰ ἦταν «καθορισμὸς ἢ ὁριοθέτηση τῶν σχέσεων (ὄχι χωρισμὸς) μεταξὺ ἐκκλησιαστικῆς καὶ κρατικῆς διοίκησης» καὶ θὰ πρέπει νὰ ἐπιλεγοῦν οἱ καλύτερες σχέσεις μεταξύ τους.

Μιὰ τέτοια ὁριοθέτηση τῶν σχέσεων πρὸς τὴν θετικὴ κατεύθυνση ὑφίσταται μὲ τὸ ἰσχῦον Σύνταγμα καὶ τὴν ὅλη νομοθεσία, θὰ μποροῦσε δὲ νὰ βελτιωθῇ πρὸς τὸ καλύτερο μὲ μιὰ ὑπεύθυνη, σοβαρὴ καὶ ἐπιστημονικὴ μελέτη. Τὸ θέμα ὅμως εἶναι ὅτι στὴν Χώρα μας, κατὰ καιρούς, διατυπώνονται τέτοιες προτάσεις συνθηματολογικά, ὅταν δημιουργοῦνται κάποια προβλήματα στὴν κοινωνία καὶ κυρίως ὅταν τὸ εὐνοοῦν διάφορες ἰδεολογικὲς καὶ κομματικὲς ἀντιπαραθέσεις. Μεταξὺ τῶν Κομμάτων ἐξουσίας παρατηρεῖται σύγκλιση ἀπόψεων στὰ ἐθνικά, οἰκονομικὰ καὶ κοινωνικὰ ζητήματα καὶ γι' αὐτὸ ἡ διαφοροποίηση ἐπιχειρεῖται σὲ μερικὲς λεπτομέρειες καὶ κυρίως στὴν σχέση τους μὲ τὴν «Ἐκκλησία». Ὁπότε, ὁ «χωρισμὸς Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας» λειτουργεῖ ὡς κομματικὸ σύνθημα ἰδεολογικῆς διαφοροποίησης.

Ἔπειτα, εἶμαι πεπεισμένος ὅτι τὸ Κράτος μὲ τὶς διάφορες ἐκλεγμένες, κατὰ καιρούς, Κυβερνήσεις του δὲν θέλει πραγματικὰ τὸν λεγόμενο «χωρισμὸ» ἢ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως λένε, ἀπὸ τὰ «δεσμὰ» τῆς κρατικῆς ἐξουσίας. Καὶ δὲν θέλει νὰ ὑλοποιήση τέτοιες προτάσεις, ἀφ' ἑνὸς μὲν γιατί φοβᾶται τὸ λεγόμενο πολιτικὸ κόστος ἀπὸ μερικὲς ποσοστιαῖες μονάδες μὲ τὶς ὁποῖες κρίνονται τὰ ἐκλογικὰ ἀποτελέσματα, ἀφ' ἑτέρου δὲ γιατί δὲν θέλει νὰ ἔχη ἀνέλεγκτο τὸν ἐκκλησιαστικὸ ὀργανισμὸ μὲ τὴν μεγάλη ἀπήχηση στὸν λαό, λόγῳ τῆς φιλανθρωπικῆς δράσεως ποῦ ἐξασκεῖ. Δηλαδή, θεωρῶ σαφέστατα ὅτι οἱ ἴδιοι οἱ πολιτικοί, παρὰ τὸ ὅτι ἐπαγγέλλονται ἕναν τέτοιο «χωρισμό», δὲν τὸν θέλουν.

Ἁπτὸ παράδειγμα εἶναι τὰ ἀποτελέσματα τῶν κατὰ καιροὺς διαφόρων προσπαθειῶν. Ἂν ὑπάρχη ἕνα σημεῖο στὸ ὁποῖο θὰ πρέπει νὰ ὁριοθετηθοῦν ἀκόμη καλύτερα οἱ σχέσεις ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοίκησης εἶναι ὁ Καταστατικὸς Χάρτης τῆς Ἐκκλησίας, στὸν ὁποῖον πρέπει νὰ γίνουν ἀλλαγὲς πρὸς τὴν θετικὴ κατεύθυνση, κυρίως στὴν ἀπελευθέρωση τῆς διοίκησης τῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ τὸν δεσμὸ τῆς κρατικῆς ἐξουσίας καὶ ἔτσι νὰ διευθύνεται ἡ Ἐκκλησία βάσει τοῦ δικοῦ της Κανονικοῦ Δικαίου.

Διάβασα τὸ «προσχέδιο νόμου περὶ Καταστατικοῦ Χάρτου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος», τὸν ὁποῖο κατήρτισε τὸ 1987-88 ἡ «Μικτὴ Ἐπιτροπὴ μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας» –στὴν ὁποῖα ἀπὸ πλευρᾶς Ἱεραρχίας συμμετεῖχαν οἱ τότε Μητροπολῖτες Δημητριάδος Χριστόδουλος, Θηβῶν καὶ Λεβαδείας Ἱερώνυμος, Ἀλεξανδρουπόλεως Ἄνθιμος καὶ Τρίκκης Ἀλέξιος– ὕστερα ἀπὸ 36 πολύωρες Συνεδριάσεις, τὸ ὁποῖο προσχέδιο θεωρῶ πολὺ σημαντικὸ καὶ ἐὰν ἐφαρμοζόταν θὰ λύνονταν πολλὰ θέματα. Ὅμως τὸ κείμενο αὐτὸ παραμένει στὰ σκοτεινὰ ἑρμάρια τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων εἴκοσι (20) χρόνια. Καὶ ἐρωτῶ: Θέλει τὸν «χωρισμὸ» τὸ Κράτος ἢ τὸν φοβᾶται; Κλείνω πρὸς τὸ δεύτερο.

Νομίζω ὅτι πρέπει νὰ εἴμαστε σοβαροὶ καὶ νὰ ἀποφεύγουμε νὰ ὁμιλοῦμε ἰδεολογικά, συνθηματολογικὰ καὶ κομματικά, γιατί ὅταν ὁμιλοῦμε μὲ τέτοιον τρόπο, τότε οἱ μὲν σοβαροὶ ἄνθρωποι γελοῦν οἱ δὲ ἀφελεῖς ἀπογοητεύονται ὅταν αἰσθάνονται ὅτι τοὺς ἐμπαίζουν.